English to Welsh Lexicon

Главная > Словари живых языков > Современные языки на В > Английско-валлийский


aback - (adv.) yn o+l
taken aback - (adj.) wedi synnu
abandon - (v.) gadael (gadu) [gadaw-; 3.s. gedy, gad; 2.s.imp. gad; 3.s.pres.subj. gato], rhoi'r gorau i
{ You "gadael i" a person. }
abandoned - (adj.) afradlon, ofer
abase - (v.) darostwng [darostyng-], gostwng [gostyng-; 3.s. & 2.s.imp. gostwng], iselhau (iselu) [isel- &hau, isel-]
abash - (v.) cywilyddio [cywilyddi-]
be abashed - (v.) yswilio [yswili-]
abate - (v.) gostegu [gosteg-], gostwng [gostyng-; 3.s. & 2.s.imp. gostwng], lleihau [llei- &hau]
abattoir - (n.) lladd-dy [lladd-dai, m.]
abbacy - (n.) abadaeth [-au, f.]
abbess - (n.) abades [-au, f.]
abbey - (n.) abaty [abatai, m.], mynachlog [-ydd, f.]
abbey-land - (n.) abatir [-oedd, m.]
abbot - (n.) abad [-au, m.]
abbotship - (n.) abadaeth [-au, f.]
abbreviate - (v.) byr.hau [byr.- &hau], talfyrru [talfyri-]
abbreviation - (n.) talfyriad [-au, m.]
abdicate - (v.) ymddeol [ymddeol-]
abdomen - (n.) bol (bola) [boliau, m.], ceudod [m.]
abdominal - (adj.) perthynol i'r bol
abduct - (v.) dwyn ymaith drwy drais
Abergavenny - (prop.n.) Y Fenni
aberration - (n.) cyfeiliorn [-au, m.], gwyriad [-au, m.]
abet - (v.) ategu [ateg-], cefnogi [cefnog-], cynorthwyo [cynorthwy-]
abeyance - (n.) dirymedd dros dro
abhor - (v.) casa/u [cas- &a/u], ffieiddio [ffieiddi-]
abhorrence - (n.) atgasedd (atgasrwydd) [m.], ffieidd-dod [m.], ffieiddrwydd [m.]
abide - (v.) aros [arhos- &1, aros- &2+; 3.s. erys; 2.s.imp. aros], goddef [goddef-; 3.s. & 2.s.imp. goddef], trigo [trig-]
{ Aros is an intransitive verb meaning abide as in dwell. }
{ Goddef is a transitive verb. It is "abide" as in "I
cannot abide this." }
{ Trigo is an intransitive verb meaning abide as in dwell. }
abiding - (adj.) ar.hosol, gwastadol
ability - (n.) abledd [m.], gallu [-oedd, m.], medr [m.]
abject - (adj.) dirmygedig, distadl
abjure - (v.) gwadu ar lw, ymwrthod a+
ablative - (adj.) abladol
ablaze - (adj.) gwenfflam
ablaze - (adv.) ar da+n
able - (adj.) abl [abl- &adj], galluog
be able - (v.) dichon [def.], gallu [gall-; 3.s. gall, geill; 2.s.imp. gall], medru [medr-; 3.s. & 2.s.imp. medr]
{ Dichon expresses an abstract sort of potentiality: it
is usually translated as if it were the adverb "perhaps" (= it might
be that). "Fe ddichon fod": it might be (that). There is a school
of thought that says that "dichon" is archaic; since I use it myself
I do not subscribe to this. }
{ Gallu is predominantly used in S. Wales. }
{ Medru is predominantly used in N. Wales. Compared to
"gallu", it has the additional sense of "know how to". }
ablution - (n.) golchiad [-au, m.], puredigaeth [f.]
abnegation - (n.) hunanymwadiad [m.], ymwadiad [m.]
abnormal - (adj.) anghyffredin, annormal
aboard - (adv.) ar fwrdd
abode - (n.) anheddfa [anheddfeydd, -oedd, f.], anheddfan (anheddfod) [mf.], anheddle [aneddleoedd, m.], annedd [anheddau, mf.], ar.hosfa [arosfeydd, f.], cartref [-i, -ydd, m.], cartrefle [-oedd, m.], preswyl (preswylfod) [m.], preswylfa [preswylfeydd, f.], trigfa [trigfeydd, f.], trigfan [-nau, f.]
abolish - (v.) diddymu [diddym-], dileu [dile-]
abolition - (n.) dilead [m.]
abominable - (adj.) ffiaidd
abominate - (v.) ffieiddio [ffieiddi-]
abomination - (n.) ffieidd-dra [m.], ffieiddbeth [-au, m.]
aborigines - (n.) cyn-drigolion [pl.]
abort - (v.) erthylu [erthyl-]
abortion - (n.) erthyl [-od, m.], erthyliad [-au, m.]
abound - (v.) amlhau [aml- &hau], heigio [heigi-], ymhelaethu [ymhelaeth-]
about - (adv.) o ddeutu, oddeutu
argue about - (v.) dadlau am
beat about - (v.) bwhwman [bwhwman- ?]
buffet about - (v.) bustachu [bustach-]
debate about - (v.) dadlau am
forget about - (v.) anghofio am
hear about - (v.) clywed am
I'm sorry {about} - Mae'n chwith gen i {am}, Mae'n ddrwg gen i {am}
remember about - (v.) cofio am
round about - (adj.) cwmpasog
round about - (prep.) o amglych
say about - (v.) dweud am
speak about - (v.) dweud am, siarad am
stand about - (v.) sefyllian [sefylli-]
talk about - (v.) siarad am, so+n am
tell about - (v.) dweud am
think about - (v.) meddwl am
toss about - (v.) rhwyfo [rhwyf-], ymrwyfo [ymrwyf-]
walk about - (v.) ymrodio [ymrodi-]
what about? - beth am?
about - (prep.) am [amdan- &prep1], o amglych, o gwmpas, oddeutu, ogylch, parthed, tua (tuag), ynghylch
{ Am is "about" when you talk about something. }
{ Tua is "about" in the sense of "approximately", as in
"he is about six feet tall". }
{ The "tuag" form is used before vowels. }
above - (adv.) fry, uchod
{ Fry is an absolute sort of "above": a long way up,
aloft. }
{ Uchod (the opposite of "isod") is relative to here. References
to places in a list might be "uchod" or "isod" (above or below
here). }
above all - (adv.) yn anad, yn anad dim
above - (prep.) goruwch, uwch, uwchlaw
abrade - (v.) ysgraffinio [ysgraffini-]
abridge - (v.) byr.hau [byr.- &hau], cwtogi [cwtog-], talfyrru [talfyri-]
abridgement - (n.) talfyriad [-au, m.]
abroad - (adv.) allan, ar daen, ar led
abrogate - (v.) diddymu [diddym-], dileu [dile-]
abrupt - (adj.) diswta, disymwth, serth, swta, sydyn
abscess - (n.) casgliad [-au, m.], cornwyd [-ydd, -on, m.], crug [-iau, m.], crynhofa [crynhofeydd, f.]
abscond - (v.) dianc (diengyd; dihengyd) [dihang- &1, diang- &2+; 3.s. & 2.s.imp. dianc], rhedeg i ffwrdd
absence - (n.) absen [-nau, mf.], absenoldeb [m.], absenoliad [-au, m.], absenoliaeth [-au, f.]
{ Absenoldeb is the usual word for "abscence". }
absent - (adj.) absennol
absent oneself - (v.) absennu [absenn- &1, absen- &2+]
absent - (v.) absenoli [absenol-]
absolute - (adj.) cwbl, diamodol, hollol
absolute - (n.) absolwt [m.], diamod [m.]
absolution - (n.) gollyngdod [m.], maddeuant [maddeuannau, m.]
absolve - (v.) absolfennu [absolfenn- &1, absolfen- &2+], gollwng [gollyng-; 3.s. & 2.s.imp. gollwng], maddau [madd-], rhyddhau [rhydd- &hau]
{ You cannot use a person as the direct object of "maddau"; a person is
always an indirect object and is introduced with "i". Thus, you would
"maddau pechod" (forgive a sin), but say "maddewch i mi" (forgive me). }
absorb - (v.) amsugno [amsugn-], llyncu [llync-; 3.s. & 2.s.imp. llwnc], sugno [sugn-], sychu [sych-; 3.s. & 2.s.imp. sych], yfed [yf-; 3.s. & 2.s.imp. yf]
absorption - (n.) amsugniad [m.], sugniad [m.]
abstain - (v.) ymatal [ymatal-; 3.s. ymetyl; 2.s.imp. ymatal], ymgadw [ymgadw-], ymwrthod [ymwrthod-]
abstain from - (v.) ymatal rhag, ymgadw rhag, ymwrthod rhag
abstain totally - (v.) llwyrymatal [llwyrymatal-], llwyrymwrthod [llwyrymwrthod-]
abstainer - (n.) dirwestwr [dirwestwyr, m.]
abstemious - (adj.) cymedrol, sobr
abstention - (n.) ymataliad [-au, m.]
abstinence - (n.) dirwest [-au, m.], ymataliad [-au, m.], ymwrthodiad [m.]
abstinent - (adj.) cymedrol, sobr
abstract - (adj.) dansoddol, haniaethol
abstract - (n.) crynodeb [-au, m.]
abstract - (v.) tynnu [tynn- &1, tyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. tyn]
abstraction - (n.) haniaeth [f.], synfyfyrdod [m.]
abstruse - (adj.) astrus, dyrys, tywyll
absurd - (adj.) afresymol, gwrthun
absurdity - (n.) gwrthuni [m.]
abundance - (n.) abledd [m.], amlder (amldra) [m.], cyflawnder [m.], cyfor [m.], digonedd [m.], digonolrwydd [m.], helaethrwydd [m.], llawnder (llawndra) [m.], rhysedd [m.], toreth (toraeth) [f.], wmbredd [m.], ysto+r [ystorau, m.]
abundant - (adj.) aml (amal) [aml- &adj], dibrin, digonol, helaeth, toreithiog
weep abundantly - (v.) wylo yn hidl
abuse - (n.) camddefnydd [m.], difri%aeth [f.]
abuse - (v.) cam-drin [cam-drin-], camarfer [camarfer-], camddefnyddio [camddefnyddi-], difenwi [difenw-], difri%o [difri%-], dilorni [dilorn-]
abusive - (adj.) tafotrwg
abut - (v.) cydio [cydi-], ffinio ar, ymylu ar
abutment - (n.) ateg [-ion, f.], pentan [-au, m.]
abysmal - (adj.) affwysol
abyss - (n.) agendor (gagendor) [mf.], annwn (annwfn) [m.], mo+r-gerwyn [f.], y dyfnder
academic - (adj.) academig (academaidd), athrofaol
academical - (adj.) athrofaol
academy - (n.) academi [m.], athrofa [-+u, athrofeydd, f.], ysgol [-ion, f.]
accede - (v.) cydsynio [cydsyni-], cytuno [cytun-]
accede to - (v.) cydsynio a+, cytuno a+
accelerate - (v.) chwimio [chwimi-], cyflymu [cyflym-]
accelerator - (n.) chwimiadur [-on, m.], ysbardun [-au, mf.]
accent - (n.) acen [-ion, -nau, f.], acennod [-au, f.]
{ Accennod is the kind of accent that appears above a
letter. }
{ Acen is the kind of accent that lets people know where you
are from. }
accent mark - (n.) acennod [-au, f.]
foreign accent - (n.) llediaith [fm.]
secondary accent - (n.) adacen [-ion, f.]
accent - (v.) acennu [acenn- &1, acen- &2+]
accented - (adj.) acennog
accentuate - (v.) acennu [acenn- &1, acen- &2+], pwysleisio [pwysleisi-]
accentuation - (n.) aceniad [-au, m.], acenyddiaeth [f.]
accept - (v.) cymryd (cymeryd) [cymer-; 3.s. & 2.s.imp. cymer], derbyn [derbyni-; 3.s. & 2.s.imp. derbyn], derbyn yn gymeradwy, hwde (hwre) [2.s.imp.; 2.pl.imp. hwdiwch, hwriwch]
{ Cymryd is really to accept, so you would have to use this (or
"derbyn") for "take" meaning "receive"; also for "take" meaning
"ingest" (medicine). You could probably use "cymryd" for taking by
theft. }
acceptable - (adj.) cymeradwy, derbyniol
acceptor - (n.) derbyniwr [derbynwyr, m.], derbynnydd [derbynyddion, m.]
access - (n.) acses [mf.], dyfodfa [dyfodfeydd, f.], dyfodiad [-au, m.], mynediad [-au, m.]
{ Acses is the kind of access related to a fever. }
accessible - (adj.) hawdd nesu at, hygyrch
{ The "at" needs to reflect the gender and number of the thing modified;
i.e., either "ato", "ati", or "atyn". }
accession - (n.) esgyniad [-au, m.]
accessory - (adj.) affeithiol, atodol, cyfranogol, cynorthwyol
accessory (accessary) - (n.) affeithiwr [affeithwyr, m.], cefnogydd [-ion, m.], cynorthwywr [cynorthwywyr, m.]
accidence - (n.) ffurfiant [ffurfiannau, m.]
accident - (n.) damwain [damweiniau, f.]
accidental - (adj.) damweiniol
acclaim - (v.) bloeddio cymeradwyaeth
acclamation - (n.) bloddest [-au, f.], cymeradwyaeth [-au, f.]
acclivity - (n.) rhiw [-iau, f.]
accommodate - (v.) cymhwyso [cymhwys-], lletya [llety-]
{ Lletya is to accommodate as in to put up for the
night. }
accommodation - (n.) lle [-oedd, -fydd, m.], llety [-au, m.]
accompaniment, musical - (n.) cyfeiliant [cyfeiliannau, m.]
accompanist - (n.) cyfeilydd [-ion, m.]
accompany - (v.) cyfeilio [cyfeili-], hebrwng [hebryng-]
{ Cyfeilio is to accompany in a musical sense. }
{ Hebrwng it accompany in the sense of go with someone. }
accomplice - (n.) cynorthwywr mewn trosedd
accomplish - (v.) cwblhau [cwbl- &hau], cyflawni [cyflawn-]
accord - (n.) cydfod [-au, m.]
accord with - (v.) cydweddu a+, cytuno a+
according to - (prep.) yn o+l
of one accord - (adj.) cytu+n
own accord - (n.) gwirfodd [m.]
accord - (v.) cydweddu [cydwedd-], cytuno [cytun-]
accordance with, in - (prep.) yn unol a+
accordingly - (adv.) felly, gan hynny
accost - (v.) cyfarch [cyfarch-]
account - (n.) adroddiad [-au, m.], cyfrif [-on, -au, m.], hanes [-ion, m.]
{ Hanes is the kind of account you give when you tell
about some past experience. }
audit accounts - (v.) archwilio cyfrifon
account - (v.) adlo [adl-], cyfrif [cyfrif-]
accountable - (adj.) atebol, cyfrifol
accountant - (n.) cyfrifydd [-ion, m.]
accounting - (n.) cyfrifyddiaeth [f.]
accoutre - (v.) arfogi [arfog-], taclu [tacl-]
accredit - (v.) awdurdodi [awdurdod-], coelio [coeli-], credu [cred-; 3.s. & 2.s.imp. cred]
{ Awdurdodi means "accredit" in the sense of giving
official standing to something. }
{ Coelio means "accredit" as in "believe". }
{ Credu means "accredit" as in "believe". }
accrue - (v.) codi (cyfodi) [cod-, cyfod-; 3.s. cwyd, cyfyd, cod; 2.s.imp. cod, cwyd-], deillio [deilli-], digwydd [digwydd-; 3.s. & 2.s.imp. digwydd]
accumulate - (v.) casglu [casgl-; 3.s. & 2.s.imp. casgl], cronni [cronn- &1, cron- &2+], pentyrru [pentyrr- &1, pentyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. pentwr]
accumulator - (n.) cronadur [-on, m.]
accuracy - (n.) cywirdeb [m.]
accurate - (adj.) cywir [cywir- &adj]
accursed - (adj.) melltigedig (melltigaid), ysgymun
accusation - (n.) achwyniad [-au, m.], cyhuddiad [-au, m.]
false accusation - (n.) camgyhuddiad [-au, m.]
accusative - (adj.) cyhuddol, gwrthrychol
{ Cyhuddol is accusative in the sense of bring accusations. }
{ Gwrthrychol is accusative in the grammatical sense. }
accuse - (v.) cyhuddo [cyhudd-]
accuse falsely - (v.) camgyhuddo [camgyhudd-]
accuser - (n.) cyhuddwr [cyhuddwyr, m.]
accustom - (n.) ymarfer [-ion, f.]
accustom - (v.) arfer [arfer-; 3.s. & 2.s.imp. arfer]
accustomed - (adj.) cynefin, cynefinol
become accustomed - (v.) cynefino [cynefin-]
ace - (n.) as [f.]
ache - (n.) cur [-iau, m.], gwy+n [gwyniau, m.], poen [-au, mf.]
ache - (v.) cnoi [cno- &i; 3.s. cny*; 2.s.imp. cno], gwynegu [gwyneg-], gwynio [gwyni-], poeni [poen-]
achieve - (v.) cwblhau [cwbl- &hau], cyflawni [cyflawn-], gorffen [gorffenn- &1, gorffen- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gorffen]
achievement - (n.) camp [-au, f.], cyflawniad [-au, m.]
acid - (adj.) siarp, sur [pl. -ion]
grow acid - (v.) egru [egr-]
acid - (n.) asid [m.], sur [m.], suryn [m.]
acidic - (adj.) asidig
acknowledge - (v.) addef [addef-], cydnabod [cydna- &bod], cyfaddef [cyfaddef-; 3.s. & 2.s.imp. cyfaddef]
acknowledgment - (n.) cydnabyddiaeth [-au, f.]
acorn - (n.) mesen [mes, f.]
gather acorns - (n.) mesa [mes-]
acoustics - (n.) clybodeg [f.]
acquaint - (v.) hysbysu [hysbys-]
acquaintance - (n.) adnabyddiaeth [-au, f.], cydnabod [m.], cydnabyddiaeth [-au, f.]
{ Adnabyddiaeth is the knowledge of a person or thing. }
acquainted - (adj.) cydnabyddus, cynefin
acquiesce - (v.) cydsynio [cydsyni-]
acquiesce to - (v.) cydsynio a+, dygymod [dygymod-]
acquire - (v.) cael (caffael) [irreg.], ennill [enill-; 3.s. & 2.s.imp. ennill], magu [mag-; 3.s. & 2.s.imp. mag]
acquisition - (n.) caffaeliad [-au, caffaeliaid, m.]
acquit - (v.) rhyddhau [rhydd- &hau]
acre - (n.) acer (acr) [-i, f.], cyfair [cyfeiriau, cyfeiri, m.], erw [-au, f.]
acrid - (adj.) chwerw [chwerw- &adj], llymsur
acrimonious - (adj.) cecrus, chwerw [chwerw- &adj], sarrug
across - (adv.) ar groes, trosodd
across - (prep.) ar draws
act - (n.) act [-au, f.], deddf [-au, f.], gweithred [-oedd, f.]
{ Deddf is the kind of act passed by a legislative body. }
act of opening - (n.) agoriad [-au, m.]
act - (v.) actio [acti-], gweithredu [gweithred-], ymddwyn [ymdyg-]
action - (n.) cyngaws [cynghawsau, -ion, m.], gweithred [-oedd, f.], gweithrediad [-au, m.]
actions - (n.pl.) ymddygiad [-au, m.]
active - (adj.) bywiog, esgud, gweithredol, heini, sionc
activity - (n.) gweithgaredd [-au, m.], gweithgarwch [m.]
actor - (n.) actiwr [actwyr, m.], actor [-ion, m.], chwaraeydd [-ion, m.]
actress - (n.) actores [-au, f.]
actual - (adj.) gweithredol, gwir, gwirioneddol
{ Gwir means true in an absolute sense. }
actuary - (n.) cyfrifydd [-ion, m.], ystadegydd [-ion, m.]
actuate - (v.) cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry], cymell [cymhell- &1, cymell- &2+; 3.s. & 2.s.imp. cymell], ysgogi (ysgog) [ysgog-; 3.s. ysgyg*]
acumen - (n.) craffter [m.], treiddgarwch [m.]
acute - (adj.) awchlym, craff, llym [f. llem; pl. -ion; llym- &adj], tost
{ Craff is acute in the sense of having keen senses. }
{ Tost is acute as applied to an illness. }
adage - (n.) dihareb [diarhebion, f.], dywediad [-au, m.]
Adam - (prop.n.) Adda
adamant - (n.) adamant [m.], diemwnt [m.]
adamantine - (adj.) adamantaidd
adapt - (v.) addasu [addas-], cyfaddasu [cyfaddas-]
adaptation - (n.) cyfaddasiad [-au, m.]
add - (v.) adio [adi-], atodi [atod-], ychwanegu [ychwaneg-]
adder - (n.) gwiber [-od, f.], neidr [nadroedd, nadredd, f.]
addict - (v.) ymroddi (ymroi) [ymrodd-]
addicted - (adj.) chwannog
addition - (n.) adio [m.], atodiad [-au, m.], ychwanegiad [-au, m.]
additional - (adj.) atodol, ychwanegol
addle - (adj.) gorllyd, gwag [pl. gweigion]
addled - (adj.) clonc, clwc
address - (n.) anerchiad [-au, m.], annerch [anerchion, anerchiadau, m.], araith [areithiau, f.], cyfeiriad [-au, m.]
{ Annerch is "address" in the sense of a greeting. }
{ Araith is the kind of address you make in front of an
audience. }
{ Cyfeiriad is the kind of address you live at. }
address - (v.) annerch [anerch-], cyfarch [cyfarch-], cyfeirio [cyfeiri-]
{ Annerch is "address" in the sense of "address someone
on the street". }
adduce - (v.) dwyn ymlaen, nodi [nod-]
adept - (n.) campwr [campwyr, m.], un cyfarwydd
adequate - (adj.) cyfallwy, digonol
adhere - (v.) glynu [glyn-; 3.s. & 2.s.imp. gly+n], ymlynu [ymlyn-]
adhere to - (v.) glynu wrth
adherent - (n.) ymlynwr [ymlynwyr, m.]
adhesion - (n.) glyniad [m.], ymlyniad [m.]
adhesive - (adj.) glynol, ymlynol
adieu - (n.) ffarwel (ffarwe/l; ffa/rwel) [mf.]
adjacent - (adj.) cyfagos
adjacent - (adv.) gerllaw
adjectival - (adj.) ansoddeiriol
adjective - (n.) ansoddair [ansoddeiriau, m.]
adjoin - (v.) cydio [cydi-], cyffwrdd [cyffyrdd-]
{ You "cyffwrdd a+" something. }
adjourn - (v.) gohirio [gohiri-], oedi [oed-]
adjudge - (v.) barnu [barn-; 3.s. barn, beirn*; 2.s.imp. barn], dyfarnu [dyfarn-]
adjudicate - (v.) barnu [barn-; 3.s. barn, beirn*; 2.s.imp. barn], beirniadu [beirniad-]
adjudication - (n.) beirniadaeth [-au, f.]
adjudicator - (n.) beirniad [beirniaid, m.]
adjunct - (n.) atodiad [-au, m.], ychwanegiad [-au, m.]
adjure - (v.) tynghedu [tynghed-], tyngu [tyng-; 3.s. & 2.s.imp. twng]
adjust - (v.) addasu [addas-], cymhwyso [cymhwys-], unioni [union-]
administer - (v.) gweinyddu [gweinydd-]
administrate - (v.) adweinyddu [adweinydd-]
administration - (n.) gweinyddiaeth [-au, f.]
administrative - (adj.) adweinyddol, gweinyddol
admirable - (adj.) campus, rhagorol
admiral - (n.) llyngesydd [-ion, m.]
admiralty - (n.) morlys [m.]
admiration - (n.) edmygedd [m.]
admire - (v.) edmygu [edmyg-]
admirer - (n.) edmygwr [edmygwyr, m.], edmygydd [-ion, m.]
admission - (n.) addefiad [-au, m.], cyfaddefiad [-au, m.], derbyniad [-au, m.], mynediad [-au, m.]
{ Cyfaddefiad is the kind of admission that announces
guilt. }
{ Derbyniad is the kind of admission you have to a
concert. }
{ Mynediad is the kind of admission that you gain to a
location. }
admit - (v.) addef [addef-], cyfaddef [cyfaddef-; 3.s. & 2.s.imp. cyfaddef], derbyn [derbyni-; 3.s. & 2.s.imp. derbyn]
{ Addef is "admit" in the sense of confessing something. }
{ Cyfaddef is "admit" in the sense of confessing something. }
{ Derbyn is to admit in the sense of let in. }
admittance - (n.) derbyniad [-au, m.], trwydded [-au, f.]
admitted - (adj.) addefedig
admixture - (n.) cymysgedd [mf.], cymysgiad [m.]
admonish - (v.) ceryddu [cerydd-], rhybuddio [rhybuddi-]
admonition - (n.) anogaeth [-au, f.], cerydd [-on, m.], rhybudd [-ion, m.]
ado - (n.) ffwdan [f.], heldrin [-oedd, f.], helynt [-ion, f.]
adolescence - (n.) adolesens [m.], llencyndod [m.]
adolescent - (n.) adolesent [m.], llances [-i, -au, f.], llencyn [m.]
adopt - (v.) mabwysiadu [mabwysiad-]
adopted - (adj.) mabwysiadol
adoption - (n.) mabwysiad [m.]
adoptive - (adj.) mabwysiadol
adore - (v.) addoli [addol-]
adorn - (v.) addurno [addurn-], harddu [hardd-], teca/u [tec- &a/u]
adornment - (n.) addurn [-au, m.], addurniad [-au, m.]
adroit - (adj.) deheuig, hyfedr, medrus
adulation - (n.) gweniaith [f.], truth [m.]
adult - (adj.) mewn oed
adult - (n.) oedolyn [oedolion, m.]
adulterate - (v.) llygru [llygr-]
adulteration - (n.) llygriad [-au, m.]
adulterator - (n.) llygrwr [llygrwyr, m.]
adulterer - (n.) godinebwr [godinebwyr, m.]
adulteress - (n.) godinebwraig [godinebwragedd, f.]
adulterous - (adj.) godinebus
adultery - (n.) godineb [m.]
commit adultery - (v.) godinebu [godineb-]
advance - (n.) benthyg [m.], echwyn [-ion, m.]
advanced in years - (adj.) mewn gwth o oedran
advance - (v.) dyrchafu [dyrchaf-; 3.s. dyrchaif*; 2.s.imp. dyrchaf], rhoi benthyg, symud ymlaen
{ Rhoi benthyg is advance in the sense of giving money ahead of
time. }
{ Symud ymlaen is advance in the sense of move forward. }
{ Dyrchafu is advance in the sense of what you do on the
corporate ladder. }
advancement - (n.) budd [-ion, m.], dyrchafiad [-au, m.], lles [m.]
{ Budd is advancement in the sense of betterment. }
{ Dyrchafiad is advancement in the sense of promotion. }
{ Lles is advancement in the sense of betterment. }
advantage - (n.) achlysur [-on, m.], lles [m.], llesa+d [m.], llesiant [m.], mantais [manteision, f.]
take advantage - (v.) manteisio [manteisi-]
advantage - (v.) llesa/u [lles- &a/u]
advantageous - (adj.) llesol, manteisiol
Advent - (n.) yr Adfent[m.]
Advent - (n.) yr Adfent[m.]
adventitious - (adj.) damweiniol
adventure - (n.) antur [-iau, f.], anturiaeth [-au, f.]
adventure - (v.) anturio [anturi-]
adventurerer - (n.) anturiaethwr [anturiaethwyr, m.]
adventures - (n.) hap ac anap
adventurous - (adj.) anturiaethus, anturus
adverb - (n.) adferf [-au, f.], rhagferf [-au, f.]
adverbial - (adj.) adferfol
adversary - (n.) gwrthwynebwr (gwrthwynebydd) [gwrthwynebwyr, m.]
adverse - (adj.) adfydus, croes, gelynol, gwrthwynebus
adversity - (n.) adfyd [m.], ba+r [m.], cyni [-on, m.], drygfyd [m.]
advertise - (v.) hysbysebu [hysbyseb-], hysbysu [hysbys-]
advertisement - (n.) hysbyseb [-ion, f.], hysbysiad [-au, m.]
advertiser - (n.) hysbysebwr [hysbysebwyr, m.]
advice - (n.) cwnsel [-au, -oedd, -i, m.], cyfarwyddyd [-iadau, m.], cyngor [cynghorion, m.]
advisable - (adj.) buddiol, doeth [pl. -ion]
advise - (v.) annog [anog-; 3.s. annog, ennyg*; 2.s.imp. annog], cynghori [cynghor-], hysbysu [hysbys-]
advocate - (n.) bargyfreithiwr [bargyfreithwyr, m.], dadleuwr [dadleuwyr, m.], dadleuydd [-ion, m.], eiriolwr [eiriolwyr, m.]
advocate - (v.) cefnogi [cefnog-], dadlau [dadla-], eiriol [eiriol-], pleidio [pleidi-]
adze - (n.) neddau (neddyf) [neddyfau, f.]
aerate - (v.) awyro (awyru) [awyr-]
aerial - (adj.) awyrol, wybrol
aerodrome - (n.) awyrdrom [-au, f.]
aeronautical - (adj.) aeronotig
aeronautics - (n.) aeronoteg [m.]
aesthetic - (adj.) esthetig
aesthetics - (n.) estheteg [mf.]
afar - (adj.) hirbell
from afar - (adv.) o hirbell
afar - (adv.) pell, ymhell
affable - (adj.) caruaidd, cle+n, hynaws
affair - (n.) achos [-ion, m.], helynt [-ion, f.], mater [-ion, m.]
affect - (v.) cymryd arno, effeithio [effeithi-], ffugio [ffugi-], menu [men-]
{ Cymryd arno is affect in the sense of feigning. }
{ The "arno" in "cymryd arno" is conjugated to reflect the person doing
the pretending, as in "Rydw i'n cymryd arnaf" = "I am pretending". }
{ Effeithio is affect in the sense of having an effect on. }
{ Ffugio is affect in the sense of pretending. }
affectation - (n.) cymhendod [m.], ffug [-ion, m.], maldod [m.], mursendod [m.], rhodres [m.]
affected - (adj.) mindlws, mursennaidd, rhodresgar
affectedly poetic - (adj.) barddoni%aidd, barddonllyd
affection - (n.) affeithiad [-au, m.], cariad [-au, m.], meddylfryd [m.], serch [-iadau, m.]
{ Affeithiad is the kind of "affection" that occurs in grammar, either
of vowels or consonants. }
{ Cariad is the strongest word for "love". If it is full-blown
head-over-heels it is "cariad". If it is charitable, it is
"cariad". If it is Biblical (do I mean "agape"?) it is "cariad".
If it is a euphemism for sexual intercourse, it is also "cariad". }
affectionate - (adj.) anwesog, caruaidd, hoffus, serchog, serchus
affectionateness - (n.) serchowgrwydd [m.]
affiliate - (v.) mabwysiadu [mabwysiad-], tadogi [tadog-], uno [un-]
affinity - (n.) cyfathrach [-iadau, f.], tebygrwydd [m.], tras [f.]
affirm - (n.) sicr.hau [sicr- &hau]
affirm - (v.) gwirio [gwiri-], haeru [haer-], sicrhau [sicr- &hau], taeru [taer-]
affirmative - (adj.) cadarnhaol
affix - (n.) olddodiad [olddodiaid, m.], sicr.hau [sicr- &hau]
affix - (v.) atodi [atod-], gosod [gosod-; 3.s. gesyd; 2.s.imp. gosod]
afflict - (v.) cystuddio [cystuddi-], gofidio [gofidi-], trallodi [trallod-]
afflicted - (adj.) cystuddiedig, cystuddiol
afflicter - (n.) cystuddiwr [cystuddwyr, m.], trallodwr [trallodwyr, m.]
affliction - (n.) adfyd [m.], cawdd [coddion, m.], cymwy [-au, m.], cystudd [-iau, m.]
affluent - (adj.) cefnog, cyfoethog, goludog
afford - (v.) fforddio [fforddi-], rhoi (rhoddi) [rhodd-, rho- &i; 1.s. rhof; 3.s. rhydd, rhy, dyry; 2.s. imp. rho]
{ The literary form of "rhoi" is "rhoddi". }
afforestation - (n.) coedwigaeth [f.]
affray - (n.) ffrwgwd [ffrygydau, m.], ymryson [-au, m.], ysgarmes [-oedd, -au, f.]
affright - (v.) brawychu [brawych-], dychrynu [dychryn-]
affront - (n.) sar.had [-au, m.]
affront - (v.) sar.hau [sar.- &hau], tramgwyddo [tramgwydd-]
affusion - (n.) taenelliad [m.]
afield, far - (adv.) ymhell
aflame - (adv.) ar da+n
afloat - (adj.) yn nofio
afloat - (adv.) ar daen, ar led
afoot - (adv.) ar droed
afraid - (adj.) ag ofn arno, ofnus
{ The "arno" in "ag ofn arno" is conjugated to reflect the person
who is afraid, as in "Rydw i ag ofn arnaf" = "I am afraid". }
afresh - (adv.) eilwaith, o'r newydd
Africa - (prop.n.) yr Affrig
after - (adv.) gwedi, wedyn
neither before nor after - (adv.) na chynt na chwedyn
strive after - (v.) ymgyrraedd [ymgyrhaedd-]
after - (prep.) ar o+l, gwedi, wedi, yn o+l
{ Yn o+l means "after" as in according to; e.g., "This
information is after a manuscript by Floyd." }
afterbirth - (n.) adeni [-eiau, m.]
afterbirth of a caw - (n.) brych [m.]
aftergrass - (n.) adladd (adlodd) [m.]
aftermath - (n.) adladd (adlodd) [m.]
afternoon - (adj.) prynhawnol
afternoon - (n.) prynhawn (pnawn; prydnawn) [-au, m.]
{ The word "prynhawn" is pronounced "pnawn" in conversation. }
aftertaste - (n.) adflas [-au, m.]
afterwards - (adv.) gwedi, wedi, wedi hynny, wedyn
again - (adv.) ail, eilchwyl, eilwaith, eto, mwy, trachefn
bear again - (v.) aileni [ailen-]
grow again - (v.) atyfu [atyf-]
raise again - (v.) atgyfodi [atgyfod-]
rise again - (v.) atgyfodi [atgyfod-]
see again - (v.) adweled [adwel-]
again - (pfx.) ail- (eil-)
{ This prefix causes a soft mutation to the affixed stem. }
against - (prep.) erbyn, rhag [rhag- &prep2], yn erbyn
over against - (prep.) gyferbyn
to strike against - (v.) bwrw yn erbyn
age - (n.) oed [-au, m.], oedran [-nau, m.], oes [-oedd, -au, f.]
{ Oed is "age" ("faint yw oed y bachgen?" = "how old is the
boy?") but also a period of time, e.g., "cadw oed" = "spend time
with", "keep an appointment", "have a date" ("date" in American
English). }
full age - (n.) oedran [-nau, m.]
old age - (n.) henaint [m.]
year of age - (n.) blwydd [-i, f.]
age - (v.) heneiddio [heneiddi-]
age-long - (adj.) oesol
aged - (adj.) hen [hen- &adj, hyn- &adj; comp. hy+n], oedrannus
agency - (n.) cyfrwng [cyfryngau, m.], goruchwyliaeth [-au, f.]
agent - (n.) goruchwyliwr [goruchwylwyr, m.], gweithredydd [-au, m.]
{ Goruchwyliwr is the kind of agent who acts on your behalf. }
{ Gweithredydd is the kind of agent who does something. }
aggrandize (aggrandise) - (v.) mawr.hau [mawr.- &hau], mwyhau [mwy- &hau]
aggravate - (v.) gwneud yn waeth
{ Gwneud yn waeth is aggravate in its correct sense of making worse.
It has nothing to do with the American bastardization of the word
that gives it the sense of "vex". }
aggregate - (n.) crynswth [m.], cyfanswm [cyfansymiau, m.]
aggression - (n.) gormes [m.], ymosodiad [-au, m.]
aggressive - (adj.) gormesol, ymosodol, ymwthiol
aggrieve - (v.) blino [blin-], tramgwyddo [tramgwydd-]
aghast - (adj.) brawychedig, syn
agile - (adj.) chwim, gwisgi, heini, sionc
agility - (n.) sioncrwydd [m.]
agitate - (v.) aflonyddu [aflonydd-], corddi [cordd-], cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry], cynhyrfu [cynhyrf-], cythryblu [cythrybl-]
agitated - (adj.) cynhyrfus, cythryblus
agitation - (n.) ceginwrych [m.], cynhyrfiad [cynyrfiadau, m.], cynnwrf [m.]
agitator - (n.) cynhyrfwr [cynhyrfwyr, m.], cythryblwr [cythryblwyr, m.]
agnostic - (n.) agnostig [m.], anffyddiwr [anffyddwyr, m.]
agnosticism - (n.) anffyddiaeth [f.]
ago - (adv.) yn o+l
a little while ago - (adv.) gynnau
long ago - (adv.) er ys talwm (ers talwm)
agonized - (adj.) ingol
agonizing - (adj.) ingol
agony - (n.) artaith [arteithiau, f.], ing [-oedd, m.], poen [-au, mf.]
agrarian - (adj.) gwledig, tirol
agree - (v.) amodi [amod-], cyd-fynd (cyd-fyned) [cyd-- &mynd], cyd-weld (cydweled) [cyd-wel-, cydwel-], cydgordio [cydgordi-], cydweddu [cydwedd-], cyfateb [cyfateb-], cytuno [cytun-]
agree with - (v.) cydweddu a+, cytuno a+, dygymod [dygymod-]
not agreeing - (adj.) anghytu+n
agreeable - (adj.) clyfar, cynhesol, dymunol, hyfryd
agreed - (adj.) cytu+n
agreement - (n.) cydfod [-au, m.], cytundeb [-au, m.]
in agreement - (adj.) amodig
in agreement with - (prep.) yn unol a+
agricultural - (adj.) amaethyddol
agriculture - (n.) amaeth [m.], amaethyddiaeth [f.]
agronomy - (n.) agronomeg [-au, f.]
aground - (adv.) ar dir, ar lawr, i dir
ague - (n.) acses [mf.], cryd [-iau, m.], deirton [f.]
{ Deirton is specifically tertian ague. }
Ahasuerus - (prop.n.) Ahasferus
ahead - (adv.) ymlaen
{ "Ymlaen" is pronounced on the last syllable, contrary to the usual rule. }
straight ahead - (adv.) syth ymlaen
ahead - (prep.) o flaen
aid - (n.) cymorth [m.], cynhorthwy [cynorthwyon, m.], help [m.], porth [m.]
{ Cymorth is a native Welsh word. }
{ Help is a borrowing from English. It is commonly used. }
aid - (v.) cyfnerthu [cyfnerth-], cymorth [cymorth-], cynorthwyo [cynorthwy-], helpu (helpio) [help-, helpi-]
{ Cymorth is a native Welsh word. }
{ Helpu is a borrowing from English. It is commonly used. }
ail - (v.) blino [blin-], clafychu [clafych-], poeni [poen-]
ailment - (n.) afiechyd [-on, m.], anhwyldeb (anhwylder) [-au, m.], dolur [-iau, m.]
aim - (n.) amcan [-ion, m.], aneliad [-au, m.], diben [-ion, m.], nod [-au, -ion, mf.]
aim at - (v.) ymgeisio [ymgeisi-]
aim - (v.) amcanu [amcan-], anelu [anel-]
aiming - (adj.) anelog
air - (n.) aer [m.], alaw [-on, f.], awyr [f.], awyrgylch [-au, -oedd, mf.], cainc [cangau, ceinciau, f.], osgo [m.]
{ Aer is the kind of air you breathe. }
{ Alaw is the kind of air you sing. }
{ Awyr is the kind of air you breathe. }
{ Cainc is the kind of air you sing. }
air - (v.) awyro (awyru) [awyr-]
airfield - (n.) awyrenfa [awyrenfeydd, f.]
airman - (n.) awyrennwr [awyrennwyr, m.]
airplane (aeroplane) - (n.) awyren [-nau, -ni, f.]
airship - (n.) awyrlong [-au, f.]
airy - (adj.) awyrol
aisle - (n.) ael [-iau, f.], eil [-ion, f.], llwybr [-au, m.], ystlys eglwys
ajar - (adj.) cilagored
akin - (adj.) perthynasol, perthynol
alack - (interj.) och fi
alacrity - (n.) bywiogrwydd [m.], parodrwydd [m.]
alarm - (n.) braw [-iau, m.], dychryn [-iadau, m.], larwm [m.], rhybudd [-ion, m.]
alarm - (v.) dychrynu [dychryn-]
alas - (interj.) och
alas! - (interj.) ow
albeit - (conj.) er, er hynny, eto
album - (n.) albwm [m.]
albumin - (n.) gwyn wy
alchemy - (n.) alcemeg [f.]
alcohol - (n.) alcohol [f.]
alcove - (n.) alcof [m.], cilfach wely, deildy [deildai, m.], hafdy [hafdai, m.]
alder grove - (n.) gwern [-i, -ydd, f.]
alder tree - (n.) gwernen [gwern, f.]
alderman - (n.) henadur [-iaid, m.]
ale - (n.) cwrw [cyrfau, m.], tablen [f.]
ale-house - (n.) dioty [diotai, m.]
alert - (adj.) effro, esgud, gwyliadwrus, hoyw (hoew) [pl. -on; hoyw- &adj]
algebra - (n.) algebra [m.]
alien - (adj.) alltud, anghyfiaith, dieithr, estron (estronol; estronaidd), estronaidd, estronol
alien woman - (n.) estrones [f.]
alien - (n.) alltud [-iaid, -ion, m.], estron [-iaid, m.]
alienate - (v.) dieithrio [dieithri-]
alight - (v.) disgyn [disgynn- &1, disgyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. disgyn]
align - (v.) cyfunioni [cyfunion-]
alike - (adj.) yr un fath
alike - (adv.) yn gyffelyb
aliment - (n.) maeth [-ion, m.], ymborth [m.]
alive - (adj.) byw
half alive - (adj.) adfyw
alkali - (n.) alcali [m.]
alkaline - (adj.) alcali%aidd
all - (adj.) cwbl, cyfan [pl. cyfain], holl [pl. hyllion], hollol, i gyd, pob
above all - (adv.) yn anad, yn anad dim
all along - (adv.) o'r cychwyn
all over - (adv.) ar hyd a lled
all right - (adj.) iawn
all right - (adv.) o'r gorau
at all - (adv.) o gwbl, oll
all - (adv.) oll
all - (n.) cwbl [m.]
all - (pron.) pawb
all-wise - (adj.) hollddoeth
allay - (v.) lleddfu [lleddf-], lliniaru [lliniar-], tawelu [tawel-; 3.s. & 2.s.imp. tawela]
allegation - (n.) honiad [-au, m.]
allege - (v.) haeru [haer-], honni [honn- &1, hon- &2+]
alleged - (adj.) honedig
allegiance - (n.) gwrogaeth (gwarogaeth) [f.], teyrn.garwch [m.]
allegorical - (adj.) damhegol
allegory - (n.) alegori [m.], aralleg [-au, fm.]
alleviate - (v.) esmwytho (esmwytha/u) [esmwyth-, esmwyth- &a/u], ysgafnhau (ysgafnu) [ysgafn- &hau, ysgafn-]
alley - (n.) ale [m.], llwybr [-au, m.]
alliance - (n.) cyfathrach [-iadau, f.], cynghrair [cynghreiriau, mf.]
allied - (adj.) cytras
alliteration - (n.) cyflythreniad [-au, m.], cyseinedd [m.]
Welsh metrical alliteration - (n.) cynghanedd [cynganeddion, f.]
allocate - (v.) cyfleu [cyfle-], dosbarthu [dosbarth-], rhannu [rhann- &1, rhan- &2+; 3.s. & 2.s.imp. rhan]
allot - (v.) gosod [gosod-; 3.s. gesyd; 2.s.imp. gosod], penodi [penod-]
{ Penodi (= pen-nodi, to mark the head of [a person]) is the sort
of appointing that goes with a job: selecting (a person). }
allotment - (n.) cyfran [-nau, f.], rhandir [-oedd, m.]
allow - (v.) caniata/u [caniat- &a/u], goddef [goddef-; 3.s. & 2.s.imp. goddef]
allowance - (n.) dogn [-au, m.], goddefiad [-au, m.], lw+ans (lwfans) [m.]
alloy - (n.) aloi [aloeon, m.]
allude - (v.) cyfeirio [cyfeiri-], so+n [soni-; 2.s.pres.ind. sonni; 2.s.imp.ind. sonnit]
allude to - (v.) so+n am
allure - (v.) denu [den-], hudo [hud-], llithio [llithi-]
allurement - (n.) hudoliaeth [-au, f.]
allurements - (n.) deniadau [pl.]
allurer - (n.) hudwr [hudwyr, m.]
alluring - (adj.) hudolus
allusion - (n.) crybwylliad [-au, m.], cyfeiriad [-au, m.]
allusion to - (n.) cyfeiriad at
alluvium - (n.) dolbridd [m.], llifbridd [m.]
ally - (n.) cynghreiriad [cynghreiriaid, m.], cynghreiriwr [cynghreirwyr, m.]
ally - (v.) cynghreirio [cynghreiri-]
almanac - (n.) amseroni [%au, m.]
almighty - (adj.) hollalluog, hollgyfoethog
almond - (n.) almon [f.]
almoner - (n.) elusennwr [elusennwyr, m.]
almost - (adv.) agos, braidd, bron, haeach, ymron
{ Braidd with a negative sense can mean "almost": "braidd
na ddywedwn" -- "I would almost say (that...)" = "I would almost be
prepared to say that..." }
{ Bron comes to mean "almost" in a negative context:
"bron na ddywedais" -- "I almost said (that...)" = "I only just
avoided saying." }
alms - (n.) cardod [-au, f.], elusen [-nau, f.]
almshouse - (n.) elusendy [elusendai, m.]
aloft - (adv.) fry, i fyny, yn uchel
alone - (adj.) unig
{ "Unig" means "only" when used before the noun and "lonely" when
used afterwards. For example, "yr unig fab" is "the only son",
but "yr mab unig" is "the lonely son". }
alone - (adv.) ar ei ben ei hun
along - (adv.) ar hyd, ymlaen
{ "Ymlaen" is pronounced on the last syllable, contrary to the usual rule. }
all along - (adv.) o'r cychwyn
alongside - (prep.) wrth ochr
aloof - (adj.) pell [pell- &adj], yn cadw draw
aloud - (adv.) yn groch, yn uchel
alphabet - (n.) abie/c [m.], egwyddor [-ion, f.], gwyddor [-ion, -au, f.]
Alps - (prop.n.) Yr Alpau
already - (adv.) eisoes, yn barod
also - (adv.) hefyd
he also - (pron.) yntau
I also - (pron.) innau (finnau; minnau)
she also - (pron.) hithau
they also - (pron.) hwythau, nhwthau (hwythau)
thou also - (pron.) tithau
{ Tithau is the familiar form. }
we also - (pron.) ninnau
you (pl.) also - (pron.) chithau (chwithau)
you also - (pron.) chwithau, tithau
{ Tithau is the familiar form. }
altar - (n.) allor [-au, f.]
alter - (v.) altro [altr-], newid [newidi-; 2.s.imp. newid]
alteration - (n.) cyfnewidiad [-au, m.], newid [m.]
altercation - (n.) ffrae [-on, -au, f.], ymryson [-au, m.]
alternate - (adj.) bob yn ail
alternate - (v.) digwydd pob yn ail, eilio [eili-]
although - (conj.) er
although - (prep. and conj.) serch
altitude - (n.) uchder [m.]
altogether - (adj.) i gyd
altogether - (adv.) llwyr, oll, yn gyfan gwbl
altruism - (n.) allgaredd [-au, m.], allgarwch [m.]
always - (adv.) beunydd, bob amser, trwy'r amser, yn wastad
{ Trwy'r amser predominates in N. Wales. }
amalgamate - (v.) cyfuno [cyfun-], cymysgu [cymysg-], uno [un-]
amass - (v.) casglu [casgl-; 3.s. & 2.s.imp. casgl], cronni [cronn- &1, cron- &2+], pentyrru [pentyrr- &1, pentyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. pentwr], tyrru [tyrr- &1, tyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. twr]
amateur - (adj.) amaturaidd
amateur - (n.) amatur [-iaid, m.]
amatory - (adj.) carwriaethol
amaze - (v.) aruthro [aruthr-], rhyfeddu [rhyfedd-], synnu [synn- &1, syn- &2+]
amazed - (adj.) syn
be amazed - (v.) synnu [synn- &1, syn- &2+]
amazement - (n.) aruthredd [-au, m.], syndod [m.]
ambassador - (n.) llysgenhadwr [llysgenhadwyr, m.], llysgennad [llysgenhadon, m.]
ambassadorial - (adj.) llysgenhadol
amber - (n.) gwefr [f.]
ambidextrous - (adj.) deheuig a+'i ddwy law
ambiguity - (n.) amwysedd [m.], astrusi [m.]
ambiguous - (adj.) amheus, amwys, astrus, mwys
ambition - (n.) uchelgais [mf.]
ambitious - (adj.) gorfynt, uchelgeisiol
amble - (n.) rhygyng [m.]
amble - (v.) rhygyngu [rhygyng-]
Ambrose - (prop.n.) Emrys
ambulance - (n.) ambiwlans [m.]
ambush - (n.) cynllwyn [-ion, m.], rhagod [-ion, m.]
ambush - (v.) cynllwyn [cynllwyn-], rhagod [rhagod-]
ameliorate - (v.) diwygio [diwygi-], gwella [gwell-]
amenable - (adj.) atebol, cyfrifol, hydrin
amend - (v.) cywiro [cywir-], diwygio [diwygi-], gwella [gwell-]
amendment - (n.) gwelliant [gwelliannau, m.]
amends - (n.) iawn [m.]
amenity - (n.) hyfrydwch [m.], hynawsedd [m.]
amerce - (v.) dirwyo [dirwy-]
America - (prop.n.) Yr Amerig
American - (adj.) Americanaidd
American - (n.) Americanwr [Americanwyr, m.]
amiability - (n.) hawddgarwch [m.], hygarwch [m.]
amiable - (adj.) cynhesol, hawddgar, hoffus, hygar, serchus
amicable - (adj.) cyfeillgar
amid - (prep.) ymhlith, ymysg, ynghanol
{ "Ymysg" is conjugated with pronouns: "yn ein mysg" = "in our midst",
"yn eich mysg" = "in your midst", and "yn eu mysg" = "in their midst". }
amidst - (prep.) ymhlith, ymysg, ynghanol
{ "Ymysg" is conjugated with pronouns: "yn ein mysg" = "in our midst",
"yn eich mysg" = "in your midst", and "yn eu mysg" = "in their midst". }
amiss - (adv.) ar fai, o'i le
among - (prep.) ymysg
{ "Ymysg" is conjugated with pronouns: "yn ein mysg" = "in our midst",
"yn eich mysg" = "in your midst", and "yn eu mysg" = "in their midst". }
amorous - (adj.) hoff o garu
amorphous - (adj.) amorffus, diffurf
amount - (n.) swm [symiau, m.]
amount - (v.) codi (cyfodi) [cod-, cyfod-; 3.s. cwyd, cyfyd, cod; 2.s.imp. cod, cwyd-], cyrraedd (cyrhaeddyd) [cyrhaedd- &1, cyraedd- &2+; 3.s. cyrraedd, cyrraidd*; 2.s.imp. cyrraedd]
amour - (n.) carwriaeth [-au, f.]
amphitheater (amphitheatre) - (n.) amchwaraefa [amchwaraefeydd, f.]
ample - (adj.) cyflawn, digon, eang [ehang- &adj], helaeth, ymwng (ymwnc)
amplify - (v.) ehangu (eangu) [ehang-, eang-], helaethu [helaeth-]
amputate - (v.) torri aelod, trychu [trych-]
amulet - (n.) swyn.gyfaredd [-ion, f.]
amuse - (v.) diddanu [diddan-], difyrru [difyrr- &1, difyr- &2+]
amusement - (n.) difyrrwch [m.], digrifwch [m.]
amusements - (n.) difyrion [pl.]
amusing - (adj.) diddan, difyr, difyrrus, ysmala
Anabaptist - (n.) Ailfedyddiwr [Ailfedyddwyr, m.]
anachronism - (n.) camamseriad [-au, m.]
analogy - (n.) cydweddiad [cydweddiaid, -au, m.], cyfatebiaeth [-au, f.]
analysis - (n.) dadansoddiad [-au, m.], dadelfeniad [-au, m.], elfeniad [-au, m.]
analyst - (n.) dadansoddwr [dadansoddwyr, m.]
analytical - (adj.) dadansoddol
analyze (analyse) - (v.) dadansoddi [dadansodd-], dadelfennu [dadelfenn- &1, dadelfen- &2+], dosrannu [dosrann- &1, dosran- &2+], elfennu [elfenn- &1, elfen- &2+]
anarchic (anarchical) - (adj.) anarchol
anarchist - (n.) anarchydd [-ion, m.], terfysgwr [terfysgwyr, m.]
anarchy - (n.) aflywodraeth [f.], anarchiaeth [m.], anhrefn [mf.], anllywodraeth [f.]
anatomical - (adj.) anatomaidd
anatomy - (n.) anatomeg (anatomi) [f.]
ancestor - (n.) cyndad [-au, m.], hynafiad [hynafiaid, m.]
ancestry - (n.pl.) ach [-au, -oedd, f.], hynafiad [hynafiaid, m.]
anchor - (n.) angor [-au, -ion, m.]
anchor - (v.) angori [angor-]
anchorage - (n.) angorfa [angorfeydd, -oedd, f.]
anchoress - (n.) ancr [mf.]
anchoret - (n.) meudwy [-aid, -od, m.]
anchorite - (n.) ancr [mf.], meudwy [-aid, -od, m.]
ancient - (adj.) hen [hen- &adj, hyn- &adj; comp. hy+n], hynafol (henafol), oesol
the Ancient of Days - (n.) yr hen Ddihenydd
and - (conj.) a (ac)
{ "Ac" is used before vowels. }
and so forth - (adv.) ac yn y blaen
better and better - (adj.) gwellwell
cunning and malicious - (adj.) dichellddrwg
for ever and ever - (adv.) yn oes oesoedd
go to and fro - (v.) cynired [cynir-], cyniwair [cyniwair-]
here and there (lit. there and here) - hwnt ac yma
hook and eye - (n.) bach a dolen
milk and water - (n.) glastwr [glastwyr, m.]
more and more - (adv.) mwyfwy
nearer and nearer - (adv.) nesnes
odds and ends - (n.) petheuach [pl.]
question and answer - (n.) hawl ac ateb
slice of bread and butter - (n.) brechdan [-au, f.]
stretch and yawn - (v.) ystwyrian [ystwyri-]
the length and breadth - (adv.) ar hyd a lled
to and fro - (adv.) o+l a gwrthol
worse and worse - (adv.) gwaethwaeth
Andrew - (prop.n.) Andreas
anecdote - (n.) chwedl [-au, f.], hanesyn [-nau, m.]
anemia (anaemia) - (n.) diffyg gwaed
anemic (anaemic) - (adj.) di-waed, diwryg
anesthesia (anaesthesia) - (n.) dideimladrwydd [m.]
anesthetic (anaesthetic) - (n. & adj.) anesthetig [m.]
anew - (adv.) o'r newydd
angel - (n.) angel [engyl, angylion, m.], angyles [-au, f.]
guardian angel - (n.) angel gwarcheidiol
angelic - (adj.) angylaidd
anger - (n.) ba+r [m.], broch [m.], codded [m.], dicter [-au, m.], dig [m.], digofaint [m.], gw+yth [m.], llid [-au, m.]
anger - (v.) coddi [codd-; 3.s. & 2.s.imp. cawdd], digio [digi-], llidio [llidi-]
angle - (n.) elin [-au, -oedd, f.], ongl [-au, f.]
angle - (v.) genweirio [genweiri-], pysgota [pysgot-]
angled - (adj.) onglog
angler - (n.) genweiriwr [genweirwyr, m.]
Anglesey - (prop.n.) Mo+n
Anglican - (adj.) Anglicanaidd
Anglicize - (v.) Seisnigeiddio (Seisnigo) [Seisnigeiddi-, Seisnig-]
Anglicized - (adj.) Seisnigaidd
angry - (adj.) dicllon (digllon), dig [dic- &adj], digofus, ffrom, gwythlon, llidiog, milain, naturus
be angry - (v.) llidio [llidi-]
become angry - (v.) digio [digi-]
become angry at - (v.) digio wrth
become angry with - (v.) digio wrth
anguish - (n.) cyni [-on, m.], ing [-oedd, m.]
angular - (adj.) elinog, onglog
animadvert - (v.) beirniadu [beirniad-], ceryddu [cerydd-], sennu [senn- &1, sen- &2+]
animal - (adj.) anifeilaidd, anifeilig, ysgrublaidd
domesticated animal - (n.) lledfegin [-od, m.]
of animals - (adj.) anifeilig
small animal - (n.) anifeilyn [m.]
young animal - (n.) llwdn [llydnod, m.]
animal - (n.) anifail [anifeiliaid, m.], creadur [-iaid, m.], mil [-od, m.]
animalcule - (n.) trychfil [-od, m.]
animalize - (v.) anifeileiddio [anifeileiddi-]
animate - (adj.) byw, bywiol
animate - (v.) bywhau [byw- &hau], bywioca/u [bywioc- &a/u], bywiogi [bywiog-], ysgogi (ysgog) [ysgog-; 3.s. ysgyg*]
animated - (adj.) asbri%ol (asbri%og), bywiog
animation - (n.) asbri [m.], bywiogrwydd [m.]
animosity - (n.) digasedd [m.], gelyniaeth [f.]
animus - (n.) drwgdeimlad [m.], gelyniaeth [f.]
ankle - (n.) ffe+r [fferau, f.], meilwng [meilyngau, m.], migwrn [migyrnau, m.], swrn [syrnau, f.]
annals - (n.) cofnodion blynyddol
annate - (n.) anawd [anodau, m.]
anneal - (v.) anelio [aneli-]
annex - (v.) cydio [cydi-], cysylltu [cysyllt-], meddiannu [meddiann- &1, meddian- &2+]
annihilate - (v.) diddymu [diddym-], difodi [difod-]
annihilation - (n.) diddymiad (diddymiant) [diddymiannau, m.], difodiad (difodiant) [difodiannau, m.]
anniversary - (n.) cylchwyl [-iau, f.], pen-blwydd [m.]
annotate - (v.) gwneud nodiadau
announce - (v.) cyhoeddi [cyhoedd-], datgan [datgan-], hysbysu [hysbys-]
announcement - (n.) cyhoeddiad [-au, m.], hysbysiad [-au, m.]
annoy - (v.) blino [blin-], cythruddo [cythrudd-], poeni [poen-]
annoyance - (n.) cythrudd [-ion, m.]
annoying - (adj.) barnol, plagus
annual - (adj.) blynyddol
annual - (n.) blwyddiad [blwyddiaid, m.], blwyddiadur [-on, m.]
annuity - (n.) blwydd-da+l [blwydd-daliadau, m.]
annul - (v.) diddymu [diddym-], dileu [dile-], dirymu [dirym-]
annular - (adj.) crwn fel modrwy, modrwyol
anoint - (v.) eli%o [eli%-], eneinio [eneini-], iro [ir-]
anointed - (adj.) eneiniog
anointed one - (n.) eneiniog [m.]
anointing - (n.) eneiniad [-au, m.]
anomaly - (n.) afreoleidd-dra [m.], peth croes i reol
anon - (adv.) toc, yn union, yn y man
anonymity - (n.) cyflwr dienw
anonymous - (adj.) anhysbys, dienw
another - (adj. & pron.) arall [pl. eraill]
one another - (pron.) eu gilydd
{ "Eu gilydd" must agree in person with the people to whom it refers,
although it is always plural. There are thus three forms: "ein
gilydd", when the speaker is including himself/herself among the
group; "eich gilydd", when the speaker is including those being
addressed among the group; and "eu gilydd", to refer to some
third-party group. }
another - (pron.) llall [lleill, m.]
answer - (n.) ateb [-ion, m.], atebiad [-au, m.]
answer for - (v.) ateb dros
question and answer - (n.) hawl ac ateb
answer - (v.) ateb [ateb-; 3.s. etyb, ateb; 2.s.imp. ateb], talu [tal-; 3.s. & 2.s.imp. ta+l], ymateb [ymateb-]
answerable - (adj.) atebol, cyfrifol
ant - (n.) morgrugyn [morgrug, m.]
antagonism - (n.) gwrthwynebiaeth [f.]
antagonist - (n.) gwrthwynebwr (gwrthwynebydd) [gwrthwynebwyr, m.]
antarctic - (adj.) o gylch y pegwn deheuol
ante- - (pfx.) rhag-
antecedent - (adj.) blaenorol
antediluvian - (adj.) cynddilywaidd
antelope - (n.) antelop [m.], gafrewig [-od, f.]
anterior - (adj.) blaen, blaenorol
anthem - (n.) anthem [-au, f.]
anthology - (n.) blodeugerdd [-i, f.]
anthracite - (n.) glo caled, glo carreg
anthropology - (n.) anthropoleg [f.], dynofyddiaeth [f.]
anti- - (pfx.) gwrth-
{ This prefix causes a soft mutation to the affixed stem. }
antibiotic - (adj.) gwrthfiotig
antichrist - (n.) anghrist [-ion, m.]
Antichrist - (prop.n.) Anghrist
anticipate - (v.) achub y blaen, disgwyl [disgwyli-], rhagflaenu [rhagflaen-]
antics - (n.pl.) camp [-au, f.], castiau digrif
antidote - (n.) gwrthwenwyn [m.]
antipathy - (n.) casineb [m.], gwrthnaws [m.]
antipodes - (n.pl.) eithaf [-oedd, -ion, m.], pellafoedd byd
antiquarian - (adj.) hynafiaethol
antiquarian - (n.) hynafiaethwr (hynafiaethydd) [hynafiaethwyr, m.]
antiquary - (n.) hynafiaethwr (hynafiaethydd) [hynafiaethwyr, m.]
antiquated - (adj.) hen a di-les
antique - (adj.) hen [hen- &adj, hyn- &adj; comp. hy+n], hen-ffasiwn, hynafol (henafol)
antiquity - (n.) cynfyd [m.], cynnoes [cynoesoedd, f.], hynafiaeth [-au, f.]
antiseptic - (n. & adj.) antiseptig [m.]
antithesis - (n.) gwrthgyferbyniad [-au, m.]
antler - (n.) cainc o gorn carw, rhaidd [rheiddiau, m.]
anvil - (n.) eingion [-au, f.], einion [-au, f.]
anxiety - (n.) boloch [m.], pryder [-on, m.]
anxious - (adj.) aflonydd, awyddus, carcus, pryderus
{ Aflonydd is anxious in the sense of fearful. }
{ Awyddus is anxious in the sense of eager. }
{ Pryderus is anxious in the sense of fearful. }
be anxious - (v.) pryderu [pryder-]
any - (adj.) dim, peth, rhyw, un
any more - (adv.) mwyach
hardly any - (adj.) nid nemor
any - (adv.) unrhyw
anyone - (n.) neb [m.], unrhywun [m.]
{ Neb is a variable ranging over all people (and whilst
it has acquired the negative sense of "nobody" from being used with
e.g., "nid oes neb") means "any person". Only it makes sense in
sentences like "Nid oes neb sy'n deallt." }
{ Unrhyw un is just "unrhyw" (any) + "un" (one) -- any one
(person); any one will do, as in I want help from someone, but I do
not matter who it is, any one will do. }
more than anyone - (adv.) yn anad neb
anything - (n.) dim [m.], unrhywbeth [m.]
{ Dim is a variable ranging over all things (and whilst
it has acquired the negative sense of "nothing" from being used with
e.g., "nid oes dim") means "any thing". }
{ Unrhyw beth is just "unrhyw" (any) + "beth" (thing) -- any one
(thing); any one will do. }
anything short - (n.) pwt [pytiau, m.]
apace - (adv.) ar ffrwst, ar frys, ar garlam
apart - (adv.) ar waha+n, o'r neilltu
set apart - (v.) neilltuo [neilltu-]
apartment - (n.) fflat [-au, -iau, f.], llety [-au, m.], rhandy [rhandai, m.]
apathetic - (adj.) didaro, difater, difraw
apathy - (n.) difaterwch [m.], difrawder [m.]
ape - (n.) epa [-od, m.]
ape - (v.) dynwared [dynwared-]
aperture - (n.) agorfa [-oedd, f.], bwlch [bylchau, m.], rhwyll [-au, f.], rhwyllyn [m.], twll [tyllau, m.]
apex - (n.) blaen [-au, -ion, m.], brig [-au, m.], copa [-+u, -on, m.], pen [-nau, m.]
{ Blaen would be used for the growing tip of a plant. }
{ Brig has a connotation of smallness at the top. The top
of the popularity charts would be a "brig", as would the top of a
pointed tree or a pointy mountain. }
{ Copa specifically means the top of a mountain or summit. }
{ Pen is the top of something when it is not necessarily
small, so the top of a mountain or a tree you could sit on would
probably be "pen". }
aphid (aphis) - (n.) pryf gwyrdd
aphorism - (n.) dihareb [diarhebion, f.], gwireb [-au, -ion, f.]
apiary - (n.) gwenynfa [gwenynfeydd, f.]
apiece - (adv.) un bob un
apish - (adj.) mwnci%aidd
apocalypse - (n.) datguddiad [-au, m.]
apochryphal - (adj.) anghanonaidd, apocryffaidd
apologize - (v.) diheuro [diheur-], ymddiheuro [ymddiheur-], ymesgusodi [ymesgusod-]
apology - (n.) esgusawd [esgusodion, m.], ymddiheuriad [-au, m.]
apoplexy - (n.) parlys mud, stro+c [f.]
apostasy - (n.) gwrthgiliad [-au, m.]
apostate - (n.) gwrthgiliwr [gwrthgilwyr, m.]
apostle - (n.) apostol [-ion, m.]
apostleship - (n.) apostoliaeth [f.]
apostolic - (adj.) apostolaidd (apostolig)
apostrophe - (n.) collnod [-au, m.], sillgoll [-au, f.]
apothecary - (n.) apothecari [m.], cyffuriwr [cyffurwyr, m.], fferyllydd [-ion, m.]
apotheosis - (n.) dwyfoliad [m.]
appall (appal) - (v.) brawychu [brawych-], digalonni [digalonn- &1, digalon- &2+]
apparatus - (n.pl.) aparatws [m.], offeryn [-nau, offer, m.]
apparel - (n.) abid [mf.], dillad [-au, m. & pl.], gwisg [-oedd, f.]
apparent - (adj.) amlwg [amlyc- &adj], eglur, ymddan.gosiadol
apparition - (n.) drychiolaeth [-au, f.], ysbryd [-ion, -oedd, m.]
appeal - (n.) ape+l [apelion, apelydd, apelau, mf.], apeliad [-au, m.]
appeal - (v.) apelio [apeli-], erfyn [erfyni-; 3.s. & 2.s.imp. erfyn]
{ You "erfyn ar" a person. }
appear - (v.) lledrithio [lledrithi-], rhithio [rhithi-], ymddan.gos (ymddangos) [ymddangos-; 3.s. ymddengys; 2.s.imp. ymddangos], ymrithio [ymrithi-]
appearance - (n.) eiliw [-iau, m.], gwedd [-au, -iau, f.], gwelediad [-au, m.], rhith [-iau, m.], ymddan.gosiad [-au, m.]
appease - (v.) dofi [dof-], heddychu [heddych-], llonyddu [llonydd-], tangnefeddu [tangnefedd-], tawelu [tawel-; 3.s. & 2.s.imp. tawela]
appellant - (n.) apeliwr [apelwyr, m.], apelydd [-ion, m.]
appellation - (n.) enw [-au, m.], teitl [-au, m.]
append - (v.) atodi [atod-], ychwanegu [ychwaneg-]
appendicitis - (n.) enyniad y coluddyn crog
appendix - (n.) atodiad [-au, m.], coluddyn crog, ychwanegiad [-au, m.]
{ Coluddyn crog is the kind of appendix in your body. }
{ Atodiad is the kind of appendix a book has. }
{ Ychwanegiad is the kind of appendix a book has. }
appertain - (v.) perthyn [perthyn-]
appetite - (n.) archwaeth [-au, f.], awch [m.], awydd [-au, m.], chwant [-au, m.]
applaud - (v.) curo dwylo, cymeradwyo [cymeradwy-]
applause - (n.) cymeradwyaeth [-au, f.]
apple - (n.) afal [-au, m.]
apple of the eye - (n.) cannwyll llygad
apple tree - (n.) afallen [-nau, f.]
gather apples - (v.) afaleua [afaleu-]
golden apple - (n.) eurafal [-au, m.]
appliance - (n.) dyfais [dyfeisiau, f.], offeryn [-nau, offer, m.]
applicable - (adj.) cymwysiadol
applicant - (n.) ceisiedydd [-ion, m.], ymgeisydd [ymgeiswyr, m.]
application - (n.) cais [ceisiadau, m.], cymhwysiad [m.], ymroad [-au, m.], ymroddiad [-au, m.]
of great application - (adj.) ymroddgar
applied - (adj.) cymwysedig
apply - (v.) cymhwyso [cymhwys-], cynnig [cynigi-], ymgeisio [ymgeisi-]
apply for - (v.) cynnig am
apply gold - (v.) euro [eur-]
apply oneself - (v.) ymroddi (ymroi) [ymrodd-]
appoint - (v.) apwyntio [apwynti-], gosod [gosod-; 3.s. gesyd; 2.s.imp. gosod], nodi [nod-], pennu [penn- &1, pen- &2+], penodi [penod-]
{ Gosod is the sort of appointing that one does when
making an appointment -- certainly I talk about "gosod amser i'r
cyfarfod nesaf". }
{ Nodi is the sort of apponting that leads to something
happening at an appointed time: "Nodir amser ein geni a'n marw, ein
dyfodiad a'n mynediad ymaith" -- "The time is appointed for our
birth and our death, for our coming and going forth." }
{ Penodi (= pen-nodi, to mark the head of [a person]) is the sort
of appointing that goes with a job: selecting (a person). }
appointed - (adj.) nodedig
appointment - (n.) cyhoeddiad [-au, m.], penodiad [-au, m.]
{ Cyhoeddiad is the kind of appointment you place in your
calendar. }
{ Penodiad is the kind of appointment that you have to a position. }
keep an appointment - (v.) cadw oed
apportion - (v.) dosbarthu [dosbarth-], rhannu [rhann- &1, rhan- &2+; 3.s. & 2.s.imp. rhan]
apposite - (adj.) addas, priodol
appraise - (v.) prisio [prisi-]
appreciate - (v.) gwerthfawrogi [gwerthfawrog-], prisio [prisi-]
appreciation - (n.) gwerthfawrogiad [m.]
appreciative - (adj.) diolchgar
apprehend - (v.) dirnad [dirnad-], ofni [ofn-], ymaflyd mewn
{ Ymaflyd mewn is the kind of apprehend you do to a criminal. }
{ Dirnad is apprehend in the sense of understand. }
{ Ofni is apprehend in the sense of fear. }
apprehension - (n.) dirnadaeth [f.], ofn [-au, m.]
{ Dirnadaeth is apprehension in the sense of
understanding. }
{ Ofn is apprehension in the sense of fear. }
apprehensive - (adj.) ofnus, pryderus
apprentice - (n.) dysgwr [dysgwyr, m.], egwyddorwas [egwyddorweisiau, m.], prentis [-iaid, m.]
apprentice - (v.) prentisio [prentisi-]
apprenticeship - (n.) prentisiaeth [f.]
apprise - (v.) hysbysu [hysbys-]
approach - (n.) dyfodfa [dyfodfeydd, f.], dynesiad [m.]
approach - (v.) agosa/u [agos- &a/u], cyrchu [cyrch-; 3.s. & 2.s.imp. cyrch], dynesu [dynes-], nesa/u [nes- &a/u], nesu at, ymnesa/u [ymnes- &a/u]
approaching - (adj.) agosaol
approbation - (n.) cymeradwyaeth [-au, f.]
appropriate - (adj.) priodol
appropriate - (v.) adfeddu [adfedd-], meddiannu [meddiann- &1, meddian- &2+]
appropriateness - (n.) priodoldeb [-au, m.]
appropriation - (n.) adfeddiad [-au, m.]
approval - (n.) arddeliad [-au, m.], cymeradwyaeth [-au, f.]
approve - (v.) arddelu (arddelwi) [arddel-], cymeradwyo [cymeradwy-], profi [profi-; 3.s. & 2.s.imp. prawf]
approved - (adj.) cymeradwy
approximate - (adj.) agos [agos- &adj; nesed; nes; nesaf]
approximate - (v.) agosa/u [agos- &a/u]
approximately - (prep.) tua (tuag)
{ The "tuag" form is used before vowels. }
appurtenance - (n.) peth perthynol
apricot - (n.) bricyllen [bricyll?, f.]
April - (n.) Ebrill [m.]
apron - (n.) arffedog (ffedog) [-au, f.], barclod [-au, -iau, m.]
apt - (adj.) cymwys, parod [parot- &adj], tueddol
apt to teach - (adj.) athrawaidd, athrawus
aquarium - (n.) pysgodlyn [-noedd, -nau, m.], pysgoty [pysgotai, m.]
aquatic - (adj.) dyfriog, dyfrol
aqueduct - (n.) dyfrffos [-ydd, f.]
aquiline - (adj.) bachog, crwbi, eryraidd
Arab - (n.) Arab [-iaid, m.]
arable land - (n.) tir a+r
Aramaic - (n.) Aramaeg [f.]
arbiter - (n.) beirniad [beirniaid, m.], brawdwr [brawdwyr, m.], dyddiwr [dyddwyr, m.]
arbitrament - (n.) dedfryd [-au, -on, f.], rhaith [f.]
arbitrary - (adj.) gormesol, mympwyol
arbitrate - (v.) athrywyn [athrywyn-], cyflafareddu [cyflafaredd-]
arbitration - (n.) cyflafareddiad [-au, m.], cymrodedd [m.]
arbitrator - (n.) cyflafareddwr [cyflafareddwyr, m.], dyddiwr [dyddwyr, m.]
arbor (arbour) - (n.) deildy [deildai, m.]
arc - (n.) arc [f.], bwa [-+u, m.]
arch - (adj.) cellweirus, direidus, ysmala
arch - (n.) bwa [-+u, m.], nen [-nau, -noedd, f.], pont [-ydd, f.]
arch - (v.) pontio [ponti-]
archaeologist - (n.) archaeolegwr [archaeolegwyr, m.]
archaeology - (n.) archaeoleg [f.]
archaic - (adj.) henaidd, hynafol (henafol)
archangel - (n.) archangel [archangylion, m.]
archbishop - (n.) archesgob [-ion, m.]
archbishopric - (n.) archesgobaeth [-au, f.]
archdeacon - (n.) archddiacon (archddiagon) [-iaid, m.]
archdruid - (n.) archdderwydd [-on, m.]
arched - (adj.) bwaog
archeological (archaeological) - (adj.) hynafiaethol
archeology (archaeology) - (n.) hynafiaeth [-au, f.]
archer - (n.) saethwr [saethwyr, m.], saethydd [-ion, m.]
archery - (n.) saethyddiaeth [f.]
archipelago - (n.) twr ynysoedd, ynysfor [-oedd, m.]
architect - (n.) archadeiladydd [-ion, m.], pensaer [penseiri, m.]
architectural - (adj.) pensaerniol
architecture - (n.) adeiladaeth [-au, f.], pensaerniaeth [f.]
architrave - (n.) amhiniog (amhinog) [-ion, -au, m.]
arctic - (adj.) gogleddol
ardent - (adj.) angerddol, awchus, brwdfrydig, eiddgar, gwresog, poeth [pl. -ion; poeth- &adj], selog, terwyn
ardor (ardour) - (n.) aidd [m.], angerdd [m.], awch [m.], brwdfrydedd [m.], eiddgarwch [m.], tanbeidrwydd [m.]
arduous - (adj.) blin [pl. -ion], caled [pl. -ion; calet- &adj], llafurus
area - (n.) arwynebedd [m.], wyneb (gwyneb) [-au, m.]
argue - (v.) dadlau [dadla-], pledio [pledi-], ymresymu [ymresym-]
argue about - (v.) dadlau am
argue with - (v.) dadlau a+
argument - (n.) dadl [-euon, -au, f.], ymresymiad [-au, m.]
arid - (adj.) cras [pl. creision], crin [pl. -ion], gwyw, sych [f. sech, pl. -ion]
arise - (v.) codi (cyfodi) [cod-, cyfod-; 3.s. cwyd, cyfyd, cod; 2.s.imp. cod, cwyd-]
aristocracy - (n.) pendefigaeth [f.]
aristocrat - (n.) gw+r mawr, pendefig [-ion, m.]
aristocratic - (adj.) bonheddig [pl. boneddigion], pendefigaidd
arithmetic - (n.) rhifyddeg (rhifyddiaeth) [f.]
arithmetician - (n.) rhifyddwr [rhifyddwyr, m.]
ark - (n.) arch [eirch, f.]
arm - (n.) arf [-au, mf.], ban [-nau, mf.], braich [breichiau, f.], cainc [cangau, ceinciau, f.]
{ Arf is the kind of arm you fire at someone. }
{ Braich is the kind of arm that comes from your shoulder. }
arm - (v.) arfogi [arfog-]
armament - (n.) arfogaeth [f.], offer rhyfel
armed - (adj.) arfog
armful - (n.) ceseilaid (ceseiled) [ceseileidiau, f.], coflaid [cofleidiau, f.]
armistice - (n.) cadoediad [-au, m.]
armor (armour) - (n.) arfod [f.], arfogaeth [f.], arfwisg [-oedd, f.]
armory (armoury) - (n.) arfdy [arfdai, m.]
armpit - (n.) cesail [ceseiliau, f.]
arms - (n.pl.) aren [-nau, f.], arf [-au, mf.]
army - (n.) bragad [f.], byddin [-oedd, f.], cad [-au, -oedd, f.], lluydd [m.]
set army in array - (v.) byddino [byddin-]
with armies - (adj.) byddinog
aroma - (n.) perarogl [-au, m.]
aromatic - (adj.) pe+r, peraroglaidd, persawrus
aromatic herbs - (n.) perlysiau [pl.]
around - (prep.) am [amdan- &prep1], o amglych, o gwmpas
arouse - (v.) cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry], deffro (deffroi) [deffro- &i; 3.s. deffry; 2.s.imp. deffro], dihuno [dihun-]
{ Deffro (deffroi) is arouse in the sense of wake from sleep. }
{ Dihuno is arouse in the sense of wake from sleep. }
arraign - (v.) cyhuddo o flaen brawdle
arrange - (v.) trefnu [trefn-]
arrangement - (n.) trefn [-au, f.], trefniad [-au, m.], trefniant [trefniannau, m.]
arranger - (n.) trefnydd [-ion, m.]
arrant - (adj.) cywilyddus, dybryd
array - (n.) gwisg [-oedd, f.], trefn [-au, f.]
set army in array - (v.) byddino [byddin-]
array - (v.) arwisgo [arwisg-], cyfleu [cyfle-], gwisgo [gwisg-], trefnu [trefn-]
arrears - (n.) o+l-ddyled [-ion, f.]
arrest - (n.) arestiad [-au, m.], dalfa [dalfeydd, f.]
arrest - (v.) arestio [aresti-], atal [atali-; 3.s. etyl, eteil*; 2.s.imp. atal], dal (dala) [dali-; 3.s. dail, deil; 2.s.imp. dal], restio [resti-]
arrival - (n.) dyfodiad [-au, m.]
arrive at - (v.) cyrraedd (cyrhaeddyd) [cyrhaedd- &1, cyraedd- &2+; 3.s. cyrraedd, cyrraidd*; 2.s.imp. cyrraedd]
{ Do not be tempted to use a preposition with "cyrraedd"
when it means "arrive at". For example, "cyrraedd Llanbedr" means
to arrive in Llanbedr. }
arrogance - (n.) balchder (balchedd) [m.], traha [m.], trahauster [m.]
arrogant - (adj.) balch [pl. beilch, beilchion; balch- &adj], trahaus
arrogate - (v.) hawlio [hawli-], trawshawlio [trawshawli-]
arrow - (n.) saeth [-au, f.]
art - (n.) celf [-au, f.], celfyddyd [-au, f.], ystryw [-iau, f.]
artery - (n.) rhedweli [-%au, f.]
artful - (adj.) cyfrwys, dichellgar, ystrywgar
article - (n.) erthygl [-au, f.], nwydd [-au, m.], ysgrif [-au, f.]
definite article - (n.) bannod [banodau, f.]
articulate - (v.) cymalu [cymal-], cynanu [cynan-]
{ Cymalu means articulate in the sense of bending a joint. }
{ Cynanu means articulate in the sense of pronounce
clearly. }
artifice - (n.) dichell [-ion, f.], dyfais [dyfeisiau, f.], ystryw [-iau, f.]
artificer - (n.) celfyddwr [celfyddwyr, m.], crefftwr [crefftwyr, m.], saer [seiri, m.]
artificial - (adj.) celfyddydol, dodi, gosod
artillery - (n.) offer rhyfel
artillery - (n.pl.) magnel [-au, f.]
artisan - (n.) crefftwr [crefftwyr, m.]
artist - (n.) arlunydd [arlunwyr, m.], artist [m.], celfyddwr [celfyddwyr, m.]
artistic - (adj.) artistig, celfydd, celfyddgar
artless - (adj.) disyml
as - (adv.) cyn, mor
{ Mor is only used to modify adjectives, as in "mor fawr" -- so
big. }
as bad - (adj.) cynddrwg
{ Eq. of "drwg". }
as big - (adj.) cymaint
{ Eq. of "mawr". }
as broad as - (adj.) cyfled
as far - (prep.) hyd [irreg.], tan (dan) [tan- &prep1; dan- &prep1]
as fast as he can - (adj.) nerth ei draed
as good - (adj.) cystal
{ Eq. of "da". }
as high - (adj.) cyfuwch (cuwch)
{ Eq. of "uchel". }
as little - (adj.) lleied
{ Eq. of "bach". }
as long - (adj.) cyhyd
as loud as he can - (adj.) nerth esgyrn ei ben
as many - (adj.) cymaint, cynifer
{ Eq. of "mawr". }
as many - (pron.) faint
as much - (adj.) cymaint
{ Eq. of "mawr". }
as old - (adj.) hyned
{ Eq. of "hen". }
as well - (adv.) cystal
bitter as gall - (adj.) bustlaidd
serve as clerk - (v.) clercio [clerci-]
so as - (conj.) megis
so as - (prep.) megis
stroll as minstrels - (v.) clera [cler-]
twice as bright as - (adj.) deune
as - (conj. & prep.) fel
as - (conj.) a+ (ag), megis, ys
as - (prep.) megis
Asaph, St. - (prop.n.) Llanelwy
asbestos - (n.) asbestos [m.], urael [m.], ystinos [m.]
asbestos cloth - (n.) urael [m.]
ascend - (v.) asgennu [asgenn- &1, asgen- &2+], dringo [dring-], dyrchafael [dyrchafael-], dyrchafu [dyrchaf-; 3.s. dyrchaif*; 2.s.imp. dyrchaf], esgyn [esgynn- &1, esgyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. esgyn], ymddyrchafu [ymddyrchaf-]
ascendancy - (n.) goruchafiaeth [f.], uchafiaeth [f.]
ascending - (adj.) esgynnol
ascension - (n.) dyrchafael [m.], esgyniad [-au, m.]
ascent - (n.) dringfa [dringfeydd, f.], esgynfa [esgynfeydd, f.], gorifyny [m.], rhiw [-iau, f.]
ascertain - (v.) cael gwybod, mynnu gwybod
ascetic - (adj.) asgetig, meudwyaidd, ymgosbol
ascetic - (n.) meudwy [-aid, -od, m.]
asceticism - (n.) asgetiaeth [f.]
ascribe - (v.) cyfrif [cyfrif-], priodoli [priodol-], rhoi (rhoddi) [rhodd-, rho- &i; 1.s. rhof; 3.s. rhydd, rhy, dyry; 2.s. imp. rho]
{ The literary form of "rhoi" is "rhoddi". }
asexual - (adj.) anrhywiol
ash - (n.) lludu (lludw) [m.], onnen [onn, ynn, f.]
{ Lludu is the kind of ash a fire leaves behind. }
{ Onnen is the kind of ash that grows in a forest. }
mountain ash - (n.) criafolen [criafol, f.]
ashamed - (adj.) ag arno gywilydd
be ashamed - (v.) cywilyddio [cywilyddi-]
feel ashamed - (v.) amliwio [amliwi-]
ashes - (n.) lludu (lludw) [m.], llutrod [m.], ulw [coll.]
ashore - (adv.) ar y lan, i'r lan
{ Ar y lan is ashore when you're on the shore. }
{ I'r lan is ashore when you're going ashore. }
ashtray - (n.) plat lludw
ashy - (adj.) lludlyd
aside - (adv.) hwnt, o'r neilltu
asinine - (adj.) asynnaidd, mulaidd
ask - (v.) ceisio [ceisi-; 3.s. & 2.s.imp. cais], erchi [arch-; 3.s. eirch], gofyn [gofynn- &1, gofyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gofyn], holi [hol-; 3.s. & 2.s.imp. hawl], ymofyn [ymofynn- &1, ymofyn- &2+]
{ Gofyn can be used for asking a question, but can also mean
requesting someone to do something. "Ymofyniad" is a request, a
going to fetch or buy or whatever some real thing. }
{ Holi can be used to ask a question; it is
to do with enquiry ("ymholiad", an enquiry, a seeking after
information). "Holi" has to mean asking after information. }
{ To ask a question, you "gofyn cwestiwn". To ask a person, you "gofyn i
berson". To ask a person a question, you "gofyn i berson am gwestiwn". }
{ You "erchi i" a person. }
askance - (adv.) yn gam, yn llygatraws
askew - (adj.) lletbai
askew - (adv.) ar letraws, ar osgo
aslant - (adv.) ar ei ogwydd
asleep - (adv.) yn cysgu, yng nghwsg
asp - (n.) asb [-iaid, f.]
aspect - (n.) agwedd [-au, mf.], arwedd [-au, -ion, f.], golwg [golygon, mf.], golygwedd [-au, f.], gwedd [-au, -iau, f.], pryd [m.], trem [-iau, f.], wyneb (gwyneb) [-au, m.]
aspen - (n.) aethnen [f.]
asperity - (n.) gerwindeb (gerwinder) [m.], llymder (llymdra) [m.]
asperse - (v.) gwaradwyddo [gwaradwydd-], taenellu [taenell-]
aspersion - (n.) difri%ad [m.], enllib [-ion, -iau, m.]
asphyxiate - (v.) mygu [myg-], tagu [tag-]
aspirate - (v.) seinio ag anadl
aspirate mutation - (n.) treigliad llaes
aspiration - (n.) dyhead [-au, m.]
aspire - (v.) dyheu [dyhe-]
ass - (n.) asen [-nod, f.], asyn [-nod, m.]
assail - (v.) rhuthro ar, ymosod ar
assailant - (n.) ymosodwr [ymosodwyr, m.]
assassin - (n.) bradlofrudd [-ion, m.], llofrudd [-ion, m.]
assassinate - (n.) bradlofruddio [bradlofruddi-]
assassination - (n.) bradlofruddiaeth [f.]
assault - (n.) ymosodiad [-au, m.]
assault - (v.) rhuthro [rhuthr-], ymosod ar
assay - (n.) prawf (praw) [profion, m.]
assay - (v.) ceisio [ceisi-; 3.s. & 2.s.imp. cais], cynnig [cynigi-], profi [profi-; 3.s. & 2.s.imp. prawf]
assemble - (v.) cynnull [cynnull-], ymgynnull [ymgynnull-]
assembly - (n.) cyman [f.], cymanfa [-oedd, f.], cynulleidfa [-oedd, f.]
assent - (n.) cydsyniad [-au, m.]
assent - (v.) cydsynio [cydsyni-]
assert - (v.) haeru [haer-], honni [honn- &1, hon- &2+], mynnu [mynn- &1, myn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. myn]
assertion - (n.) haeriad [-au, m.], honiad [-au, m.]
assess - (v.) asesu [ases-], prisio [prisi-], trethu (trethi) [treth-]
assets - (n.) eiddo [m.]
assets - (n.pl.) meddiannau [mpl.]
asseverate - (v.) haeru ar ei wir, tyngu [tyng-; 3.s. & 2.s.imp. twng]
assiduity - (n.) dyfalwch [m.]
assiduous - (adj.) diwyd, dyfal
assign - (v.) gosod [gosod-; 3.s. gesyd; 2.s.imp. gosod], penodi [penod-], trosglwyddo [trosglwydd-]
{ Penodi (= pen-nodi, to mark the head of [a person]) is the sort
of appointing that goes with a job: selecting (a person). }
assimilate - (v.) cymathu [cymath-], tebygu [tebyg-]
assimilation - (n.) cymathiad [m.]
assist - (v.) cymorth [cymorth-], cynorthwyo [cynorthwy-], helpu (helpio) [help-, helpi-]
{ Cymorth is a native Welsh word. }
{ Helpu is a borrowing from English. It is commonly used. }
assistance - (n.) cymorth [m.], help [m.]
{ Cymorth is a native Welsh word. }
{ Help is a borrowing from English. It is commonly used. }
assistant - (adj.) cynorthwyol
assistant - (n.) cynorthwywr [cynorthwywyr, m.]
assize-court - (n.) brawdlys [-oedd, m.]
associate - (n.) cydymaith [cymdeithion, m.]
associate with - (v.) ymgystlwn [ymgystlyn-]
associate - (v.) cyfeillachu [cyfeillach-], cymdeithasu [cymdeithas-], ymgyfeillachu [ymgyfeillach-]
association - (n.) cymdeithas [-au, f.], cymdeithasfa [-oedd, f.]
C.M. Association - (n.) sasiwn [sasiynau, mf.]
assort - (v.) dosbarthu [dosbarth-], trefnu [trefn-]
assuage - (v.) dofi [dof-], lleddfu [lleddf-], lliniaru [lliniar-], llonyddu [llonydd-]
assume - (v.) cymryd arno, honni [honn- &1, hon- &2+], tybio (tybied) [tybi-; 3.s. & 2.s.imp. tyb]
{ Cymryd arno is assume in the sense of taking on the
appearance or personality of something or someone. }
{ The "arno" in "cymryd arno" is conjugated to reflect the person doing
the pretending, as in "Rydw i'n cymryd arnaf" = "I am pretending". }
{ Tybio means that I have formed a hypothesis on which I intend to
act. }
assumption - (n.) bwriant [bwriannau, m.], honiad [-au, m.], tyb [-iau, mf.], tybiaeth [-au, f.]
assurance - (n.) hyder [m.], hyfder (hyfdra) [m.], sicrwydd [m.]
{ Hyder is assurance in the sense of confidence. }
{ Sicrwydd is the kind of assurance you would give to
someone. }
assure - (n.) sicr.hau [sicr- &hau]
assure - (v.) sicrhau [sicr- &hau], yswirio [yswiri-]
asterisk - (n.) seren [se+r, f.], serennig [f.?]
asthma - (n.) caethder (caethdra) [m.], diffyg anadl
asthmatic - (adj.) byr ei wynt, caeth ei frest, myglyd
astir - (adv.) mewn cyffro, wedi codi, yn symud
astonish - (v.) synnu [synn- &1, syn- &2+]
astonishing - (adj.) syn
astound - (v.) syfrdanu [syfrdan-], synnu [synn- &1, syn- &2+]
astral - (adj.) serol
astray - (adj.) ar ddisberod, ar grwydr
astray - (adv.) ar gyfeiliorn
astride - (adv.) a+'r traed ar led
astride - (prep.) acha
astrologer - (n.) planedydd [-ion, m.], se+r-ddewin [-iaid, m.]
astrology - (n.) se+r-ddewiniaeth [f.]
astronomer - (n.) serydd [-ion, m.], seryddwr [seryddwyr, m.]
astronomical - (adj.) seryddol
astronomy - (n.) seryddiaeth [f.]
astute - (adj.) call, craff, cyfrwys, glew [pl. -ion]
asunder - (adv.) ar waha+n, yn drylliau
asylum - (n.) noddfa [-+u, noddfeydd, f.]
insane asylum - (n.) gwallgofdy [gwallgofdai, m.]
lunatic asylum - (n.) gwallgofdy [gwallgofdai, m.]
at - (prep.) am [amdan- &prep1], ar [arn- &prep1], at [at- &prep1], ger, wrth [irreg.], yn (ym; yng) [yn- &prep2]
{ The alternate forms of "yn" are a form of assimilation used when the
following word experiences its nasal mutation. See Section 7.1 for
details. }
aim at - (v.) ymgeisio [ymgeisi-]
arrive at - (v.) cyrraedd (cyrhaeddyd) [cyrhaedd- &1, cyraedd- &2+; 3.s. cyrraedd, cyrraidd*; 2.s.imp. cyrraedd]
{ Do not be tempted to use a preposition with "cyrraedd"
when it means "arrive at". For example, "cyrraedd Llanbedr" means
to arrive in Llanbedr. }
at a gallop - (adv.) ar garlam
at all - (adv.) o gwbl, oll
at best - (adv.) ar y gorau
at hand - (adv.) gerllaw
at home - (adv.) gartref
at last - o'r diwedd
at least - (adv.) o leiaf
at length - (adv.) bellach
at loggerheads - (adv.) penben
at night - (adv.) liw nos
at random - (adv.) ar amcan, ar antur
at the same time - (adv.) ar y cyd, ar yr un pryd
{ Ar y cyd is in co-operation (e.g.,
we will learn at the same time = we will learn together). }
{ Ar yr un pryd means simultaneously. }
at the time - (adv.) ar y pryd
at this time - (adv.) ar hyn o bryd
at times - (adv.) ar brydiau
become angry at - (v.) digio wrth
cease work at eve - (v.) noswylio [noswyli-]
glance at - (v.) cipedrych ar
jeer at - (v.) coegi [coeg-]
laugh at - (v.) chwerthin am ben
look at - (v.) edrych ar
look closely at - (v.) craffu ar
now at length - (adv.) weithian (weithion)
smile at - (v.) gwenu ar
stay at - (v.) aros wrth
take offence at - (v.) digio wrth
atheism - (n.) anffyddiaeth [f.], annuwiaeth [f.]
atheist - (n.) anffyddiwr [anffyddwyr, m.]
Athens - (prop.n.) Athen
athiest - (n.) annuw (annuwiad) [annuwiaid, m.]
athlete - (n.) mabolgampwr [mabolgampwyr, m.]
athletic - (adj.) athletaidd (athletig)
athletics - (n.pl.) mabolgamp [-au, f.]
Atlantic - (prop.n.) Iwerydd
atlas - (n.) atlas [f.?], llyfr mapiau
atmosphere - (n.) awyrgylch [-au, -oedd, mf.]
atmospheric - (adj.) awyrgylchol
atom - (n.) atom [-au, mf.], cyrbibyn [cyrbibion, m.], gronyn [grawn, -nau, m.], mymryn [-nau, m.], rhithyn [rhithiau, m.]
smashed to atoms - (adj.) chwilfriw
atomic - (adj.) atomig
atomic power station - (n.) atomfa [-+u, atomfeydd, f.]
atomician - (n.) atomegwr [atomegwyr, m.], atomegydd [-ion, m.]
atomics - (n.) atomeg [f.]
atomism - (n.) atomiaeth [f.]
atomize (atomise) - (v.) atomeiddio [atomeiddi-]
atone - (v.) gwneud iawn
atonement - (n.) cymod [m.], iawn [m.]
atoning - (adj.) iawnol
atrocious - (adj.) anfad, erchyll, ysgeler
atrocity - (n.) erchyllter [-au, m.]
atrophy - (n.) annhyfiant [m.]
attach - (v.) atafaelu [atafael-], glynu [glyn-; 3.s. & 2.s.imp. gly+n], gosod [gosod-; 3.s. gesyd; 2.s.imp. gosod], ymlynu [ymlyn-]
{ Atafaelu is attach in the sense of putting a lein on
something. }
attachment - (n.) serch [-iadau, m.], ymlyniad [m.]
{ Serch is an emotional attachment. }
{ Ymlyniad is the kind of attachment in which one object
is affixed to another. }
attack - (n.) chwiw [-iau, f.], cyrch [-au, -oedd, m.], gorddin [m.], pwl [pyliau, m.], rhuthr [-au, m.], ymosodiad [-au, m.]
attack - (v.) cyrchu [cyrch-; 3.s. & 2.s.imp. cyrch], rhuthro [rhuthr-], ymosod [ymosod-; 3.s. ymesyd; 2.s.imp. ymosod], ymosod ar
attacker - (n.) ymosodwr [ymosodwyr, m.]
attain - (v.) cael gafael, cyrraedd (cyrhaeddyd) [cyrhaedd- &1, cyraedd- &2+; 3.s. cyrraedd, cyrraidd*; 2.s.imp. cyrraedd], ennill [enill-; 3.s. & 2.s.imp. ennill]
attainable - (adj.) cyraeddadwy
attainment - (n.) cyr.haeddiad [cyraeddiadau, m.]
attempt - (n.) antur [-iau, f.], cais [ceisiadau, m.], cynnig [cynigion, m.], ymgais [ymgeisiadau, mf.]
attempt - (v.) anelu [anel-], ceisio [ceisi-; 3.s. & 2.s.imp. cais], cynnig [cynigi-]
attend - (v.) dilyn [dilyn-; 3.s. & 2.s.imp. dilyn], gweini [gweinydd-], mynychu [mynych-], ystyried [ystyri-]
{ Dilyn is attend in the sense of going along with. }
{ Gweini is attend in the sense of serve. }
{ Mynychu is attend in the sense of being present. }
{ Ystyried is attend in the sense of paying attention to. }
attend to - (v.) ymorol [ymorol-]
attendance - (n.) gwasanaeth [-au, m.], presenoldeb [m.]
{ Gwasanaeth is attendance in the sense of service. }
{ Presenoldeb is the kind of attendance you call at a meeting. }
attendant - (n.) gweinyddes [-au, f.]
attending - (adj.) arail
attention - (n.) sylw [-adau, m.], ystyriaeth [-au, f.]
attentive - (adj.) achlust, astud, ystyriol
attentiveness - (n.) astudrwydd [m.]
attenuate - (v.) lleihau [llei- &hau], teneuo [teneu-]
attenuation - (n.) lleihad [m.]
attest - (v.) ardystio [ardysti-], gwirio [gwiri-], tystio [tysti-]
attestation - (n.) ardystiad [-au, m.]
attested - (adj.) ardyst, ardystiedig
attic - (n.) nenlofft [-ydd, f.], nennawr [m.?]
attire - (n.) dilledyn [dillad, m.], gwisg [-oedd, f.], trwsiad [m.]
attire - (v.) gwisgo [gwisg-]
attitude - (n.) agwedd [-au, mf.], osgo [m.], ystum [-iau, mf.]
{ Ystum is the kind of attitude an airplan has with respect
to the wind. }
attorney - (n.) cyfreithiwr [cyfreithwyr, m.], twrnai [twrneiod, m.]
attract - (v.) atynnu [atynn- &1, atyn- &2+], denu [den-], hudo [hud-], tynnu [tynn- &1, tyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. tyn]
attraction - (n.) atynfa [atynfeydd, f.], atyniad [-au, m.], tynfa [tynfeydd, f.]
attractions - (n.) deniadau [pl.]
attractive - (adj.) atyniadol (atynnol), den.gar, deniadol
attractiveness - (n.) den.garwch [m.]
attribute - (n.) priodoledd [-au, m.], priodoliaeth [-au, f.]
attribute - (v.) cyfrif [cyfrif-], priodoli [priodol-]
attrition - (n.) rhathiad [m.], traul [treuliau, f.], treuliad [m.]
attune - (v.) cyweirio [cyweiri-], hwylio [hwyli-]
auburn - (adj.) brown.goch, gwinau
auction - (n.) arwerthiant [arwerthiannau, m.], ocsiwn [m.]
sell by auction - (v.) arwerthu [arwerth-]
auction - (v.) arwerthu [arwerth-]
auctioneer - (n.) arwerthwr [arwerthwyr, m.]
audacious - (adj.) beiddgar, digywilydd, haerllug, hy (hyf)
audacity - (n.) beiddgarwch [m.], ehofndra (ehofnder) [m.], hyfder (hyfdra) [m.]
audible - (adj.) clau, clywadwy, hyglyw
audience - (n.) cynulleidfa [-oedd, f.], gwrandawyr [pl.]
audit - (n.) archwiliad [-au, m.]
audit accounts - (v.) archwilio cyfrifon
audit - (v.) archwilio [archwili-]
auditor - (n.) archwiliwr [archwilwyr, m.], clywedydd [-ion, m.], gwrandawr [gwrandawyr, m.]
{ Archwiliwr is the kind of auditor who audits accounts. }
{ Clywedydd is the kind of auditor who listens to something. }
{ Gwrandawr is the kind of auditor who listens to something. }
auger - (n.) ebill [-ion, m.], taradr [terydr, m.], trwyddew [m.]
aught - (in negative context) dim [m.]
augment - (v.) atodi [atod-], ychwanegu [ychwaneg-]
augur - (n.) dewin [-iaid, m.]
augur - (v.) argoeli [argoel-], darogan (daroganu) [darogan-]
augury - (n.) dewiniaeth [f.]
august - (adj.) mawreddog, urddasol
August - (n.) Awst [m.]
Augustine - (prop.n.) Awstin
aunt - (n.) modryb [-edd, f.]
auricular confession - (n.) clustgyffes [f.]
auspices - (n.) nawdd [m.]
auspicious - (adj.) ffafriol, yn argoeli'n dda
austere - (adj.) caled [pl. -ion; calet- &adj], gerwin, llym [f. llem; pl. -ion; llym- &adj], tost
Australia - (prop.n.) Awstralia
Austria - (prop.n.) Awstria
autaomaton - (n.) peiriant dienaid
autarchy - (n.) awtarchiaeth [-au?, f.]
authentic - (adj.) dilys [dilys- &adj], gwir
{ Gwir means true in an absolute sense. }
author - (n.) awdur [-on, -iaid, m.], awdwr [awdwyr, m.]
authoress - (n.) awdures [-au, f.]
authoritative - (adj.) awdurdodol
authority - (n.) awdurdod [-au, m.]
authorize (authorise) - (v.) awdurdodi [awdurdod-]
authorized (authorised) - (adj.) awdurdodedig
authorship - (n.) awduriaeth [f.]
autobiography - (n.) hunan.gofiant [hunan.gofiannau, m.]
autocracy - (n.) awtocratiaeth [f.], unbennaeth [f.]
autocrat - (n.) awtocrat [-iaid, m.], dyn awdurdodol, unben [-iaid, unbyn, m.]
autocratic - (adj.) awtocratig
autograph - (n.) llofnod [-au, -ion, m.]
automatic - (adj.) awtomatig, hunanysgogol
automaton - (n.) ymsymudydd [-ion, m.]
autonomy - (n.) ymreolaeth [f.]
autumn - (n.) hydref [-au, m.]
autumnal - (adj.) hydrefol
auxiliary - (adj.) ategol, cynorthwyol
auxiliary - (n.) cynorthwywr [cynorthwywyr, m.]
avail - (n.) budd [-ion, m.], lles [m.]
avail - (v.) buddio [buddi-], llesa/u [lles- &a/u], tycio [tyci- {only 3.s. forms exist}]
available - (adv.) ar gael
avalanche - (n.) cwymp eira, syrthfa [f.]
avarice - (n.) arian.garwch [-au?, m.], cybydd-dod (cybydd-dra) [m.], trachwant [-au, m.]
avaricious - (adj.) arian.gar, cybyddlyd
avenge - (v.) dial [dial-; 3.s. & 2.s.imp. dial], dial cam
avenger - (n.) dialwr [dialwyr, m.], dialydd [-ion, m.]
avenue - (n.) mynedfa [-oedd, mynedfeydd, f.], rhodfa [rhodfeydd, f.]
aver - (v.) gwirio [gwiri-], haeru [haer-]
average - (n.) canolbris [-iau, m.], cyfartaledd [m.]
averse - (adj.) gelynol, gwrthwynebol
aversion - (n.) cas [m.], casbeth [-au, m.], gwrthwynebiad [-au, m.]
{ Cas is the kind of aversion you avoid. }
{ Casbeth is the kind of aversion you avoid. }
{ Gwrthwynebiad is the kind of aversion you feel. }
avert - (v.) gochel (gochelyd) [gochel-], troi heibio
aviary - (n.) adardy [adardai, m.]
aviator - (n.) awyrennwr [awyrennwyr, m.]
avidity - (n.) awch [m.], awydd [-au, m.], gwanc [f.]
avocation - (n.) galwedigaeth [-au, f.], gorchwyl [-ion, m.]
avoid - (v.) arbed [arbed-; 3.s. arbed, erbyd*; 2.s.imp. arbed], gochel (gochelyd) [gochel-], golaith [goleith-], osgoi [osgo-], ymogel (ymogelyd) [ymogel-]
{ "Osgoi" is accented on the final syllable, in contrast to the normal
rule. }
avoidable - (adj.) gocheladwy
avoidance - (n.) gocheliad [m.]
avouch - (v.) arddelu (arddelwi) [arddel-], gwirio [gwiri-], haeru [haer-]
avow - (v.) addef [addef-], arddel [arddel-], cydnabod [cydna- &bod]
await - (v.) aros [arhos- &1, aros- &2+; 3.s. erys; 2.s.imp. aros], disgwyl am
awake - (adj.) anhunawd, effro
awake - (v.) deffro (deffroi) [deffro- &i; 3.s. deffry; 2.s.imp. deffro], dihuno [dihun-]
awakening - (n.) deffroad [-au, m.]
award - (n.) dyfarniad [-au, m.]
award - (v.) dyfarnu [dyfarn-]
aware - (adj.) hysbys, ymwybodol
awareness - (n.) arwybod [m.]
away - (adv.) ar gerdded, draw, hwnt, i ffwrdd, ymaith
do away with - (v.) gwaredu (gwared) [gwared-; 3.s. gwared, gweryd*; 2.s.imp. gwared]
move away - (v.) nesu draw
run away - (v.) baglan [baglan- ?], baglu [bagl-]
awe - (n.) ofnadwyaeth [f.], parchedig ofn
awe - (v.) rhoi arswyd
awful - (adj.) aflawen, anaele, arswydus, certh, diffwys, ofnadwy
awhile - (adv.) am dro, am ennyd
awkward - (adj.) afrwydd, anghyfleus, carbwl, chwithig, lletchwith, llibin, trwsgl [f. trosgl], trwstan
tall awkward fellow - (n.) carwden [-ni, f.]
awkwardness - (n.) chwithigrwydd [m.], trwstaneiddiwch [m.]
awl - (n.) mynawyd [-au, m.]
awn - (n.) col [-ion, m.]
awning - (n.) cysgodlen [-ni, f.]
awry - (adj.) lletbai
awry - (adv.) ar letraws, o chwith
axe - (n.) bwyell (bwyall) [bwyeill, bwyyll, -i, -au, f.]
{ The "y" in "bwyell" has the clear sound, in contrast to the
normal rule. }
axial - (adj.) pegynol
axiom - (n.) gwireb [-au, -ion, f.]
axis - (n.) echel [-au, f.], pegwn [pegynau, m.]
axle - (n.) echel [-au, f.], gwerthyd [-au, -oedd, f.]
axletree - (n.) echel [-au, f.]
ay - (adv.) ie
aye - (adv.) byth, yn wastad
azure - (adj.) asur
azure - (n.) asur [m.?], glas y ffurfafen babble - (n.) baldordd [m.], dwndwr [m.]
babble - (v.) baldorddi (baldorddan) [baldordd-], clebran [clebr-], coethi [coeth-], prepian [prepi-], rwdlan (rwdlo) [rwdl-]
{ Rwdlo may be more common in N. Wales. }
babbler - (n.) baldorddwr [baldorddwyr, m.], clepgi [clepgwn, m.]
babbling - (adj.) baldorddus
babe - (n.) baban [-od, m.], maban [-od, m.], plentyn bach
baby - (n.) baban [-od, m.], babi [m.], maban [-od, m.]
babyhood - (n.) babandod [m.], babiaeth [f.]
babyish - (adj.) babanaidd, babiaidd
Babylon - (prop.n.) Babilon
bachelor - (n.) baglor [-ion, m.], dyn dibriod, hen lanc
{ Baglor is the kind of "bachelor" who receives a degree at a
university. }
bachelorship - (n.) bagloriaeth [f.]
bacillus - (n.) bacilws [-au?, m.]
back - (adj.) o+l
flow back - (v.) adlifo [adlif-]
small of the back - (n.) main y cefn, mein.gefn [-au?, m.]
turn back - (v.) atroi [atro- &i]
turn the back - (v.) cefnu [cefn-]
back - (adv.) gwrthol
back - (n.) cefn (cefen) [-au, m.], cil [-iau, -ion, m.], gwar [-rau, mf.], gwegil [mf.], gwrthol [m.], swmer [-au, m.]
back - (pfx.) dad- (dat-)
{ This prefix causes a soft mutation to the affixed stem. }
back - (v.) bacio [baci-], bagio [bagi-], cefnogi [cefnog-], cefnu [cefn-]
back-chain - (n.) carwden [-ni, f.]
backbite - (v.) absennu [absenn- &1, absen- &2+]
backbiter - (n.) absennwr [absenwyr, m.]
background - (n.) cefndir [-oedd, m.]
backslide - (v.) gwrthgilio [gwrthgili-]
backslider - (n.) gwrthgiliwr [gwrthgilwyr, m.]
backsliding - (n.) gwrthgiliad [-au, m.]
backward - (adj.) araf (arafaidd) [araf- &adj], digynnydd, hwyrfrydig
backward - (adv.) yn o+l
backwards - (adj.) llwr ei gefn
backwards - (adv.) yn wysg ei gefn
bacon - (n.) bacwn [bacynau, m.], cig moch [m.]
flitch of bacon - (n.) hanerob [-au, f.]
bacteriologist - (n.) bacteriolegwr [bacteriolegwyr, m.]
bacteriology - (n.) bacterioleg [f.]
bacterium - (n.) bacteriwm [bacteria, m.]
bad - (adj.) drwg [cynddrwg; gwaeth; gwaethaf], drygionus, gwael [gwael- &adj], sa+l [sal- &adj]
as bad - (adj.) cynddrwg
{ Eq. of "drwg". }
bad cold - (n.) annwyd trwm
bad luck - (n.) anlwc [m.]
bad taste - (n.) adflas [-au, m.]
badge - (n.) bathodyn [bathodau, -nau, m.]
badger - (n.) broch [-od, -ion, m.], mochyn daear
badger - (v.) poeni [poen-], profocio [profoci-]
badinage - (n.) cellwair [cellweiriau, m.], ysmaldod [m.]
badness - (n.) drygioni [m.]
baffle - (v.) drysu [drys-], siomi [siom-], trechu [trech-]
bag - (n.) bag [-iau, -au, m.], cod [-au, f.], cwd [cydau, cydiau, m.], ffetan [-au, f.], pwrs [pyrsau, m.]
bag - (v.) bagio [bagi-], sachu [sach-]
bagful - (n.) codaid (coded) [codeidiau, f.], cydaid (cyded) [cydeidiau, m.]
baggage - (n.) clud [mf.], corodyn [m.], pac [-iau, m.]
baggage - (n.pl.) celficyn [celfi, m.]
baggy - (adj.) codog
bah - (interj.) pw
bail - (n.) bael [m.], gwystl [-on, m.], mach [m.], mechni [-%on, m.], mechni%ydd [-ion, m.], meichiau [meichiafon, m.]
go bail - (v.) mechni%o [mechni%-]
bail - (v.) hysbyddu cwch
bailiff - (n.) beili [-%aid, -%au, m.], ceisbwl [ceisbyliaid, m.], goruchwyliwr [goruchwylwyr, m.], rhingyll [-iaid, m.]
farm bailiff - (n.) hwsmon [hwsmyn, m.]
bait - (n.) abwyd (abwydyn) [abwydod, m.]
bait - (v.) abwydo [abwyd-], baeddu (maeddu) [baedd-, maedd-], baetio [baeti-], eirthio [eirthi-]
bake - (v.) crasu [cras-], pobi [pob-]
bakehouse - (n.) popty [poptai, m.]
baker - (n.) pobwr [pobwyr, m.], pobydd [-ion, m.]
baking - (n.) crasiad [m.], pobiad [-au, m.]
Bala Lake - (prop.n.) Llyn Tegid
balance - (n.) clorian [-nau, mf.], cydbwysedd [m.], gweddill [-ion, m.], mantol [-ion, f.]
{ Clorian is the kind of balance you use to weigh
things. }
{ Cydbwysedd is the kind of balance you maintain when you
walk a tightrope. }
{ Gweddill is the kind of balance that remains when some
have been taken away. }
{ Mantol is the kind of balance you use to weigh
things. }
balance sheet - (n.) mantolen [-ni, f.]
balance - (v.) cloriannu [cloriann- &1, clorian- &2+], mantoli [mantol-]
balcony - (n.) balcon [m.?], oriel [-au, f.]
bald - (adj.) moel [pl. -ion], penfoel
become bald - (v.) moeli [moel-]
make bald - (v.) moeli [moel-]
balderdash - (n.) baldordd [m.], ffiloreg [f.], ffregod [-au, f.], lol [-iaid?, f.]
baldness - (n.) moelni [-eiau?, m.]
bale - (n.) pwn [pynnau, m.], sypyn [-nau, m.]
bale - (v.) hysbyddu cwch
baleful - (adj.) alaethus, galarus, gresynol
balk - (v.) balcio [balci-], seithugio [seithugi-], siomi [siom-], ystyffylu [ystyffyl-]
balk (baulk) - (n.) balc [-iau, m.], sinach [-od, sinechydd, m.], siom [-au, f.]
balk (baulk) - (v.) llesteirio (llestair) [llesteiri-]
full of balks - (adj.) balciog
ball - (n.) bw+l [bylau, m.], cnapan [-au, m.], dawns [-iau, f.], dawnsfa [f.], pe+l [pelau, peli, f.], pellen [-nau, -ni, f.]
{ Dawns is the kind of ball you dance at. }
{ Dawnsfa is the kind of ball you dance at. }
{ Pe+l is the kind of ball you roll. }
{ Pellen is specifically a ball of yarn. }
ballad - (n.) baled [-i, -au, f.], dyri (dyrif) [dyri%au, dyrifau, f.]
composer of ballads - (n.) baledwr [baledwyr, m.]
balladic - (adj.) baledol
balladmonger - (n.) baledwr [baledwyr, m.]
ballast - (n.) balast [m.?]
ballet - (n.) bale [-oedd?, m.]
ballistics - (n.) balisteg [f.]
balloon - (n.) awyren [-nau, -ni, f.], balw+n [-au, mf.]
ballot - (n.) balot [m.], tugel [-ion, m.]
balluster - (n.) balustr [m.]
balm - (n.) balm [m.], triagl [m.]
balmy - (adj.) balmaidd
balsam - (n.) triagl [m.]
bamboo - (n.) bambw+ [m.]
bamboozle - (v.) llygad-dynnu [llygad-dynn- &1, llygad-dyn- &2+], twyllo [twyll-]
ban - (adj.) diofrydig
ban - (n.) diofryd [m.], ysgymundod [m.]
ban - (v.) gwahardd [gwahardd-; 3.s. gwaheirdd*], ysgymuno [ysgymun-]
banal - (adj.) cyffredin, sathredig
band - (n.) aig (eigiau) [f.], band [-au, -iau, m.], caw [-iau, -au, m.], cengl [-au, f.], mintai [minteioedd, f.], rhwymyn [-nau, m.], seindorf [seindyrf, f.], ysnoden [-ni, f.]
{ Mintai is band in the sense of troop. }
{ Rhwymyn is band as in a narrow strip. }
{ Seindorf is the kind of band that plays music. }
Band of Hope - (n.) gobeithlu [-oedd, m.]
bandage - (n.) rhwymyn [-nau, m.]
bandage - (v.) rhwymo [rhwym-], rhwymynnu [rhwymynn- &1, rhwymyn- &2+]
bandbox - (n.) bocs hetiau
bandit - (n.) herwr [herwyr, m.], ysbeiliwr [ysbeilwyr, m.]
bandy - (v.) taflu yn o+l a blaen
bandy-legged - (adj.) bon.gam, coesgam
bane - (n.) dinistr [-oedd, m.], melltith [-ion, f.]
baneful - (adj.) adwythig, andwyol, dinistriol
bang - (n.) ergyd [-ion, f.], twrf [tyrfau, m.]
bang - (v.) clepian [clepi-], curo [cur-], dulio [duli-]
bangle - (n.) breichled [-au, -i, f.]
banish - (v.) alltudio [alltudi-], deol [deol-]
banishment - (n.) alltudedd [-au, m.], alltudiaeth [f.]
banjo - (n.) bandor [m.]
bank - (n.) ariandy [ariandai, m.], banc [-iau, m.], banc [bencydd, m.], ceulan [-nau, ceulennydd, f.], glan [-nau, glennydd, f.], mainc [meinciau, f.], ponc (poncen) [ponciau, f.], poncyn [ponciau, m.], rhes [-i, -au, f.]
{ Ariandy is the kind of bank you keep money in. }
{ Banc with plural "banciau" is the kind of bank you keep
money in. }
{ Banc with plural "bencydd" is the kind of bank on the
side of a hill. }
{ Glan is the kind of bank at the edge of a river. }
{ Mainc is the kind of bank you sit on. }
{ Ponc is the kind of bank that lines a river. }
{ Poncyn is the kind of bank that lines a river. }
{ Rhes is the kind of bank you line things up in. }
bank of river - (n.) torlan [torlennydd, -nau, f.]
bank of sand - (n.) traethell [-au, f.]
bank - (v.) bancio [banci-]
banker - (n.) ariannydd [arianyddion, m.], bancwr [bancwyr, m.]
bankrupt - (n.) methdalwr [methdalwyr, m.]
bankruptcy - (n.) methdaliad [-au, m.]
banner - (n.) amlygyn [-nau, m.], baner [-i, -au, f.], baniar [banieri, mf.], lluman [-au, m.]
bannered - (adj.) banerog
banns - (n.pl.) gosteg [-ion, f.]
banquet - (n.) gwledd [-oedd, f.]
banquet - (v.) gwledda [gwledd-]
bantam - (n.) coriar [corieir, f.], dandi [m.?]
banter - (n.) cellwair [cellweiriau, m.], ysmaldod [m.]
banter - (v.) cellwair [cellweir- ?], profocio [profoci-]
baptism - (n.) bedydd [-iau, m.]
baptismal - (adj.) bedyddiol
Baptist - (n.) Bedyddiwr [Bedyddwyr, m.]
baptistry - (n.) bedyddfa [bedyddfa+u, bedyddfeydd, f.]
baptize - (v.) bedyddio [bedyddi-]
baptized - (adj.) bedyddiol
bar - (n.) bar [-rau, m.], bollt [-au, -ydd, byllt, m.], calen [-ni, -nau, f.], rhwystr [-au, m.], trosol [-ion, m.]
{ Bar means "bar" in the following senses: (1) A piece of metal. (2)
A place where prisoners stand in a court. (3) The counter in a tavern.
(4) A measure of poetry or music. }
{ Rhwystr is bar in the sense of an obstacle. }
horizontal bar - (n.) bar llorwedd
parallel bars - (n.) barrau cyflin
sand bar - (n.) traethell [-au, f.]
wall bars - (n.) barrau gwal
bar - (v.) bario [bari-], eithrio [eithri-]
barb - (n.) adfach [-au, m.], barf [-au, f.]
{ Adfach is the kind of barb on a hook. }
{ Barf is the kind of barb men grow on their faces. }
barbarian - (n.) anwar (anwarddyn) [-iaid, m.], anwariad [anwaraiad, m.], barbariad [barbariaid, m.]
barbaric - (adj.) anninasol (anninasaidd*)
barbarism - (n.) barbariaeth [m.]
barbarity - (n.) anwareidd-dra [m.], barbareidd-dra [m.], barbareiddiwch [m.]
barbarize - (v.) barbareiddio [barbareiddi-]
barbarous - (adj.) anwar [anwar- &adj], anwaraidd
barber - (n.) barbwr [barbwyr, m.], barfwr [barfwyr, m.], eilliwr [eillwyr, m.]
bard - (n.) bardd [beirdd, m.], prydydd [-ion, m.]
chaired bard - (n.) cadeirfardd [cadeirfeirdd, m.]
chief bard - (n.) prifardd [prifeirdd, m.]
bardic - (adj.) barddol, barddoni%aidd
bardism - (n.) barddas [mf.]
bards - (n.) cle+r [coll.f.]
Bardsey Island - (prop.n.) Ynys Enlli
bare - (adj.) llwm [f. llom; pl. llymion], moel [pl. -ion], noeth [pl. -ion], prin [pl. -ion; prin- &adj]
{ Prin is the way a cupboard is bare. }
make bare - (v.) llymhau [llym- &hau]
bare - (v.) dinoethi [dinoeth-], noethi [noeth-]
bare-backed - (adj.) cefnllwm
bare-bottomed - (adj.) bonllwm
bare-head - (n.) moelyn [m.]
bare-headed - (adj.) pennoeth
barefaced - (adj.) wynebgaled
barefoot - (adj.) troednoeth
barefooted - (adj.) troednoeth
barely - (adv.) o'r braidd, prin
bareness - (n.) llymder (llymdra) [m.], moelni [-eiau?, m.], noethder [m.]
bargain - (n.) bargen [bargeinion, -ion, -iau, f.]
bargain - (v.) bargeinio (bargenna) [bargeini-, bargenn- &1, bargen- &2+]
barge - (n.) bad mawr, ysgraff [-au, f.]
baritone - (n.) barito+n [m.]
bark - (n.) barc [m.], cyfarthiad [-au, m.], llestr [-i, m.], llong [-au, f.], rhisgl [m.]
{ Barc is a borrowing of the English "bark" describing what a tree
has. }
{ Cyfarthiad is the kind of bark a dog produces. }
{ Rhisgl is the usual word describing a tree's cover. }
bark - (v.) arthio (arthu) [arthi-], coethi [coeth-], cyfarth [cyfarth-], digroeni [digroen-], dirisglo [dirisgl-]
{ Cyfarth is what a dog does. }
{ Digroeni is removing the outer covering of
something. }
{ Dirisglo is removing the bark from a tree. }
barley - (n.) barlysyn [barlys, m.], haidd [heiddiau, m. & coll.]
grain of barley - (n.) heidden [haidd, f.]
barleycorn - (n.) heidden [haidd, f.]
barm - (n.) berem [m.], berman [m.], burum (burman) [m.]
Barmouth - (prop.n.) Abermo, Y Bermo
barn - (n.) ysgubor [-iau, f.]
barometer - (n.) baromedr [m.], hinfynegydd [-ion, m.]
baron - (n.) arglwydd [-i, m.], barwn [-iaid, m.], bre%yr [brehyrion, brehyriaid, m.]
baroness - (n.) barwnes [-au, f.]
baronet - (n.) barwnig [-iaid, m.]
baronial - (adj.) barwnol
barony - (n.) barwniaeth [-au, f.]
barrack - (n.) gwersyllty [gwersylltai, m.], lluest [-au, m.], lluesty [lluestai, m.]
barrage - (n.) argae [-au, m.], clawdd [cloddiau, m.]
barrel - (n.) baril [-au, mf.], casgen (casg) [-ni, casgiau, f.]
barren - (adj.) amhlantadwy, anffrwythlon, anghyfeb, diffrwyth, hysb [f. hesb]
barren cow - (n.) myswynog [-ydd, -au, f.]
make barren - (v.) diffrwytho [diffrwyth-]
barrenness - (n.) diffrwythdra (diffrwythder) [m.]
barricade - (n.) atalglawdd [atalgloddiau, m.]
barricade - (v.) cau [cae-; 3.s. cae; 2.s.imp. cau, caua, caea]
barrier - (n.) atalfa [atalfeydd, f.], ffin [-iau, f.], rhwystr [-au, m.], terfyn [-au, m.]
barrister - (n.) bargyfreithiwr [bargyfreithwyr, m.], cyfreithiwr [cyfreithwyr, m.], twrnai [twrneiod, m.]
barrow - (n.) berfa [berfa+u, berfeydd, f.], crug [-iau, m.], whilber [m.?]
{ Berfa is the kind of barrow you wheel around. }
{ Crug is the kind of barrow you might bury
someone under. }
{ Whilber is a borrowed word for the kind
of barrow you wheel around. }
barter - (n.) cyfnewid [-iau, m.]
barter - (v.) cyfnewid [cyfnewid-], ffeirio [ffeiri-]
Bartholomew - (prop.n.) Bartholomeus
bas-relief - (n.) basgerfiad [-au, m.]
base - (adj.) anwych, diffaith, distadl, gau, gwael [gwael- &adj], isel [ised; is; isaf]
base coin - (n.) arian drwg
base - (n.) bo+n [bonau, bonion, m.], sail [seiliau, f.], sylfaen [sylfeini, f.]
{ Bo+n is the kind of base that is at the bottom
of something. }
{ Sail is the kind of base you build upon. }
{ Sylfaen is the kind of base you build upon. }
base - (v.) seilio [seili-], sylfaenu [sylfaen-]
baseless - (adj.) di-sail
bashful - (adj.) cywilyddgar, gw+yl, gwylaidd, swil, yswil
bashfulness - (n.) gwylder [m.], gwyleidd-dra [m.], swilder [m.], yswildod [m.]
basin - (n.) basn [-ys, -au, m.], cawg [-iau, m.], dysgl [-au, f.], mail [meiliau, f.]
{ Dysgl is the kind of dish you set on your table. }
basis - (n.) sail [seiliau, f.], sylfaen [sylfeini, f.]
bask - (v.) tor.heulo [tor.heul-], ymheulo [ymheul-]
bask in the sun - (v.) bolheulo [bolheul-]
basket - (n.) basged [-i, -au, f.], cawell [cewyll, m.]
round basket without handle - (n.) gwyntell [-i, -au, f.]
basket-maker - (n.) basgedwr [basgedwyr, m.], cawellwr [cawellwyr, m.]
basketful - (n.) basgedaid (basgeded) [basgedeidiau, f.], cawellaid (cawelled) [cawelleidiau, m.]
bass - (adj.) bas
bass - (n.) bas [-au, m.], isalaw [-on, f.]
bastard - (n.) bastard (bastart) [-iaid, m.], plentyn gordderch
female bastard - (n.) bastardes [-au, f.]
bastardy - (n.) bastardiaeth [f.]
baste - (v.) brasbwytho [brasbwyth-], brasteru [braster-], ffonodio [ffonodi-], ffustio (ffusto) [ffusti-, ffust-], iro [ir-]
{ Brasteru is baste in the sense of put fat over. }
{ Ffonodio is baste in the sense of beat. }
{ Ffustio is baste in the sense of beat. }
{ Iro is baste in the sense of putting grease
over something. }
bastinado - (v. & n.) ffonodio gwadnau'r traed
bat - (n.) bat [-iau, m.], ystlum (slumyn) [-od, m.]
{ Bat is the kind of bat you hit a ball with. }
{ Ystlum is the kind of bat that flies at night. }
bat - (v.) batio [bati-]
batch - (n.) ffyrnaid [m.], pobiad [-au, m.], swp [sypiau, m.], sypyn [-nau, m.]
bath - (n.) badd [-au, m.], baddon [-au, m.], bath [-au, m.], ymolchfa [ymolchfeydd, f.]
bathe - (v.) golchi [golch-; 3.s. gylch; 2.s.imp. golch], ymdrochi [ymdroch-], ymolchi [ymolch-]
{ (bathe} Golchi is a transitive verb. }
{ Ymdrochi is an intransitive verb. }
{ Ymolchi is an intransitive verb. }
bather - (n.) ymdrochwr [ymdrochwyr, m.]
bathetic - (adj.) affwysol
bathos - (n.) affwysedd [m.]
bathroom - (n.) ty+ bach
baton - (n.) arweinffon [arweinffyn, f.], byrllysg [-au, mf.], llawffon [llawffyn, f.], pastwn [pastynau, m.]
{ Arweinffon is the kind of baton used by an orchestra's
conductor. }
{ Byrllysg is baton as a weapon. }
{ Llawffon is the kind of baton you twirl. }
{ Pastwn is the kind of baton you fight with. }
battalion - (n.) bataliwn [m.?], byddin [-oedd, f.], mintai [minteioedd, f.]
batten - (v.) ymbesgi [ymbesg-], ymfrasa/u [ymfras- &a/u]
batter - (n.) batwr [batwyr, m.], defnydd crempog
batter - (v.) curo [cur-], pwyo [pwy-]
battery - (n.) batri [m.], cyflegr [-au, m.], magnelfa [f.]
{ Cyflegr is the kind of battery that is
a heavy weapon. }
{ Magnelfa is the kind of battery that stores weapons. }
battle - (n.) aerfa [f.], arfod [f.], bragad [f.], brwydr [-au, f.], cad [-au, -oedd, f.], cyfergyr [f.], cyfrysedd [-au, mf.], gorun [m.], gryd [m.], trin [-oedd, f.]
battle cry - (n.) rhyfelgri [-au, -oedd, m.]
battle - (v.) brwydro [brwydr-]
battle-axe - (n.) cadfwyell (cadfwyall) [cadfwyeill, cadfwyyll, m.]
battlement - (n.) canllaw [-iau, m.], murganllaw [-iau, m.]
battleship - (n.) cadlong [-au, f.]
bauble - (n.) ffril [-ion, m.], tegan [-au, m.]
bawl - (v.) bloeddio (bloeddian) [bloeddi-], crochlefain [crochlef-], cwrnad [cwrnad-], gweiddi (gwaeddi) [gweidd-, gwaedd-], lleisio [lleisi-]
bay - (adj.) gwinau, gwineugoch
bay of building - (n.) cowlas [-au, mf.]
bay - (n.) bachwy [-on, m.], bae [-au, m.], cilfach [-au, f.], cyfarth [m.], llawryf [-oedd, m.]
{ Bae is the kind of bay with water. }
{ Cyfarth is the kind of bay you do at the moon. }
bay - (v.) cyfarth [cyfarth-]
bayonet - (n.) bidog [-au, mf.]
bayonet - (v.) bidogi [bidog-]
bazaar - (n.) basa+r [m.?], nodachfa [nodachfeydd, f.]
be - (v.) bod [irreg.]
be abashed - (v.) yswilio [yswili-]
be able - (v.) dichon [def.], gallu [gall-; 3.s. gall, geill; 2.s.imp. gall], medru [medr-; 3.s. & 2.s.imp. medr]
{ Dichon expresses an abstract sort of potentiality: it
is usually translated as if it were the adverb "perhaps" (= it might
be that). "Fe ddichon fod": it might be (that). There is a school
of thought that says that "dichon" is archaic; since I use it myself
I do not subscribe to this. }
{ Gallu is predominantly used in S. Wales. }
{ Medru is predominantly used in N. Wales. Compared to
"gallu", it has the additional sense of "know how to". }
be amazed - (v.) synnu [synn- &1, syn- &2+]
be angry - (v.) llidio [llidi-]
be anxious - (v.) pryderu [pryder-]
be ashamed - (v.) cywilyddio [cywilyddi-]
be born - (v.) geni [gan- {Only impersonal forms exist}]
be confused - (v.) drysu [drys-]
be conscious of - (v.) ymdeimlo [ymdeiml-]
be contemporary - (v.) cyfoesi [cyfoes-]
be content - (v.) bodloni [bodlon-]
be derived - (v.) hanu [han-], tarddu [tardd-, 3.s. & 2.s.imp. tardd]
be descended - (v.) hanu [han-]
be displeased - (v.) sorri [sorr- &1, sor- &2+]
be frightened - (v.) dychrynu [dychryn-]
be hurt - (v.) anafu [anaf-]
be in service - (v.) gweini [gweinydd-]
be inclined - (v.) ymglywed [ymglyw-]
be jealous - (v.) cenfigennu [cenfigenn- &1, cenfigen- &2+], eiddigeddu [eiddigedd-], gwenwyno [gwenwyn-]
{ You "cenfigennu wrth" a person. } }
be lazy - (v.) diogi [diog-]
be lost - (v.) colli [coll-; 3.s. cyll; 2.s.imp. coll]
be mad - (v.) ynfydu [ynfyd-]
be obliged - (v.) gorfod [gor- &fod; 3.s. goryw*]
be obstinate - (v.) cildynnu [cildynn- &1, cildyn- &2+], cyndynnu [cyndynn- &1, cyndyn- &2+]
be of good courage - (v.) ymwroli [ymwrol-]
be present - (v.) presenoli [presenol-]
be reconciled - (v.) cymodi [cymod-]
be related - (v.) perthyn [perthyn-]
be related to - (v.) perthyn i
be restless - (v.) anesmywtho [anesmywth-]
be silent - (v.) tewi [taw-; 3.s. tau*; 2.s.imp. taw]
be sorry - (v.) edifarhau (edifaru) [edifar- &hau, edifar-]
be strong - (v.) ymgryfhau [ymgryf- &hau]
be surprised - (v.) synnu [synn- &1, syn- &2+]
be uneasy - (v.) anesmywtho [anesmywth-]
be worth - (v.) talu [tal-; 3.s. & 2.s.imp. ta+l]
it may be - (v.) dichon [def.]
not to be recrossed - (adj.) diadlam
to be praised - (adj.) moliannus
unable to be checked - (adj.) anhyludd
what may be dispensed with - (n.) hepgor [-ion, m.]
beach - (n.) beiston [-nau, f.], traeth [-au, m.], traethell [-au, f.]
beach - (v.) gyrru ar y traeth
beacon - (n.) coelcerth [-i, f.], goleudy [goleudai, m.], gwylfa [-+u, gwylfeydd, f.]
bead - (n.) glain [gleiniau, gleinion, m.]
beadle - (n.) rhingyll [-iaid, m.]
beads - (n.) paderau [pl.]
beak - (n.) duryn [m.], gylfin [-od, -au, m.], pig [-au, f.]
{ Duryn is the kind of bill a bird has. }
{ Gylfin is the kind of bill a bird has. }
beam - (n.) carfan [-au, f.], dist [-iau, m.], paladr [pelydr, m.], pelydr [-au, m.], pelydryn [m.], swmer [-au, m.], trawst [-iau, m.], tulath (tylath) [-au, f.]
beam - (v.) pelydru [pelydr-]
bean - (n.) ffa+en (ffeuen) [ffa, f.]
bear - (n.) arth [eirth, mf.]
bear again - (v.) aileni [ailen-]
bear children - (v.) planta [plant-]
bear false witness - (v.) camdystiolaethu [camdystiolaethu-]
bear fruit - (v.) ffrwytho [ffrwyth-]
bear up - (v.) ymgynnal [ymgynhal-]
bear with - (v.) cyd-ddwyn a+ [cyd-ddyg-], ymaros [ymaros-; 3.s. ymerys; 2.s.imp. ymaros]
bear witness - (v.) tystiolaethu [tystiolaeth-]
bear - (v.) arweddu [arwedd-], cario [cari-], cludo [clud-], dioddef [dioddef-], dwyn [dyg-; 3.s. & 2.s.imp. dwg], esgor ar, geni [gan- {Only impersonal forms exist}], goddef [goddef-; 3.s. & 2.s.imp. goddef], ymddw+yn [ymdyg-]
{ Esgor ar is bear in the sense of giving birth to a child. }
bearable - (adj.) goddefadwy
beard - (n.) barf [-au, f.], col y+d
bearded - (adj.) barfog
bearer - (n.) arweddwr [arweddwyr, m.], dygiedydd [-ion, m.]
bearing - (n.) arwedd [-au, -ion, f.], atgyfeiriad [-au, m.], dygiad [m.]
beast - (n.) anifail [anifeiliaid, m.], bwystfil [-edd, -od, m.], bwystfiles [-au, f.], milyn [milod, m.], ysgrubl [-iaid, m.]
beastly - (adj.) anifeilaidd, bwystfilaidd
beat - (n.) cur [-iau, m.], curiad [-au, m.], trawiad (tarawiad) [-au, m.]
beat about - (v.) bwhwman [bwhwman- ?]
beat with a rod - (v.) gwialenodio [gwialenodi-]
beat - (v.) baeddu (maeddu) [baedd-, maedd-], curo [cur-], dulio [duli-], ffonodio [ffonodi-], ffustio (ffusto) [ffusti-, ffust-], pwnio [pwni-], pwyo [pwy-], stompio (ystompio) [stompi-, ystompi-], waldio [waldi-]
beater - (n.) curwr [curwyr, m.]
beatific - (adj.) gwynfydedig, gwynfydus
beating - (n.) curfa [curfeydd, f.], maethgen [-nau, f.]
beatitude - (n.) gwynfyd [-au, m.]
beau - (n.) coegyn [-nod, m.]
beauties - (n.) dillynion [pl.]
beautiful - (adj.) arddun, arddunol, berth, eirian, gla+n, hardd [pl. heirdd, heirddion; hardd- &adj], mirain, pefr, prydferth, teg [tec- &adj], telaid
beautify - (v.) harddu [hardd-], prydferthu [prydferth-], teca/u [tec- &a/u]
beauty - (n.) addfwynbryd [m.], ardduniad [m.], ceinder [m.], glendid [m.], harddwch [m.], mireinder [m.], prydferthwch [m.], tegwch [m.]
beauty parlor (parlour) - (n.) parlwr pincio
beauty salon - (n.) parlwr pincio
beaver - (n.) afanc [-od, m.], llostlydan [-od, m.]
becalm - (v.) llonyddu [llonydd-], tawelu [tawel-; 3.s. & 2.s.imp. tawela]
because - (conj.) achos, canys, oblegid, oherwydd
{ Canys is a somewhat old-fashioned word. }
because - (prep.) achos, am [amdan- &prep1], gan (chan) [irreg.], o achos, oblegid, oherwydd (o herwydd), wrth [irreg.]
{ "Chan" is a literary form of "gan" that can appear in a
context that requires the aspirate mutation. }
beck - (n.) amnaid [amneidiau, f.], awgrym [-au, -iadau, m.]
beckon - (v.) amneidio [amneidi-], arwyddoca/u [arwyddoc- &a/u]
become - (v.) dod (dyfod; dw+ad) [irreg.], gweddu [gwedd-], ymwneud (ymwneuthur) [ymwn- &mynd]
{ "Dod" is used in S. Wales and "dw+ad" in N. Wales. The literary
version is "dyfod". }
become a member - (v.) aelodi [aelod-], ymaelodi [ymaelod-]
become a ruin - (v.) adfeilio [adfeili-]
become accustomed - (v.) cynefino [cynefin-]
become angry - (v.) digio [digi-]
become angry at - (v.) digio wrth
become angry with - (v.) digio wrth
become bald - (v.) moeli [moel-]
become blue - (v.) glasu [glas-]
become confused - (v.) ffwndro [ffyndr-]
become day - (v.) dyddhau [dydd- &hau], dyddio [dyddi- {only 3.s. forms exist}]
become dejected - (v.) anhyfrydu [anhyfryd-]
become dissolved - (v.) ymdoddi [ymdodd-]
become enlarged - (v.) ymehangu [ymehang-]
become familiary - (v.) cyfarwyddo [cyfarwydd-]
become flesh - (v.) ymgnawdoli [ymgnawdol-]
become fruitful - (v.) ffrwythloni [ffrwythlon-]
become giddy - (n.) penddaru [penddar-]
become giddy - (v.) madroni [madron-]
become green - (v.) glasu [glas-]
become grey - (v.) glasu [glas-]
become healed - (v.) ymiacha/u [ymiach- &a/u]
become incarnate - (v.) ymgnawdoli [ymgnawdol-]
become ingrained - (v.) greddfu [greddf-]
become moldy (mouldy) - (v.) llwydo [llwyd-]
become night - (v.) nosi [nos- {only 3.s. forms exist}]
become pale - (v.) amliwio [amliwi-]
become quiet - (v.) tawelu [tawel-; 3.s. & 2.s.imp. tawela]
become rough - (v.) chwerwi [chwerw-]
become straight - (v.) ymunioni [ymunion-]
become surety - (v.) mechni%o [mechni%-]
becoming - (adj.) cymen, gweddus
bed - (n.) gorweddfa [-oedd, f.], gorweddfan [-nau, f.], gwa+l [-au, f.], gwely [-au, gwela+u, m.]
{ Gwely is the usual word for bed. }
garden bed - (n.) cefn (cefen) [-au, m.], pa+m [pamau, m.]
Bede - (prop.n.) Beda
bedeck - (v.) addurno [addurn-], trwsio [trwsi-]
bedew - (v.) gwlitho [gwlith-], gwlychu [gwlych-; 3.s. & 2.s.imp. gwlych]
bedfellow - (n.) cywely [mf.]
bedgown - (n.) betgwn [mf.]
bedizen - (v.) addurno [addurn-], gwychu [gwych-]
bedraggle - (v.) caglo (caglu) [cagl-]
bedridden - (adj.) gorweiddiog
bedroom - (n.) llofft [-ydd, f.], ystafell wely
bedsheet - (n.) cynfas [-au, fm.]
bedside - (n.) erchwyn [-ion, -nau, mf.]
bedstead - (n.) haearn gwely, pren gwely
bee - (n.) gwenynen [gwenyn, f.]
wild bee - (n.) cacynen [cacwn, f.]
beech tree - (n.) ffawydden [ffawydd, f.]
beef - (n.) biff [m.?], cig eidion, eidion [-nau, m.]
{ Cig eidion is the kind of beef you eat. }
{ Biff is a crass borrowing from English. }
{ Eidion is beef that is on the hoof. }
beehive - (n.) bydaf [-au, mf.], cwch [cychod, m.], gwenyn [m.]
beekeeper - (n.) gwenynwr [gwenynwyr, m.]
beer - (n.) bi+r [m.], cwrw [cyrfau, m.], tablen [f.]
beestings - (n.) llaeth newydd [pl.], llaeth tor [pl.]
beet - (n.) betysen [betys, f.]
beetle - (n.) chwil [-od, mf.], chwilen [chwilod, f.]
befall - (v.) damweinio [damweini-], digwydd [digwydd-; 3.s. & 2.s.imp. digwydd]
befit - (v.) gweddu [gwedd-]
before - (adv.) o'r blaen
day before yesterday - (adv.) echdoe
day before yesterday - (n.) echdoe [m.]
neither before nor after - (adv.) na chynt na chwedyn
night before last - (adv.) echnos
night before last - (n.) echnos [f.]
before - (prep.) anad, cyn, gerbron, o flaen, rhag [rhag- &prep2]
{ "Gerbron" is conjugated when used with pronouns, e.g., "ger ei fron" =
"before him", "ger fy mron" = "before me". }
beforehand - (adv.) ymlaen llaw
befoul - (v.) caglo (caglu) [cagl-]
befriend - (v.) bod yn gefn, ymgeleddu [ymgeledd-]
beg - (v.) cardota [cardot-], ceinioca [ceinioc-], crefu [cref-], deisyf (deisyfu) [deisyf-], erfyn [erfyni-; 3.s. & 2.s.imp. erfyn], ymbil (ymbilio) [ymbil-, ymbili-]
{ Cardota is the what a beggar does. }
{ You "crefu ar" a person. }
{ You "erfyn ar" a person. }
beget - (v.) cenhedlu [cenhedl-], creu [cre-], peri [par-; 3.s. pair, pa+r; 2.s.imp. pa+r]
beget children - (v.) planta [plant-]
beggar - (n.) achenog [-ion, m.], cardotyn (cardotwr) [cardotwyr, m.]
beggar - (v.) llymhau [llym- &hau], tlodi [tlod-]
begin - (v.) dechrau [dechreu-; 3.s. & 2.s.imp. dechrau]
beginner - (n.) dechreuwr [dechreuwyr, m.]
beginning - (n.) babandod [m.], cychwyniad [-au, m.], dechrau [m.], dechreuad [-au, m.]
{ Babandod is the beginning of a life. }
beguile - (v.) difyrru [difyrr- &1, difyr- &2+], hudo [hud-], swyno [swyn-], twyllo [twyll-]
behalf - (n.) achos [-ion, m.], plaid [pleidiau, f.], rhan [-nau, f.], tu [m.]
on behalf - (prep.) ar ran
on behalf of - (prep.) tros (dros) [irreg.]
behave - (v.) ymarweddu [ymarwedd-], ymddwyn [ymdyg-]
behave frivolously - (v.) gwamalio (gwamalu) [gwamal-]
behave obstinately - (v.) ystyfnigo [ystyfnig-]
behave ostentatiously - (v.) rhodresa [rhodres-]
behavior (behaviour) - (n.) ymarweddiad [-au, m.], ymddygiad [-au, m.]
behead - (v.) torfynyglu [torfynygl-], torri pen
behest - (n.) arch [eirchion, f.], archiad [m.]
behind - (prep.) ar o+l, tu cefn, tu o+l, yn o+l
behold - (interj.) wele
behold there - (adv.) dacw
behold - (v.) canfod [can- &fod], edrych (edrychyd) [edrych-; 3.s. & 2.s.imp. edrych], gweld (gweled) [gwel-; 3.s. gwe+l, gwy+l; 2.s.imp. gwe+l]
{ Edrych is the active part of "gweld" (looking vs. seeing). To
look for ("chwilio") somewhere nearby involves "edrych". To
resemble is sometimes "edrych yn debyg i" in the North. }
{ Gweld is what you do by looking. }
beholder - (n.) edrychwr [edrychwyr, m.]
behoof - (n.) budd [-ion, m.], elw [m.], lles [m.], mantais [manteision, f.]
behoove - (v.) bod yn rhwymedig ar
being - (n.) bod [-au, mf.]
belabor (belabour) - (v.) baeddu (maeddu) [baedd-, maedd-], curo [cur-]
belated - (adj.) diweddar [diweddar- &adj]
belch - (v.) brytheirio [brytheiri-], bytheirio [bytheiri-]
beleaguer - (v.) gwarchae [gwarchae-]
{ You "gwarchae ar" something. }
belfry - (n.) clochdy [clochdai, m.]
Belial - (n.) y fall
belie - (v.) anwireddu [anwiredd-], siomi [siom-]
belief - (n.) coel [-ion, f.], cred [-au, f.], crediniaeth [-au, f.], credo [-au, mf.]
{ Coel is ultimately to do with omens and casting
lots, and tends to get associated with "ofergoel" (superstition) but
apart from overtones like this, it is essentially interchangeable
with "cred" and it shouldn't ever cause offence to use either to
tell someone that you believe what they say, or anything like
that. }
{ Cred is a faith, a religion, a belief. }
believable - (adj.) credadwy
believe - (v.) coelio [coeli-], credu [cred-; 3.s. & 2.s.imp. cred], synied (synio) [syni-]
{ Coelio means "believe" in both a religious and
non-religious context, such as believing what someone says. }
{ Credu predominantly means to believe in a religious sense. }
believer - (n.) credadun [credinwyr, -ion, m.], credwr [credwyr, m.]
believing - (adj.) crediniol
belittle - (v.) bychanu [bychan-], difenwi [difenw-]
bell - (n.) cloch [clych, clychau, f.]
diving bell - (n.) suddgloch [suddglychau, f.]
belle - (n.) meinwen [f.], merch brydweddol
bellicose - (adj.) rhyfelgar, ymladdgar
belligerent - (adj.) rhyfelog
belligerent - (n.) rhyfelblaid [f.]
bellman - (n.) clochydd [-ion, m.]
bellow - (v.) breferad [breferad-], bugunad [bugunad-], peuo [peu-], rhuo [rhu-]
bellowing - (n.) breferad [-au, m.], bugunad [m.]
bellows - (n.) megin [-au, f.]
work bellows - (v.) megino [megin-]
belly - (n.) bol (bola) [boliau, m.], cest [-au, -iau, f.], rhumen [f.], tor [-rau, f.]
belly - (v.) bolio [boli-]
bellyful - (n.) bolaid (boled) [boleidiau, m.]
belong - (v.) deiryd (deirydu) [deiryd-], perthyn [perthyn-]
belong to - (v.) perthyn i
belongings - (n.) eiddo [m.]
belongings - (n.pl.) meddiannau [mpl.]
beloved - (adj.) annwyl, cariadus, cu
beloved by - (adj.) annwyl gan, annwyl i
beloved - (n.) anwylyd [anwyliaid, mf.]
belovedness - (n.) anwyldeb [m.]
below - (adv.) isod, obry, oddi tanodd, tanodd
below - (prep.) goris, is, islaw
belt - (n.) gwregys [-au, m.]
bemoan - (v.) arwylo [arwyl-], galaru am
bench - (n.) ffwrwm [fyrymau, f.], mainc [meinciau, f.]
bend - (n.) bach [-au, mf.], camedd [m.], elin [-au, -oedd, f.], tro [-eau, -eon, m.], troad [-au, m.], trofa [trofeydd, -+u, f.], ystum [-iau, mf.]
sharp bend - (n.) bachdro [-eau, -eon, m.]
bend - (v.) anelu [anel-], bachu (bacho) [bach-], camu [cam-], crymu [crym-], gwyro [gwyr-], plygu [plyg-; 3.s. & 2.s.imp. plyg], ystumio [ystumi-], ystwytho [ystwyth-]
bending - (n.) annel [anelion, anelau, f.]
beneath - (adv.) isod, obry, tanodd
beneath - (prep.) goris, is, islaw, tan (dan) [tan- &prep1; dan- &prep1]
benediction - (n.) bendith [-ion, f.]
benefactor - (n.) cymwynaswr [cymwynaswyr, m.], elusennwr [elusennwyr, m.], noddwr [noddwyr, m.]
benefice - (n.) bywoliaeth eglwysig, personoliaeth [f.]
beneficent - (adj.) daionus, llesfawr
beneficial - (adj.) buddiol, daionus, llesol
benefit - (n.) budd [-ion, m.], elw [m.], lles [m.], llesa+d [m.], llesiant [m.]
benefit - (v.) elwa [elw-], llesa/u [lles- &a/u]
benevolence - (n.) elusen.garwch [m.]
benevolent - (adj.) daionus, elusen.gar, haelionus
benighted - (adj.) tywyll
benign - (adj.) mwyn [mwyn- &adj], tirion
bent - (adj.) crwca
bent - (n.) gogwydd [-iadau, m.], meddylfryd [m.], tuedd [-iadau, -au, mf.], tueddfryd [m.]
benumb - (v.) diffrwytho [diffrwyth-], fferru [fferr- &1, ffer- &2+], merwino [merwin-]
bequeath - (v.) cymynnu [cymynn- &1, cymyn- &2+], cymynroddi [cymynrodd-]
bequest - (n.) cymynrodd [-ion, f.]
berate - (v.) tafodi [tafod-]
bereave - (v.) amddifadu [amddifad-], difuddio [difuddi-]
berry - (n.) aeronen [aeron, f.], mwyaren [mwyar, f.]
olive berries - (n.) olifaid [pl.]
berth - (n.) gwely llongwr, lle llong, swydd [-au, -i, f.]
{ Gwely llongwr is the kind of berth you park a sailor in. }
{ Lle llong is the kind of berth you park a ship in. }
beseech - (v.) aswyno [aswyn-], atolygu (atolwg) [atolyg-], deisyf (deisyfu) [deisyf-], erfyn [erfyni-; 3.s. & 2.s.imp. erfyn], ymbil (ymbilio) [ymbil-, ymbili-], ymhw+edd [ymhwedd-]
{ You "erfyn ar" a person. }
beseem - (v.) gweddu [gwedd-]
beset - (v.) amgylchynu [amgylchyn-], cynllwyn [cynllwyn-]
beset with trials - (adj.) profedigaethus
beside - (adv.) gerllaw
beside - (prep.) heblaw, wrth [irreg.], wrth ochr, yn ymyl
besides - (prep.) eithr, heblaw
besiege - (v.) gwarchae [gwarchae-]
{ You "gwarchae ar" something. }
besmirch - (v.) llychwino [llychwin-], pardduo [parddu-]
besom - (n.) ysgubell [-au, f.]
bespeak - (v.) ymofyn ymlaen llaw
best - (adj.) gorau
{ Sup. of "da". }
at best - (adv.) ar y gorau
best - (v.) ennill [enill-; 3.s. & 2.s.imp. ennill]
bestial - (adj.) bwystfilaidd
bestir - (v.) cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry]
bestir oneself - (v.) ymysgwyd [ymysgydw-]
bestow - (v.) anrhegu [anrheg-], cyflwyno [cyflwyn-], rhoi (rhoddi) [rhodd-, rho- &i; 1.s. rhof; 3.s. rhydd, rhy, dyry; 2.s. imp. rho]
{ The literary form of "rhoi" is "rhoddi". }
bestow gold - (v.) euro [eur-]
bestride - (v.) camu yn groes i, eistedd yn groes i
bet - (n.) bet [-ys, -iau, f.], cyngwystl [-on, -ion, mf.]
bet - (v.) betio [beti-], dal am
betide - (v.) damweinio [damweini-], digwydd [digwydd-; 3.s. & 2.s.imp. digwydd]
betimes - (adm.) yn fore
betimes - (adv.) yn brydlon
betoken - (v.) argoeli [argoel-], arwyddo [arwydd-]
betray - (v.) bradychu [bradych-]
betrayal - (n.) brad [-au, m.], bredych [-au, -ion, m.]
betroth - (v.) dyweddi%o [dyweddi%-]
betrothal - (n.) dyweddi [-%au, f.], dyweddi%ad [m.]
betrothed - (n.) dyweddi [-%au, mf.]
better - (adj. & adv.) amgen (amgenach), gwell, rhagorach
{ Comp. of "da". }
better and better - (adj.) gwellwell
better - (v.) gwella [gwell-], gwellhau [gwell- &hau]
bettering - (n.) gwellhad [m.]
between - (prep.) cyd-rhwng, rhwng [rhyng- &prep2]
betwixt - (prep.) cyd-rhwng, rhwng [rhyng- &prep2]
beverage - (n.) diod [-ydd, f.]
bevy - (n.) haid o adar, twr o enethod
bewail - (v.) cwyno (cwynfan; cwynofain) [cwyn-], galarnadu [galarnad-]
beware - (v.) gochel (gochelyd) [gochel-], gwylio [gwyli-], ymgroesi [ymgroes-], ymochel (ymochelyd) [ymochel-], ymogel (ymogelyd) [ymogel-], ymswyno [ymswyn-]
beware! - (v.) hidia befo!
bewilder - (v.) drysu [drys-], mwydro [mwydr-], pensyfrdanu [pensyfrdan-]
bewildered - (adj.) ffwndrus
bewitch - (v.) llygad-dynnu [llygad-dynn- &1, llygad-dyn- &2+], rheibio [rheibi-], swyno [swyn-]
beyond - (adv.) hwnt, trosodd, tu hwnt
beyond - (prep.) y tu hwnt i
bi- - (pfx.) dau- (deu-)
{ This prefix causes a soft mutation to the affixed stem. }
bias - (n.) gogwydd [-iadau, m.], rhagfarn [-au, f.], tuedd [-iadau, -au, mf.]
biased - (adj.) parti%ol
bib - (v.) diota [diot-], llymeitian (llymeitio) [llymeiti-]
Bible - (adj.) Beiblaidd
Bible - (n.) Beibl [-au, m.]
biblical - (adj.) Beiblaidd
bibliography - (n.) llyfryddiaeth [f.]
bicker - (v.) cecru [cecr-], ffraeo [ffrae-], ymgecru [ymgecr-], ymrafaelio [ymrafaeli-]
{ Ffraeo is a N. Wales word. }
bicycle - (n.) beic [-s, m.], ceffyl haearn, deurod [f.]
bid - (v.) cynnig [cynigi-], erchi [arch-; 3.s. eirch], gwahodd (gwadd) [gwahodd-], peri [par-; 3.s. pair, pa+r; 2.s.imp. pa+r]
{ You "erchi i" a person. }
bid farewell - (v.) ffarwelio [ffarweli-]
bidding - (n.) arch [eirchion, f.], archiad [m.]
bide - (v.) aros [arhos- &1, aros- &2+; 3.s. erys; 2.s.imp. aros], disgwyl [disgwyli-]
biennial - (adj.) dwyflynyddol
bier - (n.) elor [-au, -ydd, f.]
big - (adj.) braisg, bwr (f. byr), mawr [pl. -ion; cymaint; mwy; mwyaf]
as big - (adj.) cymaint
{ Eq. of "mawr". }
big girl - (n.) llafnes [-au, -i, f.]
big-bellied - (adj.) boliog
bigamy - (n.) dwywreigiaeth [f.]
bigger - (adj.) mwy
{ Comp. of "mawr". }
biggest - (adj.) mwyaf
{ Sup. of "mawr". }
bigot - (n.) dallbleidiwr [dallbleidwyr, m.], penboethyn [penboethiaid, m.]
bigoted - (adj.) dallbleidiol
bigotry - (n.) dallbleidiaeth [f.]
bike - (n.) beic [-s, m.]
bilberry - (n.) llusen [llus, f.]
bile - (n.) bustl [-au, m.], geri [m.]
bilingual - (adj.) dwyieithog
bilingualism - (n.) dwyieithedd [m.], dwyieitheg [f.]
bill - (n.) bil [-iau, m.], duryn [m.], gylfin [-od, -au, m.], hysbyslen [-ni, f.], mesur [-au, m.], pig [-au, f.], rhaglen [-ni, f.], turs [-iau, m.]
{ Duryn is the kind of bill a bird has. }
{ Gylfin is the kind of bill a bird has. }
{ Pig is the kind of bill a bird has. }
billet - (n.) llety milwr
billet - (v.) lletya [llety-]
billhook - (n.) bilwg [bilygau, m.]
billow - (n.) gwaneg [-au, gwenyg, f.], moryn [-nau, m.], ton [-nau, f.]
billow - (v.) tonni [tonn- &1, ton- &2+]
billowy - (adj.) tonnog
billy-goat - (n.) bwch gafr
bin - (n.) cist [-iau, f.]
bind - (v.) caethiwo [caethiw-], rhwymo [rhwym-]
bind oneself - (v.) ymrwymo [ymrwym-]
binder - (n.) rhwymwr [rhwymwyr, m.]
binding - (n.) band [-au, -iau, m.], rhwymiad [-au, m.]
bindweed, great - (n.) cloffrwym y cythraul, cloffrwym y mwci
binful - (n.) cistaid (cisted) [cisteidiau, f.]
biographer - (n.) bywgraffydd [-ion?, m.], cofiannydd [cofianyddion, m.]
biographical - (adj.) bywgraffiadol, bywgraffyddol
biography - (n.) buchdraeth [-au, f.], bywgraffiad [-au, m.], cofiant [cofiannau, m.]
biologist - (n.) biolegwr [biolegwyr, m.]
biology - (n.) bioleg [f.], bywydeg [f.]
biped - (adj.) deudroed
biped - (n.) creadur deudroed
birch - (n.) bedwen [bedw, f.], gwialen fedw
birch grove - (n.) betws [m.]
birch - (v.) chwipio [chwipi-]
bird - (n.) aderyn [adar, m.], edn [-od, mf.], ehediad [ehediaid, m.]
bird of prey - (n.) bery [-on, m.]
catch birds - (v.) adara [adar-]
young bird - (n.) cyw [-ion, m.]
bird-lime - (n.) glud [-ion, m.]
birth - (n.) genedigaeth [f.]
give birth - (v.) esgor [esgor-]
give birth to - (v.) esgor ar
birthday - (n.) pen-blwydd [m.]
birthmark - (n.) man geni
biscuit - (n.) bisged [-i, f.], bisgeden [f.]
bisect - (v.) dwyrannu [dwyrann- &1, dwyran- &2+]
bisection - (n.) dwyraniad [-au, m.]
bisector - (n.) dwyrannydd [-ion, m.]
bishop - (n.) esgob [-ion, m.]
bishopric - (n.) esgobaeth [-au, f.]
bison - (n.) bual [buail, -au, -od, m.], ych gwyllt
bit - (n.) bit [m.], cat [-iau, m.], cetyn [catiau, m.], dernyn [-nau, m.], genfa [genfeydd, f.], mymryn [-nau, m.], tamaid (tamed) [tameidiau, m.], tipyn [-nau, tipiau, m.], yfflyn [yfflon, m.]
{ Bit is a crass borrowing from English. }
bit of poetry - (n.) pill [-ion, m.]
little bit - (n.) bachigyn [bachigion, m.]
bitch - (n.) gast [geist, f.]
greyhound bitch - (n.) miliast [-ieist, f.]
bite - (n.) brath [-au, m.], cno [-eon, m.], cnoad [-au, m.], tamaid (tamed) [tameidiau, m.]
{ Tamaid is the kind of "bite" as in "grab a bite to eat." }
that bites - (adj.) brathog
bite - (v.) brathu [brath-; 3.s. & 2.s.imp. brath], cnoi [cno- &i; 3.s. cny*; 2.s.imp. cno], cydio [cydi-]
biting - (adj.) brathog
bitter - (adj.) agerw, chwerw [chwerw- &adj], tost
bitter as gall - (adj.) bustlaidd
grow bitter - (v.) chwerwi [chwerw-]
bittern - (n.) aderyn y bwn, bwmp y gors
bitterness - (n.) chwerwder (chwerwdod; chwerwedd) [m.]
bitumen - (n.) pyg [m.]
bituminous - (adj.) pyglyd
bizarre - (adj.) chwithig, od [odi- &adj], rhyfedd
{ Od is borrowed from English "odd" with the sense of unusual,
unexpected. }
blab - (n.) clepgi [clepgwn, m.]
blab - (v.) clepian [clepi-], prepian [prepi-]
blab-blab - (n.) blerwm [m.]
blabberer - (n.) blerwm [m.]
black - (adj.) du [pl. -on]
black man - (n.) dyn du
glossy black - (adj.) lluchddu
black - (n.) du [m.]
black - (v.) duo [du-]
black-pudding - (n.) selsig [-od, f.]
blackamoor - (n.) dyn du
blackberry - (n.) mwyaren du [mwyar duon]
gather blackberries - (v.) mwyara [mwyar-]
blackbird - (n.) aderyn du, mwyalch (mwyalchen) [mwyalchod, mwyeilch, f.]
blackboard - (n.) astell ddu
blacken - (v.) duo [du-], pardduo [parddu-], tywyllu [tywyll-]
blackguard - (n.) dihiryn (dyhiryn) [dihirod, dyhirod, m.]
blackguard - (v.) difri%o [difri%-]
blackmail - (n.) arian bygwth
blackness - (n.) du%wch [m.]
blacksmith - (n.) gof [-aint, m.], gof du
bladder - (n.) chwysigen [chwisigod, f.], pledren [-nau, -ni, f.]
blade - (n.) eginyn [egin, m.], llafn [-au, m.]
{ Eginyn is the kind of blade of which grass is composed. }
{ Llafn is the kind of blade you cut with. }
blade of grass - (n.) glaswelltyn [glaswellt, m.], gwelltyn [gwellt, m.]
blame - (n.) bai [beiau, m.], camgwl [m.]
blame - (v.) beio [bei-]
blameless - (adj.) diargyhoedd, difai, difeius
blameworthy - (adj.) beius
blanch - (v.) cannu [cann- &1, can- &2+], gwynnu [gwynn- &1, gwyn- &2+]
bland - (adj.) mwyn [mwyn- &adj], tirion, tyner
blandish - (v.) gwenieithio [gwenieithi-], truthio [truthi-]
blank - (adj.) gwag [pl. gweigion], syn
blank verse - (n.) mesur di-odl
blanket - (n.) blanced [-i, f.], brycan (brecan) [-au, mf.], cylched [-au, m.], gwrthban [-au, -nau, m.], planced [-i, f.]
blare - (n.) sain utgorn
blare - (v.) canu utgorn
blarnery - (n.) truth [m.]
blarney - (n.) gweniaith [f.]
blaspheme - (v.) cablu [cabl-], difenwi [difenw-]
blasphemer - (n.) cablwr [cablwyr, m.], cablydd [-ion, m.]
blasphemous - (adj.) cableddus
blasphemy - (n.) cabl [-au, m.], cabledd [-au, m.]
blast - (n.) chwa [-on, -oedd, f.], chwythiad [-au, m.], deifiad [m.], malltod [m.], pwff [pyffiau, m.]
blast furnace - (n.) ffwrnais chwythu
sudden blast - (n.) piff [-iau, m.]
blast - (v.) chwythu [chwyth-], deifio [deifi-], mallu [mall-], pwffio (puffian) [pwffi-], saethu [saeth-]
blatant - (adj.) digywilydd, haerllug, stwrllyd
blather - (v.) rwdlan (rwdlo) [rwdl-]
{ Rwdlo may be more common in N. Wales. }
blaze - (n.) banffagl [-au, f.], coelcerth [-i, f.], ffagl [-au, f.], fflam [-au, f.]
blaze - (v.) ffaglu [ffagl-], fflamio [fflami-]
blazing - (adj.) ffaglog, fflamllyd, gwenfflam
blazing fire - (n.) tanllwyth [-i, m.]
bleach - (v.) cannu [cann- &1, can- &2+], gwynnu [gwynn- &1, gwyn- &2+]
bleacher - (n.) cannwr [canwriaid, m.]
bleak - (adj.) digysgod, noeth [pl. -ion], noethlwm, oer [oer- &adj]
blear - (adj.) dolurus, dyfriog, pw+l
bleat - (n.) bref [-iadau, -au, f.]
bleat - (v.) brefu [bref-]
bleating - (n.) brefiad [-au, m.]
bleed - (v.) gwaedu [gwaed-]
blemish - (n.) anaf [-au, m.], bai [beiau, m.], breg [m.], mefl [-au, m.], nam [-au, m.]
blemish - (v.) anafu [anaf-], anurddo [anurdd-]
blemished - (adj.) anafus
blend - (n.) cymysgedd [mf.]
blend - (v.) cymysgu [cymysg-]
blender - (n.) cymysgwr [cymysgwyr, m.]
bless - (v.) bendithio [bendithi-]
blessed - (adj.) bendigedig (bendigaid), dedwydd, gwyn [f. gwen; pl. -ion], gwynfydedig
blessed is the man - gwyn ei fyd y dyn
blessedness - (n.) gwynfyd [-au, m.]
blessing - (n.) bendith [-ion, f.], rhad [-au, m.]
conferring blessing - (adj.) bendithiol
blight - (n.) mall [m.], malltod [m.]
blight - (v.) deifio [deifi-], mallu [mall-]
blind - (adj.) coeg, dall [pl. deillion], tywyll
blind mask - (n.) mwgwd [mygyau, m.]
blind person - (n.) dall [deillion, m.]
blind - (n.) bleind [-iau, m.], llen [-ni, f.]
blind - (v.) dallu [dall-]
blindfold - (v.) mygydu [mygyd-]
blindness - (n.) dallineb [m.]
blink - (v.) amrantu [amrant-], cau'r llygaid, ysmicio [ysmici-]
bliss - (n.) dedwyddwch (dedwyddyd) [m.], gwynfyd [-au, m.]
blister - (n.) chwysigen [chwisigod, f.], crug [-iau, m.], pothell [-au, -i, f.]
blister - (v.) chwysigennu [chwysigenn- &1, chwysigen- &2+], pothellu [pothell-]
blithe - (adj.) hoenus, llawen, llon
blithesome - (adj.) hoenus
blizzard - (n.) ystorm erwin o wynt ac eira
bloat - (v.) chwyddo [chwydd-]
blob - (n.) bwrlwm [byrlyau, m.], ysmotyn [ysmotiau, m.]
block - (n.) cyff [-ion, -iau, m.], plocyn [-nau, m.]
block - (v.) cau [cae-; 3.s. cae; 2.s.imp. cau, caua, caea], rhwystro [rhwystr-]
blockade - (n.) gwarchae [m.]
blockade - (v.) gwarchae [gwarchae-]
{ You "gwarchae ar" something. }
blockhead - (n.) brebwl [brebyliaid, m.], cuall [m.], hurtyn [-nod, m.], penbwl [penbyliaid, m.]
blood - (n.) crau [mf.], gwaed [m.], gwaedoliaeth [f.], gwyar [m.]
blood-stained - (adj.) brwyd
bloodstained - (adj.) arwyar
bloody - (adj.) gwaedlyd
bloom - (n.) blodyn (blodeuyn) [blodau, m.], gwawr [f.], gwrid [m.]
{ Blodyn is bloom as in a flower. }
{ Gwawr is bloom as in a reddening. }
{ Gwrid is bloom as in a reddening. }
bloom - (v.) blodeuo [blodeu-]
blossom - (n.) blodyn (blodeuyn) [blodau, m.]
blossom - (v.) blodeuo [blodeu-]
blot - (n.) blot [-iau, mf.], mefl [-au, m.], ysmotyn du
blot out - (v.) dileu [dile-]
blot - (v.) blotio [bloti-]
blotch - (n.) blotyn [blotiau, m.], ysmotyn [ysmotiau, m.], ystremp [-iau, f.]
blow - (n.) cnith [-iau, -ion, m.], dyrnod [-iau, -au, mf.], ergyd [-ion, f.], ffonnod [ffonodiau, f.], pelten [pelts, f.]
blow - (v.) chwythu [chwyth-], megino [megin-]
blower - (n.) chwythwr [chwythwyr, m.]
blowpipe - (n.) chwythbib [-au, f.]
blubber - (n.) braster morfil
blubber - (v.) gweflo [gwefl-], nadu [nad-], wylo [wyl-]
bludgeon - (n.) cwlbren [-ni, -nau, m.], pastwn [pastynau, m.]
bludgeon - (v.) pastynu [pastyn-]
blue - (adj.) glas [pl. gleision], piglas
become blue - (v.) glasu [glas-]
dark blue - (adj.) gwrm
blue - (n.) glas [m.]
blueness - (n.) glesni [m.]
bluff - (adj.) brochus, garw [pl. geirwon, geirw]
bluff - (n.) clogwyn [-i, -au, m.]
bluff - (v.) cogio [cogi-], ffuantu [ffuant-]
blunder - (n.) amryfusedd [-au, m.]
blunder - (v.) amryfuso [amryfus-], dallgeibio [dallgeibi-]
{ Amryfuso is blunder as in to make a mistake. }
{ Dallgeibio is blunder as in walking in the dark. }
blunt - (adj.) di-fin, plaen, pw+l, taeog
{ Di-fin is blunt in the way a knife can be blunt. }
{ Plaen is blunt in the sense of speaking pointedly. }
{ Pw+l is blunt in the way a knife is blunt. }
blunt - (v.) pylu [pyl-]
bluntness - (n.) pylni [m.]
blur - (n.) ysmotyn [ysmotiau, m.], ystaen [m.]
blurt - (v.) rhuthro dweud
blush - (n.) gwrid [m.]
blush - (v.) cochi [coch-], gwladeiddio [gwladeiddi-], gwrido [gwrid-]
bluster - (n.) brawl [m.], broch [m.]
bluster - (v.) brochi [broch-], rhuo [rhu-], trystio [trysti-]
blustering - (adj.) brochus
bo-peep, play - (v.) chwarae mig
Boadicea - (prop.n.) Buddug
boar - (n.) baedd [-od, m.]
wild boar - (n.) baedd coed, baedd gwyllt
board - (n.) bord [-ydd, -au, f.], bwrdd [byrddau, m.], clawr [cloriau, m.], estyllen [estyll, f.], planc [-au, -iau, m.], ymborth [m.]
{ Ymborth is board as in "room and board". }
board - (v.) byrddio [byrddi-]
boarder - (n.) byrddiwr [byrddwyr, m.]
boast - (n.) bocsach [mf.], bost [-iau, f.], brawl [m.], brol [-iau, m.], ffrost [mf.], ymffrost [m.]
boast - (v.) bostio [bosti-], brolio [broli-], ffrostio [ffrosti-], ymffrostio [ymffrosti-], ymhoffi [ymhoff-]
boaster - (n.) broliwr [brolwyr, m.], ffrostiwr [ffrostwyr, m.], ymffrostiwr [ymffrostwyr, m.]
boastful - (adj.) ymffrostgar
boat - (n.) bad [-au, m.], cwch [cychod, m.], ysgraff [-au, f.]
boatful - (n.) cychaid (cyched) [cycheidiau, m.]
boatman - (n.) badwr [badwyr, m.], cychwr [cychwyr, m.]
bob - (v.) hercian [herci-], siglo [sigl-]
bobbin - (n.) gwerthyd [-au, -oedd, f.]
bode - (n.) darogan [-au, f.]
bode - (v.) argoeli [argoel-]
bodice - (n.) gwasg [-au, -oedd, gweisg, m.]
bodily - (adj.) corfforol
bodily form - (n.) corffolaeth [f.]
body - (n.) corff [cyrff, m.], corpws [m.]
{ Corpws is a facetious word for body. }
dead body - (n.) celain [celanedd, celaneddau, f.]
bodyguard - (n.) gosgorddlu [-oedd, m.]
bog - (n.) cors [-ydd, f.], mign [-edd, -oedd, f.], mignen [-ni, f.], siglen [-nydd, -ni, f.], tonnen [tonennydd, -au, f.]
bog down - (n.) pa+n [m.]
peat bog - (n.) mawnog [-ydd, f.]
bogey - (n.) bwbach [-od, m.], bwci [-%od, m.], bwgan [-od, m.]
boggle - (v.) ffwndro [ffyndr-], petruso [petrus-], rhusio [rhusi-]
bogus - (adj.) ffuantus, ffug, gau
boil - (n.) brwd [m.], casgliad [-au, m.], cornwyd [-ydd, -on, m.], pendduyn [-nod, m.]
boil - (v.) berwi [berw-], brydio [brydi-]
boiler - (n.) berwedydd [-ion, m.], crochan [-au, m.], pair [peiriau, m.]
boiling - (adj.) berw, berwedig
boiling - (n.) berw [-on, m.], ias [-au, f.]
boisterous - (adj.) brochus, terfysgaidd (terfysglyd), trystiog
bold - (adj.) eglur, eofn, hy (hyf), hyderus, hydr
grow bold - (v.) ymhyfhau [ymhyf- &hau]
wax bold - (n.) hyfhau [hyf- &hau]
boldness - (n.) ehofndra (ehofnder) [m.], hyfder (hyfdra) [m.]
bolster - (n.) gobennydd [gobenyddiau, gobenyddion, m.]
bolster - (v.) ategu [ateg-]
bolt - (n.) bollt [-au, -ydd, byllt, m.]
bolt - (v.) bario [bari-], bolltio [bollti-], dianc (diengyd; dihengyd) [dihang- &1, diang- &2+; 3.s. & 2.s.imp. dianc], peillio [peilli-], traflyncu [traflync-]
{ Bario is the kind of bolting you do to a door. }
{ Bolltio is the kind of bolting you do to a door. }
{ Traflyncu is the kind of bolting you do with your beer. }
boltful - (n.) bolltaid (bollted) [bollteidiau, f.]
bomb - (n.) bom [-iau, f.]
bombast - (n.) chwyddiaeth [f.]
bombastic - (adj.) chwyddedig
bond - (adj.) caeth [pl. -ion]
bond - (n.) rhwym [-au, m.], rhwymedigaeth [-au, f.], rhwymyn [-nau, m.], ysgrifrwym [-au, m.]
{ Ysgrifrwym is a kind of paper. }
bondage - (n.) caethiwed [m.]
bondmaid - (n.) caethes [-au, f.], caethferch [-ed, f.], caethforwyn [caethforynion, f.]
bondman - (n.) caeth [-ion, m.], caethfab [caethfeibion, m.], caethwas [caethweision, m.]
bone - (n.) asgwrn [esgyrn, m.]
bone of contention - (n.) asgwrn y gynnen
bonfire - (n.) banffagl [-au, f.], coelcerth [-i, f.], goddaith [goddeithiau, f.]
bonnet - (n.) bonet [m.?], pen.guwch [m.]
bonny - (adj.) braf, nobl
{ The adjective "braf" is not mutated after "yn" as most
adjectives are. }
bonus - (n.) breintal [m.]
booby - (n.) hurtyn [-nod, m.], penbwl [penbyliaid, m.]
book - (n.) llyfr (llyfyr) [-au, m.]
bookcase - (n.) seld [-au, f.]
booklet - (n.) llyfryn [-nau, m.]
bookroom - (n.) llyfrfa [llyfrfeydd, f.]
bookseller - (n.) llyfrwerthwr [llyfrwerthwyr, m.]
bookworm - (n.) llyfrbryf [-ed, m.]
boom - (n.) bw+m [m.], swae [m.?], trwst [trystau, m.]
boom - (v.) trystio [trysti-], utganu (udganu) [utgan-, udgan-]
boon - (n.) bendith [-ion, f.], caffaeliad [-au, caffaeliaid, m.], ced [-au, -ion, -oedd, f.], ffafr [-au, f.]
boor - (n.) taeog [-au, -ion, m.]
boorish - (adj.) taeog
boot - (n.) botas (botasen) [botasau, f.], elw [m.], esgid [-iau, f.], lles [m.]
{ Elw is boot as in "to boot" }
{ Esgid is the kind of boot you wear. }
{ Lles is boot as in "to boot" }
patch sole of boot - (v.) clemio [clemi-]
boot - (v.) llesa/u [lles- &a/u]
booth - (n.) bwth [bythod, m.], caban [-au, m.], lluest [-au, m.], lluesty [lluestai, m.]
bootless - (adj.) seithug
booty - (n.) anrhaith [anrheithiau, anrheithi, f.], preiddin [m.], ysbail [ysbeiliau, mf.], ysglyfaeth [-au, f.]
booze - (n.) diod feddwol
booze - (v.) diota [diot-], meddwi [meddw-]
border - (n.) cwr [cyrrau, m.], cyffin [-iau, -ydd, fm.], dibl [-au, m.], ffin [-iau, f.], godre [-on, m.], goror [-au, m.], hem [-iau, f.], ymyl [-au, -on, mf.]
border of trees - (n.) gorwydd [gorwy+dd, m.]
border on - (v.) ffinio ar, ymylu ar
border - (v.) ffinio [ffini-], ymylu [ymyl-]
borderer - (n.) amhiniog (amhinog) [-ion, -au, m.]
bore - (n.) dyn diflas, pla [pla+u, mf.], twll [tyllau, m.]
{ Dyn diflas is the kind of bore you avoid at parties. }
{ Pla is the kind of bore you avoid at parties. }
{ Twll is the bore left behind after you drill. }
bore - (v.) blino [blin-], diflasu [diflas-], ebillio [ebilli-], tyllu [tyll-]
{ Blino is bore when you are very uninteresting. }
{ Diflasu is bore when you are very uninteresting. }
{ Ebillio is bore as in what a drill does. }
{ Tyllu is bore as in what a drill does. }
borer - (n.) ebill [-ion, m.], trwyddew [m.], tyllwr [tyllwyr, m.]
boring - (adj.) diflas [diflas- &adj]
born, be - (v.) geni [gan- {Only impersonal forms exist}]
borough - (n.) bwrdeistref [-i, f.]
borrow - (v.) benthyca (benthycio) [benthyc-, benthyci-], echwynna [echwynn- &1, echwyn- &2+]
borrower - (n.) benthyciwr [benthycwyr, m.]
bosh - (n.) dyli [m.], ffwlbri [m.], gwiriondeb [m.], lol [-iaid?, f.]
bosom - (adj.) mynwesol
bosom - (n.) afflau [m.], asgre [f.], cesail [ceseiliau, f.], co+l [f.], cofl [f.], mynwes [-au, f.]
boss - (n.) bogail [bogeiliau, mf.], boglwm [boglymau, m.], both [-au, f.], clwpa [-od, m.], cnap [-iau, m.], meistr (meistar) [-i, -iaid, -adoedd, m.]
bot - (n.) dolen [-ni, -nau, f.]
botanist - (n.) llysieuegydd [-ion?, m.], llysieuydd [-ion, llysieuwyr, m.]
botany - (n.) llysieueg [f.]
botch - (n.) bwn.glerwaith [m.], pendduyn [-nod, m.], stomp (ystomp) [f.]
botch - (v.) bwn.glera [bwn.gler-], stompio (ystompio) [stompi-, ystompi-]
both - (pron.) ill dau, y ddau
both sides - (n.) deutu [m.]
bother - (n.) helynt [-ion, f.], trafferth [-ion, mf.]
bother - (v.) blino [blin-], cyboli [cybol-], trafferthu [trafferth-]
bottle - (n.) costrel [-i, -au, f.], potel [-i, -au, f.]
bottle - (v.) costrelu [costrel-], potelu [potel-]
bottleful - (n.) costrelaid (costreled) [costreleidiau, f.], potelaid (poteled) [poteleidiau, f.]
bottom - (n.) bo+n [bonau, bonion, m.], godre [-on, m.], gwaelod [-ion, m.], tin [-au, f.]
bough - (n.) cainc [cangau, ceinciau, f.], cangen [canghennau, cangau, f.], colfen [-ni, -nau, f.]
bought - (adj.) pry+n
boulder - (n.) carreg fawr, clogfaen [clogfeini, m.]
bounce - (v.) adlamu [adlam-], bostio [bosti-], neidio [neidi-; 3.s. & 2.s.imp. naid], swalpio [swalpi-], ymffrostio [ymffrosti-], ysboncio [ysbonci-]
{ Adlamu is bounce like what a ball does. }
{ Bostio is bounce in the sense of boast. }
{ Neidio is bounce like what a ball does. }
{ Ymffrostio is bounce in the sense of boast. }
bound - (adj.) rhwym, rhwymedig
bound - (n.) cyffin [-iau, -ydd, fm.], ffin [-iau, f.], llam [-au, m.], naid [nadau, neidiau, f.], sbonc (ysbonc) [-iau, f.], terfyn [-au, m.]
{ Cyffin is bound in the sense of boundary. }
{ Ffin is bound in the sense of boundary. }
{ Llam is bound in the sense of leap. }
{ Naid is bound in the sense of leap. }
{ Sbonc is bound in the sense of leap. }
{ Terfyn is bound in the sense of boundary. }
bound - (v.) ffinio [ffini-], llamu (llemain; llamsach) [llam-], neidio [neidi-; 3.s. & 2.s.imp. naid]
{ Ffinio is bound in the sense of confine. }
{ Llamu is bound in the sense of leap. }
{ Neidio is bound in the sense of leap. }
boundary - (n.) ffin [-iau, f.], terfyn [-au, m.]
bounds - (n.) amgant [amgannau, m.]
bountiful - (adj.) fflwch
bounty - (n.) ced [-au, -ion, -oedd, f.], ciried [fm.], daioni [m.], haelioni [m.]
bouquet - (n.) blodeuglwm [m.], pwysi [-%au, m.]
bout - (n.) ffrwgwd [ffrygydau, m.], ornest [-au, f.], sbel [-au, -iau, f.], term [-au, m.]
{ Ffrwgwd is the kind of bout that takes place between
combatants. }
{ Ornest is the kind of bout that takes place between
combatants. }
{ Sbel is a period of time. }
{ Term is bout as in a period of time. }
bow - (n.) bow [m.?], bwa [-+u, m.], moesymgrymiad [-au, m.], pen blaen llong
{ Pen blaen llong is the kind of bow at the front of a ship. }
{ Bow is the kind of bow that is the front of a ship. }
{ Bwa is the kind of bow you shoot an arrow with. }
{ Moesymgrymiad is the kind of bow you do in front of an audience. }
bow down - (v.) ymgrymu [ymgrym-]
drawing of a bow - (n.) aneliad [-au, m.]
bow - (v.) camu [cam-], crymu [crym-], gostwng [gostyng-; 3.s. & 2.s.imp. gostwng], moesymgrymu [moesymgrym-], plygu [plyg-; 3.s. & 2.s.imp. plyg]
bowed - (adj.) crwca, crwm [f. crom; crwm- &adj]
bowel - (n.) coluddyn [coluddion, coludd, m.]
bowels - (n.) crombil [-iau, f.], perfedd [-ion, m.], ymysgaroedd [pl.]
bower - (n.) deildy [deildai, m.]
bowl - (n.) basn [-ys, -au, m.], cawg [-iau, m.], cnapan [-au, m.], mail [meiliau, f.], powl (powlen) [powliau, f.]
box - (n.) blwch [blychau, blychod, m.], bocs [-ys, m.], cist [-iau, f.], pren bocs
{ Pren bocs is the kind of box you store things in. }
{ Blwch is the kind of box you store things in. }
{ Bocs is the kind of box you store things in. }
{ Cist is the kind of box you store things in. }
box on the ear - (n.) bonclust [-iau, m.]
money box - (n.) cadw-mi-gei [m.]
box - (v.) bonclustio [bonclusti-], cwffio [cwffi-], paffio [paffi-], taro bonclust
{ Taro bonclust is the kind of boxing you do to someone's ear. }
{ Bonclustio is the kind of boxing you do to someone's ear. }
{ Cwffio is the king of boxing you do in a boxing ring. }
{ Paffio is the kind of boxing you do in a boxing ring. }
boxer - (n.) cwffiwr [cwffwyr, m.], paffiwr [paffwyr, m.]
boxful - (n.) blychaid (blyched) [blycheidiau, m.], cistaid (cisted) [cisteidiau, f.]
boy - (n.) bachgen [bechgyn, m.], gwas [gweision, m.], hogyn [hogiau, m.], mab [meibion, m.]
{ Bachgen is the obvious word for "boy", and is used in some
dialects for "son", otherwise "mab". }
{ Gwas is related to various words to do with servants: a
"farm boy" would be "gwas ffarm", and is perhaps best translated as
either "servant" or "lad". It gets used as a term of affection
(like "boy") but would otherwise probably not be used for "boy" in
the modern language. }
{ Mab is also used to mean "boy" (e.g. "Meibion
Glyndw+r"), as opposed to "son", but probably does not get used much
that way these days. }
little boy - (n.) bachgennyn [bechgynnos, m.]
boyhood - (n.) bachgendod [m.], mabolaeth [f.], mebyd [m.]
boyish - (adj.) bachgennaidd, mabolaidd
brace - (n.) cleddyf (cledd; cleddau) [-au, m.], cwplws [cyplysau, m.], pa+r [parau, m.], rhwymyn [-nau, m.]
brace - (v.) cryfhau [cryf- &hau], tynhau [tyn- &hau]
bracelet - (n.) breichled [-au, -i, f.], breichrwyf [-au, mf.]
bracken - (n.) rhedyn ungoes
bracket - (n.) braced [-i, f.], cromfach [-au, f.]
square brackets - (n.) bach petryal
brackish - (adj.) hallt [pl. heilltion]
brag - (n.) bocsach [mf.], bost [-iau, f.], brawl [m.], brol [-iau, m.], ymffrost [m.]
brag - (v.) bostio [bosti-], brolio [broli-], ffrostio [ffrosti-], ymffrostio [ymffrosti-]
braggart - (n.) broliwr [brolwyr, m.], ffrostiwr [ffrostwyr, m.]
bragget - (n.) bragod [-au, -ydd, m.]
braid - (n.) brwyd [-au, m.], pleth [-au, -i, f.]
braid - (v.) brwydo [brwyd-], plethu [pleth-]
brain - (n.) ymennydd [ymenyddiau, m.]
brake - (n.) bre+c [-s, m.], dryslwyn [m.], prysglwyn [m.?]
{ Bre+c is the kind of brake you use to stop your car. }
brake - (v.) rhoi'r bre+c
bramble - (n.) miaren [mieri, f.]
bran - (n.) bran [m.?], eisin [pl.], rhuddion [pl.]
branch - (n.) ban [-nau, mf.], braich [breichiau, f.], cainc [cangau, ceinciau, f.], cangen [canghennau, cangau, f.], colfen [-ni, -nau, f.], pill [-ion, m.]
branch out - (v.) ceincio [ceinci-]
branch - (v.) brigo [brig-], canghennu [canghenn- &1, cangen- &2+]
branched - (adj.) ceinciog
branching - (adj.) brigog, canghennog, ceinciog
brand - (n.) gwarthnodi [gwarthnod-], nod [-au, -ion, mf.], pentewyn [-ion, m.], tewyn [-ion, tywynnau, tywyniadau, m.]
{ Nod is brand as in mark. }
{ Pentewyn is brand as in firebrand. }
{ Tewyn is brand as in ember. }
brand new - (adj.) newydd sbon, newydd sbon danlli
brandish - (v.) chwifio [chwifi-], ysgwyd [ysgydw-; 3.s. & 2.s.imp. ysgwyd]
brass - (n.) efydd [m.], pres [m.]
brat - (n.) croten [-nod, f.], crwt [m.], crwtyn [m.]
bravado - (n,) gwagymffrost [m.]
bravado - (n.) bocsach [mf.], gorchest [-ion, f.]
brave - (adj.) dewr [pl. -ion], dywal, glew [pl. -ion], gwrol, terrwyn
brave man - (n.) arwrwas [arwrweision, m.], dewr [-ion, m.]
brave - (v.) herfeiddio [herfeiddi-], herio (herian) [heri-]
bravery - (n.) dewrder [m.], gwroldeb [m.]
brawl - (n.) ffrae [-on, -au, f.], ffrwgwd [ffrygydau, m.]
brawl - (v.) ffraeo [ffrae-], terfysgu [terfysg-]
{ Ffraeo is a N. Wales word. }
brawler - (n.) cecryn [-nod, m.]
brawling - (adj.) anynad
brawn - (n.) cnawd [m.]
bray - (n.) bref [-iadau, -au, f.]
bray - (v.) brefu [bref-], briwio [briwi-], malurio [maluri-], nadu [nad-], pwyo [pwy-]
{ Brefu is the kind of braying an ass does. }
{ Briwio is bray in the sense of pound. }
{ Malurio is bray in the sense of pound. }
{ Nadu is bray in the sense of howling. }
{ Pwyo is bray in the sense of pound. }
brazen - (adj.) haerllug, hy (hyf)
breach - (n.) adwy [-au, -on, f.], breg [m.], rhwyg [-iadau, -au, m.], tor [-ion, m.], trosedd [-au, mf.]
{ Adwy is breach in the sense of gap. }
{ Adwy is breach in the sense of interruption. }
{ Rhwyg is breach in the sense of rupture. }
{ Trosedd is breach in the sense of offence. }
breach - (v.) adwyo [adwy-], bylchu [bylch-]
bread - (n.) bara [m.]
currant bread - (n.) bara brith
griddle bread - (n.) bara planc
laver bread - (n.) bara lawr
oat bread - (n.) bara ceirch
plank bread - (n.) bara planc
relish eaten with bread - (n.) enllyn [m.]
slice of bread and butter - (n.) brechdan [-au, f.]
soft part of bread - (n.) bywiad [m.]
unleavened bread - (n.) bara croyw
breadth - (n.) ehangder [eangderau, m.], lled [-au, m.]
the length and breadth - (adv.) ar hyd a lled
break - (n.) tor [-ion, m.], toriad [-au, m.]
break in pieces - (v.) dryllio [drylli-]
break neck of - (v.) torfynyglu [torfynygl-]
without a break - (adj.) di-fwlch (difwlch)
break - (v.) torri [torr- &1, tor- &2+; 3.s. tyr, tor; 2.s.imp. tor, torr]
breaker - (n.) moryn [-nau, m.], ton [-nau, f.], torrwr [torrwyr, m.]
breakfast - (n.) borefwyd [m.], brecwast (brecwest) [-au, mf.]
breakfast - (v.) brecwasta [brecwast-]
breaking - (n.) drylliad [-au, m.]
breakwater - (n.) morglawdd [morgloddiau, m.]
breast - (n.) brest [-iau, f.], bron [-nau, -nydd, f.], dwyfron [-nau, f.], mynwes [-au, f.], parwyden [-nau, f.]
breast - (v.) wynebu (gwynebu) [wyneb-], ymladd a+
breastplate - (n.) dwyfronneg [dwyfronegau, f.]
breath - (n.) anadl [-au, -on, mf.], anadliad [m.], chwyth (chwythad) [m.], ffun [f.], gwynt [-oedd, m.]
breathe - (v.) anadlu [anadl-], chwythu [chwyth-]
breathing - (n.) anadliad [m.]
Brecknock - (prop.n.) Brycheiniog
Brecon - (prop.n.) Aber.honddu
breech - (n.) bo+n [bonau, bonion, m.], tin [-au, f.]
breeches - (n.) llawdr [llodrau, m.]
pair of breeches - (n.) clos [-au, m.]
breechless - (adj.) bonllwm
breed - (n.) brid [-iau, m.], rhywogaeth [-au, m.]
breed maggots - (v.) cynrhoni [cynrhon-]
breed - (v.) bridio [bridi-], cenhedlu [cenhedl-], epilio [epili-], hilio [hili-], magu [mag-; 3.s. & 2.s.imp. mag]
breeze - (n.) awel [-on, f.], awelan [f.?], chwa [-on, -oedd, f.]
breezy - (adj.) awelog
brethren - (n.pl.) brawd [brodyr, m.]
Breton - (n.) Llydaweg [f.]
{ Llydaweg is the Breton language. }
brevity - (n.) byrder (byrdra) [m.]
brew - (v.) berweddu [berwedd-], bragu [brag-], bryweddu [brywedd-], darllaw [darllaw-]
brewer - (n.) bragwr [bragwyr, m.], darllawydd [-ion, darllawwyr, m.]
brewers' grains - (n.) soeg [-au?, m.]
brewery - (n.) berwedd-dy [berwedd-dai, m.], bracty [bractai, m.], darllawdy [darllawdai, m.]
brewis - (n.) brywes [-au, m.]
bribe - (n.) cil-dwrn (cildwrn) [m.], llwgrwobrwy [-on, m.]
bribe - (v.) llwgrwobrwyo [llwgrwobrwy-]
brick - (n.) bricsen [brics, f.], priddfaen [priddfeini, m.]
brick - (v.) bricio [brici-]
bride - (n.) priodasferch [-ed, f.], priodferch [-ed, f.]
Bride - (prop.n.) Ffraid
bridegroom - (n.) priodasfab [priodasfeibion, m.], priodfab [priodfeibion, m.]
bridesmaid - (n.) morwyn briodas
bridge - (n.) pont [-ydd, f.]
Devil's Bridge - (prop.n.) Pontarfynach
foot bridge - (n.) pompren [f.]
Menai Bridge - (prop.n.) Porthaethwy
plank bridge - (n.) pompren [f.]
suspension bridge - (n.) crocbont [-ydd, crocbynt, f.]
bridge - (v.) pontio [ponti-]
Bridgend - (prop.n.) Pen-y-bond ar Ogwr
Bridget - (prop.n.) Ffraid
bridle - (n.) ffrwyn [-au, f.]
bridle - (v.) ffrwyno [ffrwyn-]
brief - (adj.) byr [f. ber; pl. -ion]
brier (briar) - (n.) drysi%en [drysi, f.], miaren [mieri, f.]
brigade - (n.) briga+d [brigadau, f.], mintai [minteioedd, f.], torf [-eydd, -oedd, f.]
brigand - (n.) carnleidr [carnladron, m.], herwr [herwyr, m.], ysbeiliwr [ysbeilwyr, m.]
bright - (adj.) cannaid, claer, disglair, eirian, gloyw [pl. -on], hoyw (hoew) [pl. -on; hoyw- &adj], llachar, llathr, pefr, siriol, trybelid
twice as bright as - (adj.) deune
brighten - (v.) gloywi [gloyw-], hoywi [hoyw-], sirioli (siriolu) [siriol-]
brightness - (n.) claerder [m.], disgleirdeb (disgleirder) [m.], gloywder [m.], llewych [m.], llewyrch [m.]
brilliance - (n.) disgleirdeb (disgleirder) [m.]
brilliant - (adj.) disglair, gwych [f. gwech], llachar, tanbaid, trybelid
brilliant - (n.) gem [-au, f.]
brim - (n.) cantel [-au, m.], cyfor [m.], min [-ion, m.], ymyl [-au, -on, mf.]
brim-full - (adj.) cyfor, cyforiog
brimstone - (n.) brwmstan [m.]
brimstony - (adj.) brwmstanaidd
brindled - (adj.) brith [f. braith], brych [f. brech], brycheulyd
brine - (n.) halen [m.], heli [m.]
bring - (v.) cyrchu [cyrch-; 3.s. & 2.s.imp. cyrch], dod a+, dwyn [dyg-; 3.s. & 2.s.imp. dwg], no+l [nol-]
{ Dod a+ or "dod gyda" is literally "to come with" so is
necessarily to bring towards the speaker or the place referred
to in the context. "Dod a+" approximates "dwyn tuag yma", "dwyn
yma"; cf., "mynd a+" which would be "dwyn ymaith". }
{ Dwyn has a second meaning of "steal", but is nearest to
the Hiberno-English use of "bring" which can also mean what to a
British English speaker is always "take" -- perhaps it is closest to
"convey". }
bring forth - (v.) epilio [epili-], hilio [hili-], llydnu [llydn-]
bring hither - (v.) moes [def. {only imp.}]
bring to - (v.) dwyn at
brink - (n.) ceulan [-nau, ceulennydd, f.], glan [-nau, glennydd, f.], min [-ion, m.], ymyl [-au, -on, mf.]
brisk - (adj.) bywiog, chwimwth, gwisgi, heini, sionc
briskness - (n.) sioncrwydd [m.]
bristle - (n.) gwrychyn [gwrych, m.]
bristle - (v.) codi gwrychyn
Bristol - (prop.n.) Bryste, Caerodor
Britain - (prop.n.) Prydain [m.]
British - (adj.) Brytanaidd, Prydeinig
British language - (n.) Brythoneg [f.]
Britisher - (n.) Prydeiniwr [Prydeinwyr, m.]
Briton - (n.) Brython [-iaid, m.], Prydeiniwr [Prydeinwyr, m.]
Brittany - (prop.n.) Llydaw
brittle - (adj.) brau [pl. breuon; breu- &adj], bregus
brittleness - (n.) breuder [m.]
broach - (v.) agor baril, agor ymddiddan, gollwng [gollyng-; 3.s. & 2.s.imp. gollwng]
broad - (adj.) bras [bras- &adj], eang [ehang- &adj], llydan [pl. llydain]
as broad as - (adj.) cyfled
broaden - (v.) ehangu (eangu) [ehang-, eang-], lledu [lled-]
brocaded - (adj.) caerog
brogue - (n.) llediaith [fm.]
broil - (n.) terfysg [-oedd, m.], ymrafael [-ion, m.], ymryson [-au, m.]
broil - (v.) briwlio [briwli-], brwylio [brwyli-]
broken - (adj.) briw, drylliog, trwch [f. troch], twn [f. ton]
broken-nosed - (adj.) trwyndwn
bronze - (n.) efydd [m.], pres [m.]
brooch - (n.) tlws [tlysau, m.]
brood - (n.) epil [m.], hil [f.], nythaid (nythed) [nytheidiau, f.]
brood - (v.) deor [deor-], synfyfyrio [synfyfyri-]
{ Deor is brood in the sense of incubate. }
{ Synfyfyrio is brood in the sense of contemplate. }
brook - (n.) afonig [f.], cornant [cornentydd, f.], nant [nentydd, f.]
brook - (v.) cyd-ddwyn a+ [cyd-ddyg-], goddef [goddef-; 3.s. & 2.s.imp. goddef]
broom - (n.) banhadlen [banadl, f.], ysgub [-au, f.], ysgubell [-au, f.]
{ Banhadlen is a broom bush. }
{ Ysgub is the kind of broom you sweep with. }
{ Ysgubell is the kind of broom you sweep with. }
full of broom - (adj.) banhadlog
broth - (n.) cawl [m.], potes [m.]
brother - (n.) brawd [brodyr, m.]
foster brother - (n.) brawdmaeth [m.]
brotherhood - (n.) brawdoliaeth [-au, f.]
brotherly - (adj.) brawdol
brotherly love - (n.) brawdgarwch [m.]
brow - (n.) ael [-iau, f.], crib [-au, fm.], talcen [-ni, -nau, m.], ysgafell [-au, f.]
brown - (adj.) brown, gwinau, gwrm, llwyd [pl. -ion]
browse - (v.) pori [por-; 3.s. & 2.s.imp. pawr]
bruise - (n.) clais [cleisiau, m.]
bruise - (v.) cleisio [cleisi-], ysigo [ysig-]
bruised - (adj.) briw, cleisiog, ysig
bruit - (v.) dadwrdd [dadyrdd-], trystio [trysti-]
brushwood - (n.) clun [m.], prysgwydd [pl.]
brutal - (adj.) ci%aidd, cigyddlyd
brutality - (n.) cieidd-dra [m.]
brutalize - (v.) anifeileiddio [anifeileiddi-]
brute - (adj.) ysgrublaidd
brutish - (adj.) anifeilaidd, bwystfilaidd, ysgrublaidd
Brythonic - (n.) Brythoneg [f.]
bubble - (n.) bwrlwm [byrlyau, m.]
bubble - (v.) byrlymu [byrlym-]
buck - (n.) bwch [bychod, m.], bwch danas
bucket - (n.) baeol [-au, m.], bwced [-i, mf.], celwrn [celyrnau, m.], stwc [stycau, m.]
bucketful - (n.) bwcedaid (bwceded) [bwcedeidiau, m.], celyrnaid (celyrned) [celyrneidiau, m.]
buckle - (n.) bwcl [byclau, m.]
buckler - (n.) bwcled [-au, -i, mf.]
bud - (n.) blaguryn [blagur, m.]
bud - (v.) blaguro [blagur-], impio [impi-]
budge - (v.) syflyd [syfl-; 3.s. & 2.s.imp. syfl]
budget - (n.) cyllideb [-au, f.]
buffalo - (n.) bual [buail, -au, -od, m.]
buffet - (n.) cernod [-iau, f.], cis [-iau, mf.], palfod [-au, f.]
buffet about - (v.) bustachu [bustach-]
buffet - (v.) baeddu (maeddu) [baedd-, maedd-]
buffoon - (n.) croesan [-iaid, -aid, -od, m.], erestyn [m.]
bugbear - (n.) bwbach [-od, m.], bwci [-%od, m.]
build - (v.) adeiladu [adeilad-]
builder - (n.) adeiladwr [adeiladwyr, m.], adeiladydd [-ion, m.]
building - (n.) adail [f.], adeilad [-au, mf.], adeiladaeth [-au, f.]
bay of building - (n.) cowlas [-au, mf.]
Builth - (prop.n.) Llanfair-ym-Muallt
bulb - (n.) bwlb [m.]
Bulgaria - (prop.n.) Bwlgaria
bulk - (n.) crynswth [m.], cyfan.gorff [m.], swm [symiau, m.]
bull - (n.) tarw [teirw, m.]
bullet - (n.) bwled [-i, f.]
bullock - (n.) bustach [bustych, m.]
bulrush - (n.) llafrwynen [llafrwyn, f.]
bulwark - (n.) rhagfur [-iau, m.]
bunch - (n.) bagad [-au, mf.], blodeuglwm [m.], clamp [-iau, m.], cnot [-iau, m.], tusw [-+au, m.]
bunchy - (adj.) bagadog
bundle - (n.) bwndel [-i, m.], coflaid [cofleidiau, f.], pac [-iau, m.]
bundle of gleanings - (n.) lloffyn [m.]
bundle - (v.) sypio [sypi-]
bungle - (n.) bwn.glerwaith [m.], stomp (ystomp) [f.]
bungle - (v.) bustachu [bustach-], bwn.glera [bwn.gler-], stompio (ystompio) [stompi-, ystompi-]
bungler - (n.) bwn.gler [-iaid, m.]
bungler - (v.) stompiwr (ystompiwr) [stompwyr, ystompwyr]
bungling - (adj.) bwn.gleraidd, trwsgl [f. trosgl]
burden - (n.) baich [beichiau, m.], bwrn [byrnau, m.], byrdwn [-au?, m.], llwyth [-i, m.], pwn [pynnau, m.], pwys [-au, -i, m.]
burden - (v.) beichio [beichi-], llwytho [llwyth-], pynio [pyni-]
burdened - (adj.) llwythog
burdensome - (adj.) beichus
burdock - (n.) cacimwci (cacamwci) [m.], cyngaf (cyngaw) [m.]
bureaucracy - (n.) biwrocratiaeth [f.]
bureaucrat - (n.) biwrocrat [-iaid, m.]
bureaucratic - (adj.) biwrocrataidd
burgess - (n.) bwrdais [bwrdeisiaid, m.]
burial - (n.) angladd [-au, mf.], claddedigaeth [-au, mf.]
burial ground - (n.) claddfa [claddfeydd, f.]
laid out for burial - (adj.) dan ei grwys
burn - (v.) brydio [brydi-], ennyn [enynn- &1; enyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. ennyn], llosgi [llosg-; 3.s. llysg]
burn incense - (v.) arogldarthu [arogldarth-]
burning - (adj.) eirias, llosg, poeth [pl. -ion; poeth- &adj]
burning - (n.) llosg [m.], llosgfa [-+u, llosgfeydd, f.]
burrow - (v.) turio [turi-], tyrchu [tyrch-]
burs - (n.) cyngaf (cyngaw) [m.]
burst - (v.) ymrwygo [ymrwyg-]
bury - (v.) claddu [cladd-; 3.s. & 2.s.imp. cladd], golo [gol-]
bus - (n.) bws [bysys, -au, m.]
bush - (n.) llwyn [-i, m.], perth [-i, f.], prys [m.], twmpath [-au, m.], twyn [-i, m.]
bushel full, half a - (n.) cibynnaid (cibyned) [cibynneidiau, cibyneidiau, m.]
bushel, half a - (n.) cibyn [-nau, m.]
business - (adj.) masnachol
business house - (n.) masnachdy [masnachdai, m.]
do business - (v.) masnachu [masnach-]
business - (n.) busnes [-au, -ion, mf.]
bustle - (n.) ffrwst [m.], ffwdan [f.], mwstwr [mwstwyr, m.], trybestod [m.], ystw+r [m.]
bustle - (v.) ffwdanu [ffwdan-]
busy - (adj.) amrygyr, prysur
busybody - (n.) chwilgi [chwilgwn, m.]
busyness - (n.) prysurdeb [m.]
but - (conj.) eithr, hagen, ond
{ Eithr means "but" when it shows a contrast with what preceded
it, such as "not this but that". (Not everyone uses "eithr".) }
{ Ond is technically the senses of "but" that are like "only" as
in "none but that". However, it is generally used for all the
senses of "but". }
but - (prep.) namyn, ond, oni (onid)
butcher - (n.) cigydd [-ion, m.]
butcher - (v.) cigyddio [cigyddi-]
butchery - (n.) cigyddiaeth [f.]
butler - (n.) bwtler [-iaid, m.], trulliad [trulliaid, m.]
butt - (n.) pricsiwn [m.]
{ Pricsiwn is butt as in the butt of a joke. }
butt - (v.) cornio [corni-], twlcio [twlci-]
butter - (n.) ymenyn (menyn) [m.]
print of butter - (n.) breuan [-au, f.]
slice of bread and butter - (n.) brechdan [-au, f.]
butterfly - (n.) glo%yn byw, pili-pala [mf.]
buttermilk - (n.) llaeth [lleithion, m.], llaeth enwyn
{ Llaeth means "milk" in S. Wales and "buttermilk" in N. Wales. }
buttery - (n.) bwtri [m.]
buttock - (n.) ffolen [-nau, f.]
button - (n.) botwm [botymau, m.]
button - (v.) botymu [botym-]
buttoned - (adj.) botwmog
buttonhole - (n.) rhwyll [-au, f.], rhwyllyn [m.]
buy - (v.) ceisio [ceisi-; 3.s. & 2.s.imp. cais], prynu [pryn-; 3.s. & 2.s.imp. pryn, pry+n]
{ Ceisio is used with the sense of "buy" in the
north-eastern dialect. }
{ Prynu is the standard word for "buy". }
buyer - (n.) prynwr [prynwyr, m.]
buzz - (n.) si [-on, -adau, m.], su [-on, m.]
buzz - (v.) suo [su-]
buzzard - (n.) boda [-od, mf.], boncath [-od, m.]
buzzing - (n.) suad [m.]
by - (adv.) heibio
beloved by - (adj.) annwyl gan, annwyl i
by a lot - (adv.) o lawer
by God! - (interj.) myn Duw
by himself - (adv.) ar ei ben ei hun
by means of - (prep.) acha, trwy (drwy) [irreg.], trwy gyfrwng
by rote - (adv.) ar dafodleferydd
by the way - (adv.) gyda'r llaw
close by - (adv.) yngo (yngod)
go by sea - (v.) mordwyo [mordwy-]
reared by hand - (adj.) llawfaeth
sell by auction - (v.) arwerthu [arwerth-]
side by side - (adj.) cyfystlys
stand by - (v.) sefyll wrth
by - (prep.) at [at- &prep1], erbyn, fesul, gan (chan) [irreg.], ger, gerfydd, gogyfer, myn, trwy (drwy) [irreg.], wrth [irreg.]
{ "Chan" is a literary form of "gan" that can appear in a
context that requires the aspirate mutation. }
{ Fesul means "by" as in the phrase "count by threes". }
{ Gerfydd is by when you take someone by the hand. }
{ Myn is "by" in swearing. } C.M. Association - (n.) sasiwn [sasiynau, mf.]
cabal - (n.) clymblaid [clymbleidiau, f.]
cabbage - (n.) bresychen [bresych, f.]
cabin - (n.) bwthyn [bythynnod, m.], caban [-au, m.]
cackle - (v.) clegar [clegar-], clochdar [clochdar-]
cadence - (n.) diweddeb [f.]
Caerleon - (prop.n.) Caerllion
Caernarvon - (prop.n.) Caernarfon
Caesar - (prop.n.) Cesar
caesura - (n.) gwant [-au, m.]
cafe - (n.) caffe [m.]
cairn - (n.) carn [-au, f.], carnedd [-i, -au, f.], clegr (clegyr) [-au, m.]
cake - (n.) cacen [-ni, -nau, f.], teisen [-nau, -ni, -nod, f.]
calamitous - (adj.) trychinebus
calamity - (n.) aflwydd [-au, -ion, m.], aflwyddiant [aflwyddiannau, m.], armes [f.], trychineb [-au, mf.]
calculate - (v.) castio [casti-], clandro [clandr-]
calendar - (n.) calendr [-au, m.]
calf - (n.) croth [-au, f.], llo [-i, -eau, m.]
{ Croth is the kind of calf you have on your leg. }
in calf - (adj.) cyflo
call - (n.) galwad [-au, mf.]
call on - (v.) galw yn
call - (v.) galw [galw-; 3.s. geilw; 2.s.imp. galw]
{ If you "call someone" on the phone, you "galw rhywun". "Galw yn"
translates the use of "call" that's equivalent to "visit" (or in
American "visit with" or "drip in on"), so you "galw yn" someone's
house or "galw yn" the office (that is, a specified office).
Sometimes, you can "galw ar" someone meaning to "galw yn" their
house, but "ymweld a+" is more correct than "galw ar" in this sense.
"Galw ar" is equivalent to the English "call upon (someone to do)":
"galwaf ar fy nhgyd-Gymry i sefyll yn y bwlch" "I will call upon my
fellow Welshmen to stand in the gap". }
caller - (n.) geilwad [geilwaid, m.]
calling - (n.) galwedigaeth [-au, f.]
calm - (adj.) canllaith, tawel [tawel- &adj]
grow calm - (v.) ymlonyddu [ymlonydd-]
calm - (n.) llonydd [m.] , tawelwch [m.]
calm - (v.) distewi [distaw-; 3.s. distau*; 2.s.imp. distaw], llonyddu [llonydd-], tawelu [tawel-; 3.s. & 2.s.imp. tawela]
calumny - (n.) difri%aeth [f.]
Calvary - (prop.n.) Calfaria
Cambridge - (prop.n.) Caergrawnt
camel - (n.) camel [-od, m.]
camp - (n.) cadlys [-oedd, m.], gwersyll [-oedd, m.]
camp - (v.) gwersyllu [gwersyll-]
campaign - (n.) rhyfelgyrch [-oedd, m.], ymgyrch [-oedd, mf.]
can - (n.) piser [-au, -i, m.]
as fast as he can - (adj.) nerth ei draed
as loud as he can - (adj.) nerth esgyrn ei ben
canal - (n.) camlas [-au, camlesydd, camlesi, mf.], dyfrffos [-ydd, f.]
cancel - (v.) dirymu [dirym-]
cancer - (n.) cancr [m.]
candidate - (n.) ymgeisydd [ymgeiswyr, m.]
candle - (n.) cannwyll [canhwyllau, f.]
candlestick - (n.) canhwyllbren [canwyllbrennau, canwyllbrenni, mf.]
candlewick - (n.) pabwyr [m.]
cane - (n.) cansen [-ni, -nau, f.], corsen [-nau, cyrs, f.]
canker - (n.) cancr [m.]
canker - (v.) cancro [cancr-]
cannon - (n.) cyflegr [-au, m.], magnel [-au, f.]
canoe - (n.) ceufad [-au, m.]
canon - (n.) canon [-iaid, -au, mf.], canonwr [canonwyr, m.]
canonical - (adj.) canonaidd
canonist - (n.) canonwr [canonwyr, m.]
canonize - (v.) canoneiddio [canoneiddi-], seintio [seinti-]
canonry - (n.) canoniaeth [-au, f.]
canopy - (n.) nenlen [-ni, f.]
cantankerous - (adj.) cecrus
cantata - (n.) cantawd [-au, f.]
Canterbury - (prop.n.) Caergaint
canvas - (n.) cynfas [-au, fm.]
canvas sheet - (n.) llywionen [f.]
cap - (n.) cap [-iau, m.], capan [-au, m.]
cape - (n.) penrhyn [-noedd, -nau, m.], trwyn [-au, m.]
Cape of Good Hope - (prop.n.) Penrhyn Gobaith Da
caper - (v.) prancio [pranci-], rhygyngu [rhygyng-]
capillarity - (n.) atynfa [atynfeydd, f.], atyniad [-au, m.]
capital - (n.) cyfalaf [m.], prifddinas [-oedd, f.]
{ Prifddinas is the capital city. }
capital letter - (n.) llythyren fras
caprice - (n.) mympwy [-on, m.]
capricious - (adj.) mympwyol
captain - (n.) capten [capteiniaid, m.]
captaincy - (n.) capteiniaeth [-au, f.]
captive, lead - (v.) caethgludo [caethglud-]
captivity - (n.) caethglud [f.], caethgludiad [-au, m.], caethiwed [m.]
capture, river - (n.) afon ladrad
car - (n.) car [ceir, m.], cerbyd [-au, m.]
Caractacus - (prop.n.) Caradog
Caratacos - (prop.n.) Caradog
carcass - (n.) abo (abwy) [m.], burgyn [-nod, -iaid, m.], dynin [m.], ysgerbwd [ysgerbydau, m.]
card - (n.) cerdyn [cardiau, m.]
card - (v.) cribo [crib-]
Cardiff - (prop.n.) Caerdydd
Cardigan - (prop.n.) Aberteifi
Cardiganshire - (prop.n.) Caredigion
care - (n.) cur [-iau, m.], cyfarchwel (cyfarchwyl) [m.], gofal [-on, m.], ymgeledd [m.]
care for - (v.) arail [arail-]
take care - (v.) carco [carc-], gofalu [gofal-], ymorol [ymorol-]
take care of - (v.) adneuo [adneu-]
care - (v.) gofalu [gofal-], malio [mali-], meindio [meindi-]
career - (n.) gyrfa [-oedd, gyrfeydd, f.], rhawd [rhodau, f.]
careful - (adj.) carcus, dichlyn, gofalus
careless - (adj.) diofal, ysgafala
carelessness - (n.) diofalwch [m.]
caress - (n.) anwes [-au, m.]
caress - (v.) anwesu [anwes-], anwylo [anwyl-], llochi [lloch-], pratio [prati-]
caresses - (n.) mwythau [pl.]
Carlisle - (prop.n.) Caerliwelydd
Carmarthen - (prop.n.) Caerfyrddin
carnage - (coll.n.) celanedd [f.]
carnal - (adj.) cnawdol
carol - (n.) carol [-au, f.], cwndid [-au, m.]
carol - (v.) caroli [carol-]
carousal - (n.) cyfeddach [-au, f.], gloddest [-au, m.], wtres [f.]
carouse - (v.) cyfeddach [cyfedd-], gloddesta [gloddest-]
carouser - (n.) cyfeddachwr [cyfeddachwyr, m.]
carpenter - (n.) saer [seiri, m.]
carpet - (n.) carped [-au, -i, m.]
carriage - (n.) cludiad [-au, m.]
carrion - (n.) burgyn [-nod, -iaid, m.], ysglyfaeth [-au, f.]
carrot - (n.) moronen [moron, f.]
carry - (v.) arwain [arweini-; 3.s. & 2.s.imp. arwain], cario [cari-], cludo [clud-], cywain [cywain- ?]
cart - (n.) ben [-ni, f.], cert [-i, f.], certwain [certweiniau, f.], certwyn [-i, f.], men [-ni, f.], trol [-iau, f.]
cart-saddle - (n.) ystrodur [-iau, f.]
cart-shaft - (n.) llorp [-iau, f.]
carter - (n.) certiwr [certwyr, m.], troliwr [trolwyr, m.]
cartful - (n.) mennaid (menned) [menneidiau, meneidiau, f.]
cartilage - (n.) madruddyn [m.]
carve - (v.) cerfio [cerfi-], ysgythru [ysgythr-]
carving - (n.) cerfwaith [m.]
case - (n.) cyflwr [cyflyrau, m.]
caseous - (adj.) cawsaidd
cash - (n.) arian [m.], arian parod
hard cash - (n.) arian sychion
cask - (n.) casgen (casg) [-ni, casgiau, f.]
cassette - (n.) caset [-iau, m.]
Cassivellaunus - (prop.n.) Caswallon
cassock - (n.) casul [-iau, -au, mf.]
cast - (n.) bwrw [m.], cast [-iau, m.], ergyd [-ion, f.], tafl [-au, f.]
cast hoar-frost - (v.) barugo [barug-], llwydrewi [llwydrew-]
cast iron - (n.) haearn bwrw
cast - (v.) bwrw [bwri-; 2.s.imp. bwrw, bwra], castio [casti-], ergydio [ergydi-], taflu [tafl-; 3.s. teifl; 2.s.imp. tafl]
{ Bwrw is to throw down, or against. }
{ Taflu is to throw up or away. }
castellated - (adj.) castellog
castigate - (v.) cystwyo [cystwy-]
castle - (n.) caer [-au, ceyrydd, f.], castell [cestyll, m.]
castle - (v.) castellu [castell-]
castled - (adj.) castellog
castrate - (v.) disbaddu [disbadd-]
castrated - (adj.) disbaidd
castrator - (n.) disbaddwr [disbaddwyr, m.]
cat - (n.) cath [-od, -au, f.]
catacomb - (n.) beddgell [-oedd, f.]
catalog (catalogue) - (n.) llechres [-i, f.]
catamite - (n.) gwrywgydiwr [gwrywgydwyr, m.]
catapult - (n.) blif [-iau, m.]
cataract - (n.) pilen [-nau, f.], pistyll [-oedd, m.], rhaeadr [-au, f.], sgwd [sgydiau, fm.]
catarrh - (n.) gormwyth [m.]
catch - (n.) helfa [-+u, helfeydd, f.]
catch birds - (v.) adara [adar-]
catch eels - (v.) llysywenna [llyswenn- &1, llyswen- &2+]
catch mice - (v.) llygota [llygot-]
catch sand eels - (v.) llymrieita [llymrieit-]
catch - (v.) dal (dala) [dali-; 3.s. dail, deil; 2.s.imp. dal]
catchpole - (n.) ceisbwl [ceisbyliaid, m.]
catechism - (n.) holwyddoreg [-au, f.]
catechist - (n.) holwr [holwyr, m.]
catechize - (v.) holwyddori [holwyddor-]
catering - (n.) arlwyaeth [f.]
caterpillar - (n.) lindys [m.]
Catherine - (prop.n.) Cadi, Catrin
cathode - (n.) cathod [f.]
catholic - (adj.) catholig
Roman Catholic - (adj.) pabyddol
Roman Catholic - (n.) pabydd [-ion, m.]
catholicism - (n.) catholigrwydd [m.]
catholicity - (n.) catholigrwydd [m.]
cattle - (n.) catel [pl.], da [-oedd, m.], gwartheg [pl.]
cattle dealer - (n.) porthmon [porthmyn, m.]
herd of cattle - (n.) alaf [-oedd, elyf, m.]
catty - (adj.) cathaidd
cauldron - (n.) crochan [-au, m.], pair [peiriau, m.]
causal - (adj.) damweiniol
causality - (n.) achosiaeth [m.]
causation - (n.) achosiant [m.]
cause - (n.) achlysur [-on, m.], achos [-ion, m.]
cause to - (v.) peri i
cause - (v.) achosi [achos-], peri [par-; 3.s. pair, pa+r; 2.s.imp. pa+r]
causeway - (n.) cawsai (cawsi) [mf.], sarn [-au, f.], seri [m.]
caustic - (adj.) cignoeth
caution - (n.) gochelgarwch [m.], gwyliadwriaeth [m.]
caution - (v.) rhybuddio [rhybuddi-]
cautious - (adj.) gochelgar, gwyliadwrus
cave - (n.) ogof [-au, -a+u, -eydd, f.]
cavil - (n.) geirddadl [f.]
cavity - (n.) ceudod [m.]
caw - (v.) cogor [cogor-], crawcian (crawcio) [crawci-]
afterbirth of a caw - (n.) brych [m.]
cease - (v.) pallu [pall-], peidio [peidi-; 3.s. & 2.s.imp. paid]
{ Pallu has a sense of failing, no longer to be able to
do, to cease through some fault or refusal. }
{ Peidio is to stop doing something which one has done or
has been doing, or ("actively") not to do it. }
cease work at eve - (v.) noswylio [noswyli-]
ceaseless - (adj.) di-baid (dibaid)
cedar - (n.) cedrwydden [cedrwydd, f.]
ceiling - (n.) nen [-nau, -noedd, f.], nenfwd [nenfydau, m.]
celebrate - (v.) dathlu [dathl-]
celebrated - (adj.) hyglod
celebration - (n.) dathliad [-au, m.]
celestial - (adj.) nefol (nefolaidd), wybrennol
cell - (n.) cafell [-au, f.], cell [-oedd, -au, f.]
cellar - (n.) seler [-au, -ydd, -i, f.]
cement - (v.) asio [asi-], gludio [gludi-]
cemetery - (n.) claddfa [claddfeydd, f.]
censer - (n.) thuser [-au, f.]
censure - (n.) cerydd [-on, m.], sen [-nau, f.]
censure - (v.) beio [bei-], sennu [senn- &1, sen- &2+]
census - (n.) cyfrifiad [-au, m.]
centenary - (n.) canmlwyddiant [canmlwyddiannau, m.]
centennial - (adj.) canmlwydd
centennial - (n.) canmlwyddiant [canmlwyddiannau, m.]
center (centre) - (v.) canolbwyntio [canolbwynti-], canoli [canol-]
center (centre) of gravity - (n.) craidd disgyrchiant
central - (adj.) canolog
centurion - (n.) canwriad [canwriaid, m.]
century - (n.) canrif [-oedd, -au, f.]
ceremonial - (adj.) seremoni%ol
ceremony - (n.) defod [-au, f.], seremoni [-au, f.]
certain - (adj.) diau, dilys [dilys- &adj], diogel, dir, rhyw, sicr [sicr- &adj]
{ Diau means without doubt, so is often
interchangeable with "sicr". }
{ Dilys is suitable, or authentic; it translates
"certain" only when it mean "true" (for which "certain" is perhaps
rarely used). }
{ Sicr is "assured", so "gallaf eich sicrhau"-I can
(re)assure you. }
certain day - (n.) dyddgwaith [m.]
certainty - (n.) sicrwydd [m.]
certificate - (n.) tystysgrif [-au, f.]
certify - (v.) dilysu [dilys-]
chafe - (v.) brochi [broch-], ffromi [ffrom-], llidio [llidi-], rhwbio [rhwbi-], sorri [sorr- &1, sor- &2+]
chafer - (n.) chwil [-od, mf.]
chaff - (n.) mwlwg [m.], peiswyn [m.], us [coll.]
chaffinch - (n.) asgell fraith, gwinc [-od, f.], ji-binc [-od, f.], pinc [-od, mf.]
chain - (n.) aerwy [-au, -on, m.], cadwyn [-i, -au, f.], tid [-au, f.], tres [-i, f.]
in chains - (adj.) cadwynog
ornamented torque or chain - (n.) aerwy [-au, -on, m.]
chain - (v.) cadwyno [cadwyn-]
chained - (adj.) cadwynog
chair - (n.) cadair [cadeiriau, f.], ysto+l [ystolion, f.]
chair - (v.) cadeirio [cadeiri-]
chair-back - (n.) bancr [m.]
chaired - (adj.) cadeiriog
chaired bard - (n.) cadeirfardd [cadeirfeirdd, m.]
chairman - (n.) cadeirydd [-ion, cadeirwyr, m.]
chairwoman - (n.) cadeiryddes [-au, f.]
chalk - (n.) sialc [-iau, m.]
challenge - (n.) her [-iau, f.], sialens [f.]
challenge - (v.) herio (herian) [heri-], sialensio [sialensi-]
chamber - (n.) cell [-oedd, -au, f.], siambr [f.], ystafell [-oedd, f.]
chamberlain - (n.) ystafellydd [-ion, m.]
champion - (n.) campwr [campwyr, m.], pencampwr [pencampwyr, m.], rhyswr [rhyswyr, m.]
chance - (n.) cyfle [-on, -adau, -oedd, m.], damwain [damweiniau, f.], siawns [f.]
chancel - (n.) cangell [canghellau, f.]
chancellorship - (n.) cangelloriaeth [f.]
chandler - (n.) canhwyllwr [canhwyllwyr, m.]
change - (n.) cyfnewidiad [-au, m.], newid [m.]
{ Newid means change of all sorts, including the money
returned after a transaction. }
change color - (v.) amliwio [amliwi-]
change key - (v.) trawsgyweirio [trawsgyweiri-]
change - (v.) cyfnewid [cyfnewid-], newid [newidi-; 2.s.imp. newid]
changeable - (adj.) anwadal, cyfnewidiol, oriog
changeless - (adj.) anghyfnewidiol
changer - (n.) cyfnewidiwr [cyfnewidwyr, m.]
channel - (n.) cwndid [-au, m.], cwter [-i, -ydd, f.], sianel [-i, f.]
chant - (n.) corgan [-au, f.]
chant - (v.) canu [can-; 3.s. & 2.s.imp. ca+n], corganu [corgan-]
chaos - (n.) anhrefn [mf.], tryblith [m.]
chaotic - (adj.) anhrefnus
chapel - (n.) betws [m.], capel [-i, -au, m.]
chapel of ease - (n.) capel anwes
chapel-goer - (n.) capelwr [capelwyr, m.]
chaplain - (n.) caplan [-iaid, m.]
chaplaincy - (n.) caplaniaeth [-au, f.]
chaplet - (n.) amdorch [amdyrch, f.]
chapter - (n.) pennod [penodau, f.]
character - (n.) cymeriad [-au, m.], nodwedd [-ion, f.]
characteristic - (adj.) nodweddiadol
characteristic - (n.) nodwedd [-ion, f.]
characteristics - (n.) teithi [coll.]
characterize - (v.) hynodi [hynod-], nodweddu [nodwedd-]
charcoal - (n.pl.) marworyn [marwor, m.]
charge - (n.) cyhuddiad [-au, m.], gofal [-on, m.], siars [f.]
{ Cyhuddiad is the king of charge you file in court. }
charge - (v.) cyhuddo [cyhudd-], siarsio [siarsi-]
{ Cyhuddo is charging someone of a crime. }
chariot - (n.) cerbyd [-au, m.]
charitable - (adj.) elusen.gar, elusennol
charity - (n.) cardod [-au, f.], elusen.garwch [m.]
Charles - (prop.n.) Siarl
charm - (n.) cyfaredd [-ion, -au, f.], hud [-ion, m.], swyn [-ion, m.]
charm - (v.) aswyno [aswyn-], cyfareddu [cyfaredd-], hudo [hud-], swyno [swyn-]
charming - (adj.) swynol
charter - (n.) breinlen [-ni, -nau, f.], siartr [-au, f.]
chase - (n.) helwriaeth [-au, f.]
chase - (v.) hel [heli-], ymlid [ymlid-]
chaste - (adj.) dillyn, diwair
chastening - (adj.) ceryddol
chastise - (v.) ceryddu [cerydd-], coethi [coeth-], cystwyo [cystwy-]
chastisement - (n.) cerydd [-on, m.]
chastiser - (n.) ceryddwr [ceryddwyr, m.]
chastising - (adj.) ceryddol
chastity - (n.) diweirdeb [m.]
chasuble - (n.) casul [-iau, -au, mf.]
chat - (n.) sgwrs [sgyrsiau, f.], ymgom [-iau, -ion, f.]
chat - (v.) sgwrsio [sgwrsi-], ymgomio [ymgomi-]
chattels - (n.) catel [pl.]
chatter - (n.) clebar (cleber) [mf.], trydar [m.]
chatter - (v.) clebran [clebr-], cogor [cogor-], trydar [trydar-]
chattering - (n.) cogor [m.], deincryd [m.]
{ Deincryd refers specifically to teeth chattering or gnashing. }
cheap - (adj.) rhad
cheapness - (n.) rhadlondeb (rhadlonrwydd) [m.]
cheat - (n.) hocedwr [hocedwyr, m.]
cheat - (v.) cafflo [caffl-], castio [casti-], hocedu [hoced-], twyllo [twyll-]
check - (n.) atalfa [atalfeydd, f.], ataliad [-au, m.], ataliaeth [-au, f.]
unable to be checked - (adj.) anhyludd
cheek - (n.) boch [-au, f.], cern [-au, f.], gran [-nau, m.], grudd [-iau, mf.]
cheeks - (n.) deurudd [m.]
cheeky - (adj.) egr
cheer - (n.) lloniant [lloniannau, m.]
cheer - (v.) llonni [llonn- &1, llon- &2+], sirioli (siriolu) [siriol-]
cheerful - (adj.) llawen, siriol
cheerfulness - (n.) sirioldeb [m.]
cheerless - (adj.) aflawen, anaraul, blwng [f. blong]
cheese - (n.) caws [m.]
a cheese - (n.) cosyn [-nau, -nod, m.]
cheese-vat - (n.) cawsellt [-ydd, -i, -au, m.]
cheesy - (adj.) cawsaidd
chemical - (adj.) cemegol
chemist - (n.) cemegwr [cemegwyr, m.], fferyllydd [-ion, m.]
chemistry - (n.) cemeg [f.]
cherish - (v.) anwesu [anwes-], anwylo [anwyl-], coledd (coleddu) [coledd-], mynwesu [mynwes-], ymgeleddu [ymgeledd-], ymserchu [ymserch-]
cherisher - (n.) coleddwr [coleddwyr, m.]
cherry - (n.) ceiriosen [ceirios, f.]
cherub - (n.) cerub (ceriwb) [-iaid, m.]
chess - (n.) gwyddbwyll [f.]
chessboard - (n.) tawlbwrdd [tawlbyrddau, m.]
chest - (n.) brest [-iau, f.], cist [-iau, f.], coffr [-au, m.], dwyfron [-nau, f.]
Chester - (prop.n.) Caerlleon
chestful - (n.) cistaid (cisted) [cisteidiau, f.]
chestnut - (n.) castan [-au, f.]
chestnut tree - (n.) castanwydden [castanwydd, f.]
chew - (v.) cnoi [cno- &i; 3.s. cny*; 2.s.imp. cno]
chew cud - (v.) cil-gnoi (cilgnoi) [cil-gno- &i, cilgno- &i]
chew the cud - (v.) atgnoi [atgno- &i]
chewing - (n.) cno [-eon, m.]
second chewing - (n.) atgno [-au, -eau, -eon, m.], atgnofa [atgnofeydd, f.]
chick - (n.) cyw [-ion, m.]
chicken - (n.) cyw [-ion, m.]
chief - (adj.) pen, pennaf, prif
chief bard - (n.) prifardd [prifeirdd, m.]
chief musician - (n.) pencerdd [penceirddiaid, m.]
chief officer - (n.) penswyddog (pen-swyddog) [-ion, m.]
chief rhyme - (n.) prifodl [-au, f.]
chief - (n.) bre%yr [brehyrion, brehyriaid, m.], pen [-nau, m.], penaig [m.], pennaeth [penaethiaid, m.], primas [m.]
chilblains - (n.) cibwst (cibws) [f.]
child - (n.) plentyn [plant, m.]
childhood - (n.) mabandod [f.], maboed [m.], mebyd [m.], plentyndod [m.]
childish - (adj.) babanaidd, bachgennaidd, plentynnaidd
grow childish - (v.) babanu [baban-]
childishness - (n.) plentyneiddiwch [m.], plentynrwydd [m.]
childless - (adj.) amhlantadwy
childlike - (adj.) babanaidd
children, bear - (v.) planta [plant-]
children, beget - (v.) planta [plant-]
children, little - (n.) plantos [pl.]
chill - (adj.) oer [oer- &adj]
chill - (v.) oeri [oer-]
chilling - (adj.) addoer
chillness - (n.) oerni [m.]
chilly - (adj.) anwydog (anwydus), fferllyd, oeraidd, oerfelog, oerllyd, rhynllyd
chilly - (n.) rhyndod [m.]
chimney - (n.) ffumer [-au, m.], llumon [m.], lwfer [-au, m.], simdde [-au?, f.], simnai [simneiau, f.]
chin - (n.) elgeth [f.], ge+n [genau, f.]
double chin - (n.) tagell [-au, tegyll, f.]
chink - (v.) tincian [tinci-]
chip - (n.) asglodyn [asglodion, asglod, m.], pric [-iau, m.]
chip - (v.) naddu [nadd-; 3.s. & 2.s.imp. nadd]
chips - (n.) naddion [pl.]
Chirk - (prop.n.) Y Waun
chirp - (n.) trydar [m.]
chirp - (v.) grillian (grillio) [grilli-], trydar [trydar-]
chisel - (n.) cy+n [cynion, m.], gaing [geingau, geingiau, geingion, f.]
chisel - (v.) cynio [cyni-], geingio [geingi-]
chitter - (v.) yswitian [yswiti-]
choice - (adj.) amheuthun, dewisol
choice - (n.) dewis [m.], dewisiad [-au, m.]
choir - (n.) co+r [corau, m.]
choke - (v.) llindagu [llindag-], tagu [tag-]
choking - (n.) tagfa [tagfeydd, f.]
cholera morbus - (n.) geri marwol
choose - (v.) dethol [dethol-], dewis [dewis-], dichlyn [dichlyn-]
chop - (n.) golwyth [-ion, m.]
chop - (v.) malu [mal-; 3.s. & 2.s.imp. ma+l]
choral - (adj.) corawl
chord - (n.) cord [-iau, m.], tant [tannau, m.]
chorus - (n.) byrdwn [-au?, m.], cytgan [-au, mf.]
Christ - (prop.n.) Crist [m.]
Jesus Christ - (prop.n.) Iesu Grist
christening - (n.) bedydd [-iau, m.]
Christian - (adj.) Cristnogol
Christian - (n.) Cristion [Cristnogion, m.]
Christianity - (n.) Cristnogaeth [f.]
Christmas - (prop.n.) Nadolig [m.]
chromosome - (n.) cromosom [-au, m.]
chronicle - (n.) brud [-iau, m.], coflyfr [-au, m.], cronicl [-au, m.]
chronicle - (v.) croniclo [cronicl-]
chronological - (adj.) amseryddol
chronologist - (n.) amserydd [-ion, m.]
chronology - (n.) amseryddiaeth [f.]
chunk - (n.) cwlff (cwlffyn) [cylffiau, m.]
church - (adj.) eglwysig
church - (n.) eglwys [-i, -ydd, f.], llan [-nau, f.]
churchman - (n.) eglwyswr [eglwyswyr, m.]
churchwoman - (n.) eglwyswraig [eglwyswragedd, f.]
churchyard - (n.) mynwent [-au, -ydd, f.]
churl - (n.) adwr [m.], delff [m.], taeog [-au, -ion, m.]
churlish - (adj.) taeog, taeogaidd
churlishness - (n.) afrywiogrwydd [m.]
churn - (n.) buddai [buddeiau, f.]
churn - (v.) corddi [cordd-]
churner - (n.) corddwr [corddwyr, m.]
churning - (n.) corddiad [-au, m.]
cigar - (n.) sigar [-au, f.]
cigarette - (n.) sigaret [-au, -s, f.]
cinnamon - (n.) synamon [m.]
circle - (n.) amgarn [-au, mf.], cant [-au, m.], cylch [-au, -oedd, m.], cylchedd [-au, m.]
circumscribed circle - (n.) amgylch [-au, -oedd, m.]
circuit - (n.) amdaith [amdeithiau, f.], amgylch [-au, -oedd, m.], cylchdaith [cylchdeithiau, f.], cylchedd [-au, m.]
{ Amdaith is an electrical circuit. }
circuitous - (adj.) cwmpasog
circular - (n.) cylchlythyr [-au, m.]
circulate - (v.) cylchredeg [cylchred-], lledaenu [lledaen-]
circulation - (n.) cylchrediad [m.]
circulatory - (adj.) cylchredol
circumcise - (v.) enwaedu [enwaed-]
circumcision - (n.) enwaediad [-au, m.]
circumference - (n.) amgylchedd [-ion, -au, m.]
circumflex - (n.) to bach
circumscribed circle - (n.) amgylch [-au, -oedd, m.]
circumspect - (adj.) dichlyn, dichlynaidd, gwagelog
circumstance - (n.) amgylchiad [-au, m.]
circumstantial - (adj.) amgylchiadol
cistern - (n.) dyfrgist [-iau, f.]
citation - (n.) dyfyniad [-au, m.]
cite - (v.) dyfynnu [dyfynn- &1, dyfyn- &2+]
citizen - (n.) dinesydd [dinasyddion, m.]
citizenship - (n.) dinasyddiaeth [f.]
city - (n.) caer [-au, ceyrydd, f.], dinas [-oedd, f.]
civic - (adj.) dinesig
civil - (adj.) cartrefol, dinesig, gwladol
civilization - (n.) gwareiddiad [m.]
civilize - (v.) gwareiddio [gwareiddi-]
civilized - (adj.) gwaraidd, gwareiddiedig
clack - (n.) clec [-iau, -s, f.], clep [-iau, f.]
clack - (v.) clecian [cleci-], clegar [clegar-]
claim - (n.) hawl [-iau, holion, f.], honiad [-au, m.]
lay claim to - (v.) ymhonni [ymhonn- &1, ymhon- &2+]
claim - (v.) arddel [arddel-], arddelu (arddelwi) [arddel-], hawlio [hawli-]
claimant - (n.) hawlydd [-ion, m.]
clamor (clamour) - (n.) baldordd [m.], cri [-au, f.], na+d [nadau, f.]
clan - (n.) ciwdod [f.], llwyth [-au, m.]
clang - (n.) tinc [-iau, -iadau, m.]
clank - (n.) clonc [-iau, f.]
clank - (v.) tincian [tinci-]
clap - (n.) clep [-iau, f.]
clap - (v.) clepian [clepi-], curo [cur-], curo dwylo
clarify - (v.) croywi [croyw-], teru [ter-]
clarity - (n.) eglurdeb (eglurder) [m.]
clash - (n.) tonc [-iau, f.]
clash - (v.) gwrthdaro [gwrthdar-]
class - (n.) dosbarth [-iadau, -au, m.]
class - (v.) dosbarthu [dosbarth-]
classic - (adj.) awduraidd
classic - (n.) clasur [-on, m.]
classical - (adj.) clasurol
classify - (v.) dosbarthu [dosbarth-]
clause - (n.) bannod [banodau, f.]
claw - (n.) crafanc [crafangau, f.], ewin [-edd, mf.]
having claws - (adj.) ewinog
claw - (v.) crafangio (crafangu) [crafangi-], ewino [ewin-]
clay - (n.) clai [cleiau, m.]
clayey - (adj.) cleiog
clean - (adj.) gla+n, syber
cleanliness - (n.) glanweithdra [m.]
cleanly - (adj.) glanwaith
cleanness - (n.) glendid [m.]
cleanse - (v.) carthu [carth-], glanhau [glan- &hau], puro [pur-]
cleanser - (n.) carthwr [carthwyr, m.]
cleansing - (adj.) glanhaol
cleansing - (n.) glanhad [m.]
clear - (adj.) amlwg [amlyc- &adj], claer, clir, croyw [f. croew; pl. -on], eglur, gloyw [pl. -on], plaen, te+r
make clear - (v.) egluro [eglur-]
clear - (v.) amlymu [amlym-], arloesi [arloes-], clirio [cliri-], croywi [croyw-], teru [ter-]
clearness - (n.) claerder [m.], croywder [m.], eglurdeb (eglurder) [m.], gloywder [m.]
cleave - (v.) glynu [glyn-; 3.s. & 2.s.imp. gly+n], hollti [hollt-]
cleave to - (v.) glynu wrth, ymlynu [ymlyn-]
cleff - (n.) allwedd [-i, -au, f.]
cleft - (adj.) fforchog
full of clefts - (adj.) agennog
cleft - (n.) agen [-nau, f.], hollt [-au, mf.]
clergyman - (n.) clerigwr [clerigwyr, m.], offeiriad [offeiriaid, m.], person [-iaid, m.]
clerical - (adj.) clerigol
clerk - (n.) clerc [-od, m.]
serve as clerk - (v.) clercio [clerci-]
clever - (adj.) ciwt, clyfar, hyfedr, medrus
cleverness - (n.) medrusrwydd [m.]
click - (n.) clec [-iau, -s, f.]
click - (v.) clecian [cleci-]
clicket - (n.) clicied [-au, -i, f.]
cliff - (n.) allt [elltydd, f.], clogwyn [-i, -au, m.], gallt [gelltydd, f.]
climate - (n.) hinsawdd [hinsoddau, f.]
climatic - (adj.) hinsoddol
climax - (n.) uchafbwynt [-iau, m.]
climb - (n.) dringad [m.], dringfa [dringfeydd, f.]
steep climb - (n.) gorifyny [m.]
climb - (v.) cripio [cripi-], dringad [dringad-], dringo [dring-]
climber - (n.) dringhedydd [dringedyddion, m.], dringwr [dringwyr, m.]
clink - (n.) agen [-nau, f.]
clink - (v.) tincian [tinci-]
clip - (v.) tocio [toci-]
clipboard - (n.) clipfwrdd [clipfyrddau, m.]
clique - (n.) clymblaid [clymbleidiau, f.]
cloak - (n.) arwisg [-oedd, f.], clog [-au, mf.], cob [-au, mf.], cochl [-au, mf.], hugan [-au, f.]
clock - (n.) awrlais [awrleisiau, m.], cloc [-iau, m.]
clod - (n.) priddell [-au, -i, f.]
clog - (n.) clocsen [clocsiau, f.]
cloister - (n.) clas [m.]
close - (adj.) caeth [pl. -ion], clo\s, craff, mwll [f. moll], mwrn, myglyd, tesog, trymaidd, trymllyd
{ Mwll is close in the sense of hot and sticky. }
{ Mwrn is close in the sense of hot and sticky. }
{ Myglyd is close in the sense of stifling. }
close by - (adv.) yngo (yngod)
look closely - (v.) craffu [craff-; 3.s. & 2.s.imp. craff]
look closely at - (v.) craffu ar
close - (n.) cadlas [cadlesydd, f.]
close - (v.) cau [cae-; 3.s. cae; 2.s.imp. cau, caua, caea], closio [closi-]
closed - (adj.) caead, caee%dig, cloe%dig
closure - (n.) cloadur [m.]
cloth - (n.) brethyn [-nau, m.], cadach [-au, m.], lliain [llieiniau, m.]
asbestos cloth - (n.) urael [m.]
full cloth - (v.) pannu [pann- &1, pan- &2+]
clothe - (v.) dilladu [dillad-]
clothes - (n.) dillad [-au, m. & pl.]
swaddling clothes - (n.) cewyn [-nau, -non, m.]
clothier - (n.) brethynnwr [brethynnwyr, m.], dilledydd [-ion, m.]
clothing - (n.) archen [f.], archenad [m.], dillad [-au, m. & pl.]
clotted dirt - (n.) cagl [-au, m.]
cloud - (n.) cwmwl [cymylau, m.]
cloud - (v.) cymylu [cymyl-]
clouded - (adj.) cymylog
cloudy - (adj.) cymylog
clout - (n.) brat [-iau, m.], cadach [-au, m.], carp [-iau, m.], cerpyn [carpiau, m.], clewt [-iau, m.], clwt [clytiau, m.], llarp [-iau, m.], pilyn [pilion, -nau, m.]
clout - (v.) clewtian [clewti-]
cloven - (adj.) fforchog
clover - (n.) meillionen [meillion, f.]
clovery - (adj.) meillionog
clown - (n.) lleban [-od, m.]
club - (n.) clopa [-+u, fm.], clwb [clybiau, m.], clwpa [-od, m.], pastwn [pastynau, m.]
club - (v.) pastynu [pastyn-]
cluck - (v.) clegar [clegar-], clochdar [clochdar-], clocian [cloci-], clwcian [clwci-], crecian [creci-]
clumsiness - (n.) bwn.glerwch [m.]
clumsy - (adj.) abrwysg, afrosgo, afrwydd, anfytynaidd, anghelfydd, anhyfedr, annethau, annillyn, carbwl, carfaglog, clogyrnaidd, lletchwith, llibin, trwsgl [f. trosgl], trwstan
cluster - (n.) bagad [-au, mf.], clwstwr [clystyrau, m.], swp [sypiau, m.]
small cluster - (n.) bagedyn [m.]
cluster - (v.) bagadu [bagad-], pyngad (pyngu) [pyng-]
clutch - (n.) bachell [-ion, -au, f.], crafanc [crafangau, f.]
co- - (pfx.) cyd-
{ This prefix causes a soft mutation to the affixed stem. }
co-operate - (v.) cydweithredu [cydweithred-]
co-operation - (n.) cydweithrediad [-au, m.]
coach - (n.) cerbyd [-au, m.]
coachman - (n.) cerbydwr [cerbydwyr, m.]
coagulate - (v.) ceulo [ceul-]
coal - (n.) glo [m.], glo%yn [gloynnod, gloynnau, m.]
coarse - (adj.) bras [bras- &adj], garw [pl. geirwon, geirw]
coarse grass - (n.) bragwair [m.]
coarse long hair - (n.) rhawn [m.]
tall coarse grass - (n.) marchwellt [pl.]
coast - (n.) arfordir [-oedd, m.], goror [-au, m.]
coat - (n.) cob [-au, mf.], cot (co+t) [cotiau, f.], pais [peisiau, f.]
coat of mail - (n.) llurig [-au, f.]
coating - (n.) caen [-au, f.], golchiad [-au, m.]
cobble - (v.) crydda [crydd-]
cobbler - (n.) crydd [-ion, m.]
cock - (n.) ceiliog [-od, m.], cogwrn [cogyrnau, cegyrn, m.], mwdwl [mydylau, m.]
{ Cogwrn is the kind of cock that corn has. }
{ Mwdwl is a cock of hay. }
cock - (v.) mydylu [mydyl-]
cock-crow - (n.) plygain [plygeiniau, m.]
cockle - (n.) cocsen [cocos, cocs, f.]
cockles - (n.) rhython [pl.]
codex - (n.) ysgriflyfr [-au, m.]
codpiece - (n.) balog [-au, f.]
coefficient - (n.) cyfernod [-au, m.]
coerce - (v.) gorthrechu [gorthrech-]
coersion (coercion) - (n.) gorthrech [m.]
coeval - (adj.) cyfoed
{ Cyfoed means "of the same age" -- children in the same class are
"cyfoed". }
coffee - (n.) coffi [m.]
coffer - (n.) cist [-iau, f.], coffr [-au, m.]
coffin - (n.) arch [eirch, f.], ysgri+n [ysgriniau, f.]
cog - (v.) cogio [cogi-]
cognate - (adj.) cytras
cogs - (n.) cocos [pl.]
cogwheel - (n.) olwyn gocos
cohabit - (v.) cyd-fyw [def.]
coil - (n.) torch [-au, f.]
coil - (v.) torchi [torch-]
coiled - (adj.) torchog
coin - (adj.) bathol
base coin - (n.) arian drwg
coin - (n.) bath [-au, m.]
coin - (v.) bathu [bath-]
coinage - (n.) bathiad [-au, m.]
coincidence - (n.) cyd-ddigwyddiad [-au, m.]
coined - (adj.) bathol
coining - (n.) bathiad [-au, m.]
coke - (n.) golosg [-ion, m.]
cold - (adj.) anghynnes, anwydog (anwydus), oer [oer- &adj], oerfelog
bad cold - (n.) annwyd trwm
having a cold - (adj.) anwydog (anwydus)
perish with cold - (v.) fferru [fferr- &1, ffer- &2+]
starve with cold - (v.) rhynnu [rhynn- &1, rhyn- &2+], sythu [syth-]
cold - (n.) annwyd [anwydau, -on, m.], oerfel [m.], oerni [m.]
{ Annwyd is the kind of cold you catch if you don't dress warmly. }
coldish - (adj.) oeraidd
coldness - (n.) oerder [m.], oerfelgarwch [m.], oerni [m.]
colic - (n.) bolgno [m.], bolgnofa [bolgnofeydd, f.], bolwst [mf.]
collapse - (n.) ymollyngdod [m.]
collapse - (v.) ymollwng [ymollyng-]
collar - (n.) aerwy [-au, -on, m.], coler [-i, -au, fm.]
cow collar - (n.) aerwy [-au, -on, m.]
collect - (v.) casglu [casgl-; 3.s. & 2.s.imp. casgl], cronni [cronn- &1, cron- &2+], crynhoi [crynho- &i], cynnull [cynnull-], hel [heli-]
{ Casglu is to make a "casgliad", a collection.
It is essentially equivalent to "hel". You can "ymhel" and
"ymgasglu" more-or-less equally well. There are some unlikely uses
of "casglu", but these are marginal. Some people say "casglu" for
"cronni" (gather into a "cronfa", of course, rather than a
"casgliad") and there is a medical sense of "casglu" (and "cronni")
which is for pus to gather. "Casglu" can also mean "gather" in the
sense of infer, as in "I gather that you're leaving the company." }
{ Cronni is to collect a substance rather than
individuals. There is a sense of a sump, or a reservoir, or of a
fund perhaps. }
{ Hel is essentially equivalent to "casglu".
"Hel casgliad" is to make a collection. Mind you I guess I would
use "ymhel" for to have to do with, though, rather than to gather
together. ("Paid ag ymhel a nhw, dydyn nhw ddim yn bobl capel" --
"You don't want anything to do with them, they're good for
nothings".) There are some things that you can "hel" in an aimless
way: "hel meddyliau" is to daydream. }
collection - (n.) casgl [-ion, mf.], casgliad [-au, m.], crynhoad [crynoadau, m.]
collector - (n.) casglwr [casglwyr, m.], casglydd [-ion, m.]
college - (n.) athrofa [-+u, athrofeydd, f.], ban.gor [-au, mf.], clas [m.], coleg [-au, m.]
collegian - (n.) colegwr [colegwyr, m.]
collegiate - (adj.) athrofaol, colegol
collide - (v.) gwrthdaro [gwrthdar-]
collier - (n.) glowr [glowyr, m.]
colliery - (n.) glofa [glofeydd, f.]
collision - (n.) gwrthdrawiad [-au, m.]
colonist - (n.) gwladychwr [gwladychwyr, m.]
colonize - (v.) gwladychu [gwladych-]
colony - (n.) gwladfa [gwladfeydd, f.], gwladychfa [-oedd, f.], trefedigaeth [-au, f.]
color (colour) - (v.) arlliwio [arlliwi-], coluro [colur-], lliwio [lliwi-]
color (colour) of, twice the - (adj.) deune
color (colour) too highly - (v.) gorliwio [gorliwi-]
color, change - (v.) amliwio [amliwi-]
colored (coloured) - (adj.) lliwiog
colorless (colourless) - (adj.) afliwiog
colt - (n.) ebol [-ion, m.]
column - (n.) colofn [-au, f.]
comb - (n.) crib [-au, fm.], dil [-iau, m.]
comb - (v.) cribo [crib-]
combat - (n.) brwydr [-au, f.], cyfranc [cyfrangau, fm.], ornest [-au, f.]
combat - (v.) brwydro [brwydr-]
combatant - (n.) brwydrwr [brwydrwyr, m.], ymladdwr [ymladdwyr, m.]
combination - (n.) cyfuniad [-au, m.]
combine - (v.) cyfuno [cyfun-]
combustible - (adj.) hylosg
come - (v.) dod (dyfod; dw+ad) [irreg.]
{ "Dod" is used in S. Wales and "dw+ad" in N. Wales. The literary
version is "dyfod". }
come for a walk - (v.) dod am dro
comedy - (n.) comedi [-%au, fm.]
comeliness - (n.) mireinder [m.]
comely - (adj.) golygus, gosgeiddig, hawddgar, mirain, prydweddol, telaid
comer - (n.) dyfodiad [dyfodiaid, m.]
comet - (n.) comed [-au, f.]
comfort - (n.) cysur [-on, m.], diddanwch [m.]
comfort - (v.) cysuro [cysur-], diddanu [diddan-]
comfortable - (adj.) comfforddus, cyfforddus (cyffyrddus), cysurus, hwylus
comforter - (n.) cysurwr [cysurwyr, m.], diddanwr [diddanwyr, m.], diddanydd [-ion, m.]
comfortless - (adj.) anniddan, anniddos
coming - (adj.) dyfodol
coming - (n.) dyfodiad [-au, m.]
command - (n.) gorchymyn [gorchmynion, m.], siars [f.]
command - (v.) erchi [arch-; 3.s. eirch], gorchymyn [gorchmynn- &1, gorchmyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gorchymyn]
{ You "erchi i" a person. }
{ You "gorchymyn i" a person. }
commandment - (n.) gorchymyn [gorchmynion, m.]
commemorate - (v.) coffa/u [coff- &a/u]
commend - (v.) canmol [canmol-]
commendable - (adj.) clodwiw
commendation - (n.) canmoliaeth [-au, f.]
commendatory - (adj.) cymeradwyol
commensurate - (adj.) cymesurol
commentary - (n.) esboniad [-au, m.]
commentator - (n.) esboniwr [esbonwyr, m.]
commerce - (n.) masnach [-au, f.]
have commerce with - (v.) ymgyfathrachu [ymgyfathrach-]
commercial - (adj.) masnachol
commiserate - (v.) gresynu [gresyn-]
commission - (n.) dirprwyaeth [-au, f.]
commissioner - (n.) dirprwywr [dirprwywyr, m.]
commit - (v.) cyflawni [cyflawn-], traddodi [traddod-]
commit adultery - (v.) godinebu [godineb-]
commit fornication - (v.) puteinio [puteini-]
committal - (n.) cymyndod [m.]
committee - (n.) pwyllgor [-au, m.]
committee-man - (n.) pwyllgorwr [pwyllgorwyr, m.]
common - (adj.) cyd, cyffredin, sathredig
common people - (n.) gwreng [coll. & m.]
common - (n.) cytir [-oedd, m.]
commonness - (n.) cyffredinwch [m.]
commonwealth - (n.) cymanwlad [f.]
commot - (n.) cwmwd [cymydau, m.]
commotion - (n.) cynnwrf [m.], mwstwr [mwstwyr, m.], trybestod [m.]
make commotion - (v.) tyrfo (tyrfu) [tyrf-]
communal - (adj.) cymunol
commune - (v.) cymuno [cymun-]
communicable - (adj.) cyfranogol
communicant - (n.) cymunwr [cymunwyr, m.]
communion - (n.) cymun (cymundeb) [m.]
communism - (n.) comiwnyddiaeth [f.]
communist - (adj.) comiwnyddol
communist - (n.) comiwnydd [-ion, m.]
community - (n.) cymuned [-au, f.]
monastic community - (n.) clas [m.]
compact - (adj.) cryno
compact disk - (n.) crynoddisg [-iau, m.]
companion - (n.) cilydd [-ion, m.], cydymaith [cymdeithion, m.]
companionship - (n.) cwmni%aeth [f.]
company - (n.) cwmni [cwmni%au, cwmni%oedd, m.], cwmpeini (cwmpni) [m.], cyweithas [m.]
comparative - (adj.) cymharol
compare - (v.) cyferbynnu [cyferbynn- &1, cyferbyn- &2+], cyffelybu [cyffelyb-], cymharu [cymhar-], cystadlu [cystadl-]
comparison - (n.) cymhariaeth [cymariaethau, f.]
compass - (n.) compod [-au, m.], cwmpawd [cwmpodau, m.], cylchedd [-au, m.]
compassion - (n.) tosturi [-aethau, m.], trugaredd [-au, fm.]
compassionate - (adj.) tosturiol, trugarog
compassionate - (v.) tosturio [tosturi-]
{ You "tosturio wrth" a person. }
compatriot - (n.) cydwladwr (cyd-wladwr) [cydwladwyr, m.]
compel - (v.) gorfodi [gorfod-]
{ You "gorfodi i" a person. }
compensate - (v.) digolledu [digolled-]
compensation - (n.) iawndal [m.]
compete - (v.) cystadlu [cystadl-]
competition - (n.) cydymgais [cydymgeisiau, m.], cystadleuaeth [-au, f.]
{ Cydymgais is competition in the abstract. }
competitive - (adj.) cystadleuol
competitor - (n.) cystadleuwr [cystadleuwyr, m.], cystadleuydd [-ion, m.]
complain - (v.) achwyn [achwyn-], cwynfan (cwynfanu) [cwynfan-], cwyno (cwynfan; cwynofain) [cwyn-]
complainant - (n.) achwynwr [achwynwyr, m.], achwynyddes [-au, f.]
complainer - (n.) achwynwr [achwynwyr, m.]
complaining - (adj.) achwyn.gar
complaint - (n.) achwyn [-ion, m.], achwyniad [-au, m.], anhwyldeb (anhwylder) [-au, m.], cwyn [-ion, -au, mf.]
complete - (adj.) crwn [f. cron; pl. crynion], cyflawn, cyman, llwyr
complete - (v.) cwblhau [cwbl- &hau], cyfannu [cyfann- &1, cyfan- &2+], gorffen [gorffenn- &1, gorffen- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gorffen]
completely - (adv.) o'r bron
completeness - (n.) llwyredd [m.]
complex - (adj.) cymhleth
complex - (n.) atalnwyd [-au, f.]
{ Atalnwyd is a "complex" in the psychological sense. }
complexion - (n.) pryd [m.]
complexity - (n.) cymhlethdod [m.]
complicated - (adj.) cymhleth
complimentary - (adj.) canmoliaethus
compose - (v.) cyfansoddi [cyfansodd-], cysodi [cysod-]
compose englynion - (v.) englyna (englynu) [englyn-]
compose poetry - (v.) barddoni [barddon-], prydyddu [prydydd-]
composer - (n.) cyfansoddwr [cyfansoddwyr, m.]
composer of ballads - (n.) baledwr [baledwyr, m.]
composer of englynion - (n.) englynwr [englynwyr, m.]
composer of interludes - (n.) anterliwtiwr [anterliwtwyr, m.]
composite - (adj.) cyfansawdd
composition - (n.) cyfansoddiad [-au, m.]
compositor - (n.) cysodwr [cysodwyr, m.], cysodydd [-ion, m.]
compound - (adj.) cyfansawdd
compound interest - (n.) adlog [-au, m.]
compound - (n.) cyfansawdd [cyfansoddion, m.]
comprehend - (v.) amgyffred [amgyffred-], cynnwys [cynhwys- &1, cynwys- &2+], dirnad [dirnad-]
comprehension - (n.) amgyffred [-ion, m.], amgyffrediad [m.], dirnadaeth [f.]
comprehensive - (adj.) cynhwysfawr
comprise - (v.) amgyffred [amgyffred-], cynnwys [cynhwys- &1, cynwys- &2+]
compromise - (n.) cyfaddawd [-au, cyfaddodau, m.], cymrodedd [m.]
compulsion - (n.) gorfodaeth [f.]
compulsory - (adj.) gorfodol
computational - (adj.) cyfrifiadureg
compute - (v.) cyfrif [cyfrif-]
computer - (n.) cyfrifiadur [-on, m.]
related to computers - (adj.) cyfrifiadurol
computing - (adj.) cyfrifiadeg
comrade - (n.) cymrawd [cymrodyr, m.]
concave - (adj.) cau
conceal - (v.) celu [cel-], coluro [colur-], cuddio [cuddi-], dirgelu [dirgel-], golo [gol-]
conceal a part - (v.) darn.guddio [darn.guddi-]
conceal from - (v.) celu rhag
concealed - (adj.) ce+l, cudd, cuddiedig
concealment - (n.) argel [-ion, mf.], ce+l [m.], celc [mf.]
conceit - (n.) hunanoldeb [m.]
conceited - (adj.) hunanol
conceive - (v.) beichiogi [beichiog-], ymddw+yn [ymdyg-]
conception - (n.) meddylrith [-iau, m.]
concerning - (prep.) parthed, ynghylch
concert - (n.) cyngerdd [cyngherddau, cyngherddi, mf.]
in concert - (adv.) ar y cyd
conclude - (v.) dibennu [dibenn- &1, diben- &2+], diweddu [diwedd-], gorffen [gorffenn- &1, gorffen- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gorffen]
conclusion - (n.) casgliad [-au, m.], clo [-eau, -eon, m.], diwedd [-au, m.], diweddglo [-eon, m.]
{ Casgliad is the kind of conclusion that you draw;
it is the same word as a collection or gathering. }
{ Clo is a lock, so something that completes and
closes, the close of a letter, the close of a speech, the bit at the
end that sums it up and ties up loose ends, the signing off. }
{ Diwedd is a final end; the end of you life is your
death, the end of a meal is when you get up from a table. The
"diwedd" of a speech is where the "clo" ought to be. Every speech
has a "diwedd", not every speech has a "clo". }
{ Diweddglo, the "clo" (lock) at the "diwedd" (end), that which
completes and closes something. }
conclusive - (adj.) terfynol
concord - (n.) cydfod [-au, m.], cytgord [m.]
concordance - (n.) mynegair [mynegeiriau, m.]
concrete - (adj.) diriaethol
concubine - (n.) cyffoden [-nod, f.], gordderch [-adon, m.]
concur - (v.) cyd-fynd (cyd-fyned) [cyd-- &mynd]
condemn - (v.) collfarnu [collfarn-], condemnio [condemni-]
condemnation - (n.) collfarn [-au, f.], condemniad [-au, m.], damnedigaeth [f.]
condemnatory - (adj.) barnol
condense - (v.) tewychu [tewych-]
condescension - (n.) iselfrydedd [m.]
condition - (n.) amod [-au, mf.], ansawdd [ansoddau, mf.], cyflwr [cyflyrau, m.], teler [-au, m.]
condition - (v.) cyflyru [cyflyr-]
conditional - (adj.) amodol
conduct - (n.) buchedd [-au, f.], ymarweddiad [-au, m.], ymddygiad [-au, m.]
conduct oneself - (v.) ymarweddu [ymarwedd-]
safe conduct - (n.) cwndid [m.]
conduct - (v.) arwain [arweini-; 3.s. & 2.s.imp. arwain], hebrwng [hebryng-]
conductor - (n.) arweinydd [-ion, m.], hebryngydd [-ion, m.]
conduit - (n.) cwndid [-au, m.]
cone - (n.) cogwrn [cogyrnau, cegyrn, m.]
confection - (n.) cyffaith [cyffeithiau, m.]
confederate - (n.) cynghreiriad [cynghreiriaid, m.], cynghreiriwr [cynghreirwyr, m.]
confederate - (v.) cynghreirio [cynghreiri-]
confer - (v.) ymgynghori [ymgynghor-]
confer degree - (v.) urddo [urdd-]
confer rank - (v.) urddo [urdd-]
conference - (n.) cynhadledd [cynadleddau, f.]
meet in conference - (v.) cynadledda [cynadledd-]
conferring blessing - (adj.) bendithiol
confess - (v.) addef [addef-], cyfaddef [cyfaddef-; 3.s. & 2.s.imp. cyfaddef], cyffesu [cyffes-]
confessed - (adj.) addefedig
confession - (n.) addefiad [-au, m.], cyfaddefiad [-au, m.], cyffes [-ion, f.]
auricular confession - (n.) clustgyffes [f.]
confessional - (n.) cyffesgell [-oedd, f.]
confessor - (n.) cyffeswr [cyffeswyr, m.], cyffesydd [-ion, m.]
confide - (v.) hyderu [hyder-]
confidence - (n.) hyder [m.], ymddiried [m.], ymddiriedolaeth [f.]
confident - (adj.) hyderus
confidential - (adj.) cyfrinachol
confine - (n.) cyffin [-iau, -ydd, fm.], goror [-au, m.]
confine - (v.) caethiwo [caethiw-], cyfyngu [cyfyng-]
confined - (adj.) caeth [pl. -ion], caethiwus, cyfyng
confining - (adj.) caethiwus
confirm - (n.) sicr.hau [sicr- &hau]
confirm - (v.) ategu [ateg-], cadarnhau [cadarn- &hau], conffirmio [conffirmi-], cyfnerthu [cyfnerth-], sicrhau [sicr- &hau]
confirmation - (n.) ategiad [m.], conffirmasiwn [m.]
confirming - (adj.) ategol
confiscate - (v.) atafael [atafael-], atafaelu [atafael-]
confiscation - (n.) atafaeliad [m.]
conflict - (n.) cyfrysedd [-au, mf.]
confluence - (n.) aber [-oedd, ebyr, mf.], cymer [-au, m.]
conform - (v.) cydffurfio [cydffurfi-], cydymffurfio [cydymffurfi-]
conforming - (adj.) cydffurfiol
conformity - (n.) cydymffurfiad [-au, m.]
confuse - (v.) cymysgu [cymysg-]
confused - (adj.) cymysglyd, ffwndrus, pendraphen, rhwystrus
be confused - (v.) drysu [drys-]
become confused - (v.) ffwndro [ffyndr-]
confusing - (adj.) dryslyd
confusion - (n.) anhrefn [mf.], astrusi [m.], dryswch [m.], ffwndwr [m.], llanastr (llanast) [-au?, m.]
congeal - (v.) fferru [fferr- &1, ffer- &2+]
congenial - (adj.) cydnaws
congenital - (adj.) cynhwynol
congratulate - (v.) llon.gyfarch [llon.gyfarch-]
congratulation - (n.) llon.gyfarchiad [-au, llon.gyfarchion, m.]
congregate - (v.) ymgynnull [ymgynnull-]
congregation - (n.) cynulleidfa [-oedd, f.]
congregational - (adj.) cynulleidfaol
congress - (n.) cyngres [-au, -i, f.]
conjecture - (n.) dyfaliad [-au, m.]
conjecture - (v.) dyfalu [dyfal-]
conjugal - (adj.) cydweddog
conjunction - (n.) cysylltair [cysyllteiriau, m.], cysylltiad [cysylltiaid, m.]
conjure - (v.) aswyno [aswyn-]
conjurer - (n.) consuriwr [consurwyr, m.]
conjurer - (v.) consurio [consuri-]
conjuring - (n.) consuriaeth [f.]
connect - (v.) cysylltu [cysyllt-]
connect to - (v.) cysylltu a+
connected - (adj.) cysylltiedig, cysylltiol
connecting - (adj.) cysylltiol
connection (connexion) - (n.) cyfundeb [-au, m.], cyswllt [cysylltiadau, cysylltau, m.], cysylltiad [-au, m.]
connection (connexion) with, in - (prep.) yngly+n a+
connection (connexion), in - (adv.) yngly+n
connectional (connexional) - (adj.) cyfundebol
conquer - (v.) concro [concr-], gorchfygu [gorchfyg-], goresgyn [goresgyn-], trechu [trech-]
conquerer - (n.) concwerwr [concwerwyr, m.]
conqueror - (n.) gorchfygwr [gorchfygwyr, m.], goresgynnwr [goresgynnwyr, m.], goresgynnydd [-ion, m.]
conquest - (n.) concwest [-au, f.], goresgyniad [-au, m.]
consanguinity - (n.) gwaedoliaeth [f.]
conscience - (n.) cydwybod [-au, f.]
conscientious - (adj.) cydwybodol
conscious - (adj.) ymwybodol
be conscious of - (v.) ymdeimlo [ymdeiml-]
consciousness - (n.) ymwybyddiaeth [f.]
consecrate - (v.) cysegru [cysegr-]
consecrated - (adj.) cysegredig [cysegredic- &adj]
consecration - (n.) cysegriad [-au, m.]
consecutive - (adj.) olynol
consent - (n.) bodd [m.], caniata+d [m.], cydsyniad [-au, m.], cytundeb [-au, m.]
consent to - (v.) cydsynio a+, cytuno a+
consent - (v.) cydsynio [cydsyni-], cytuno [cytun-]
consequence - (n.) canlyniad [-au, m.]
consequent - (adj.) canlynol, dilynol
conservancy - (n.) ceidwadaeth [f.]
conservatism - (n.) ceidwadaeth [f.]
conservative - (adj.) ceidwadol, tori%aidd
Conservative - (n.) Ceidwadwr [Ceidwadwyr, m.]
consider - (v.) cysidro [cysidr-], pwyllo [pwyll-], ystyried [ystyri-]
considerable - (adj.) cryn
considerate - (adj.) ystyriol
consideration - (n.) atchwyl [-iau, m.], ystyriaeth [-au, f.]
consistency - (n.) cysondeb [m.]
consistent - (adj.) cyson
consociate - (n.) cymrodor [-ion, m.]
consolation - (n.) cysur [-on, m.], diddanwch [m.], dyhuddiant [m.]
console - (v.) cysuro [cysur-], dyhuddo [dyhudd-]
consonant - (n.) cytsain [cytseiniaid, f.]
consonantal - (adj.) cytseiniol
conspicuous - (adj.) bannog
conspirator - (n.) cynllwynwr [cynllwynwyr, m.]
conspire - (v.) bradfwriadu [bradfwriad-], cynllwyn [cynllwyn-]
constable - (n.) cwnstabl [-iaid, m.]
constant - (adj.) cyson, gwastad
Constantine - (prop.n.) Cystennin
Constantinople - (prop.n.) Caergystennin
constellation - (n.) cysawd [cysodau, m.]
constipate - (v.) rhwymo [rhwym-]
constipated - (adj.) bolrwym
constipation - (n.) rhwymedd [m.]
constituency - (n.) etholaeth [-au, f.]
constitute - (v.) cyfansoddi [cyfansodd-]
constitution - (n.) cyfansoddiad [-au, m.], ffurflywodraeth [f.]
constitutional - (adj.) cyfansoddiadol
construct - (v.) adeiladu [adeilad-], saerni%o [saerni%-]
construct sentences - (v.) brawddegu [brawddeg-]
construction - (n.) adeiladaeth [-au, f.], cystrawen [-nau, f.], saerni%aeth [f.]
constructive - (adj.) adeiladol
consult - (v.) ymgynghori [ymgynghor-]
consultation - (n.) ymgynghoriad [-au, m.]
consume - (v.) difa [dif-], treulio [treuli-], ysu [ys-]
consuming - (adj.) difaol, ysol
consumption - (n.) darfodedigaeth [m.]
contact - (n.) cyffyrddiad [-au, m.]
contagious - (adj.) heintus
contain - (v.) cynnwys [cynhwys- &1, cynwys- &2+]
contemplative - (adj.) myfyrgar
contemporary - (adj.) cyfoed, cyfoes
{ Cyfoed means "of the same age" -- children in the same class are
"cyfoed". }
{ Cyfoes means "from the same period", or sometimes "the same
period as us", i.e., "modern". }
be contemporary - (v.) cyfoesi [cyfoes-]
contemporary - (n.) cyfoed [-ion, m.], cyfoeswr [cyfoeswyr, m.]
contempt - (n.) dibristod [m.], dirmyg [m.], diystyrwch [m.]
contemptible - (adj.) dirmygus, diystyr
contemptuous - (adj.) atethol, dibris, dirmygus, diystyr, diystyrllyd, tremygus
contend - (adj.) amwyn
contend with - (v.) ymryson a+
contend - (v.) cynhennu [cynhenn- &1, cynnen- &2+], taeru [taer-], ymddadlau [ymddadla-], ymrafael [ymrafael-], ymryson [ymryson-]
content - (adj.) bodlon (boddlon)
be content - (v.) bodloni [bodlon-]
content to - (adj.) bodlon o
content - (n.) cyd-destun [m.]
content - (v.) bodloni [bodlon-]
contented - (adj.) diddig
contention - (n.) anheddwch [m.], cynfyl [m.], cynnen [cynhennau, f.], ymrafael [-ion, m.], ymryson [-au, m.]
bone of contention - (n.) asgwrn y gynnen
contentious - (adj.) anghysonair, cynhennus, ymrafaelgar, ymryson.gar
contentment - (n.) bodlonrwydd (boddlonrwydd) [m.], diddigrwydd [m.]
contents - (n.) cynhwysiad [m.], cynnwys [cynhwysion, m.], cynnwys [m.]
contest - (n.) cyfergyr [f.], cystadleuaeth [-au, f.], ornest [-au, f.], ymrysonfa [ymrysonfeydd, f.]
context - (n.) cyd-destun [m.]
continent - (n.) cyfandir [-oedd, m.]
continental - (adj.) cyfandirol
continual - (adj.) gwastad, gwastadol, par.haus
continuance - (n.) par.had [m.]
continuation - (n.) par.had [m.]
continue - (v.) dal (dala) [dali-; 3.s. dail, deil; 2.s.imp. dal], par.hau (para) [par- &hau; 3.s. pery; 2.s.imp. para]
{ Dal has much the same meaning as "parhau":
"Parhau i wneud" and "dal i wneud" (to continue to do) have
identical meanings. On the other hand, you would not use "para" for
"yn dal yma" (= "yn dal i fod yma") (is still here). }
{ Parhau is used by itself to mean "continue (in
a right state)", "extend in time" that "dal" is not used, for
example, "faint mae'r ddrama'n para?" (how long does the drama
last) or "mae'r sgidiau yma'n para'n dda" (these shoes are lasting
well). }
continuous - (adj.) di-fwlch (difwlch)
contour - (n.) amlinell [-au, f.]
contra- - (pfx.) gwrth-
{ This prefix causes a soft mutation to the affixed stem. }
contradict - (v.) gwrth-ddweud (gwrthddywedyd) [gwrth-ddweud-]
contradiction - (n.) gwrthddywediad [-au, m.]
contrary - (adj.) croes, gwrthwyneb
contrast - (n.) cyferbyniad [-au, m.], gwrthgyferbyniad [-au, m.]
contrast - (v.) cyferbynnu [cyferbynn- &1, cyferbyn- &2+], gwrthgyferbynnu [gwrthgyferbynn- &1, gwrthgyferbyn- &2+]
contraversialist - (n.) dadleuwr [dadleuwyr, m.], dadleuydd [-ion, m.]
contribute - (v.) cyfrannu [cyfrann- &1, cyfran- &2+]
contributing - (adj.) cyfrannol
contribution - (n.) cyfraniad [-au, m.]
contributor - (n.) cyfrannwr [cyfrannwyr, m.]
contrite - (adj.) cystuddiedig, drylliog
control - (n.) rheolaeth [-au?, f.]
control oneself - (v.) ymgynnal [ymgynhal-]
control - (v.) rheoli [rheol-]
controller - (n.) rheolwr [rheolwyr, m.]
controversial - (adj.) dadleuol
controversy - (n.) dadl [-euon, -au, f.]
controvert - (v.) gwrthddadlau [gwrthddadleu-]
contusion - (n.) ysictod [m.]
conundrum - (n.) pos [-au, m.]
convenience - (n.) cyfleuster (cyfleustra) [cyfleusterau, m.], hwylustod [m.]
convenient - (adj.) cyfaddas, cyfleus, hwylus, hylaw, hyrwydd
convent - (n.) lleiandy [lleiandai, m.], mynachdy [mynachdai, m.]
conventional - (adj.) confensiynol
conversation - (n.) sgwrs [sgyrsiau, f.], ymarwar [m.], ymddiddan [-ion, m.], ymgom [-iau, -ion, f.]
converse - (v.) ymddiddan [ymddiddan- ?], ymgomio [ymgomi-]
conversion - (n.) dychweliad [-au, m.], troe%digaeth [-au, f.]
convert - (adj.) dychweledig [pl. -ion]
convert - (v.) am-droi [am-dro- &i], troi [tro- &i; 3.s. try; 2.s.imp. tro], trosi [tros-]
{ Trosi is to convert a goal. }
converted - (adj.) dychweledig [pl. -ion], troe%dig
convex - (adj.) amgrwm [f. amgrom], argrwm (argrwn) [f. argrom], crwm [f. crom; crwm- &adj]
convey - (v.) cludo [clud-], cyfleu [cyfle-], cywain [cywain- ?], danfon [danfon-; 3.s. denfyn; 2.s.imp. danfon], hebrwng [hebryng-]
convict - (v.) argyhoeddi [argyhoedd-]
conviction - (n.) arddeliad [-au, m.], argyhoeddiad [-au, m.]
convince - (v.) argyhoeddi [argyhoedd-], darbwyllo [darbwyll-]
convincing - (adj.) argyhoeddiadol
Conway - (prop.n.) Conwy
cook - (n.) cog [-au, m.], cogydd [-ion, m.], cogyddes [-au, f.]
cook - (v.) arlwyo [arlwy-], coginio [cogini-], digoni [digon-]
cookery - (n.) coginiaeth [f.], cogyddiaeth [f.]
cool - (adj.) claear, didaro, oeraidd, oerllyd
cool - (v.) oeri [oer-]
coolness - (n.) oerfelgarwch [m.]
cop - (n.) co\b [-iau, mf.]
copper - (n.) copr [m.], efydd [m.], pres [m.]
copper money - (n.) arian cochion
copulation - (n.) cyd [-iau, -au, m.]
copy - (n.) adysgrif [-au, f.], adysgrifio [adysgrifi-], copi [-%au, m.]
copy - (v.) copi%o [copi%-]
copy-book - (n.) copi [-%au, m.]
copyist - (n.) copi%wr [copi%wyr, m.]
coquette - (n.) coegen [-nau?, f.], mursen [-nod, f.]
coquette - (v.) mursennu [mursenn- &1, mursen- &2+]
coracle - (n.) corwg (corwgl; cwrwg; cwrwgl) [corygau, coryglau, cwrygau, cwryglau, m.]
coral - (n.) cwrel [-au, m.]
cord - (n.) cord [-iau, m.], cortyn [-nau, m.], rhaff [-au, f.], rheffyn [-nau, m.], tennyn [tenynnau, m.]
spinal cord - (n.) madruddyn y cefn
Cordovan leather - (n.) cordwal [m.]
corduroy - (n.) melfare/d [m.]
cordwain - (n.) cordwal [m.]
core - (n.) bywyn [-nau, m.], curn [-au, f.], curnen [-nau, f.]
cork - (n.) corcyn [cyrc, m.]
cormorant - (n.) bilidowcar [m.], morfran [morfrain, f.], mulfran [mulfrain, f.]
corn - (n.) corn [cyrn, m.], llafur [-iau, m.], y+d [ydau, m.]
ear of corn - (n.) tywysen [tywys, -nau, f.]
heap of corn sheaves - (n.) beisgawn [-au, f.]
mixed corn - (n.) amyd [m.], siprys [m.]
{ "Siprys" is corn mixed with oats and barley. }
sheaf of corn - (n.) aberthged [f.]
{ Aberthged is specifically the sheaf of corn used in the
Gorsedd ceremony. }
corncrake - (n.) rhegen yr y+d (rhegen ryg) [f.]
corner - (n.) bach [-au, mf.], bachell [-ion, -au, f.], ban [-nau, mf.], cil [-iau, -ion, m.], congl [-au, f.], cornel [-i, -au, mf.], ongl [-au, f.]
corner - (v.) cornelu [cornel-]
Cornish - (n.) Cernyweg [f.]
Cornwall - (prop.n.) Cernyw
coronation - (n.) coroni [m.], coroniad [-au, m.]
coroner - (n.) crwner [-iaid, m.], trengholydd [-ion, m.]
inquest of coroner - (n.) trengholiad [-au, m.]
corporal - (adj.) corfforol
corporate - (adj.) corfforaethol
corporation - (n.) corfforaeth [-au, f.]
corporeal - (adj.) corfforol
corps - (n.) corfflu [-oedd, m.]
corpse - (n.) abar [m.], celain [celanedd, celaneddau, f.], dynin [m.]
corpulent - (adj.) boliog, cestog, corffol
correct - (adj.) cywir [cywir- &adj]
correct - (v.) ceryddu [cerydd-], cywiro [cywir-]
correction - (n.) cerydd [-on, m.], cywiriad [-au, m.]
correctness - (n.) cywirdeb [m.]
corrector - (n.) cywirwr [cyrirwyr, m.]
correspond - (v.) cyfateb [cyfateb-], gohebu [goheb-], ymateb [ymateb-], ymohebu [ymoheb-]
correspondence - (n.) cyfatebiaeth [-au, f.], gohebiaeth [f.]
{ Cyfatebiaeth is the kind of correspondence you
draw between two things. }
{ Gohebiaeth is the kind of correspondence you have with your pen pal. }
email correspondence - (n.) ehebiaeth [f.]
correspondent - (n.) gohebydd [-wyr, -ion, m.]
corresponding - (adj.) anghytrig, cyfatebol, gohebol
corroboration - (n.) ategiad [m.]
corroborative - (adj.) ategol
corrode - (v.) bwyta [bwyt- &a/u; 3.s. bwyty; 2.s.imp. bwyta+], cancro [cancr-]
corrosive - (adj.) ysol
corrupt - (adj.) braen, llwgr, llygredig, pwdr [pl. pydron]
corrupt - (v.) llygru [llygr-]
corrupter - (n.) llygrwr [llygrwyr, m.]
corruptible - (adj.) llygradwy
corruption - (n.) llwgr [m.], llygredigaeth [-au, f.], llygriad [-au, m.]
corruptness - (n.) llygredd [m.]
cost - (n.) cost [-au, fm.], traul [treuliau, f.]
cost - (v.) costio [costi-]
costive - (adj.) bolrwym
costly - (adj.) costus, drud [pl. -ion], drudfawr, prid
cosy - (adj.) clyd [f. cled]
cot - (n.) bwth [bythod, m.]
cottage - (n.) bwthyn [bythynnod, m.], penty [pentai, m.]
cottager - (n.) bythynnwr [bythynnwyr, m.]
cotton - (n.) cotwm [cotymau, m.]
couble - (n.) plyg [-ion, -iau, m.]
couch - (n.) glwth [glythau, m.], gorweddfa [-oedd, f.], gorweddfan [-nau, f.], gwa+l [-au, f.], lleithig [f.], tyle [-au, f.]
cough - (n.) peswch [m.], pesychiad [-au, m.]
whooping cough - (n.) pas [m.]
cough - (v.) pesychu (peswch) [pesych-]
coulter - (n.) cwlltwr [cylltyrau, m.]
council - (n.) cwnsel [-au, -oedd, -i, m.], cyngor [cynghorau, m.]
privy council - (n.) cyfrin-gyngor [cyfrin-gynghorau, m.]
councillor - (n.) cynghorwr [cynghorwyr, m.]
counsel - (n.) cwnsel [-au, -oedd, -i, m.], cyngor [cynghorion, m.]
counsel - (v.) cynghori [cynghor-]
counsellor - (n.) cwnseler [-iaid ,m.], cynghorwr [cynghorwyr, m.]
count - (v.) rhifo [rhif-]
countenance - (n.) wynepryd [m.]
counter- - (pfx.) gwrth-
{ This prefix causes a soft mutation to the affixed stem. }
counteract - (v.) gwrthweithio [gwrthweithi-]
counterpoint - (n.) gwrthbwynt [-iau, m.]
countess - (n.) iarlles [-au, f.]
counting - (n.) cyfrifiad [-au, m.]
countless - (adj.) amnifer
countrified - (adj.) gwladaidd, gwledig
country - (adj.) gwledig
of a country - (adj.) gwladol
open country - (n.) maestir [-oedd, m.]
country - (n.) gwlad [gwledydd, f.], pau [peuoedd, f.], peues [f.]
countryman - (n.) gwladwr [gwladwyr, m.]
county - (n.) sir [-oedd, f.], swydd [-au, -i, f.]
couple - (n.) cwpl [cyplau, m.]
couple - (v.) cyplu [cypl-], cyplysu [cyplys-]
couplet - (n.) cwpled [-i, -au, m.]
coupling - (n.) cwplws [cyplysau, m.], cyd [-iau, -au, m.]
coupon - (n.) cwpon [-au, m.]
courage - (n.) glewdra (glewder) [m.], gwroldeb [m.]
be of good courage - (v.) ymwroli [ymwrol-]
courageous - (adj.) gwrol
course - (n.) cerrynt [mf.], cwrs [cyrsiau, m.], gyrfa [-oedd, gyrfeydd, f.], hynt [-iau, -oedd, f.], rhawd [rhodau, f.], rhedfa [f.], treigl [-au, m.], ystod [-au, -ion, f.]
{ Cerrynt is the same word as the English (water, or
electrical) "current" and so "course" only when this means a flow or
a path. }
{ Cwrs is a borrowed word that has the technical meaning of an
educational experience, or a course of treatment, or perhaps a
running track or golf course. }
{ Gyrfa is the "course" is the sense of "race". }
{ Hynt is the sort of course that is one's life -- "holi
hynt rhywun" is to "ask after" them, ask how the course of their
life is going. }
{ Ystod is used primarily in the phrase "yn ystod"
(during, in the course of). }
in the course of - (prep.) yn ystod
of course - (adv.) wrth gwrs
court - (n.) cwrt [cyrtiau, m.], cyntedd [-au, m.], llys [-oedd, m.]
{ Cyntedd is court in the sense of courtyard. }
{ Llys is the kind of court a judge sits in. }
divorce court - (n.) ysgarlys [-oedd, m.]
court - (v.) caru [car-; 3.s. & 2.s.imp. ca+r]
courteous - (adj.) cwrtais, syberw
courtesy - (n.) cwrteisi (cwrteisrwydd) [m.]
courtly - (adj.) llysaidd
courtship - (n.) carwriaeth [-au, f.]
cousin, female - (n.) cyfnither [-oedd, f.]
cousin, female second - (n.) cyfyrderes [-au, f.]
cousin, first - (n.) cefnder [cefndyr, m.]
cousin, second - (n.) cyfyrder [cyfyrdyr, m.]
covenant - (n.) cyfamod [-au, m.]
covenant - (v.) amodi [amod-], cyfamodi [cyfamod-]
covenanted - (adj.) cyfamodol
covenanter - (n.) cyfamodwr [cyfamodwyr, m.]
cover - (n.) caead [-au, m.], clawr [cloriau, m.], cwfert [m.], gorchudd [-ion, m.], gwerchyr [m.]
{ Caead is the top of a tin or vessel. }
cover - (v.) anhuddo [anhudd-], gorchuddio [gorchuddi-], gordoi [gordo- &i], hulio [huli-], toi [to- &i]
{ Anhuddo especially has the meaning of covering with fire. }
covered - (adj.) anhuddol
covering - (n.) achwre (achfre) [m.], amwisg [-oedd, f.], anhudded [m.], cnwd [cnydau, m.], gorchudd [-ion, m.], hugan [-au, f.]
coverlet - (n.) cylched [-au, m.]
coverlid - (n.) cwrlid [-au, m.]
covet - (v.) chwanta (chwantu) [chwant-], chwenychu (chwennych) [chwenych-; 3.s. & 2.s.imp. chwennych], trachwantu (trachwanta) [trachwant-]
covetous - (adj.) trachwantus
covetousness - (n.) trachwant [-au, m.]
cow - (n.) buwch [buchod, f.]
barren cow - (n.) myswynog [-ydd, -au, f.]
cow collar - (n.) aerwy [-au, -on, m.]
cow-house - (n.) beudy [beudai, -au, m.], glowty [glowtai, m.]
cow-house post - (n.) buddel (buddelw) [buddelwydd, mf.]
coward - (n.) adwr [m.], anwr [anwyr, m.], llwfrddyn [-ion, m.], llwfrgi [llwfrgwn, m.]
cowardly - (adj.) anw+raidd, llwfr [f. llofr]
Cowbridge - (prop.n.) Y Bont-faen
cower - (v.) cyrcydu [cyrcyd-]
cowl - (n.) cwcwll [cycyllau, m.]
cowled - (adj.) cycyllog
cows - (n.) gwartheg [pl.]
herd of cows - (n.) buches [-au, -i, f.]
coxcomb - (n.) coegddyn [-ion, m.], coegyn [-nod, m.]
Coychurch - (prop.n.) Llan.grallo
crab - (n.) cranc [-od, -iau, m.]
crabbed - (adj.) crebachlyd
crack - (n.) clec [-iau, -s, f.], crac [-iau, m.]
crack - (v.) agennu [agenn- &1, agen- &2+], clecian [cleci-], cracio [craci-]
cracked - (adj.) craciog
crackle - (v.) clindarddach [clindardd-], crecian [creci-]
crackling - (n.) clindarddach [m.]
cradle - (n.) cadair [cadeiriau, f.], cawell [cewyll, m.], crud [-au, m.]
craft - (n.) celf [-au, f.], celfyddyd [-au, f.], dichell [-ion, f.], ystryw [-iau, f.]
smith's craft - (n.) gofaniaeth [f.]
craftsman - (n.) crefftwr [crefftwyr, m.]
crafty - (adj.) dichellgar, diferiog, ystrywgar
crag - (n.) clogwyn [-i, -au, m.]
craggy - (adj.) clogwynog, ysgithrog
cramp - (n.) cwlwm gwythi
crane - (n.) garan [-od, mf.]
crave - (v.) blysio [blysi-], crefu [cref-], ffrawddunio [ffrawdduni-], ymhw+edd [ymhwedd-]
{ You "crefu ar" a person. }
craving - (n.) blys [-iau, m.], chwant [-au, m.]
crawl - (v.) cropian [cropi-], llusgo [llusg-], ymlusgo [ymlusg-]
creak - (n.) gwich [-iau, f.]
creak - (v.) grillian (grillio) [grilli-], gwichian (gwichio) [gwichi-], rhincian [rhinci-]
creaking - (adj.) gwichlyd
cream - (adj.) melynwyn
cream - (n.) hufen [m.]
creamy - (adj.) hufennaidd
create - (v.) creu [cre-]
creation - (n.) cread [m.], creadigaeth [-au, f.]
creative - (adj.) creadigol
creator - (n.) cre%wr [crewyr, m.], creawdwr [creawdwyr, m.]
creature - (n.) creadur [-iaid, m.], creadures [-au, f.]
credibility - (n.) hygoeledd [m.]
credible - (adj.) credadwy, hygoel
credit - (n.) coel [-ion, f.]
on credit - (adv.) ar goel
credit - (v.) coelio [coeli-]
creditor - (n.) coeliwr [coelwyr, m.], echwynnwr [echwynnwyr, m.]
credulity - (n.) hygoeledd [m.]
credulous - (adj.) hygoel, hygoelus
creed - (n.) credo [-au, mf.]
creek - (n.) cilfach [-au, f.]
creel - (n.) cryw [-iau, m.]
creep - (v.) cripio [cripi-], cropian [cropi-], ymlusgo [ymlusg-]
cremate - (v.) amlosgi [amlosg-]
crematorium - (n.) amlosgfa [amlosgfeydd, f.]
cress - (n.) berwr [pl.]
crest - (n.) copa [-+u, -on, m.], crib [-au, fm.]
crestfallen - (adj.) penisel
crew - (n.) ciwed [coll.f.], criw [-iau, m.], gwerin [-oedd, coll.f.]
crib - (n.) preseb [-au, m.]
cricket - (n.) criced [m.]
Crickhowell - (prop.n.) Crucywel
crier - (n.) cri%wr [cri%wyr, m.]
crime - (n.) anghyfraith [m.], caredd [-au, m.], trosedd [-au, mf.]
criminal - (n.) troseddwr [troseddwyr, m.]
crimson - (adj.) rhudd [pl. -ion]
cringe - (v.) creinio [creini-], cynffonna [cynffonn- &1, cynffon- &2+], ffalsio [ffalsi-]
crippled - (adj.) efrydd [pl. -ion]
crisis - (n.) argyfwng [argyfyngau, argyfyngoedd, m.]
crisp - (adj.) crisbin
criterion - (n.) safon [-au, f.]
critic - (n.) beirniad [beirniaid, m.]
critical - (adj.) beirniadol
criticise - (v.) beirniadu [beirniad-]
criticism - (n.) beirniadaeth [-au, f.]
croak - (v.) ceintach [ceintach-], cogor [cogor-], crawcian (crawcio) [crawci-]
croaker - (n.) ceintachwr [ceintachwyr, m.]
crochet - (n.) crosiet [m.]
cromlech - (n.) cromlech [-i, -au, f.]
crook - (n.) bagl [-au, f.]
{ Bagl is the kind of crook a shepherd carries. }
crooked - (adj.) adw+yr [adwyr- &adj], aniawn, anunion, cam [pl. ceimion], crwca, gw+yr, gwyrgam
crookedness - (n.) camder (camdra) [m.], gwyrni [m.]
croon - (v.) grwnan [grwnan- ?]
crop - (n.) cnwd [cnydau, m.], crombil [-iau, f.], glasog [-au, f.]
{ Cnwd is the kind of crop you grow in the fields. }
{ Crombil is the kind of crop that birds have. }
{ Glasog is the kind of crop a bird has. }
crop - (v.) cnydio [cnydi-]
crosier - (n.) bagl esgob
cross - (adj.) croes, traws
{ Croes tends to mean across the direction of something
else (like the cross-piece of a cross). A "croesbren" is one
attached at right angles to a vertical post. "Yn groes i'r ffordd"
is at right angles to the traffic on the road. "Yn groes i" can
also mean "in the opposite direction to": "mynd yn groes i bawb
arall" -- "going against the traffic". }
{ Traws tends to be something to do with "from one side to
the other". A "trawsbren" goes from one wall to the other, across
the gap. "Ar draws y ffordd" is over (to/on) the other side of the
street. }
cross oneself - (v.) ymgroesi [ymgroes-], ymswyno [ymswyn-]
cross - (n.) croes [-au, f.], croesbren [-nau, -ni, mf.], crog [-au, f.], crwys [-au, f.]
cross - (v.) croesi [croes-]
cross-cross - (adj.) croesymgroes
cross-cross - (n.) cris-groes [f.]
cross-examination - (n.) croesholiad [-au, m.]
cross-examine - (v.) croesholi [croeshol-; 3.s. & 2.s.imp. croeshawl]
cross-eyed - (adj.) llygatgroes
cross-grained - (adj.) afrywiog
cross-saw - (n.) trawslif [f.]
crossroad - (n.) croesffordd [croesffyrdd, f.]
crossword - (n.) croesair [croeseiriau, m.]
crow - (n.) bra+n [brain, mf.]
crow - (v.) canu [can-; 3.s. & 2.s.imp. ca+n]
crowbar - (n.) gwif [-iau, -ion, m.], trosol [-ion, m.]
crowd - (n.) crwth [crythau, m.], torf [-eydd, -oedd, f.], twr [tyrrau, m.], tyrfa [-oedd, f.]
crowd together - (v.) tyrru [tyrr- &1, tyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. twr], ymdyrru [ymdyrr- &1, ymdyr- &2+]
crown - (n.) coron [-au, fm.], corun [-au, m.]
{ Coron is the kind of crown placed on a head to indicate royalty. }
{ Corun is the kind of crown Jack fell down and broke. }
crown - (v.) coroni [coron-]
crowned - (adj.) coronog
crowner - (n.) crwner [-iaid, m.]
crucifix - (n.) crwys [-au, f.]
crucifixion - (n.) croeshoeliad [m.]
crucify - (v.) croeshoelio [croeshoeli-]
crude - (adj.) amrwd, llymrig
cruel - (adj.) addoer, adwythig, an.guriol (an.giriol), annhirion, annynol, anwar [anwar- &adj], anwaraidd, aruthr, creulon, dywal, en.giriol, milain
cruelty - (n.) creulondeb [-au, m.]
cruiser - (n.) gwiblong [-au, f.]
crumb - (n.) briwsionyn [briwsion, m.]
crumb - (n.pl.) mwyd [-ion, -od, m.]
crumble - (v.) briwsioni [briwsion-], malurio [maluri-]
crunch - (v.) grillian (grillio) [grilli-]
crupper - (n.) pedrain [pedreiniau, f.]
crusade - (n.) croesgad [-au, f.]
crusader - (n.) croesgadwr [croesgadwyr, m.]
cruse - (n.) crofen [-nau, -ni, f.]
crush - (v.) gwasgu [gwasg-; 3.s. & 2.s.imp. gwasg], ysigo [ysig-]
crust - (n.) cramen [-nau, f.], crawen [-nau, f.], crest [m.], crwst [crystiau, m.], crystyn [crystiau, m.]
crutch - (n.) bagl [-au, f.], baglan [f.]
cry - (n.) cri [-au, f.], diasbad [-au, f.], disgyr [f.], dolef [-au, f.], gwaedd [-au, f.], llef [-au, -ydd, f.], na+d [nadau, f.]
battle cry - (n.) rhyfelgri [-au, -oedd, m.]
cry fie - (v.) wfftio [wffti-]
cry out - (v.) dolefain [dolef-], nadu [nad-]
war cry - (n.) rhyfelgri [-au, -oedd, m.]
cry - (v.) crio [cri-], gweiddi (gwaeddi) [gweidd-, gwaedd-], llefain [llef-], wylo [wyl-]
crystal - (adj.) crisial, grisialaidd
crystal - (n.) crisial [-au, m.], grisial [m.]
crystalline - (adj.) grisialaidd
cub - (n.) cenau [cenawon, m.]
cube - (n.) ciwb [m.]
cubit - (n.) cufydd [-au, m.], cyfelin [-au, f.]
cuckold - (n.) cwcwallt [-iaid, -od, m.]
cuckold - (v.) cwcwalltu [cwcwallt-]
cuckoo - (n.) cog [-au, f.], cwcw [-od, f.]
cud, chew - (v.) cil-gnoi (cilgnoi) [cil-gno- &i, cilgno- &i]
cud, chew the - (v.) atgnoi [atgno- &i]
cudgel - (n.) pastwn [pastynau, m.]
cudgel - (v.) ffonodio [ffonodi-], pastynu [pastyn-]
cuirass - (n.) llurig [-au, f.]
culpable - (adj.) beius
cultivate - (v.) amaethu [amaeth-], arail [arail-], diwyllio [diwylli-], gwrteithio [gwrteithi-]
cultivation - (n.) gwrteithiad [m.]
cultural - (adj.) diwylliadol
culture - (n.) diwylliant [diwylliannau, m.], gwrtaith [m.], gwrteithiad [m.]
culture - (v.) gwrteithio [gwrteithi-]
cultured - (adj.) diwylliedig
cunning - (adj.) cyfrwys, dichellgar, ffel
cunning and malicious - (adj.) dichellddrwg
cunning - (n.) cyfrwystra (cyfrwyster) [m.], ffalster [m.]
cup - (n.) cwpan [-au, mf.], ffiol (phiol) [-au, f.], godard [-au, f.], gorflwch [gorflychau, m.]
cup-bearer - (n.) menestr [m.]
cupbearer - (n.) trulliad [trulliaid, m.]
cupboard - (n.) cwpwrdd [cypyrddau, m.]
cupful - (n.) cwpanaid (cwpaned) [cwpaneidiau, mf.]
cur - (n.) corgi [corgwn, m.], costog [-ion, m.]
curacy - (n.) curadiaeth [-au, f.]
curate - (n.) curad [-iaid, m.]
curb - (v.) ffrwyno [ffrwyn-]
curd - (n.) caul [ceulion, ceuliau, m.], caws [m.]
curd - (v.) cawsio [cawsi-]
curdle - (v.) cawsio [cawsi-], ceulo [ceul-]
curdled - (adj.) cawsiog, meiddlyd
curds - (n.) cawsion [pl.]
cure - (v.) meddyginiaethu [meddyginiaeth-]
curiosity - (n.) chwilfrydedd [m.], cywreinbeth [-au, cywreinion, m.], cywreinrwydd [m.]
{ Cywreinbeth is a curiosity, i.e., something curious. }
{ Cywreinrwydd is the abstract concept of curiosity. }
curious - (adj.) chwilfrydig, chwilgar, cywrain, holgar
curlew - (n.) gylfinir [m.]
curliness - (n.) crychni [m.]
curly - (adj.) crych [f. crech], cyrliog
curmudgeon - (n.) dyn.gaswr [dyngaswyr, m.]
currant bread - (n.) bara brith
currants - (n.) cyrains (cyrans) [pl.], rhyfon [pl.]
currency - (n.) arian breiniol
current - (n.) cerrynt [mf.], llif [-ogydd, m.]
current money - (n.) arian bath, arian treigl
curriculum - (n.) cwriwcwlwm [m.], cwrs addysg, maes llafur
currier - (n.) crwynwr [crwynwyr, m.]
curry - (.) ysgrafellu [ysgrafell-]
curry-comb - (n.) ysgrafell [-od, -i, f.]
curse - (n.) andras (andros) [-iaid, m.], melltith [-ion, f.], rheg [-au, rhegfeydd, f.]
{ Melltith is curse in the sense of hex. }
{ Rheg is curse in the sense of naughty words. }
given to cursing - (adj.) rheglyd
curse - (v.) melltithio [melltithi-], rhegi [rheg-]
{ Melltithio is curse in the sense of calling a curse upon someone. }
{ Rhegi is to say naughty words. }
cursed - (adj.) melltigedig (melltigaid)
cursor - (n.) rhedell [-au, f.]
curt - (adj.) cwta [f. cota], swta
curtail - (v.) cwtogi [cwtog-]
curtain - (n.) llen [-ni, f.]
curvature - (n.) camedd [m.]
curved - (adj.) crwm [f. crom; crwm- &adj]
cushion - (n.) clustog [-au, fm.]
custody - (n.) dalfa [dalfeydd, f.], gwarchodaeth [f.]
custom - (n.) arfer [-ion, mf.], arferiad [-au, m.], cwsmeriaeth [f.], cynefod [-au, f.], defod [-au, f.], toll [-au, f.]
{ Arfer is something one is accustomed to do. }
{ Defod is a ceremony. }
customary - (adj.) arferol, gnawd
customer - (n.) cwsmer [-iaid, m.]
customs - (n.) defion [pl.]
cut - (n.) golwyth [-ion, m.], hac [-iau, m.], toriad [-au, m.]
cut up - (v.) darnio [darni-]
cut - (v.) lladd [lladd-; 3.s. & 2.s.imp. lladd], toli [tol-; 3.s. & 2.s.imp. tawl], torri [torr- &1, tor- &2+; 3.s. tyr, tor; 2.s.imp. tor, torr], trychu [trych-], ysgythru [ysgythr-]
cute - (adj.) ciwt
cutter - (n.) torrwr [torrwyr, m.]
cutting - (adj.) crafog, miniog
cutting - (n.) trychiad [-au, m.]
cwm - (n.) cwm [cymau, cymoedd, m.]
cycle - (n.) olwyno [olwyn-]
cymbal - (n.) symbal [-au, m.]
cynghanedd, form - (v.) cynganeddu [cynganedd-]
cynghanedd, in - (adj.) cynganeddol dabble - (v.) slotian [sloti-], yslotian [ysloti-]
dagger - (n.) bidog [-au, mf.]
daily - (adj.) beunyddiol, dyddiol
daily - (adv.) beunydd
dainty - (adj.) amheuthun, danteithiol
dainty - (n.) amheuthun [-ion, m.], danteithfwyd [danteithion, m.]
dairy - (n.) bwtri [m.], llaethdy [llaethdai, m.]
dalliance - (n.) maldod [m.]
dally - (v.) pencawna [pencawn-]
dam - (n.) argae [-au, m.], cored [-au, f.], mamog [-iaid, -ion, f.]
dam - (v.) cronni [cronn- &1, cron- &2+]
damage - (n.) amhariad [m.], difrod [-iau, m.], niwed [niweidiau, m.]
damage - (v.) amharu [amhar-], niweidio [niweidi-]
{ You "amharu ar" something. } }
damn - (v.) cyfrgolli [cyfrgoll-], damnio [damni-]
damnation - (n.) damnedigaeth [f.]
damnatory - (adj.) damniol
damning - (adj.) damniol
damp - (adj.) gwlybyrog, llaith [pl. lleithion]
damp - (n.) lleithder (lleithdra) [m.]
damp - (v.) lleitho [lleith-]
damsel - (n.) herlodes (lodes) [-i, f.]
dance - (n.) dawns [-iau, f.]
dance - (v.) dawnsio [dawnsi-], llemain [llem- ?]
dancer - (n.) dawnsiwr [dawnswyr, m.]
dandelion - (n.) dant y llew
danger - (n.) enbydrwydd [m.], perygl (peryg) [-on, m.]
dangerous - (adj.) enbyd (enbydus), peryglus
dangle - (v.) hongian [hongi-]
dare - (v.) beiddio [beiddi-; 3.s. & 2.s.imp. baidd], herfeiddio [herfeiddi-], herio (herian) [heri-], meiddio [meiddi-; 3.s. & 2.s.imp. maidd], osio [osi-], rhyfygu [rhyfyg-]
daring - (adj.) beiddgar, glew [pl. -ion], herfeiddiol
daring - (n.) beiddgarwch [m.]
dark - (adj.) cethin, tywyll
dark blue - (adj.) gwrm
dark - (n.) tywyllwch [m.]
darken - (v.) caddugo [caddug-], tywyllu [tywyll-]
darkness - (n.) caddug [m.], gwyll [-ion, m.], tywyllwch [m.]
gross darkness - (n.) fagddu [f.]
darn - (v.) brodio [brodi-]
dart - (n.) picell [-au, f.], saeth [-au, f.]
dart - (v.) picio [pici-], saethu [saeth-]
dash - (n.) ystremp [-iau, f.]
date - (n.) amseriad [-au, m.], dyddiad [-au, m.]
have a date - (v.) cadw oed
date - (v.) amseru [amser-], cadw oed, dyddio [dyddi- {only 3.s. forms exist}]
dating - (n.) amseriad [-au, m.]
daub - (v.) dwbio [dwbi-]
daughter - (n.) merch [-ed, f.]
daughter-in-law - (n.) gwaudd [f.], merch-yng-nhgyfraith [merched-yng-nghyfraith, f.]
David - (prop.n.) Dafydd (Dewi)
David's, St. - (prop.n.) Mynyw, Tyddewi
dawdle - (v.) ymdroi [ymdro- &i]
dawn - (n.) cyfddydd [-iau, m.], cynddydd [m.], gwawr [f.], plygain [plygeiniau, m.]
dawn - (v.) dyddhau [dydd- &hau], dyddio [dyddi- {only 3.s. forms exist}], gwawrio [gwawri-]
dawning - (adj.) plygeiniol
day - (n.) diwrnod [-au, -iau, m.], dwthwn [m.], dydd [-iau, m.]
{ Diwrnod is especially used for "day" in the sense of 24 hours. }
{ Dydd is largely the kind of "day" that is not night. The days
of the week all use "dydd": Dydd Llun (Monday). }
become day - (v.) dyddhau [dydd- &hau], dyddio [dyddi- {only 3.s. forms exist}]
certain day - (n.) dyddgwaith [m.]
day before yesterday - (adv.) echdoe
day before yesterday - (n.) echdoe [m.]
ember day - (n.) catgor [-iau, -au, m.]
every day - (adv.) beunydd
feast day - (n.) dygwyl [m.]
first day of month - (n.) calan [m.]
New Year's Day - (n.) y Calan
next day - (adv.) trannoeth
the Ancient of Days - (n.) yr hen Ddihenydd
three days - (n.) tridiau [pl.]
three days later - (adv.) tradwy
two days later - (adv.) trennydd
daybreak - (n.) boreddydd [-iau, m.], cyfddydd [-iau, m.], cynddydd [m.], gwawr [f.]
daydream - (v.) hel meddyliau
daysman - (n.) dyddiwr [dyddwyr, m.]
daze - (v.) pensyfrdanu [pensyfrdan-], syfrdanu [syfrdan-]
dazed - (adj.) pensyfrdan, syfrdan
dazzle - (v.) britho [brith-], dallu [dall-]
de- - (pfx.) an- (a-; af-)
{ This prefix causes a nasal mutation to the affixed stem. }
deacon - (n.) diacon [-iaid, m.]
deaconess - (n.) diacones [f.]
deaconly - (adj.) diaconaidd
deacons' pew - (n.) se+t fawr
dead - (adj.) marw [pl. meirw, meirwon]
dead body - (n.) celain [celanedd, celaneddau, f.]
Dead Sea - (prop.n.) Y Mo+r Marw
half dead - (adj.) adfyw
mourn for the dead - (v.) arwylo [arwyl-]
dead - (n.) marw [meirw, meirwon, m.]
deaden - (v.) marweiddio [marweiddi-], marwhau [marw- &hau]
deadly - (adj.) angheuol, marwol [pl. -ion]
deadness - (n.) marweidd-dra [m.]
deaf - (adj.) byddar [pl. byddair]
deaf person - (n.) byddar [-iaid, byddair, m.]
deafen - (v.) byddaru [byddar-]
deafening - (adj.) byddarol
deafness - (n.) byddardod [m.]
deal - (v.) delio [deli-], ymwneud (ymwneuthur) [ymwn- &mynd]
deal with - (v.) ymdrin [ymdrin-]
dealer - (n.) masnachwr [masnachwyr, m.]
cattle dealer - (n.) porthmon [porthmyn, m.]
dean - (n.) deon [-iaid, m.]
deanery - (n.) deondy [deondai, m.], deoniaeth [-au, f.]
dear - (adj.) annwyl, cariadus, cu, drud [pl. -ion], hoff, mwyn [mwyn- &adj], prid
{ Annwyl means "beloved", so that "He is dear to me" is
"mae o'n annwyl i mi". The salutation is "annwyl gyfaill" (dear
friend) so it is always "annwyl" at the top of a letter. }
{ Mwyn, when translated as "dear", would be closer to
"(dear because) endearing". }
dear to - (adj.) annwyl gan, annwyl i
O dear me! - (interj.) O'r annwyl!
dearness - (n.) anwyldeb [m.]
dearth - (n.) drudaniaeth [f.]
death - (n.) addoed [m.], adwedd [m.], angau [angheuoedd, mf.], dihenydd [dienyddiadau, m.], llaith [m.], marwolaeth [-au, f.], tranc [m.], trancedigaeth [f.]
put to death - (v.) dienyddio [dienyddi-]
death-rattle - (n.) rhoch [fm.], rhwnc [m.]
debased language - (n.) bratiaith [f.]
debate - (n.) dadl [-euon, -au, f.]
debate about - (v.) dadlau am
debate with - (v.) dadlau a+
debate - (v.) dadlau [dadla-]
debater - (n.) dadleuwr [dadleuwyr, m.], dadleuydd [-ion, m.]
debility - (n.) llesgedd [m.], musgrellni [m.]
debris - (n.) llutrod [m.], malurion [pl.], mwnws [coll.]
debt - (n.) dyled [-ion, f.]
in debt - (adj.) dyledog
debtor - (n.) dyledwr [dyledwyr, m.]
decapitate - (v.) torfynyglu [torfynygl-]
decay - (n.) adfeiliad (adfeiliant) [m.]
decay - (v.) adfeilio [adfeili-], dadfeilio [dadfeili-], edwi (edwino) [edw-, edwin-]
decayed - (adj.) adfeiliedig, amharus, methiannus
decayed stump - (n.) celffaint [celffeiniau, m.]
decease - (n.) trancedigaeth [f.], ymadawiad [m.]
deceased - (adj.) trancedig, ymadawedig
deceit - (n.) anghywirdeb [-au, m.], ffalsedd [m.], hoced [-ion, f.], twyll [m.]
deceitful - (adj.) ffals [pl. ffeilsion], twyllodrus
deceitfulness - (n.) ffalster [m.]
deceive - (v.) hocedu [hoced-], siomi [siom-], twyllo [twyll-]
deceiver - (n.) twyllwr [twyllwyr, m.]
deceleration - (n.) arafiad [-au, m.]
December - (n.) Rhagfyr [m.]
decency - (n.) gweddeidd-dra [m.], gweddustra [m.]
decent - (adj.) chwaethus, gweddaidd, gweddus, syber
deception - (n.) twyll [m.]
decision - (n.) dyfarniad [-au, m.]
declaration - (n.) datganiad [-au, m.], mynegiad [-au, m.]
declare - (v.) datgan [datgan-], datganu [datgan-], mynegi [myneg-], traethu [traeth-]
decline - (v.) treiglo [treigl-]
declining - (adj.) llethrog
declivity - (n.) disgynfa [disgynfeydd, f.], goriwaered [m.], llethr [-au, -i, f.]
decoction - (n.) trwyth [-i, -au, m.]
decorate - (v.) addurno [addurn-]
decorative - (adj.) addurnol
decorator - (n.) addurnwr [addurnwyr, m.]
decrease - (n.) lleihad [m.]
on the decrease - (adj.) ar drai
decrease - (v.) lleihau [llei- &hau]
decree - (n.) act [-au, f.], arfaeth [-au, f.]
decree - (v.) lluniaethu [lluniaeth-]
decrepit - (adj.) llegach, methedig [pl. -ion], musgrell
decrepit one - (n.) cleiriach [m.]
dedicate - (v.) cyflwyno [cyflwyn-], cysegru [cysegr-]
dedication - (n.) cyflwyniad [-au, m.]
deduction - (n.) diddwythiad [-au, m.]
Dee - (prop.n.) Dyfrdwy
deed - (n.) gweithred [-oedd, f.]
deep - (adj.) dwfn [f. dofn; pl. dyfn, dyfnion], dwys [pl. -ion]
deep sleep - (n.) trwmgwsg [m.]
drink deep - (v.) drachtio [drachti-]
deep - (n.) dyfnder [-au, -oedd, m.], gorddyfnder [-au, m.]
deepen - (v.) dwysa/u [dwys- &a/u], dyfnhau [dyfn- &hau]
deepness - (n.) dyfndra [m.]
deer - (n.) carw [ceirw, m.], danas [coll.]
defamation - (n.) gogan [f.]
defame - (v.) athrodi [athrod-], goganu [gogan-], pardduo [parddu-]
defect - (n.) anaf [-au, m.], anafdod [m.], anghaffael [m.], bai [beiau, m.], coll [-iadau, m.], diffyg [-ion, m.], ffaeledd [-au, m.], gwall [-au, m.], rhemp [f.]
defective - (adj.) diffygiol
defence - (n.) pill [-ion, m.]
defend - (adj.) amwyn
defend from - (v.) amddiffyn rhag
defend - (v.) amddiffyn [amddiffynn- &1, amddiffyn- &2+]
defendant - (n.) diffynnydd [diffynyddion, m.], diffynnyddes [-au, f.]
defender - (n.) amddiffynnwr [amddiffynnwyr, m.], amddiffynnydd [-ion, m.]
defense (defence) - (n.) amddiffyniad [m.]
defer - (v.) gohirio [gohiri-], oedi [oed-]
defiant - (adj.) herfeiddiol
defile - (v.) anharddu [anhardd-], difwyno [difwyn-], halogi [halog-]
defiled - (adj.) halog (halogedig)
defilement - (n.) halogrwydd [m.]
defiler - (n.) halogwr [halogwyr, m.]
define - (v.) darnodi [darnod-], diffinio [diffini-]
definite - (adj.) pendant
definite article - (n.) bannod [banodau, f.]
definition - (n.) darnodiad [-au, m.], diffiniad [-au, m.]
deforest - (v.) datfforestu [datfforest-]
deform - (v.) aflunio [afluni-], anffurfio [anffurfi-], gwrthuno [gwrthun-]
deformed - (adj.) afluniaidd, anffurfiol
defraud - (v.) hocedu [hoced-]
defy - (v.) herfeiddio [herfeiddi-], herio (herian) [heri-]
degenerate - (v.) dirywio [dirywi-]
degeneration - (n.) dirywiad [m.]
degrade - (v.) diraddio [diraddi-], iselhau (iselu) [isel- &hau, isel-]
degraded - (adj.) llygredig
degrading - (adj.) diraddiol
degree - (n.) gradd [-au, f.]
confer degree - (v.) urddo [urdd-]
degree of kinship - (n.) ach [-au, -oedd, f.]
of high degree - (adj.) uchelradd
deify - (v.) dwyfoli [dwyfol-]
deign - (v.) teilyngu [teilyng-]
deity - (n.) duwdod [m.], dwyfoldeb [m.]
dejected - (adj.) digalon
become dejected - (v.) anhyfrydu [anhyfryd-]
dejection - (n.) digalondid [m.]
delay - (n.) atreg [m.], oediad [-au, m.]
without delay - (adj.) di-oed, diannod
without delay - (adv.) yn syth, yn union
delay - (v.) addoedi [addoed-], oedi [oed-]
delegate - (n.) anfonog [-ion, m.], cynrychiolwr [cynrychiolwyr, m.], cynrychiolydd [-ion, m.], dirprwy [-on, m.]
delete - (v.) dileu [dile-]
deletion - (n.) dilead [m.]
deliberate - (adj.) hamddenol, pwyllog
deliberation - (n.) arafeiddiwch [m.]
delicacies - (n.) danteithion [pl.]
delicacy - (n.) amheuthun [-ion, m.], lledneisrwydd [m.], sew [-ion, m.]
delicate - (adj.) cynnil, gwanllyd (gwannaidd), llednais, manw+aidd
delicious - (adj.) blasus, danteithiol, pe+r
delight - (n.) hoffter [-au, m.], hyfrydwch [m.], menwyd [m.]
delight oneself - (v.) ymhyfrydu [ymhyfryd-]
take delight - (v.) ymhoffi [ymhoff-]
delight - (v.) hyfrydu [hyfryd-], ymddigrifo [ymddigrif-]
delightful - (adj.) hyfryd
delights - (n.pl.) mwynder [-au, m.]
deliver - (v.) gwaredu (gwared) [gwared-; 3.s. gwared, gweryd*; 2.s.imp. gwared], traddodi [traddod-]
deliverance - (n.) gwaredigaeth [-au, f.], ymwared [m.]
deliverer - (n.) traddodwr [traddodwyr, m.]
delivery - (n.) traddodiad [-au, m.]
deluge - (n.) cenllif [m.], dilyw (diluw) [-iau, m.], dylif [m.]
delve - (v.) cloddio [cloddi-], palu [pal-], turio [turi-]
demand - (n.) galwad [-au, mf.], gofyn [-ion, m.]
{ Galwad is a demand, as in "this is our demand". }
{ Gofyn is a need or requirement, as in "this is what is
demanded." If there is "no demand for it, sir", the indefinite
abstraction, it could be either "gofyn" or "galwad". }
demand - (v.) erchi [arch-; 3.s. eirch], gofyn [gofynn- &1, gofyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gofyn], hawlio [hawli-]
{ To ask a question, you "gofyn cwestiwn". To ask a person, you "gofyn i
berson". To ask a person a question, you "gofyn i berson am gwestiwn". }
{ You "erchi i" a person. }
demerit - (n.) anhaeddiant [m.]
Demetia - (prop.n.) Dyfed
democracy - (n.) democratiaeth [f.], gwerin [-oedd, coll.f.], gweriniaeth [-au, f.]
democrat - (n.) gwerinwr [gwerinwyr, m.]
demolish - (v.) chwalu [chwal-; 3.s. & 2.s.imp. chwa+l]
demon - (n.) cythraul [cythreuliaid, m.]
demonstrate - (v.) arddan.gos (arddangos) [arddan.gos-; 3.s. ardden.gys; 2.s.imp. arddan.gos]
demonstration - (n.) arddan.gosfa (arddangosfa) [arddangosfeydd, f.], arddan.gosiad (arddangosiad) [-au, m.], eglur.had [m.]
demonstrator - (n.) arddan.goswr (arddangoswr) [arddangoswyr, m.]
den - (n.) ffau [ffeuau, f.], lloches [-au, f.]
Denby - (prop.n.) Dinbych
denial - (n.) gwad [-nau, m.], gwadiad [-au, m.], naca+d [m.], ymwadiad [m.]
denier - (n.) gwadwr [gwadwyr, m.]
denomination - (n.) enwad [-au, m.]
denote - (v.) arwyddoca/u [arwyddoc- &a/u], darnodi [darnod-], dynodi [dynod-]
dense - (adj.) dwys [pl. -ion]
dent - (n.) tolc [-iau, m.]
dent - (v.) pantio [panti-], tolcio [tolci-]
dented - (adj.) tolciog
dentist - (n.) deintydd [-ion, m.]
dentistry - (n.) deintyddiaeth [f.]
denude - (v.) dinoethi [dinoeth-], noethi [noeth-]
deny - (v.) gwadu [gwad-; 3.s. & 2.s.imp. gwad], gwrthod [gwrthod-; 3.s. gwrthyd; 2.s.imp. gwrthod], naca/u [nac- &a/u]
deny oneself - (v.) ymwadu [ymwad-]
deny self - (v.) hunanymwadu [hunanymwad-]
depart - (v.) ymadael (ymadaw; ymado) [ymadaw-; 3.s. ymedy; 2.s.imp. yma+d]
depart from - (v.) ymadael a+
departed - (adj.) ymadawedig
department - (n.) adran [-nau, f.]
departure - (n.) ymadawiad [m.]
depend - (v.) dibynnu [dibynn- &1, dibyn- &2+], ymddibynnu [ymddibyn-]
depend on - (v.) dibynnu ar
dependence - (n.) dibyniad [-au, m.], goglyd [m.], ymddibyniad [m.]
dependent - (adj.) dibynnol
dependent - (n.) dibynnydd [dibynyddion, m.]
depending - (adj.) dibynnol
depict - (v.) darlunio [darluni-], portreadu [portread-]
depiction - (n.) portread [-au, m.]
deplume - (v.) pluo (plufio) [plu-, plufi-]
depose - (v.) diorseddu [diorsedd-]
deposit - (n.) adnau [adneuon, m.], blaendal [-iadau, m.]
deposit sediment - (v.) gwaddodi [gwaddod-], gwaelodi [gwaelod-]
deposit - (v.) adneuo [adneu-]
depositary - (n.) addod [-au, m.]
depositing - (adj.) adneuol
depositor - (n.) adneuwr [adneuwyr, m.]
depraved - (adj.) llygredig
depravity - (n.) llygredd [m.]
depreciate - (v.) dibrisio [dibrisi-]
depreciation - (n.) dibristod [m.]
depress - (v.) pantio [panti-], pruddhau [prudd- &hau]
depressed - (adj.) digalon, isel [ised; is; isaf], pruddglwyfus
depression - (n.) digalondid [m.], dirwasgiad [-au, m.], iselder [-au, m.], pruddglwyf [m.]
deprive - (v.) amddifadu [amddifad-], difeddiannu [difeddiann- &1, difeddian- &2+], difreinio [difreini-], difuddio [difuddi-]
depth - (n.) dyfnder [-au, -oedd, m.], dyfndra [m.], eigion [-au, m.], iselder [-au, m.]
deputation - (n.) dirprwyaeth [-au, f.]
deputize - (v.) dirprwyo [dirprwy-]
deputy - (n.) dirprwy [-on, m.]
deride - (v.) testunio [testuni-]
derivation - (n.) haniad [m.], tadogaeth [f.], tarddiad [-au, m.]
derive - (v.) tarddu [tardd-, 3.s. & 2.s.imp. tardd]
be derived - (v.) hanu [han-], tarddu [tardd-, 3.s. & 2.s.imp. tardd]
derogatory - (adj.) bychanus
descend - (v.) disgyn [disgynn- &1, disgyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. disgyn], hanfod [han- &fod]
be descended - (v.) hanu [han-]
descendant - (n.) disgynnydd [disgynyddion, m.], esillydd [-ion, m.]
descent - (n.) disgynfa [disgynfeydd, f.], disgyniad [-au, m.], goriwaered [m.], gwaered [m.], haniad [m.]
describe - (v.) darlunio [darluni-], disgrifio [disgrifi-]
description - (n.) darluniad [-au, m.], disgrifiad [-au, m.]
descriptive - (adj.) disgrifiadol
desert - (adj.) anghyfanheddol, anghyfannedd, anial, diffaith
desert - (n.) anial [m.], anialwch [m.], diffaith [diffeithydd, m.], diffeithwch [m.], haeddiant [haeddiannau, m.]
{ Haeddiant is the kind of desert as in "just deserts". }
desert - (v.) encilio [encili-]
deserter - (n.) enciliwr [encilwyr, m.]
desertion - (n.) encilfa [encilfeydd, f.]
deserve - (v.) haeddu [haedd-], rhyglyddu [rhyglydd-], teilyngu [teilyng-]
deserved - (adj.) teilwng
design - (n.) arfaeth [-au, f.], cynllun [-iau, m.]
design - (v.) cynllunio [cynlluni-]
designated - (adj.) penodol
designer - (n.) cynllunydd [-ion, cynllunwyr, m.]
desirable - (adj.) dewisol, dymunol
desire - (n.) awydd [-au, m.], chwant [-au, m.], dihewyd [m.], dymuniad [-au, m.]
vehement desire - (n.) awyddfryd [m.]
desire - (v.) awyddu [awydd-], chwanta (chwantu) [chwant-], chwenychu (chwennych) [chwenych-; 3.s. & 2.s.imp. chwennych], deisyf (deisyfu) [deisyf-], dymuno [dymun-], eidduno [eiddun-]
desirous - (adj.) awyddus, chwannog
desist - (v.) peidio [peidi-; 3.s. & 2.s.imp. paid]
desk - (n.) desg [-iau, f.]
reading desk - (n.) darllenfa [darllenfeydd, f.]
desolate - (adj.) anial
desolate place - (n.) anghyfanheddle [anghyfaneddleoedd, m.]
desolating - (adj.) anghyfanheddol
desolation - (n.) anghyfanhedd-dra [m.]
despair - (n.) anobaith [-m.]
despair - (v.) anobeithio [anobeithi-]
despairing - (adj.) anobeithiol
despise - (v.) dibrisio [dibrisi-], dirmygu [dirmyg-], diystyru [diystyr-], tremygu [tremyg-]
despot unit - (n.) unben [-iaid, unbyn, m.]
despotic - (adj.) unbenaethol
despotism - (n.) archdeyrnaeth [-au, f.], unbeiniaeth [f.], unbennaeth [f.]
destine - (v.) tynghedu [tynghed-]
destiny - (n.) tynged [tynghedau, f.]
destitute - (adj.) amddifad, llwm [f. llom; pl. llymion], tlawd [pl. tlodion]
destitution - (n.) amddifadrwydd [m.], amddifedi [m.]
destroy - (v.) anrheithio [anrheithi-], difa [dif-], difetha [difeth-], dinistrio [dinistri-], distrywio [distrywi-]
destroyer - (n.) dinistriwr [dinistrwyr, m.], dinistrydd [-ion, m.], distrywiwr [distrywwyr, m.]
destroying - (adj.) dinistriol
destruction - (n.) aball [f.], anrhaith [anrheithiau, anrheithi, f.], boloch [m.], difethdod [m.], dinistr [-oedd, m.], distryw [m.]
destructive - (adj.) dinistriol, distrywgar
detail, go into - (v.) manylu [manyl-]
details - (n.) manylion [pl.]
detective - (n.) cuddswyddog [-ion, m.]
deteriorate - (v.) dirywio [dirywi-]
deterioration - (n.) dirywiad [m.]
determination - (n.) penderfyniad [-au, m.]
determine - (v.) penderfynu [penderfyn-], pennu [penn- &1, pen- &2+], terfynu [terfyn-]
determined - (adj.) penderfynol
detest - (v.) casa/u [cas- &a/u]
dethrone - (v.) diorseddu [diorsedd-]
deuce - (n.) andras (andros) [-iaid, m.]
devastate - (v.) anialu [anial-]
devastator - (n.) difrodwr [difrodwyr, m.]
develop - (v.) datblygu [datblyg-]
development - (n.) datblygiad [-au, m.]
device - (n.) dychymyg [dychmygion, m.], dyfais [dyfeisiau, f.]
devil - (n.) andras (andros) [-iaid, m.], cythraul [cythreuliaid, m.], diafol [diefyl, dieifl, m.], diawl [-iaid, m.]
Devil's Bridge - (prop.n.) Pontarfynach
devilish - (adj.) cythreulig, dieflig
devise - (v.) dyfeisio [dyfeisi-]
Devon - (prop.n.) Dyfnaint
devote - (adj.) diofrydig
devote oneself - (v.) ymroddi (ymroi) [ymrodd-]
devote - (v.) cysegru [cysegr-]
devoted - (adj.) ymroddedig
devotion - (n.) defosiwn [defosiynau, m.], dihewyd [m.], ymroad [-au, m.], ymroddiad [-au, m.]
devotional - (adj.) defosiynol
devour - (v.) difa [dif-], llewa [llew-], traflyncu [traflync-]
devouring - (adj.) difaol, ysol
devout - (adj.) addolgar, defosiynol
devoutness - (n.) addolgarwch [m.]
dew - (n.) gwlith [-oedd, m.]
dew - (v.) gwlitho [gwlith-]
dewdrop - (n.) gwlithyn [m.]
dewlap - (n.) tagell [-au, tegyll, f.]
dewy - (adj.) gwlithog
dexterity - (n.) deheurwydd [m.]
dextrous - (adj.) deheuig
dextrous (dexterous) - (adj.) hylaw, hywaith, llawdde
diabolical - (adj.) dieflig
diaconate - (n.) diaconiaeth [-au, f.]
diadem - (n.) talaith [taleithiau, f.]
diaeresis - (n.) didolnod [-au, mf.]
diagonal - (adj.) lletraws
dial, hand of - (n.) bys [-edd, -iau, m.]
dialect - (n.) tafodiaith [tafodieithoedd, f.]
dialectic - (n.) dilechdid [m.]
diameter - (n.) tryfesur [m.]
diamond - (n.) adamant [m.]
diaphragm - (n.) cefndedyn [m.], llen.gig [-au?, f.]
diarrhea (diarrhoea) - (n.) pib [-au, f.], rhyddni [m.]
diary - (n.) dyddiadur [-on, m.], dyddlyfr [-au, m.]
dice - (n.) dis [-iau, m.]
dictation - (n.) arddywediad [-au, m.]
dictionary - (n.) geiriadur [-on, m.], geirlyfr [-au, m.]
rhyming dictionary - (n.) odliadur [-on, m.]
die - (n.) dis [-iau, m.]
die - (v.) marw [def.], trengi [treng-], trigo [trig-]
diet - (n.) cyfarpar [m.]
differ - (v.) amrywio [amrywi-], gwahaniaethu [gwahaniaeth-]
difference - (n.) gwahaniaeth [-au, m.], rhagor [-au, -ion, m.]
{ Gwahaniaeth is that which differentiates and is
neutral as to value. "Faint o wahaniaeth?" is "to what extent do
they differ?". }
{ Rhagor is related to "rhagoriaeth", an excellence,
an extent to which something is better, or in greater quantity
("rhagor o <rhywbeth>", more of <something>; "yn rhagori ar
<rhywbeth>", better than <something>). "Faint rhagor?" is "how much
more?", "how much longer?", "what greater extent?". }
different - (adj. & adv.) amgen (amgenach)
different from - (adv.) amgen na
of different sounds - (adj.) amrysain
different - (adj.) gwahanol
difficult - (adj.) afrwydd, anawdd (anhawdd), anhawdd [anhawdd- &adj; anhawsed; anhaws; anhawsaf], anodd, astrus, cyfyng, dyrys
difficulty - (n.) afrwyddineb [-au, m.], anhawster [anawsterau, m.]
diffidence - (n.) anhyder [m.]
diffident - (adj.) anhyderus
dig - (n.) pwniad [-au, m.]
dig - (v.) cloddio [cloddi-], palu [pal-], torri [torr- &1, tor- &2+; 3.s. tyr, tor; 2.s.imp. tor, torr]
digest - (n.) crynhoad [crynoadau, m.]
digest - (v.) treulio [treuli-]
digestion - (n.) treuliad [m.]
digger - (n.) ceibiwr [ceibwyr, m.], cloddiwr [cloddwyr, m.], palwr [palwyr, m.]
dignified - (adj.) urddasol
dignity - (n.) balchder (balchedd) [m.], urddas [-au, m.]
dilapidated thing - (n.) celffaint [celffeiniau, m.]
dilatory - (adj.) ymar.hous
diligence - (n.) astudrwydd [m.], diwydrwydd [m.], dyfalwch [m.]
diligent - (adj.) astud, diwyd, dyfal, prysur, ystig
dim - (adj.) pw+l
dim - (v.) cymylu [cymyl-]
dimension - (n.) dimensiwn [dimensiynau, m.]
diminish - (v.) lleihau [llei- &hau], prinhau [prin- &hau]
diminution - (n.) lleihad [m.]
diminutive - (n.) bachigyn [bachigion, m.]
dimple - (n.) pannwl [panylau, m.]
dimpled - (adj.) pantiog
din - (n.) dwndwr [m.], trwst [trystau, m.]
dine - (v.) ciniawa [ciniaw-]
dinge - (n.) tolc [-iau, m.]
dinge - (v.) tolcio [tolci-]
dinged - (adj.) tolciog
dinner - (n.) cinio [ciniawau, mf.]
diocese - (n.) esgobaeth [-au, f.]
dip - (v.) gwlychu [gwlych-; 3.s. & 2.s.imp. gwlych], trochi [troch-; 3.s. trych*]
{ Trochi has the sense of immerse in N. Wales. }
diphthong - (n.) dipton [-au, f.]
dire - (adj.) an.guriol (an.giriol), dybryd, dygn
direct - (adj.) union, union.gyrchol (union.gyrch), unionsyth
direct - (v.) cyfarwyddo [cyfarwydd-], cyfeirio [cyfeiri-], hyfforddi [hyffordd-], llwybreiddio [llwybreiddi-], llywio [llywi-]
direction - (n.) cyfarwyddyd [-iadau, m.], cyfeiriad [-au, m.], cyfer (cyfair) [m.], tu [m.]
{ Cyfeiriad is the directing-towards sort of
direction, one which one might give a lost driver, or indeed the
address on the outside of an envelope. It is also the direction in
which the lost driver would set off once so directed. }
{ Tu is really a location -- think of "side", as in
"tudalen", the side of a page: so "tua/tuag" are in the direction of
(such and such a place), to such-and-such a side of one's
location. }
director - (n.) cyfarwyddwr [cyfarwyddwyr, m.]
direful - (adj.) anaele, echryslon
dirt - (n.) baw [m.], rhwd [m.], tom [f.]
clotted dirt - (n.) cagl [-au, m.]
dirty - (adj.) afiach, bawaidd, brwnt [f. bront; pl. bryntion], budr [pl. -on], tomlyd
dirty - (v.) budro [budr-]
dis- - (pfx.) an- (a-; af-), dad- (dat-)
{ This prefix causes a nasal mutation to the affixed stem. }
{ This prefix causes a soft mutation to the affixed stem. }
disable - (v.) analluogi [analluog-]
disabled - (adj.) anafus, methedig [pl. -ion]
disadvantage - (n.) afles [m.], anfantais [anfanteision, f.]
disadvantageous - (adj.) aflesol, anfanteisiol
disadvantge - (n.) anach [-au, mf.]
disagree - (v.) anghydsynio [anghydsyni-], anghydweld [anghydwel-], anghytuno [anghytun-]
disagreeable - (adj.) annymunol, cas
disagreement - (n.) anghydfod [m.], anghytundeb [-au, m.]
disappear - (v.) difannu [difann- &1, difan- &2+], diflannu [diflann- &1, diflan- &2+]
disappoint - (v.) siomi [siom-]
disappointed - (adj.) siomedig
disappointing - (adj.) siomedig
disappointment - (n.) siom [-au, f.], siomedigaeth [-au, f.]
disapprove - (v.) anghymeradwyo [anghymeradwy-]
disarm - (v.) diarfogi [diarfog-]
disarmament - (n.) diarfogiad [m.]
disarmed - (adj.) diarfog
disarrange - (v.) anhrefnu [anhrefn-]
disaster - (n.) trychineb [-au, mf.]
disastrous - (adj.) trychinebus
disavowal - (n.) gwad [-nau, m.]
disbelieve - (v.) anghoelio [anghoeli-], anghredu [anghred-]
discern - (v.) dirnad [dirnad-]
discernment - (n.) dirnadaeth [f.]
discharge - (v.) diswyddo [diswydd-], gollwng [gollyng-; 3.s. & 2.s.imp. gollwng]
disciple - (n.) disgybl [-ion, m.]
discipline - (n.) disgyblaeth [f.]
discipline - (v.) disgyblu [disgybl-], gwastrodaeth (gwastrodi) [gwastrod-]
disclose - (v.) dadlennu [dadlenn- &1, dadlen- &2+], datguddio [datguddi-]
disclosure - (n.) dadannudd [m.], dadleniad [-au, m.], datguddiad [-au, m.]
discomfort - (n.) anghysur [-on, m.]
discomfort - (v.) anghysuro [anghysur-]
disconnect - (v.) datgysylltu [datgysyllt-]
discontent - (n.) anfodlonrwydd [m.]
discontent - (v.) anfodloni [anfodlon-]
discontented - (adj.) anfoddog, anfodlon
discontentment - (n.) anfoddogrwydd [m.]
discord - (n.) anghydfod [m.], anghytgord [-iau, m.]
discordant - (adj.) anghytu+n, anghywair
discourage - (n.) anghefnogi [anghefnog-]
discourage - (v.) digalonni [digalonn- &1, digalon- &2+]
discourse - (n.) parabl [-au, m.], pregeth [-au, f.]
discourse - (v.) ymadroddi [ymadrodd-]
discourteous - (adj.) anfonheddig, anfynud, anghwrtais, anllathraid, ansyber
discourtesy - (n.) anwybod [m.]
discover - (v.) darganfod [dargan- &fod]
discoverer - (n.) darganfyddwr [darganfyddwyr, m.]
discovery - (n.) darganfyddiad [-au, m.]
discreet - (adj.) pwyllog
discretion - (n.) pwyll [m.]
discuss - (v.) trafod [tra- &fod], ymarwar [ymarwar-]
discussion - (n.) trafodaeth [-au, f.], ymarwar [m.], ymdrafodaeth [f.], ymdriniaeth [-au, f.]
disdain - (n.) diystyrwch [m.]
disdainful - (adj.) diystyrllyd, ffroenuchel
disease - (n.) afiechyd [-on, m.], clefyd [-au, -on, m.], clwyf [-au, m.]
disembark - (v.) glanio [glani-]
disembarkation - (n.) glaniad [m.]
disembowel - (v.) diberfeddu [diberfedd-]
disenable - (v.) analluogi [analluog-]
disendow - (v.) dadwaddoli [dadwaddol-]
disendowment - (n.) dadwaddoliad [m.]
disestablish - (v.) dadsefydlu, datgysylltu [datgysyllt-]
disestablisher - (n.) datgysylltwr [datgysylltwyr, m.]
disestablishment - (n.) dadsefydliad [m.], datgysylltiad [m.]
disfigure - (v.) aflunio [afluni-], anferthu [anferth-], anffurfio [anffurfi-], anurddo [anurdd-], gwrthuno [gwrthun-], hagru [hagr-], hyllu [hyll-]
disfigurement - (n.) anffurf [-iau, m.], anffurfiad [-au, m.]
disfranchise - (v.) difreinio [difreini-]
disfranchisement - (n.) difreiniad [m.]
disgrace - (n.) achlod [mf.], anfri [m.], cardd [m.], gwarth [m.], gwarthrudd [m.], mefl [-au, m.], sar.had [-au, m.]
disgrace - (v.) gwarthruddo [gwarthrudd-]
disgraceful - (adj.) cywilyddus, gwaradwyddus, gwarthus
disgust - (n.) diflastod [m.], ffieiddrwydd [m.]
disgust - (v.) diflasu [diflas-]
dish - (n.) dysgl [-au, f.], dysglaid (dysgled) [dysgleidiau, f.], noe [-au, f.], saig [seigiau, f.]
{ Dysgl is the kind of dish you set on your table. }
{ Dysglaid is "dish" when it measures a quantity, as in "a
dish of cream for the cat". }
dishearten - (v.) digalonni [digalonn- &1, digalon- &2+]
disheartened - (adj.) digalon
dishful - (n.) dysglaid (dysgled) [dysgleidiau, f.]
dishonest - (adj.) anonest
dishonesty - (n.) anonestrwydd [m.]
dishonor (dishonour) - (v.) amharchu [amharch-], amherchi [amherch-]
disillusion - (v.) didwyllo [didwyll-]
disinclination - (n.) annhuedd [f.], annhueddrwydd [m.]
disinclined - (adj.) annhueddol
disinfect - (v.) diheintio [diheinti-]
disingenuous - (adj.) ffuantus
disk, compact - (n.) crynoddisg [-iau, m.]
dislike - (n.) anhoffter [m.]
dismal - (adj.) aflawen, dilewyrch
dismayed, feel - (v.) chwithio [chwithi-]
dismember - (v.) diaelodi [diaelod-]
dismiss - (v.) gollwng [gollyng-; 3.s. & 2.s.imp. gollwng]
dismiss from office - (v.) diswyddo [diswydd-]
dismissal - (n.) diswyddiad [-au, m.]
disobedience - (n.) anufudd-dod [m.]
disobedient - (adj.) anufudd
disobey - (v.) anufuddhau [anufudd- &hau]
disoblige - (v.) anfoddio [anfoddi-]
disorder - (n.) afreol [f.], afreolaeth [-au, f.], anhrefn [mf.], anhwyldeb (anhwylder) [-au, m.], annosbarth [m.], cam-drefn [f.]
disorder - (v.) anhrefnu [anhrefn-]
disorderly - (adj.) afreolaidd, afreolus, anhrefnus, annosbarth, annosbarthus, direol
disown - (v.) gwadu [gwad-; 3.s. & 2.s.imp. gwad]
disparity - (n.) anghyfartaledd [m.]
dispatch - (n.) bryslythyr [-au, m.]
dispatch to - (v.) anfon at
dispatch - (v.) anfon [anfon-; 3.s. enfyn; 2.s.imp. anfon]
dispensary - (n.) fferyllfa [fferyllfeydd, f.]
dispensation - (n.) goruchwyliaeth [-au, f.]
dispense with - (v.) hepgor [hepgor-]
dispensed with, what may be - (n.) hepgor [-ion, m.]
disperse - (v.) gwasgaru [gwasgar-; 3.s. gwesgyr*, gwasgar; 2.s.imp. gwasgar]
dispersed - (adv.) ar wasgar
dispersion - (n.) gwasgar [m.]
dispicable - (adj.) atgas (adgas)
displease - (v.) anfoddio [anfoddi-]
be displeased - (v.) sorri [sorr- &1, sor- &2+]
displeasure - (n.) anfodd [m.], dicter [-au, m.], soriant [soriannau, m.]
dispose - (v.) trefnu [trefn-]
disposition - (n.) anianawd [m.], naws [-au, f.]
having a forgiving disposition - (adj.) maddeugar
dispossess - (v.) difeddiannu [difeddiann- &1, difeddian- &2+]
dispraise - (n.) anghlod [m.]
disprove - (v.) gwrthbrofi [gwrthbrof-]
dispute - (v.) amau [amheu- &1, ameu- &2+], ymddadlau [ymddadla-]
disqualification - (n.) anghymhwyster [m.]
disqualify - (v.) anaddasu [anaddas-], anghyfaddasu [anghyfaddas-], anghymhwyso [anghymhwys-]
disquiet - (n.) anesmywthyd [m.], anhunedd [m.]
disquiet - (v.) aflonyddu [aflonydd-]
disregard - (v.) diystyru [diystyr-]
disrepair - (n.) anghywair [m.]
disreputable - (adj.) amharchus
disrespect - (n.) amarch [-au, m.], anfri [m.]
disrespect - (v.) amharchu [amharch-]
disrespectful - (adj.) amharchus
disrobe - (v.) tynnu dillad
dissatisfaction - (n.) anfoddogrwydd [m.]
dissatisfied - (adj.) anfoddog
dissatisfy - (v.) anfodloni [anfodlon-]
dissembler - (n.) ffuantwr [ffuantwyr, m.]
disseminate - (v.) hau [irreg.], lledaenu [lledaen-]
dissension - (n.) anghytgord [-iau, m.]
dissent - (v.) anghydsynio [anghydsyni-]
dissimilar - (adj.) annhebyg
dissimulation - (n.) dadfathiad [-au, m.]
dissipated - (adj.) ofer
dissipation - (n.) oferedd [m.]
dissolution - (n.) datgorfforiad [m.], tranc [m.], ymddatodiad [m.]
dissolve - (v.) dadmer [dadmer-], datgorffori [datgorffor-], datod [datod-; 3.s. datod, detyd*; 2.s.imp. datod], toddi [todd-; 3.s. & 2.s.imp. tawdd], ymddatod [ymddatod-; 3.s. ymddatod, ymddetyd*; 2.s.imp. ymddatod]
{ Datgyffori is dissolve when you dissolve parliament. }
dissolved - (adj.) tawdd
become dissolved - (v.) ymdoddi [ymdodd-]
distance - (n.) ffordd [ffyrdd, f.]
distance - (n.) ffordd [ffyrdd, f.]
distant - (adj.) pell [pell- &adj], pellennig
distended - (adj.) rhwth [f. rhoth]
distil - (v.) diferu [difer-], hidlo [hidl-]
distill (distil) - (v.) defnynnu [defnynn- &1, defnyn- &2+], dihidlo [dihidl-], distyllu [distyll-]
distillation - (n.) distylliad [m.]
distinction - (n.) arbenigrwydd [m.], bri [-eiau?, m.], gwahaniaeth [-au, m.], neilltuolrwydd [m.]
distinguish - (v.) darnodi [darnod-], gwahaniaethu [gwahaniaeth-], hynodi [hynod-]
distinguishing - (adj.) gwahaniaethol
distort - (v.) gwyrdroi [gwyrdro- &i], ystumio [ystumi-]
distorted - (adj.) gwyrdroe%dig
distrain - (v.) atafaelu [atafael-]
distraint - (n.) atafael [m.], atafaeliad [m.]
distress - (n.) cyfyngder [-au, m.], cyfyngdra [m.], cyni [-on, m.], ing [-oedd, m.]
distributary - (n.) allafon [-ydd, f.]
distribute - (v.) dosbarthu [dosbarth-], rhannu [rhann- &1, rhan- &2+; 3.s. & 2.s.imp. rhan]
distribution - (n.) dosbarthiad [-au, m.]
distributor - (n.) dosbarthwr [dosbarthwyr, m.]
district - (n.) ardal [-oedd, f.], dosbarth [-iadau, -au, m.], rhanbarth [-au, m.], rhandir [-oedd, m.]
{ Ardal is a geographical region. }
{ Dosbarth is administrative, in particular in the
present shortly-to-be-abolished structure of local government
"district council" is "cyngor dosbarth" -- "dosbarth" means
something to do with having been divided up (hence the meaning of
"class"). }
distrust - (n.) anhyder [m.], anymddiried [m.]
distrust - (v.) anymddiried [anymddiried-]
disturb - (v.) aflonyddu [aflonydd-], cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry]
disturbance - (n.) aflonyddwch [-au, m.]
disturber - (n.) aflonyddwr [aflonyddwyr, m.], cynhyrfwr [cynhyrfwyr, m.]
disturbing - (adj.) aflonyddus
disunited - (adj.) anghytu+n
ditch - (n.) ceuffos [-ydd, f.], ffos [-ydd, f.]
ditch - (v.) ffosi [ffos-]
dive - (v.) plannu [plann- &1, plan- &2+], suddo [sudd-]
diving bell - (n.) suddgloch [suddglychau, f.]
diversion - (n.) difyrrwch [m.]
diversions - (n.) difyrion [pl.]
diversity - (n.) amrywiaeth [-au, m.]
divert - (v.) diddanu [diddan-], difyrru [difyrr- &1, difyr- &2+]
diverting - (adj.) diddan, difyr, difyrrus
divest - (v.) diosg [diosg-], ymddihatru [ymddihatr-]
divide - (v.) fforchogi [fforchog-], gwahanu [gwahan-], parthu [parth-], rhannu [rhann- &1, rhan- &2+; 3.s. & 2.s.imp. rhan], ymrannu [ymrann- &1, ymran- &2+], ymwahanu [ymwahan-]
{ Fforchogi means to divide a hoof. }
divided - (adj.) gwasgarog
divider - (n.) rhannwr [rhannwyr, m.]
divination - (n.) brud [-iau, m.], dewiniaeth [f.]
divine - (adj.) dwyfol [pl. -ion; dwyfol- &adj]
divine - (n.) diwinydd [-ion, m.]
divine - (v.) brudio [brudi-], dewinio (dewino) [dewini-, dewin-]
diviner - (n.) dewin [-iaid, m.]
divinity - (n.) diwinyddiaeth [f.], duwdod [m.], dwyfoldeb [m.]
division - (n.) adran [-nau, f.], dosran [-nau, f.], rhanbarth [-au, m.], rhandir [-oedd, m.], rhaniad [-au, m.], ymraniad [-au, m.]
divorce - (n.) ysgariad [-au, m.], ysgariaeth [f.]
divorce court - (n.) ysgarlys [-oedd, m.]
divorce - (v.) ysgar [ysgar-], ysgaru [ysgar-]
dizziness - (n.) pensyfrdandod [m.], penysgafnder [m.]
dizzy - (adj.) penysgafn
do - (v.) gwneud (gwneuthur) [gwn- &mynd, n- &mynd; 2.s.imp. gwna]
do away with - (v.) gwaredu (gwared) [gwared-; 3.s. gwared, gweryd*; 2.s.imp. gwared]
do business - (v.) masnachu [masnach-]
do homage - (v.) gwrogi [gwrog-]
have to do with - (v.) gwneud a+
offer to do - (v.) osio [osi-]
docile - (adj.) hydrin, hydyn
dock - (n.) tafol [coll.]
dock - (v.) tocio [toci-]
doctor - (n.) doctor [-iaid, m.], meddyg [-on, m.]
doctor - (v.) doctora [doctor-]
doctoral - (adj.) doctoraidd
doctorial - (adj.) doctoraidd
doctrinal - (adj.) athrawiaethol
doctrine - (n.) athrawiaeth [-au, f.], dysgeidiaeth [f.]
document - (n.) dogfen [-ni, -nau, f.]
document - (v.) dogfennu [dogfenn- &1, dogfen- &2+]
dodge - (n.) sga+m [sgamiau, f.]
dodge - (v.) sgamio [sgami-]
doer - (n.) gweithredwr [gweithredwyr, m.], gweithredydd [-au, m.], gwneuthurwr [gwneuthurwyr, m.]
dog - (n.) ci [cw+n, m.]
prying dog - (n.) chwilgi [chwilgwn, m.]
dog-like - (adj.) ci%aidd
dole - (n.) cardod [-au, f.]
doleful - (adj.) wylofus
Dolgelley - (prop.n.) Dolgellau
dollar - (n.) doler [-i, f.]
dolt - (n.) clwpa [-od, m.], delff [m.]
dome - (n.) cromen [-ni, -nau, f.]
domestic - (adj.) cartrefol, teuluaidd
domesticate - (v.) dofi [dof-]
domesticated - (adj.) dof [pl. -ion]
domesticated animal - (n.) lledfegin [-od, m.]
dominant - (adj.) llywodraethol
domineer - (v.) tra-awdurdodi [tra-awdurdod-]
dominion - (n.) arglwyddiaeth [-au, f.]
have dominion - (v.) arglwyddiaethu [arglwyddiaeth-]
done - (adj.) digon
{ Digon is used in cooking to mean something is done. }
donkey - (n.) as [f.], asyn [-nod, m.], mul [-od, m.]
donor - (n.) rhoddwr [rhoddwyr, m.]
doom - (n.) collfarn [-au, f.]
doom - (v.) collfarnu [collfarn-]
door - (n.) do+r [dorau, f.], drws [drysau, m.]
door hinge - (n.) bach drws
next door - (adj.) drws nesaf
outer door - (n.) rhagddor [-au, f.]
door-keeper - (n.) drysor [-ion, m.]
doorframe - (n.) hiniog [-au, f.]
doorkeeper - (n.) porthor [-ion, m.]
doorpost - (n.) amhiniog (amhinog) [-ion, -au, m.], cynnor [cynhorau, cynhorion, fm.], gorsin (gorsing) [-au, f.]
dormouse - (n.) pathew [-od, m.]
dose - (n.) dogn [-au, m.]
dosorder - (n.) camlwrw [camlyryau, m.]
dot - (n.) dot [-iau, mf.]
doting lover - (n.) orohi%an [f.]
dote - (v.) dotio [doti-], ffoli [ffol-], gwirioni [gwirion-], ymserchu [ymserch-]
double - (adj.) deublyg, dwbl, dyblyg
double chin - (n.) tagell [-au, tegyll, f.]
double - (n.) dwbl [dyblau, m.]
double - (v.) dyblu [dybl-], dyblygu [dyblyg-]
double-chinned - (adj.) tagellog
doubt - (n.) amau [amheuon, m.], amheuaeth [-au, f.], amheuedd [m.], ansicrwydd [m.], dadl [-euon, -au, f.], petruster [m.]
doubt - (v.) amau [amheu- &1, ameu- &2+], petruso [petrus-]
doubter - (n.) amheuwr [amheuwyr, m.]
doubtful - (adj.) amheuol, amheus, annilys, ansicr, petrus
doubting - (adj.) amheuol, amheus
doubtless - (adj.) diamau, diau
dough - (n.) toes [m.]
dove - (n.) colomen [-nod, f.]
dove-cot - (n.) colomendy [colomendai, m.]
dovelike - (adj.) colomennaidd
dowdy - (adj.) tlodaidd
dower - (n.) cynhysgaeth [f.]
dower - (v.) gwaddoli [gwaddol-]
down - (prep.) i lawr, i waered
bog down - (n.) pa+n [m.]
bow down - (v.) ymgrymu [ymgrym-]
fall down - (v.) creinio [creini-]
go down - (v.) machlud (machludo) [machlud-]
going down - (n.) machludiad [-au, m.]
let down - (v.) disgyn [disgynn- &1, disgyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. disgyn]
lie down - (v.) creinio [creini-]
put down - (v.) gostwng [gostyng-; 3.s. & 2.s.imp. gostwng]
downcast - (adj.) penisel
dowry - (n.) agweddi [m.], gwaddol [-ion, -iadau, mf.]
doze - (v.) amrantuno [amrantun-], hepian [hepi-], pendwmpian [pendwmpi-, pendympi-]
dozen - (n.) dwsin [-au, m.]
draff - (n.) soeg [-au?, m.]
draft (draught) - (n.) llusg [-ion, m.], llynciad [-au, m.]
drag - (n.) llusg [-ion, m.]
drag - (v.) dragio [dragi-], llusgo [llusg-]
dragger - (n.) llusgwr [llusgwyr, m.]
dragnet - (n.) ballegrwyd [-au, f.]
dragon - (n.) draig [dreigiau, f.]
drain - (n.) ceuffos [-ydd, f.]
drain - (v.) hysbyddu [hysbydd-]
drake - (n.) adiad [m.], barlad [-au?, m.], marlad [m.], meilart [-od, m.]
drama - (n.) chwaraegerdd [-i, f.]
draper, linen - (n.) llieiniwr [llieinwyr, m.]
draught - (n.) dracht [-iau, mf.]
{ Dracht is the kind of draught that is on tap at the pub. }
draughtboard - (n.) tawlbwrdd [tawlbyrddau, m.]
draw - (n.) tynfa [tynfeydd, f.]
draw near - (v.) agosa/u [agos- &a/u], dynesu [dynes-], nesa/u [nes- &a/u], nesu [nes-], ymnesa/u [ymnes- &a/u]
draw - (v.) arlunio [arluni-], gwehynnu [gwehynn- &1, gwehyn- &2+], tynnu [tynn- &1, tyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. tyn]
drawing - (n.) arlun [-iau, m.]
drawing of a bow - (n.) aneliad [-au, m.]
drawl - (v.) llusgo [llusg-]
dread - (n.) arswyd [m.], arynaig [m.], braw [-iau, m.], ofn [-au, m.], ofnadwyaeth [f.]
{ Braw is not something I would normally expect to be used
for "dread" -- more surprise. }
{ Ofn is dread of something bad. }
dread - (v.) arswydo [arswyd-], ofni [ofn-]
dreadful - (adj.) abrwysgl, arswydus, ofnadwy
dream - (n.) breuddwyd [-ion, mf.]
dream - (v.) breuddwydio [breuddwydi-]
dreaming - (adj.) breuddwydiol
dreamy - (adj.) breuddwydiol
dregs - (n.) sorod [pl.]
dregs - (n.pl.) gwaddod [-ion, m.]
dress - (n.) diwyg [m.], gwisg [-oedd, f.], trwsiad [m.]
dress of religious order - (n.) abid [mf.]
dress - (v.) cyweirio [cyweiri-], gwisgo [gwisg-], trin [trini-], trwsio [trwsi-]
dresser - (n.) seld [-au, f.]
dribble - (v.) defnynnu [defnynn- &1, defnyn- &2+], diferu [difer-]
drift - (v.) lluchio [lluchi-]
drin - (n.) llymaid (llymed) [llymeidiau, m.]
drink - (n.) diod [-ydd, f.], llyn [-noedd, -nau, m.]
drink deep - (v.) drachtio [drachti-]
drinking glass - (n.) gwydryn [gwydrau, m.]
give drink - (v.) diodi [diod-]
drink - (v.) yfed [yf-; 3.s. & 2.s.imp. yf]
drinker - (n.) diotwr [diotwyr, m.], yfwr [yfwyr, m.]
moderate drinker - (n.) cymedrolwr [cymedrolwyr, m.]
drip - (v.) defni [defn-], defnynnu [defnynn- &1, defnyn- &2+], diferu [difer-]
dripping - (adj.) diferol
dripping - (n.) toddion [pl.]
drive - (v.) cethrenu (cathrenu) [cethren-, cathren-], gyrru [gyrr- &1, gyr- &2+], hel [heli-]
{ Gyrru is to drive a car or machine, or to drive animals
(move them in a convoy -- gyr o wartheg: a drove of cattle). }
{ Hel must be the sort of driving one does with cattle,
when it means "gather together", or "bring to one place" or "send
from a place" (cer i hel y plant o'r buarth -- go and drive the
children out of the yard). }
drivel - (n.) glafoerion [pl.]
drivel - (v.) glafoerio [glafoeri-]
driver - (n.) gyriedydd [-ion, m.], gyrrwr (gyrriedydd) [gyrwyr, m.]
droll - (adj.) ysmala
drollery - (n.) ysmaldod [m.]
droop - (v.) llaesu [llaes-], pendrymu [pendrym-]
drop - (n.) dafn [-au, m.], defnyn [-nau, m.], diferyn [-nau, diferion, m.]
drop kick - (n.) cic adlam
drop - (v.) defnynnu [defnynn- &1, defnyn- &2+], diferu [difer-], dihidlo [dihidl-], disgyn [disgynn- &1, disgyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. disgyn], gollwng [gollyng-; 3.s. & 2.s.imp. gollwng], ymollwng [ymollyng-]
dropping - (adj.) diferol
dropsy - (n.) dyfrglwyf [m.]
dross - (n.) sorod [pl.]
drought - (n.) sychder [m.]
drove - (n.) gyr [-roedd, m.], haid [heidiau, f.]
drown - (v.) boddi [bodd-; 3.s. & 2.s.imp. bawdd]
drowse - (v.) pendrymu [pendrym-]
drowsiness - (n.) cysgadrwydd [m.], trymder [m.]
drowsy - (adj.) hwyrdrwm, pendrwm
drudge - (n.) slaf [-iaid, m.]
drug - (n.) cyffur (cyffer) [-iau, m.], meddyglyn [-noedd, m.]
druggist - (n.) cyffuriwr [cyffurwyr, m.]
druid - (n.) derwydd [-on, m.]
druidic - (adj.) derwyddol
druidical - (adj.) derwyddol
druidism - (n.) derwyddiaeth [f.]
drum - (n.) tabwrdd [tabyrddau, m.], tabyrddu [tabyrdd-, m.], tympan [-au, f.]
drummer - (n.) tabyrddwr [tabyrddwyr, m.]
drunk - (adj.) brwysg, meddw [pl. -on]
get drunk - (v.) meddwi [meddw-]
drunkard - (n.) meddwyn [meddwon, m.]
drunken - (adj.) abrwysg
drunkenness - (n.) meddwdod [m.]
dry - (adj.) caled [pl. -ion; calet- &adj], cras [pl. creision], crin [pl. -ion], hysb [f. hesb], sych [f. sech, pl. -ion], sychedig, sychlyd
dry in the sun - (v.) cynaeafa (cynhaeafa) [cynaeaf-]
dry up - (v.) crino [crin-], sychu [sych-; 3.s. & 2.s.imp. sych]
wipe dry - (v.) sychu [sych-; 3.s. & 2.s.imp. sych]
dry - (v.) caledu [caled-], gwystno [gwystn-], hysbio [hysbi-], sychu [sych-; 3.s. & 2.s.imp. sych]
dryness - (n.) craster [m.], sychder [m.]
dual - (adj.) deuol
duality - (n.) deuoliaeth [-au, f.]
dubious - (adj.) amheus
Dublin - (prop.n.) Dulyn
duchess - (n.) duges [-au, f.]
duck - (n.) hwyad (hwyaden) [hwyaid, f.]
due - (adj.) dyladwy, dyledus
duel - (n.) ornest [-au, f.]
duet - (n.) deuawd [-au, mf.]
dug - (n.) piw [-od, -au, m.]
duke - (n.) dug (duc) [-iaid, m.]
dukedom - (n.) dugiaeth [-au, f.]
dull - (adj.) dwl [f. dol], hwyrdrwm, mud, pw+l, twp [twp- &adj]
dull - (v.) pylu [pyl-]
dullness - (n.) pylni [m.]
dumb - (adj.) mud
dumb woman - (n.) mudanes [-au, f.]
dummy - (n.) pegor [-au, m.]
{ Pegor is the kind of dummy on which you do crash tests. }
dun - (adj.) gwrm
dung - (n.) baw [m.], biswail [m.], tail [m.], tom [f.]
dung - (v.) teilo [teil-]
dungeon - (n.) daeardy [daeardai, m.]
dunghill - (n.) tomen [-nydd, f.]
duoglot - (adj.) dwyieithog
during - (prep.) yn ystod
dusk - (n.) cyflychwr [cyflychwyr, m.], cyfnos [-au, m.], dechreunos [f.], llwydnos [f.]
dust - (n.) lluwch [m.], llwch [m.], mwnws [coll.], pylor [m.]
particle of dust - (n.) llychyn [m.]
dusty - (adj.) llychlyd
dutiful - (adj.) ufuddgar
duty - (n.) dyletswydd [-au, f.]
dwarf - (n.) cor [-rod, m.], coraches [-au, f.], corrach [corachod, m.], pegor [-au, m.]
dwell - (v.) cyfanheddu [cyfanhedd-], preswylio [preswyli-], trigiannu [trigiann- &1, trigian- &2+], trigo [trig-]
dweller - (n.) preswylydd [-ion, preswylwyr, m.]
dwellers - (n.) trigolion [pl.]
dwelling - (n.) addef [m.], annedd [anheddau, mf.], preswyl (preswylfod) [m.], preswylfa [preswylfeydd, f.]
summer dwelling - (n.) hafod [-ydd, f.]
winter dwelling - (n.) hendref [-i, -ydd, f.]
dwelling-place - (n.) anheddfa [anheddfeydd, -oedd, f.], anheddle [aneddleoedd, m.], trigfa [trigfeydd, f.], trigfan [-nau, f.]
dye - (n.) lliw [-iau, m.]
dye - (v.) llifo [llif-], lliwio [lliwi-]
dyer - (n.) llifwy [llifwyr, m.]
dyke - (n.) clawdd [cloddiau, m.]
dysentery - (n.) gwaedlif [m.] each - (adj.) pob
eager - (adj.) awchus, awyddfrydig, awyddus
eagerness - (n.) awydd [-au, m.]
eagle - (n.) eryr [-od, m.], eryres [f.]
eagle-like - (adj.) eryraidd
ear - (n.) clust [-iau, mf.]
box on the ear - (n.) bonclust [-iau, m.]
ear of corn - (n.) tywysen [tywys, -nau, f.]
hang ears - (v.) moeli [moel-]
prick up the ears - (v.) clustfeinio [clustfeini-]
ear - (v.) hodi [hod-]
earl - (n.) iarll [ieirll, m.]
earldom - (n.) iarllaeth [-au, f.]
earlier - (adj.) cynt
{ Comp. of "cynnar" and "cyflym". }
early - (adj.) bore, cynnar [cynhar- &adj; cynted; cynt; cyntaf]
very early - (adj.) plygeiniol
earn - (v.) ennill [enill-; 3.s. & 2.s.imp. ennill]
earnest - (adj.) difrifol, taer
earnest - (n.) ern (ernes) [-au, f.]
earnestness - (n.) difrif [m.], difrifwch (difrifoldeb) [m.], taerineb (taerni) [m.]
earnings - (n.pl.) ennill [enillion, m.]
earring - (n.) clustlws [clustlysau, m.]
earth - (n.) daear [-oedd, f.], daer [f.], gweryd [-au, -on, m.], llawr [lloriau, m.], pridd [m.], priddyn [m.]
{ Daear is the planet and the substance and probably the
electrical sink. }
{ Llawr is that which is not "lloft", ground, floor,
ground floor, foundation, and not relevant here but also storey and
so on. It need not be an indoors thing, a "llawr dyrnu" would be a
threshing floor, "llawr gwlad" would be low-lying land (as opposed
to hillsides). }
earth - (v.) daearu [daear-], priddo [pridd-]
earthenware vessel - (n.) priddlestr [-i, m.]
earthly - (adj.) daearol
earthquake - (n.) daeargryn [-fa+u, -feydd, mf.]
earthworm - (n.) abwyd (abwydyn) [abwydod, m.]
earthy - (adj.) daearol, priddlyd
ease - (n.) esmwytha+d [m.], esmwythder (esmwythdra) [m.], esmwythyd [m.], hawddfyd [m.], hwylustod [m.], rhwyddineb [m.]
chapel of ease - (n.) capel anwes
ease - (v.) esmwytho (esmwytha/u) [esmwyth-, esmwyth- &a/u], lliniaru [lliniar-]
easier - (adj.) haws
{ Comp. of "hawdd" }
easily remembered, not - (adj.) anhygof
east - (n. & adj.) dwyrain [m.]
Easter - (prop.n.) Pasg [m.]
easterly - (adj.) dwyreiniol
eastern - (adj.) dwyreiniol
easterner - (n.) dwyreiniwr [dwyreinwyr, m.]
easy - (adj.) esmwyth, hawdd [hawdd- &adj; hawsed; haws; hawsaf], hwylus, rhwydd, syml [f. seml; syml- &adj]
{ Hawdd is really the word for "easy" meaning "easily
accomplished". }
{ Syml is, as "simple" used to be, something to do with
uncomplicated structure (simplex vs. complex), but has come to mean
easily done in the same way as the English. }
eat - (v.) bwyta [bwyt- &a/u; 3.s. bwyty; 2.s.imp. bwyta+], llewa [llew-], pori [por-; 3.s. & 2.s.imp. pawr], ysu [ys-]
{ Bwyta is what you and I do, and the general term for consuming
food. }
{ Pori means to eat "porfa" (pasture) and so "to graze". }
eatable - (adj.) bwytadwy
eaten with bread, relish - (n.) enllyn [m.]
eater - (n.) bwytawr [bwytawyr, m.]
eaves - (n.) bargod [-ion, m.], bondo [m.]
eavesdrop - (v.) clustfeinio [clustfeini-]
ebb - (n.) adlif [-oedd, m.], distyll [-ion, m.], trai [m.]
ebb - (v.) treio [trei-]
ebullition - (n.) berw [-on, m.]
ecclesiastical - (adj.) eglwysig
echo - (n.) adlais [adleisiau, m.], adlef [f.], atsain [atseiniau, f.]
echo - (v.) adleisio [adleisi-], atseinio (atsain) [atseini-]
eclipse - (n.) diffyg [-ion, m.]
ecliptic - (n.) rhod [-au, f.]
ecology - (n.) ecoleg [f.]
economic - (adj.) economaidd
economical - (adj.) cynnil
economics - (n.) economeg [f.]
economist - (n.) economegwr [economegwyr, m.]
economize - (v.) cynilo [cynil-]
economy - (n.) cynildeb [m.]
ecstacy - (n.) gorawen [f.]
ecstasy - (n.) perlewyg [-on, m.]
ecumenical - (adj.) eciwmenaidd
edge - (n.) awch [m.], blaen [-au, -ion, m.], cwr [cyrrau, m.], cyfor [m.], dibl [-au, m.], godre [-on, m.], min [-ion, m.], ymyl [-au, -on, mf.]
teeth on edge - (n.) deincod (dincod) [m.]
edge - (v.) minio [mini-]
edible - (adj.) bwytadwy
edification - (n.) adeiladaeth [-au, f.]
edifice - (n.) adail [f.]
edify - (v.) adeiladu [adeilad-]
edifying - (adj.) adeiladol
Edinburgh - (prop.n.) Caeredin
edit - (v.) golygu [golyg-]
edition - (n.) argraffiad [-au, m.]
editor - (n.) golygydd [-ion, golygwyr, m.]
editorial - (adj.) golygyddol
editorial - (n.) golygyddol [m.]
editorship - (n.) golygyddiaeth [f.]
educate - (v.) addysgu [addysg-]
education - (n.) addysg [f.]
educational - (adj.) addysgol
educationist - (n.) addysgiaethwr [addysgiaethwyr, m.]
educator - (n.) addysgwr [addysgwyr, m.], addysgydd [-ion, m.]
Edward - (prop.n.) Iorwerth
eel - (n.) llysywen [llysywod, llyswennod, f.]
catch eels - (v.) llysywenna [llyswenn- &1, llyswen- &2+]
catch sand eels - (v.) llymrieita [llymrieit-]
sand eel - (n.) llymri%en [llymri%aid, f.]
effect - (n.) effaith [effeithiau, f.], perwyl [-ion?, m.]
effect - (v.) effeithio [effeithi-]
effective - (adj.) effeithiol
effectual - (adj.) effeithiol
render effectual - (v.) effeithioli [effeithiol-]
effeminate - (adj.) benywaidd, merchedaidd
{ Benywaidd is the "feminine" that occurs in grammar. }
effervesce - (v.) berwi [berw-]
efficacy - (n.) effeithiolrwydd [m.]
efficient - (adj.) effeithiol
efflux of river from lake - (n.) bala [m.]
effort - (n.) egni [-%on, m.], gnif [m.], hwb [hybiau, m.], ymadferth [-oedd, m.], ymdrech [-ion, mf.], ymgais [ymgeisiadau, mf.]
egg - (n.) wy [-au, m.]
lay eggs - (v.) dodwy [dodwy-]
egotism - (n.) myfi%aeth [f.]
egotistic - (adj.) myfi%ol
Egypt - (prop.n.) Yr Aifft[m.], Yr Aifft
Egyptian - (adj.) Eifftaidd
Egyptian - (n.) Eifftes [-au, f.], Eifftiad [Eifftiaid, m.], Eifftiwr [Eifftwyr, m.]
eight - (adj.) wyth
eight - (n.) wyth [-au]
eighteen - (adj.) deunaw
eighteen inches - (n.) cyfelin [-au, f.]
eighteenth - (adj.) deunawfed
eightfold - (adj.) wythblyg
eighth - (adj.) wythfed
eisteddfod - (n.) eisteddfod [-au, f.]
{ An eisteddfod is a Welsh cultural festival. The principal
eisteddfod is the Eisteddfod Genedlaethol Frenhinol Cymru, the Welsh
National Royal Eisteddfod, which takes place annually in August. }
either - (adv.) ychwaith
nor either - (adv.) chwaith
either - (conj.) ai, naill
ejaculate - (v.) ebychu [ebych-]
ejaculation - (n.) ebychiad [-au, m.]
elaborate - (adj.) llafurfawr
elastic - (adj.) hydwyth
elasticity - (n.) hydwythedd [m.]
elbow - (n.) elin [-au, -oedd, f.], penelin [-oedd, mf.]
elbow - (v.) elino [elin-], penelino [penelin-]
eldeer - (n.) hynafgwr (henafgwr) [hynafgwyr, henafgwyr, m.]
elder - (n.) blaenor [-iaid, m.], henuriad [henuriaid, m.], ysgawen [ysgaw, f.]
{ Henuriad is the kind of elder a church has. }
{ Ysgawen is an elder tree. }
elect - (adj.) darpar, etholedig [pl. -ion]
elect - (v.) ethol [ethol-]
election - (n.) etholedigaeth [-au, f.], etholiad [-au, m.]
{ Etholedigaeth is the theological concept of election. }
{ Etholiad is the kind of election that puts people in office. }
elector - (n.) etholwr [etholwyr, m.], etholydd [-ion, m.]
electric - (adj.) trydanol
electrical - (adj.) trydanol
electricity - (n.) gwefr [f.], trydan [m.], trydaniaeth [f.]
electrify - (v.) gwefreiddio [gwefreiddi-], trydanu [trydan-]
electrifying - (adj.) gwefreiddiol
eleemosynary - (adj.) elusennol
elegance - (n.) ceinder [m.], coethder [m.], dillynder [m.]
elegant - (adj.) cain [pl. ceinion; cein- &adj], coeth, dillyn
elegy - (n.) marwnad [-au, f.]
element - (n.) elfen [-nau, f.]
elementary - (adj.) elfennol
elephant - (n.) cawrfil [-od, m.], eliffant [-od, -iaid, m.]
elephantine - (adj.) eliffantaidd
elevate - (v.) dyrchafu [dyrchaf-; 3.s. dyrchaif*; 2.s.imp. dyrchaf]
elevated - (adj.) bannog
elevating - (adj.) dyrchafol
elevation - (n.) dyrchafiad [-au, m.]
Elias - (prop.n.) Eleias
eligible - (adj.) etholadwy
Elijah - (prop.n.) Eleias
Eliseus - (prop.n.) Eliseus
Elisha - (prop.n.) Eliseus
Ellen - (prop.n.) Elen
elm - (n.) llwyfen (llwyfanen) [llwyf, f.]
elocution - (n.) areithyddiaeth [f.]
elongate - (v.) hwyhau [hwy- &hau]
eloquence - (n.) aches [m.], cymhendod [m.], huodledd (hyodledd) [m.]
eloquent - (adj.) huawdl (hyawdl), hwyliog, ymadroddus
else - (adj. & adv.) amgen (amgenach)
or else - (conj.) ynteu (ynte)
else - (adj. & pron.) arall [pl. eraill]
else - (adv.) onide (onid e)
emaciated - (adj.) achul
email - (n.) eheb [m.]
email correspondence - (n.) ehebiaeth [f.]
email message - (n.) ehebiad [-au, m.]
email - (v.) ehebu [eheb-]
emanate - (v.) deillio [deilli-]
emancipation - (n.) rhyddhad [m.]
embalm - (v.) perarogli [perarogl-]
embankment - (n.) argae [-au, m.], clawdd [cloddiau, m.], co\b [-iau, mf.], morglawdd [morgloddiau, m.]
embargo - (n.) embargo [m.]
embarrassed - (adj.) rhwystrus
embassy - (n.) llysgenhadaeth [llysgenadaethau, f.]
embattle - (v.) byddino [byddin-]
embellish - (v.) harddu [hardd-], teca/u [tec- &a/u]
ember - (n.) marworyn [marwor, m.], tewyn [-ion, tywynnau, tywyniadau, m.]
ember day - (n.) catgor [-iau, -au, m.]
embers - (n.) marwydos [pl.]
embitter - (v.) chwerwi [chwerw-]
emblem - (n.) arwyddlun [-iau, m.]
emblematic - (n.) arwyddluniol
embodiment - (n.) ymgorfforiad [-au, m.]
embody - (v.) corffori [corffor-], ymgorffori [ymgorffor-]
embrace - (n.) afflau [m.], co+l [f.], cofl [f.]
embrace mutually - (v.) ymgofleidio [ymgofleidi-]
embrace - (v.) cofleidio [cofleidi-], ymwasgu [ymwasg-]
embracure - (n.) cloer [-au, -iau, mf.]
embroider - (v.) brodio [brodi-], brwydo [brwyd-]
embroidering frame - (n.) brwyd [-au, m.]
embroidery - (n.) brwydwaith [m.]
emerald - (n.) emrallt [m.]
emigrant - (n.) ymfudwr [ymfudwyr, m.]
emigrate - (v.) ymfudo [ymfud-]
emit sparks - (v.) gwreichioni [gwreichion-]
emotion - (n.) annwyd [f.], emosiwn [emosiynau, m.], nwyd [-au, m.], teimlad [-au, m.]
emotional - (adj.) emosiynol, teimladol
emperor - (n.) ymerawdwr (ymherodr) [ymerawdwyr, m.]
emphasis - (n.) pwyslais [pwysleisiau, m.]
emphasize - (v.) pwysleisio [pwysleisi-]
emphatic - (adj.) pendant
empire - (n.) ymerodraeth [-au, f.]
empirical - (adj.) empeiraidd
employ - (n.) gorchwyl [-ion, m.]
employ (utilise) - (v.) defnyddio [defnyddi-; 3.s. & 2.s.imp. defnydd]
employer - (n.) cyflogwr [cyflogwyr, m.]
empower - (v.) galluogi [galluog-]
empress - (n.) ymerodres [-au, f.]
emptiness - (n.) adfant [m.], coegedd [m.], gwacter [m.], gwagedd [m.]
empty - (adj.) coeg, gwag [pl. gweigion], gweili
empty oneself - (v.) ymwaca/u [ymwac- &a/u]
empty - (v.) arllwys [arllwys-], dihysbyddu [dihysbydd-], gwaca/u [gwac- &a/u], gwagu [gwag-], gwehynnu [gwehynn- &1, gwehyn- &2+]
enable - (v.) galluogi [galluog-]
enact - (v.) deddfu [deddf-]
enamel - (n.) owmal [m.]
encamp - (v.) castellu [castell-], gwersyllu [gwersyll-], lluestu [lluest-], pabellu [pabell-]
encampment - (n.) gwersyll [-oedd, m.], lluestfa [lluestfeydd, -oedd, f.]
enchant - (v.) cyfareddu [cyfaredd-], swyno [swyn-]
enchanter - (n.) hudol [-ion, m.]
enchanting - (adj.) cyfareddol, hudol, hudolus
enchantment - (n.) hud [-ion, m.], hudoliaeth [-au, f.]
enchantress - (n.) hudoles [-au, f.]
encircle - (v.) amgylchu [amgylch-]
enclose - (v.) amga/u [amg- &a/u], cau [cae-; 3.s. cae; 2.s.imp. cau, caua, caea]
enclosed - (adj.) amgaee%dig
enclosed place - (n.) argae [-au, m.]
enclosure - (n.) cadlas [cadlesydd, f.], cadlys [-oedd, m.], caeadle [-oedd, m.], coetgae [m.], corlan [-nau, f.], garth [mf.]
encompass - (v.) cylchynu [cylchyn-]
encourage - (v.) calonogi [calonog-], cefnogi [cefnog-]
encouragement - (n.) calondid [m.], cefnogaeth [f.], symbyliad [m.], ysbrydiaeth [f.]
encouraging - (adj.) cefnogol
encyclopedia (encyclopaedia) - (n.) gwyddoniadur [-on, m.]
end - (n.) adlaw [m.], blaen [-au, -ion, m.], diben [-ion, m.], dihenydd [dienyddiadau, m.], diwedd [-au, m.], pen [-nau, m.], ta+l [talau, taloedd, m.], terfyn [-au, m.], tranc [m.]
{ Blaen is end when it is the "pen blaen", the front end,
(the other end from the "pen o+l"). "Blaen" ac "o+l" are the
"deupen" of something. "Blaen" also means the sharp edge (of a
knife, argument, etc) or the sharp point (the end of a pencil, the
end of a sword). }
{ Diwedd marks the end of something in time, as in the "end
of the semester". }
{ Pen marks the spatial extent of something, so your "pen
o+l" is your rear end. }
hair standing on end - (n.) ceginwrych [m.]
odds and ends - (n.) petheuach [pl.]
rear end - (n.) pen o+l
end - (v.) darfod [dar- &fod], dibennu [dibenn- &1, diben- &2+], diweddu [diwedd-], terfynu [terfyn-]
endanger - (v.) peryglu [perygl-]
endearment - (n.) anwyledd [m.], anwyliaeth (anwylaeth) [f.], anwyliant [anwyliannau, m.], anwylwch [m.]
endeavor (endeavour) - (v.) ceisio [ceisi-; 3.s. & 2.s.imp. cais], ymdrechu [ymdrech-; 3.s. & 2.s.imp. ymdrech]
ending - (n.) terfyniad [-au, m.]
endless - (adj.) annherfynol, anorffen
endorse - (v.) ardystio [ardysti-]
endorsed - (adj.) ardystiedig
endorsement - (n.) ardystiad [-au, m.]
endow - (v.) cynysgaeddu [cynysgaedd-], donio [doni-], gwaddoli [gwaddol-]
endowment - (n.) gwaddol [-ion, -iadau, mf.]
endue - (v.) cynysgaeddu [cynysgaedd-]
endure - (v.) ymaros [ymaros-; 3.s. ymerys; 2.s.imp. ymaros]
enemy - (n.) cas [caseion, m.], gelyn [-ion, m.], gelynes [-au, f.], ysgar [-ant, ysgeraint, m.]
energetic - (adj.) egni%ol, ymdrechgar
energy - (n.) egni [-%on, m.], nwyf [m.], ynni [m.]
enfeeble - (v.) eiddilio [eiddili-], gwanhau [gwan- &hau], gwanychu [gwanych-]
enfranchise - (v.) breinio [breini-]
engage in service - (v.) cyflogi [cyflog-]
engage oneself - (v.) ymrwymo [ymrwym-]
engagement - (n.) cyhoeddiad [-au, m.], ymrwymiad [-au, m.]
engine - (n.) peiriant [peiriannau, m.]
engineer - (n.) peiriannydd [peirianyddion, m.]
engineering - (n.) peirianneg [f.]
England - (prop.n.) Lloegr [f.]
English - (adj.) Saesneg, Seisnig
English - (n.) Saesneg [f.], yr iaith fain
Englishman - (n.) Sais [Saeson, m.]
Englishwoman - (n.) Saesnes [-au, f.]
Englishy - (adj.) Seisnigaidd
englynion, compose - (v.) englyna (englynu) [englyn-]
englynion, composer of - (n.) englynwr [englynwyr, m.]
engraving - (n.) cerflun [-iau, m.]
engulf - (v.) anhuddo [anhudd-]
engulfed - (adj.) anhuddol
enjoin - (v.) siarsio [siarsi-]
enjoy - (v.) mwynhau [mwyn- &hau]
he enjoys - (v.) wrth ei fodd
enjoyment - (n.) mwynhad [m.]
enlarge - (v.) ehangu (eangu) [ehang-, eang-], helaethu [helaeth-], mawr.hau [mawr.- &hau], mwyhau [mwy- &hau], ymhelaethu [ymhelaeth-]
become enlarged - (v.) ymehangu [ymehang-]
enlighten - (v.) goleuo [goleu-]
enlist - (v.) ymrestru [ymrestr-]
enlistment - (n.) ymrestriad [m.]
enliven - (v.) bywiogi [bywiog-]
enmity - (n.) digasedd [m.], gelyniaeth [f.]
enormous - (adj.) an-wedd, dirfawr, enfawr
enough - (adj.) digon
right enough - (adj.) purion
right enough - (adv.) purion
enough - (n. & adv.) digon [m.]
enough - (n.) gwala [f.]
enrage - (v.) cynddeiriogi [cynddeiriog-], ffyrnigo [ffyrnig-], gwylltio (gwylltu) [gwyllti-, gwyllt-]
enrich - (v.) cyfoethogi [cyfoethog-]
enrobe - (v.) arwisgo [arwisg-]
enroll (enrol) - (v.) aelodi [aelod-]
enshroud - (v.) amdoi [amdo- &i]
ensign - (n.) arwydd (arw+y) [-ion, mf.], banerwr [banerwyr, m.], lluman [-au, m.]
enslave - (v.) caethiwo [caethiw-]
ensnare - (v.) baglu [bagl-], rhwydo [rhwyd-]
entangle - (v.) baglu [bagl-], cafflo [caffl-], nidro [nidr-]
entangled - (adj.) clymog
enterprise - (n.) anturiaeth [-au, f.]
enterprising - (adj.) anturiaethus
entertain - (v.) adlonni [adlonn- &1, adlon- &2+]
entertainer - (n.) difyrrwr [difyrwyr, difyrrwyr, m.]
entertaining - (adj.) adloniadol
entertainment - (n.) adloniant [adloniannau, m.]
of entertainment - (adj.) adloniadol
enthrone - (v.) gorseddu [gorsedd-]
enthusiasm - (n.) brwdfrydedd [m.]
enthusiastic - (adj.) brwdfrydig
entice - (v.) denu [den-], llithio [llithi-]
enticer - (n.) hudwr [hudwyr, m.]
entire - (adj.) cyflawn, cyfor, cyman, llwyr
entirely - (adv.) llwyr
entireness - (n.) llwyredd [m.]
entirety - (n.) cyfanrwydd [m.]
entrance - (n.) dyfodfa [dyfodfeydd, f.], mynedfa [-oedd, mynedfeydd, f.]
entreat - (v.) deisyf (deisyfu) [deisyf-], ymbil (ymbilio) [ymbil-, ymbili-]
entreaty - (n.) ymbil [-iau, m.]
entwine - (v.) nidro [nidr-]
envelope - (n.) amlen [-ni, f.]
envious - (adj.) cenfigennus (cenfigenllyd), eiddigeddus
environment - (n.) amgylchedd [-ion, -au, m.], amgylchfyd [m.]
environmental - (adj.) amgylchfydol
environs - (n.) amgylch [-au, -oedd, m.]
envy - (n.) cenfigen [-nau, f.], cynghorfynt [-iau?, m.], gorfynt [m.]
envy - (v.) cenfigennu [cenfigenn- &1, cenfigen- &2+], eiddigeddu [eiddigedd-]
{ You "cenfigennu wrth" a person. } }
enwrap - (v.) amwisgo [amwisg-]
epic - (adj.) arwraidd
epic poem - (n.) arwrgerdd [-i, f.], hanesgerdd [-i, f.]
epigraph - (n.) arysgrif [-ion, -au, f.], arysgrifen [-nau, f.]
epipetalous - (adj.) arbetalaidd
Epiphany - (n.) Ystwyll [m.]
episcopal - (adj.) esgobol
episcopalian - (adj.) esgobol, esgobyddol
episcopalianism - (n.) esgobyddiaeth [f.]
epistemology - (n.) gwybodeg [f.]
epistle - (n.) epistol [-au, m.], llythyr [-au, -on, m.]
{ Llythr is the kind you have in your mailbox. }
epitaph - (n.) beddargraff [-iadau, m.]
equal - (adj.) cychwi%or, cydradd, cyfartal, gogyfuwch, hafal
of equal length - (adj.) gogyhyd
of equal rank - (adj.) cyfradd
of equal size - (adj.) gogymaint
of equal weight - (adj.) cytbwys
equal - (n.) cychwi%or [m.]
equality - (n.) cydraddoldeb [m.]
equalize - (v.) cyfartalu [cyfartal-]
equator - (n.) cyhydedd [mf.]
equinox - (n.) alban [m.]
equipment - (n.) cyfarpar [m.]
equity - (n.) iawnder [-au, m.]
equivalent - (adj.) cyfwerth
equivocal - (adj.) mwys
eradicate - (v.) diwreiddio [diwreiddi-]
erect - (adj.) unionsyth
erect - (v.) codi (cyfodi) [cod-, cyfod-; 3.s. cwyd, cyfyd, cod; 2.s.imp. cod, cwyd-]
erited, m - (adj.) haeddiannol
ermine - (n.) carlwm [carlymod, m.]
err - (v.) amryfuso [amryfus-], camgymryd [camgymer-], cyfeiliorni [cyfeiliorn-]
errand - (n.) neges [-au, -euau, f.]
run errands - (v.) negesa (negeseua) [neges-, negeseu-]
erroneous - (adj.) amryfus, cyfeiliornus
error - (n.) amryfusedd [-au, m.], cyfeiliorn [-au, m.], cyfeiliornad [-au, m.], gwall [-au, m.]
eruption - (n.) brech [-au, -od, f.]
eruptive - (adj.) llinorog
erysipelas - (n) ta+n iddwf
escape - (n.) dihangfa [-+u, dihangfeydd, f.]
escape - (v.) dianc (diengyd; dihengyd) [dihang- &1, diang- &2+; 3.s. & 2.s.imp. dianc]
escaped - (adj.) dihangol
escheat - (n.) sie+d [-iau, f.]
escort - (n.) cwndid [m.], gosgordd [-ion, f.]
escort - (v.) danfon [danfon-; 3.s. denfyn; 2.s.imp. danfon], hebrwng [hebryng-]
especial - (adj.) enwedig
especially - (adv.) yn arbennig, yn bendifaddau, yn enwedig
esquire - (n.) yswain [ysweiniaid, m.]
essay - (n.) traethawd [traethodau, m.], ysgrif [-au, f.]
essay - (v.) osio [osi-]
essayist - (n.) traethodydd [-ion, m.]
essence - (n.) hanfod [m.], naws [-au, f.], rhin [-iau, f.]
essential - (adj.) anhepgorol, hanfodol
essential - (n.) anhepgor [-ion, m.]
establish - (v.) sefydlu [sefydl-]
establish oneself - (v.) ymsefydlu [ymsefydl-]
established - (adj.) sefydledig
establishment - (n.) sefydliad [-au, m.]
estate - (n.) ystad [-au, f.]
estimate - (n.) amcan.gyfrif [-on, m.]
estimate - (v.) amcan.gyfrif [amcan.gyfrif-]
estrange - (v.) dieithrio [dieithri-]
estuary - (n.) aber [-oedd, ebyr, mf.], aberfa [-oedd, f.], moryd [-iau, f.]
etc. - (adv.) ac yn y blaen
eternal - (adj.) bythol, tragwyddol, tragywydd
eternity - (n.) byth [-od, m.], tragwyddoldeb [m.]
ethical - (adj.) moesegol, moesol
ethics - (n.) moeseg [f.]
ethnological - (adj.) ethnyddol
ethnologist - (n.) ethnydd [-ion, m.]
ethnology - (n.) ethnyddiaeth [f.]
eulogistic - (adj.) canmoliaethus
eulogy - (n.) molawd [-au, mf.]
eunuch - (n.) eunuch [-iaid, m.]
euphonious - (adj.) hysain, persain
euphony - (n.) persain [perseiniau, f.]
Europe - (prop.n.) Ewrop [m.]
European - (adj.) Ewropeaidd
evade - (v.) golaith [goleith-], osgoi [osgo-]
{ "Osgoi" is accented on the final syllable, in contrast to the normal
rule. }
evaluate - (v.) arfarnu [arfarn-], gwerthuso [gwerthus-]
Evan - (prop.n.) Ieuan
evanescence - (n.) diflanrwydd [m.]
evanescent - (adj.) diflanedig [diflanedic- &adj]
evangelical - (adj.) efengylaidd
evangelist - (n.) efengylwr [efengylwyr, m.], efengylydd [-ion, m.]
female evangelist - (n.) efengyles [f.]
evangelize - (v.) efengylu [efengyl-]
evaporate - (v.) ageru [ager-], anweddu [anwedd-]
Eve - (prop.n.) Efa
eve of festival - (n.) noswyl [-iau, f.]
eve, cease work at - (v.) noswylio [noswyli-]
even - (adj.) cydwastad, cyfartal, gogyfuwch, gwastad, llyfn [f. llefn; pl. -ion; llyfn- &adj]
{ Llyfn is "even" in the sense of smooth. }
make even - (v.) gwastata/u [gwastat- &a/u]
evening - (adj.) hwyrol, prynhawnol
evening twilight - (n.) cyflychwr [cyflychwyr, m.], cyfnos [-au, m.]
this evening - (adv.) heno
evening - (n.) hwyr [m.], noson (noswaith) [nosweithiau, f.]
{ Hwyr is the "late". Just as you can talk about "the late of the
day", you can talk about that time of day as "yr hwyr", or "hwyr y
dydd". "Un hwyr o haf" would be "one summer evening" ("un noswaith
yn yr haf"), but "yn yr hwyr" would be on any evening, and "gyda'r
hwyr" would be towards the ending of the day (or any day). }
{ Noson or noswaith (that is "gwaith" as in "period", rather
than "work") is a period at the end of a day. One evening would be
a "noson" or "noswaith", and there is some ambiguity between
"evening" and "night". }
evenness - (n.) gwastadrwydd [m.]
event - (n.) digwyddiad [-au, m.]
ever - (adv.) byth, erioed, oll
{ Byth is used with the present and imperfect; "byth" with
a perfect or pluperfect tense refers to what was then (or had then
been) the future. }
{ Erioed is used with perfect and pluperfect. }
for ever - (adv.) byth
for ever and ever - (adv.) yn oes oesoedd
ever-memorable - (adj.) bythgofiadwy
evergreen - (adj.) bytholwyrdd
evergreen - (n.) bytholwyrdd [-ion, m.]
everlasting - (adj.) bythol, tragwyddol, tragywydd
everliving - (adj.) bythfywiol
every - (adj.) pob
every day - (adv.) beunydd
every night - (adv.) beunos (beunoeth)
every other - (adj.) bob yn ail
in every - (adj.) ymhob
everyone - (pron.) pawb
everything - (n.) popeth [m.]
everywhere - (adv.) ymhobman
evidence - (n.) tystiolaeth [-au, f.]
evident - (adj.) amlwg [amlyc- &adj], eglur, hysbys
evil - (adj.) adwythig, anhylaw, annifai, drwg [cynddrwg; gwaeth; gwaethaf]
evil spirit - (n.) anysbryd [-oedd, m.]
state of evil - (n.) abred [m.]
evil - (n.) adwyth [-au, m.], andras (andros) [-iaid, m.], anras [m.], bariaeth [mf.], camlwrw [camlyryau, m.], drwg [drygau, drygiau, m.]
evildoer - (n.) drwgweithredwr [drwgweithredwyr, m.]
evince - (v.) amlygu [amlyg-]
eviscerate - (v.) diberfeddu [diberfedd-]
evolution - (n.) datblygiad [-au, m.]
evolve - (v.) datblygu [datblyg-]
ewe, yearling - (n.) hesbin [-od, f.]
ewe-lamb - (n.) oenig [f.]
ex- - (pfx.) cyn-
{ This prefix causes a soft mutation to the affixed stem. }
exact - (adj.) cymwys, dichlyn, manwl [manyl- &adj], union
exact money - (n.) arian cywir, arian pen
exactness - (n.) manylrwydd [m.], manylwch [m.]
exaggerate - (v.) gorliwio [gorliwi-]
exaggeration - (n.) gormodiaith [f.]
exalt - (v.) arddyrchafu (arddyrchafael) [arddyrchaf-]
exalt oneself - (v.) ymddyrchafu [ymddyrchaf-]
exalted - (adj.) goruchel
examination - (n.) ar.holiad [-au, m.], archwiliad [-au, m.]
examine - (v.) ar.holi [ar.hol-], archwilio [archwili-], chwilio [chwili-], edrych ar, holi [hol-; 3.s. & 2.s.imp. hawl]
{ Chwilio is to search, for example to examine a place
for evidence or a lost object. }
{ Holi is to ask for information , to examine a person
for his answers. }
examiner - (n.) ar.holwr [arholwyr, m.]
example - (n.) enghraifft [enghreifftiau, f.], esiampl [-au, f.]
{ Enghraifft is the preferred Welsh word for "example". }
{ Esiampl is a crass borrowing of the English "example". }
for example - (adv.) er enghraifft
exceed - (v.) rhagori [rhagor-]
exceedingly - (adv.) dros ben
excel - (v.) rhagori [rhagor-]
excellence - (n.) godidowgrwydd [m.], rhagoriaeth [-au, f.], rhagoroldeb [m.]
excellency - (n.) ardderchogrwydd [m.]
excellent - (adj.) ardderchog, campus, godidog, gorchestol, odiaeth, penigamp, rhagorol
except - (prep.) eithr, heblaw, namyn, ond, oni (onid)
except - (v.) eithrio [eithri-]
exception - (n.) eithriad [-au, m.]
exceptional - (adj.) eithriadol
excess - (n.) gormodedd [m.], rhemp [f.], rhysedd [m.]
excess - (n., adj. & adv.) gormod [-ion, m.]
excessive - (adj.) gormodol
excessively - (adv.) dros ben llestri
exchange - (n.) cyfnewidfa [cyfnewidfeydd, -oedd, -u, f.], ffair [ffeiriau, f.]
exchange - (v.) cyfnewid [cyfnewid-], ffeirio [ffeiri-]
exchequer - (n.) trysorlys [m.]
excise officer - (n.) cyllidwr [cyllidwyr, m.], cyllidydd [-ion, m.]
excite - (v.) cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry], ennyn [enynn- &1; enyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. ennyn]
excited - (adj.) cyffrous
excitement - (n.) cyffro [-adau, -au, m.]
exciting - (adj.) cyffrous, cynhyrfus
exclamation point - (n.) ebychnod [-au, m.]
exclamation, note of - (n.) rhyfeddnod [-au, m.]
exclude - (v.) eithrio [eithri-]
excommunicate - (adj.) ysgymun
excommunicate - (v.) diarddel [diarddel-], ysgymuno [ysgymun-]
excommunication - (n.) diarddeliad [-au, m.], ysgymundod [m.]
excruciating - (adj.) arteithiol, dirdynnol
exculpate - (v.) difeio [difei-]
excursion - (n.) gwibdaith [gwibdeithiau, f.], pleserdaith [pleserdeithiau, f.]
excusable - (adj.) esgusodol
excuse - (n.) esgus [-ion, m.], esgusawd [esgusodion, m.]
excuse oneself - (v.) ymesgusodi [ymesgusod-]
excuse - (v.) diheuro [diheur-], esgusodi [esgusod-]
excused - (adj.) esgusodol
execute - (v.) dienyddio [dienyddi-]
execution - (n.) dienyddiad [-au, m.], dihenydd [dienyddiadau, m.]
executioner - (n.) dienyddiwr [dienyddwyr, m.]
executor - (n.) ysgutor [-ion, m.]
exegesis - (n.) esboniadaeth [f.]
exegetical - (adj.) esboniadol
exercise - (n.) ymarfer [-ion, f.], ymarferiad [-au, m.]
exercise - (v.) ymarfer [ymarfer-]
exert oneself - (v.) ymegni%o [ymegni%-]
exertion - (n.) ymadferth [-oedd, m.]
exhaust - (v.) dihysbyddu [dihysbydd-], hysbyddu [hysbydd-]
exhibit - (v.) arddan.gos (arddangos) [arddan.gos-; 3.s. ardden.gys; 2.s.imp. arddan.gos]
exhibition - (n.) arddan.gosfa (arddangosfa) [arddangosfeydd, f.], arddan.gosiad (arddangosiad) [-au, m.]
exhibitor - (n.) arddan.goswr (arddangoswr) [arddangoswyr, m.]
exhort - (v.) annog [anog-; 3.s. annog, ennyg*; 2.s.imp. annog], cynghori [cynghor-]
exhortation - (n.) anogaeth [-au, f.]
exhorter - (n.) cynghorwr [cynghorwyr, m.]
exile - (n.) alltud [-iaid, -ion, m.], alltudedd [-au, m.], alltudiaeth [f.]
exile - (v.) alltudio [alltudi-]
exiled - (adj.) alltud
exist - (v.) bodoli [bodol-]
existence - (n.) bod [-au, mf.], bodolaeth [f.]
exorbitant price - (n.) crocbris [-iau, m.]
expand - (v.) agor (agoryd) [agor-; 3.s. egyr; 2.s.imp. agor], lledu [lled-], taenu [taen-], ymagor [ymagor-; 3.s. ymegyr; 2.s.imp. ymagor], ymledu [ymled-]
expect - (v.) disgwyl [disgwyli-], disgwyl am, erfyn [erfyni-; 3.s. & 2.s.imp. erfyn]
{ You "erfyn ar" a person. }
expectant - (adj.) disgwylgar
expectation - (n.) disgwyliad [-au, m.]
expectorate - (v.) poeri [poer-]
expedition - (n.) ymgyrch [-oedd, mf.]
expeditious - (adj.) hyrwydd, rhwydd
expel - (v.) diarddel [diarddel-]
expel a member - (v.) diaelodi [diaelod-]
expense - (n.) cost [-au, fm.], traul [treuliau, f.]
expensive - (adj.) costus, drudfawr
experience - (n.) profiad [-au, m.]
experience - (v.) profi [profi-; 3.s. & 2.s.imp. prawf]
experienced - (adj.) profiadol
experiment - (n.) arbrawf [arbrofion, m.]
experiment - (v.) arbrofi [arbrof-]
experimental - (adj.) arbrofol
expert - (adj.) hyfedr
expiatory - (adj.) iawnol
expire - (v.) trengi [treng-]
explain - (v.) egluro [eglur-], esbonio [esboni-]
explanation - (n.) eglur.had [m.], esboniad [-au, m.]
explanatory - (adj.) eglur.haol, esboniadol
explode - (v.) ffrwydro [ffrwydr-]
exploit - (n.) camp [-au, f.], gorchest [-ion, f.]
explore - (v.) archwilio [archwili-], fforio [ffori-]
explorer - (n.) archwiliwr [archwilwyr, m.], fforiwr [fforwyr, m.]
explosion - (n.) ffrwydrad (ffrwydriad) [-au, m.], tanchwa [-oedd, f.]
explosive - (adj.) ffrwydrol
exponent - (n.) mynegai [mynegeion, m.]
export - (v.) allforio [allfori-]
exports - (n.) allforion [pl.]
expose - (v.) dadlennu [dadlenn- &1, dadlen- &2+], dinoethi [dinoeth-]
exposed - (adj.) noeth [pl. -ion]
exposition - (n.) esboniadaeth [f.]
expositor - (n.) esboniwr [esbonwyr, m.]
expository - (adj.) esboniadol
expostulate - (v.) cyfymliw [cyfymliw-], ymliw (ymliwio) [ymliw-, ymliwi-]
exposure - (n.) dadleniad [-au, m.]
expound - (v.) esbonio [esboni-]
express - (v.) mynegi [myneg-]
expression - (n.) mynegiant [mynegiannau, m.], ymadrodd [-ion, m.]
expulsion - (n.) diarddeliad [-au, m.]
exquisite - (adj.) odiaeth
extend - (v.) ehangu (eangu) [ehang-, eang-], estyn [estynn- &1, estyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. estyn], helaethu [helaeth-], ymestyn [ymestyn-]
extension - (n.) estyniad [-au, m.]
extensive - (adj.) helaeth
exterminate - (v.) difodi [difod-]
external - (adj.) allanol
extinction - (n.) diffoddiad [m.]
extinguish - (v.) diffodd (diffoddi) [diffodd-; 3.s. diffydd; 2.s.imp. diffodd]
extol - (v.) arwyrain [arwyrein-], clodfori [clodfor-], mawrygu [mawryg-]
extort - (v.) cribddeilio [cribddeili-]
extortioner - (n.) cribddeiliwr [cribddeilwyr, m.]
extra - (adj.) sba+r
extraordinary - (adj.) anarferol
extravagance - (n.) gwastraff [m.]
extravagant - (adj.) gwastraffus
extravagantly - (adv.) dros ben llestri
extreme - (adj.) eithaf, eithafol
extreme pain - (n.) dirboen [-au, f.]
extreme - (n.) eithaf [-oedd, -ion, m.]
extremely - (adj.) anaelau
extremely - (adv.) odiaeth
extremes - (n.) eithafoedd [mpl.]
extremist - (n.) eithafwr [eithafwyr, m.], eithafydd [-ion, m.]
extremities - (n.) eithafoedd [mpl.]
extremity - (n.) terfyn [-au, m.]
extrovert - (adj.) allblyg
exude - (v.) chwysu [chwys-]
eye - (n.) crau [creuau, m.], llygad [llygaid, -au, mf.]
apple of the eye - (n.) cannwyll llygad
eye opener - (n.) agoriad llygad
hook and eye - (n.) bach a dolen
eye - (v.) llygadu [llygad-]
eyed - (adj.) llygadog, llygeidiog
eyelid - (n.) amrant [amrannau, -au, m.]
eyes - (n.pl.) golwg [golygon, mf.] face - (n.) clawr [cloriau, m.], wyneb (gwyneb) [-au, m.]
face to face - (adv.) wyneb yn wyneb
face - (v.) wynebu (gwynebu) [wyneb-]
facetious - (adj.) arab, ffraeth
facetiousness - (n.) arabedd [m.], ffraethineb [m.]
facilitate - (v.) hwyluso [hwylus-], hyrwyddo [hyrwydd-], rhwyddhau [rhwydd- &hau]
facility - (n.) hwylustod [m.], rhwyddineb [m.]
fact - (n.) ffaith [ffeithiau, f.]
factor - (n.) ffactor [-au, f.], gweithredydd [-au, m.]
factory - (n.) ffactri [-%oedd, f.], ffatri [-%oedd, f.]
faculty - (n.) cyfadran [-nau, f.], cynneddf [cyneddfau, f.]
{ Cyfadran is the kind of faculty that teaches in a college. }
fad - (n.) mympwy [-on, m.]
fade - (v.) edwi (edwino) [edw-, edwin-], gwywo [gwyw-]
faded - (adj.) gwyw
fail - (n.) pall [m.]
fail to - (v.) methu a+
fail - (v.) aflwyddo [aflwydd-], diffygio [diffygi-], ffaelu [ffael-], methu [meth-], misio [misi-], pallu [pall-]
{ Methu has a sense of breaking, inability through failure,
not succeeding despite effort. }
{ Misio is a crass borrowing from English. }
{ Pallu tends to mean refusing, not succeeding through lack
of effort. }
failing - (adj.) methiannus
failing - (n.) coll [-iadau, m.], ffaeledd [-au, m.], pall [m.]
failure - (n.) aball [f.], aflwydd [-au, -ion, m.], aflwyddiant [aflwyddiannau, m.], anghaffael [m.], annhyciant [annhyciannau, m.], meth [-ion, m.], methiant [methiannau, m.]
faint - (adj.) diffygiol, llesg
faint - (n.) haint [heintiau, mf.], llesmair [llesmeiriau, m.], llewyg [-on, m.]
faint - (v.) diffygio [diffygi-], dyddfu [dyddf-], llesga/u [llesg- &a/u], llesmeirio [llesmeiri-], llewygu [llewyg-], llwfrhau [llwfr- &hau]
faint-hearted - (adj.) gwan-galon (gwan.galon)
faint-heartedness - (n.) gwan-galondid (gwan.galondid) [m.]
fair - (adj.) berthog, cain [pl. ceinion; cein- &adj], gla+n, glwys, gweddol, gwymp [f. gwemp], mirain, symol, teg [tec- &adj]
{ Cain has a sense of intricacy or (perhaps
contrived) elegance. "Celfyddyd gain" is "fine art". }
{ Teg has some of the senses of "clean": a good
translation of "teg" as describing a pretty person or view might be
"pleasant on the eye". }
fair weather - (n.) hinon [f.]
fair - (n.) ffair [ffeiriau, f.]
fairies - (n.) tylwyth teg
fairly - (adv.) gweddol, pur
fairness - (n.) glendid [m.], tegwch [m.]
faith - (n.) ffydd [f.]
string in faith - (adj.) ffyddiog
faithful - (adj.) cywir [cywir- &adj], ffyddlon
faithful ones - (n.) ffyddloniaid [pl.]
faithfulness - (n.) ffyddlondeb (ffyddlonder) [m.]
falcon - (n.) hebog [-au, m.]
fall - (n.) codwm [codymau, m.], cwymp [-au, m.], hydref [-au, m.]
fall down - (v.) creinio [creini-]
fall ill - (v.) clafychu [clafych-]
fall to ruin - (v.) dadfeilio [dadfeili-]
fall - (v.) adfeilio [adfeili-], cwympo [cwymp-; 3.s. & 2.s.imp. cwymp], disgyn [disgynn- &1, disgyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. disgyn], syrthio [syrthi-; 3.s. & 2.s.imp. syrth]
{ Cwympo prevails in S. Wales. }
{ Disgyn is used predominantly in N. Wales. }
fallen - (adj.) syrthiedig
fallen - (adv.) ar lawr
fallibility - (n.) ffaeledigrwydd [m.]
fallible - (adj.) ffaeledig
fallow - (n.) braenar [-au, m.]
fallow land - (n.) asol [-ydd, -au, f.]
fallow - (v.) braenaru [braenar-]
false - (adj.) anghywir, annilys, anwir, anwireddus, celwyddog, ffals [pl. ffeilsion], ffug, gau, gosod, twyllodrus
{ Anghywir is the antonym of "gwir" (true). }
{ Gosod is literally "put in", so by extension some sort
of artificial thing such as "dannedd gosod" (false teeth), "gwallt
gosod" (a wig) and so on. It was originally just teeth, but people
make up new names on the same pattern for all sorts of prosthetic
devices, and other artificial things too. I have heard "lawnt
gosod" for artificial grass. }
accuse falsely - (v.) camgyhuddo [camgyhudd-]
bear false witness - (v.) camdystiolaethu [camdystiolaethu-]
false accusation - (n.) camgyhuddiad [-au, m.]
false oath - (n.) anudon [-au, m.]
false witness - (n.) camdystiolaeth [-au, f.]
falsehood - (n.) celwydd [-au, m.], ffalsedd [m.]
falseness - (n.) anghywirdeb [-au, m.]
falsify - (v.) anwireddu [anwiredd-]
falsity - (n.) geudeb (geuedd) [m.]
falter - (v.) bloesgi [bloesg-]
faltering - (adj.) bloesg
fame - (n.) ardduniad [m.], clod [-ydd, mf.], enwogrwydd [m.]
familiar - (adj.) adnabyddus, cydnabyddus, cyfarwydd, cynefin
familiarity - (n.) cynefindra (cynefinder) [m.]
familiary, become - (v.) cyfarwyddo [cyfarwydd-]
family - (adj.) teuluaidd
head of family - (n.) penteulu [pennau teleuoedd, m.]
family - (n.) echen [f.], teulu [-oedd, m.], tylwyth [-au, m.]
famine - (n.) newyn [m.]
famish - (v.) llwgu [llyg-], newynu [newyn-]
famished - (adj.) llwglyd
famous - (adj.) amlwg [amlyc- &adj], bannog, enwog [pl. -ion; enwoc- &adj], hyglod, hynod
{ Enwog means possessed of a name -- so
"well-known", noted only in the sense of being famous. }
{ Hynod is "hy-"("extreme"), so extremely notable,
noteworthy -- so "remarkable", and therefore presumably "remarked
upon", noted. }
make famous - (v.) enwogi [enwog-]
not famous - (adj.) anhynod
fan - (n.) gwyntyll [-au, f.]
fanatic - (n.) penboethyn [penboethiaid, m.]
fanatical - (adj.) penboeth
fanaticism - (n.) penboethni [m.]
fanciful - (adj.) ffansi%ol
fancy - (n.) crebwyll [-ion, m.], dychymyg [dychmygion, m.], ffansi [f.]
pleasing the fancy - (adj.) ffansi%ol
fancy - (v.) ffansi%o [ffansi%-]
fang - (n.) ysgithr [-edd, -au, m.]
fanged - (adj.) ysgithrog
far - (adj.) pell [pell- &adj], pellennig
as far - (prep.) hyd [irreg.], tan (dan) [tan- &prep1; dan- &prep1]
far afield - (adv.) ymhell
not far - (adj.) nid nepell
put far off - (v.) pellhau [pell- &hau]
remove far off - (v.) pellhau [pell- &hau]
far - (adv.) nepell, ymhell
fare - (v.) bydio [bydi-]
farewell - (adj.) ymadawol
bid farewell - (v.) ffarwelio [ffarweli-]
farewell - (n.) ffarwel (ffarwe/l; ffa/rwel) [mf.]
farm - (n.) ffarm (fferm) [ffermydd, f.], hafod [-ydd, f.], tyddyn [-nod, -nau, m.]
{ Tyddyn has the implication of a small farm. }
farm bailiff - (n.) hwsmon [hwsmyn, m.]
farm - (v.) amaethu [amaeth-], ffarmio (ffermio) [ffarmi-, ffermi-]
farmer - (n.) amaethwr [amaethwyr, m.], arddwr [arddwyr, m.], ffarmwr (ffermwr) [ffarmwyr, ffermwyr, m.]
farmhouse - (n.) amaethdy [amaethdai, m.], ffermdy [ffermdai, m.]
farmwoman - (n.) amaethwraig [amaethwragedd, f.], ffarmwraig [ffarmwragedd, f.]
farthing - (n.) ffyrling [-au, -od, fm.]
half farthing - (n.) hatling [-au, -od, f.]
fascinating - (adj.) swynol
fascination - (n.) swyn [-ion, m.]
fashion - (n.) ffasiwn [ffasiynau, f.]
fashion - (v.) llunio [lluni-], saerni%o [saerni%-]
fashionable - (adj.) ffasiynol
fast - (adj.) buan [pl. buain; cynted; cynt; cyntaf], cyflym [cyflym- &adj; cynted; cynt; cyntaf], ffest
{ Buan means "fast", but has the additional
meaning of "soon". A "tre+n buan" is likely to arrive early, even
if it is coming slowly. }
{ Cyflym means "fast", so a "tre+n cyflym" would arrive quickly. }
as fast as he can - (adj.) nerth ei draed
fast - (n.) cythlwng [m.], ympryd [-ion, m.]
fast - (v.) ymprydio [ymprydi-]
fasten - (v.) cliciedu [clicied-]
faster - (n.) ymprydiwr [ymprydwyr, m.]
fastidious - (adj.) cysetlyd, dicra
fasting - (n.) cythlwng [m.]
fat - (adj.) bras [bras- &adj], brasterog, bwr (f. byr), pasgedig [pl. -ion], tew [pl. -ion], tirf
grow fat - (v.) brasa/u [bras- &a/u]
fat - (n.) braster [-au, m.]
fatal - (adj.) anaelau, angheuol, marwol [pl. -ion]
fate - (n.) damwain [damweiniau, f.], ffawd [ffodion, f.], rhan [-nau, f.], tynged [tynghedau, f.]
fate - (v.) tynghedu [tynghed-]
father - (n.) tad [-au, m.]
father - (v.) tadogi [tadog-]
father-in-law - (n.) chwegrwn [m.], tad-yng-nhgyfraith [tadau-yng-nghyfraith, m.]
fatherly - (adj.) tadaidd, tadol
fathom - (n.) gwrhyd (gwryd) [gwrhydoedd, m.]
fatigue - (n.) lludded [m.]
fatigued - (adj.) lluddedig
fatness - (n.) tewder (tewdra) [m.]
fatted - (adj.) pasgedig [pl. -ion]
fatten - (v.) pesgi [pesg-], pwyntio [pwynti-], tewhau [tew- &hau], tewychu [tewych-]
fattened - (adj.) pasgedig [pl. -ion]
fatuity - (n.) ffoledd [m.]
fault - (n.) bai [beiau, m.], balc [-iau, m.], ffaeledd [-au, m.]
faultless - (adj.) di-nam (dinam), difai, difeius
faulty - (adj.) beius, breg, gwallus
favor (favour) - (v.) breintio [breinti-], ffafrio [ffafri-]
favor (favour) of, in - o blaid
favorable (favourable) - (adj.) ffafriol, pleidiol
favorite (favourite) - (n.) anwylyn [anwyliaid, m.]
favoritism (favouritism) - (n.) ffafriaeth [f.]
fawn - (v.) cynffonna [cynffonn- &1, cynffon- &2+], ffalsio [ffalsi-]
fear - (n.) achor [m.], aeth [-au, m.], argyswr (argyswrw) [m.], aruthredd [-au, m.], arynaig [m.], bredych [-au, -ion, m.], graen [mf.], ofn [-au, m.]
fear - (v.) arswydo [arswyd-], ofni [ofn-]
fearful - (adj.) an.guriol (an.giriol), arswydus, echrydus, ofnog
fearless - (adj.) eofn
fearlessness - (n.) ehofndra (ehofnder) [m.]
feast - (n.) arlwy [-on, -au, f.], gw+yl [gwyliau, m.], gwledd [-oedd, f.]
feast day - (n.) dygwyl [m.]
marriage feast - (n.) neithior [-au, f.]
feast - (v.) gwledda [gwledd-]
feaster - (n.) gwleddwr [gwleddwyr, m.]
feat - (n.) camp [-au, f.], gorchest [-ion, f.], mabolgamp [-au, f.]
feather - (n.) pluen [plu, f.], plufyn [pluf, m.]
immature feathers - (n.) gorblu [coll.]
feathered - (adj.) pluog
feature - (n.) golygwedd [-au, f.], nodwedd [-ion, f.]
February - (n.) Chwefror (Chwefrol) [m.]
federal - (adj.) cyfamodol, ffederal
federate - (v.) ffedereiddio [ffedereiddi-]
feeble - (adj.) cwla, diwryg, egwan, eiddil, gwantan, llegach, llesg, llibin, musgrell, nychlyd, tila
feebleness - (n.) eiddilwch [m.], musgrellni [m.], nychdod [m.]
feed - (v.) bwyda (bwydo) [bwyd-], llithio [llithi-], pesgi [pesg-], porthi [porth-], ymborthi [ymborth-]
feeder - (n.) bwydwr [bwydwyr, m.], porthwr [porthwyr, m.]
feel - (n.) teimlad [-au, m.]
feel ashamed - (v.) amliwio [amliwi-]
feel dismayed - (v.) chwithio [chwithi-]
feel offended - (v.) chwithio [chwithi-]
feel oneself - (v.) ymglywed [ymglyw-]
feel - (v.) clywed [clyw-; 3.s. & 2.s.imp. clyw], palfalu [palfal-], synied (synio) [syni-], teimlo [teiml-], ymdeimlo [ymdeiml-]
{ Clywed has tended to come to mean only the sense of hearing but
older people use it for other senses, so that as well as "clywed
sw+n" you can also "clywed blas" (more recently "blasu") and "clywed
arogl" (more recently "arogleuo") and also to feel an emotion
("clywed a+'r galon"). }
{ Teimlo also has the metaphorical sense of feeling an
emotion. }
feeling - (adj.) teimladwy
feeling - (n.) teimlad [-au, m.], ymdeimlad [m.]
feelingness - (n.) teimladrwydd [m.]
feet, stamp with the - (v.) pystylad [pystylad-]
feign - (v.) cogio [cogi-], ffuantu [ffuant-], ffugio [ffugi-]
fell - (v.) cwympo [cwymp-; 3.s. & 2.s.imp. cwymp], cymynu [cymyn-]
feller - (n.) cymynwr [cymynwyr, m.]
felloe - (n.) cameg [-au, cemyg, f.], camog [-au, mf.]
fellow - (adj.) cyd
tall awkward fellow - (n.) carwden [-ni, f.]
fellow - (n.) cilydd [-ion, m.], cymar [cymheiriaid, m.], cymrawd [cymrodyr, m.], cymrodor [-ion, m.]
fellowship - (n.) cyfeillach [-au, f.], cymrodoriaeth [f.], cymun (cymundeb) [m.]
fellowship meeting - (n.) cyfeillach [-au, f.], seiat [seiadau, f.]
female - (adj.) benyw, benywol
female bastard - (n.) bastardes [-au, f.]
female cousin - (n.) cyfnither [-oedd, f.]
female evangelist - (n.) efengyles [f.]
female friend - (n.) cares [-au, f.], cyfeilles [-au, f.]
female saint - (n.) santes [-au, f.]
female second cousin - (n.) cyfyrderes [-au, f.]
female singer - (n.) cantores [-au, f.]
female swan - (n.) alarches [-au, f.]
female teacher - (n.) athrawes [-au, f.]
female thief - (n.) lladrones [-au, f.]
female - (n.) benyw [-od, f.]
feminine - (adj.) benywaidd, benywol
{ Benywaidd is the "feminine" that occurs in grammar. }
fen - (n.) morfa [morfeydd, m.]
fence - (n.) ffens [f.]
{ Ffens is an artificial hedge, some sort of "clawdd". }
wattled fence - (n.) ban.gor [-au, mf.]
fence - (v.) gwalio [gwali-]
fenced - (adj.) caee%dig
fender - (n.) bancr [m.]
ferment - (n.) eples [m.]
ferment - (v.) eplesu [eples-], gweithio [gweithi-]
fermentation - (n.) eplesiad [m.]
fern - (n.) rhedynen [rhedyn, f.]
polypody fern - (n.) marchredynen [marchredyn, f.]
ferocious - (adj.) ffyrnig, mileinig
ferocity - (n.) anwariaeth [f.], ffyrnigrwydd [m.], mileindra [m.]
ferret - (n.) ffured [-au, f.]
ferret - (v.) ffureta [ffuret-]
ferrule - (n.) amgarn [-au, mf.]
ferry - (n.) porth [pyrth, f.], ysgraff [-au, f.]
fertile - (adj.) ffrwythlon
fertility - (n.) ffrwythlondeb [m.]
fertilize - (v.) ffrwythloni [ffrwythlon-]
fervent - (adj.) brwd, gwresog, hwyliog, tanbaid
fervor (fervour), religious - (n.) hwyl [-iau, f.]
fester - (v.) crugo [crug-], madru [madr-]
festival - (n.) cylchwyl [-iau, f.], cymanfa [-oedd, f.], gw+yl [gwyliau, m.]
eve of festival - (n.) noswyl [-iau, f.]
festivity - (n.) miri [m.], rhialtwch [m.], ysbleddach [mf.]
fetch - (v.) ceisio [ceisi-; 3.s. & 2.s.imp. cais], cyrchu [cyrch-; 3.s. & 2.s.imp. cyrch], no+l [nol-]
fetlock - (n.) egwyd [-ydd, f.], swrn [syrnau, f.]
hair on horse's fetlocks - (n.) bacas [-au, bacsiau, f.]
fetter - (n.) cloffrwym [-au, m.], egwyd [-ydd, f.], gefyn [-nau, m.], hual [-au, m.], llyffethair [llyffetheiriau, f.]
fetter - (v.) cyffio [cyffi-], gefynnu [gefynn- &1, gefyn- &2+], hualu [hual-], llyffetheirio [llyffetheiri-]
fettered - (adj.) hualog
fever - (n.) clefyd [-au, -on, m.], cryd [-iau, m.], twymyn [-au, f.]
few - (adj.) nemor
few - (n., adj. & adv.) ychydig [m.]
fickle - (adj.) ansad, ansafadwy, ansefydlog, anwadal, anwastad, chwit-chwat, didoreth, gwamal, gwantan, oriog
fickleness - (n.) ansadrwydd [m.], anwadalwch [m.]
fiction - (n.) ffug [-ion, m.]
fictitious - (adj.) ffug
fiddle - (n.) crwth [crythau, m.], ffidl (ffidil) [-au, f.]
fiddle - (v.) ffidlo [ffidl-]
fiddler - (n.) crythor [-ion, m.], ffidler [-iaid, m.]
fidelity - (n.) ffyddlondeb (ffyddlonder) [m.]
fidget - (v.) gwingo [gwing-], mwstro [mystr-]
fidgety - (adj.) ffwdanus
fie - (interj.) ffei, wfft
cry fie - (v.) wfftio [wffti-]
field - (n.) cae [-au, m.], maes [meysydd, m.], parc [-iau, m.]
field marshall - (n.) maeslywydd [-ion, m.]
fiend - (n.) dera [f.], ellyll [-on, m.]
fiendish - (adj.) cythreulig, dieflig, ellyllaidd
fierce - (adj.) aflawen, agerw, barbaraidd, cethin, dywal, ffyrnig, milain, terrwyn
fierce hear - (n.) tanbeidrwydd [m.]
grow fierce - (v.) ffyrnigo [ffyrnig-]
fierceness - (n.) ffyrnigrwydd [m.]
fiery - (adj.) eirias, tanbaid, tanllyd, terwyn
fifteen - (adj. & n.) pymtheg [m.]
fifteenth - (adj.) pymthegfed
fifth - (adj.) pumed
fig - (n.) ffigysen [ffigys, f.]
fig tree - (n.) ffigysbren [-nau, m.]
fight - (n.) arfod [f.], ymladdfa [ymladdfeydd, f.]
fight - (v.) cwffio [cwffi-], paffio [paffi-], ymgodymu [ymgodym-], ymladd [ymladd-]
{ Paffio is the kind of boxing you do in a boxing ring. }
fighter - (n.) brwydrwr [brwydrwyr, m.], ymladdwr [ymladdwyr, m.]
fighting - (n.) ymladd [-au, m.]
figurative - (adj.) cyffelybiaethol, ffigurol
figure - (n.) ffigur [-au, mf.], gosgedd [-au, f.]
filament - (n.) ffilament [-au, f.]
file - (n.) ffeil [f.]
file - (v.) ffeilio [ffeili-], rhathu [rhath-]
filial - (adj.) mabaidd
fill - (v.) llanw (llenwi) [llanw-; 3.s. lleinw; 2.s.imp. llanw]
fill oneself - (v.) ymlenwi [ymlenw-]
fillet - (n.) ffunen [-ni, f.], ysnoden [-ni, f.]
filly - (n.) eboles [-au, f.]
film - (n.) caenen [-nau, f.], cen [coll.], ffilm [-iau, f.], haenen [-nau, f.], pilen [-nau, f.], rhuchen [rhuchion, f.]
filter - (v.) hidlo [hidl-]
filth - (n.) aflendid [m.], baw [m.], bryntni (brynti) [m.], budreddi [m.], rhwd [m.], ysglyfaeth [-au, f.]
filthiness - (n.) bryntni (brynti) [m.], budreddi [m.]
filthy - (adj.) budr [pl. -on]
fin - (n.) asgell [esgyll, f.]
final - (adj.) terfynol
financial - (adj.) ariannol
financier - (n.) cyllidwr [cyllidwyr, m.], cyllidydd [-ion, m.]
finch - (n.) pinc [-od, mf.]
find - (v.) cael (caffael) [irreg.], dod o hyd i
fine - (adj.) addfwyndeg, anial, arwych, braf, cain [pl. ceinion; cein- &adj], coeth, ffein (ffeind), gwych [f. gwech], gwymp [f. gwemp], ma+n, main [pl. meinion], manw+aidd, rhywiog, te+r, teg [tec- &adj]
{ Cain has a sense of intricacy or (perhaps
contrived) elegance. "Celfyddyd gain" is "fine art". }
{ Teg is "fine" in the sense of "desirable", not "counter",
not "unfair" -- so "tywydd teg" might well be fine and sunny, but a
sailor's "tywydd teg" might well be fine and windy, and a "gwynt
teg" would take you in the direction you wanted. }
{ The adjective "braf" is not mutated after "yn" as most
adjectives are. }
fine flour - (n.) peilliaid [m.]
fine linen - (n.) bliant [m.]
fine well-built man - (n.) palff [m.]
of fine growth - (adj.) llathraidd
fine - (n.) camgwl [m.], dirwy [-on, f.]
fine - (v.) dirwyo [dirwy-]
fineness - (n.) meinder [m.]
finery - (n.) crandrwydd [m.]
finger - (n.) bys [-edd, -iau, m.]
index finger - (n.) mynegfys [-edd, m.]
finger - (v.) bodio [bodi-], bysio [bysi-]
finger-stall - (n.) bysledr [-au, m.]
finish - (n.) gorffeniad [m.]
finish - (v.) cwblhau [cwbl- &hau], darfod [dar- &fod], dibennu [dibenn- &1, diben- &2+], diweddu [diwedd-], gorffen [gorffenn- &1, gorffen- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gorffen]
{ Darfod is to be over, (to make) no longer to be, to be
(or make) dead. "Rydw i wedi darfod" means that "I am dead". }
{ Gorffen is to make complete, to perfect. "Rydw i wedi
gorffen" expects or suggests an object which has been completed. }
finishing - (n.) gorffeniad [m.]
finite - (adj.) meidrol
finiteness - (n.) meidroldeb [m.]
fir tree - (n.) ffynidwydden [ffynidwydd, f.]
fire - (n.) ta+n [tanau, m.], ufel [m.]
blazing fire - (n.) tanllwyth [-i, m.]
fire - (v.) saethu [saeth-], tanio [tani-]
fire-black - (n.) parddu [m.]
firebrand - (n.) pentewyn [-ion, m.]
firedamp - (n.) tanchwa [-oedd, f.]
fireman - (n.) taniwr [tanwyr, m.]
firer - (n.) taniwr [tanwyr, m.]
fireside - (n.) aelwyd [-ydd, f.]
firewood - (n.) cynnud [m.], tanwydd [m.]
firm - (adj.) cadarn [pl. cedyrn], di-sigl, diysgog, sad
firm - (n.) cwmni [cwmni%au, cwmni%oedd, m.]
firm - (v.) sadio [sadi-]
firmament - (n.) entrych [-oedd, -ion, m.], ffurfafen [-nau, f.], nwyfre [m.]
firmamental - (adj.) wybrennol
firmness - (n.) sadrwydd [m.]
first - (adj.) blaen, cyntaf
{ Sup. of "cynnar". }
first cousin - (n.) cefnder [cefndyr, m.]
first day of month - (n.) calan [m.]
first - (pfx.) cyn-
{ This prefix causes a soft mutation to the affixed stem. }
first-fruits - (n.) blaenffrwyth [-au, m.]
firstborn - (adj.) cyntaf-anedig
firstly - (adv.) cyntaf
fish - (n.) pysgodyn [pysgod, m.]
fish hook - (n.) bach pysgota
fishing rod - (n.) genwair [genweiriau, f.]
fish - (v.) genweirio [genweiri-], pysgota [pysgot-]
fisherman - (n.) pysgotwr [pysgotwyr, m.]
fishery - (n.) pysgodfa [pysgodfeydd, f.]
Fishguard - (prop.n.) Abergwaun
fissure - (n.) agen [-nau, f.]
fist - (n.) dwrn [dyrnau, m.]
fistful - (n.) dyrnaid (dyrned) [dyrneidiau, m.]
fit - (adj.) cyfaddas, cymwys, gwiw
fit - (n.) chwiw [-iau, f.], gwasgfa [gwasgfeydd, f.], pang [-au, m.], pangfa [pangfeydd, f.], pwl [pyliau, m.]
fit - (v.) addasu [addas-], cyfaddasu [cyfaddas-]
fitches - (n.) ffacbys [pl.]
fitness - (n.) addasrwydd [m.], cyfaddaster [m.], cymhwyster [cymwysterau, m.]
fitting - (adj.) addas
five - (adj.) pump (pum)
fixed - (adj.) sefydlog
flabby - (adj.) llipa, lliprynnaidd
flag - (n.) baner [-i, -au, f.], fflag [-iau, f.], llech [-i, -au, f.]
flag - (v.) dyddfu [dyddf-], gwystno [gwystn-], llaesu [llaes-]
flagrant - (adj.) dybryd
flail - (n.) ffust [-iau, f.]
flake - (n.) caenen [-nau, f.]
flame - (n.) ffagl [-au, f.], fflam [-au, f.]
flame - (v.) ffaglu [ffagl-], fflamio [fflami-]
flaming - (adj.) ffaglog, fflamllyd
Flanders - (prop.n.) Fflandrys
flank - (n.) tenewyn [-nau, m.], ystlys [-au, f.]
flannel - (n.) gwlanen [-ni, f.]
flap - (n.) llabed [-au, f.]
flash - (n.) fflach [-iau, f.], fflachiad [-au, m.]
flash lightning - (v.) melltennu [melltenn- &1, mellten- &2+]
flash - (v.) fflachio [fflachi-], gwibio [gwibi-], lluchedu (lluchedo) [lluched-]
flashing - (adj.) llachar
flat - (adj.) fflat, gwastad, lleddf, merf (merfaidd)
flat - (n.) fflat [-au, -iau, f.], ystrad [-au, mf.]
flat - (v.) fflatio [fflati-]
flat-iron - (n.) fflat [-iau, m.]
flatfish - (n.) lleden [lledod, f.]
flatten - (v.) fflatio [fflati-], lleddfu [lleddf-]
flatter - (n.) ffalsiwr [ffalswyr, m.]
flatter - (v.) gwenieithio [gwenieithi-]
flatterer - (n.) gwenieithiwr [gwenieithwyr, m.], sebonwr [sebonwyr, m.]
flattering - (adj.) gwenieithus
flattery - (n.) gweniaith [f.], truth [m.]
flaw - (n.) nam [-au, m.]
flax - (n.) llin [m.]
hackle flax - (v.) heislanu [heislan-]
flay - (v.) blingo [bling-]
flea - (n.) chwannen [chwain, f.]
fleam - (n.) fflaim [f.]
fledged - (adj.) pluog
flee - (v.) cilio rhag, ffoi [ffo- &i; 3.s. ffy; 2.s.imp. ffo]
flee from - (v.) ffoi rhag
fleece - (n.) cnaif [cneifion, cneifiau, m.], cnu [-au, f.], cnuf [-iau, -au, f.]
fleece - (v.) cneifio [cneifi-]
fleet - (adj.) buan [pl. buain; cynted; cynt; cyntaf]
fleet - (n.) fflyd [-oedd, f.], llynges [-au, f.]
fleeting - (adj.) diflanedig [diflanedic- &adj]
Flemish - (n.) Fflemeg [f.]
flesh - (n.) cig [-oedd, m.], cnawd [m.], cyhyr [-au, m.]
become flesh - (v.) ymgnawdoli [ymgnawdol-]
piece of flesh - (n.) cyhyryn [m.]
flesh-hook - (n.) cigwain [cigweiniau, f.]
fleshly - (adj.) cnawdol
fleshy - (adj.) cigog, cnawdol
flex - (v.) ystwytho [ystwyth-]
flexibility - (n.) hyblygrwydd [m.], ystwythder [m.]
flexible - (adj.) hyblyg, ystwyth
make flexible - (v.) ystwytho [ystwyth-]
flight - (n.) adwedd [m.], ehedfa [ehedfeydd, -oedd, f.], ehediad [-au, m.], encil [-ion, m.], ffo [m.], ffoe%digaeth [f.], hedfa [hedfeydd, f.]
flighty - (adj.) penchwiban
fling - (n.) ysgw+d [m.]
fling - (v.) lluchio [lluchi-], taflu [tafl-; 3.s. teifl; 2.s.imp. tafl]
flint - (n.) callestr [f.]
Flint - (prop.n.) Fflint
flippant - (adj.) tafotrydd
flit - (v.) gwibio [gwibi-]
flitch of bacon - (n.) hanerob [-au, f.]
flitting - (adj.) gwibiog
float - (v.) nofio [nofi-; 3.s. & 2.s.imp. nawf*]
flock - (n.) bagad [-au, mf.], diadell [-au, -oedd, f.], gre [-oedd, f.], praidd [preiddiau, m.]
flock of sheep - (n.) cail [ceiliau, f.]
flock - (v.) diadellu [diadell-], dyludo [dylud-], heidio [heidi-]
flog - (v.) fflangellu [fflangell-]
flogging - (n.) curfa [curfeydd, f.]
flood - (n.) aches [m.], boddfa [boddfeydd, f.], cenllif [m.], cyfor [m.], dilyw (diluw) [-iau, m.], dylif [m.], ffrydlif [mf.], llif [-ogydd, m.], llifddwfr [llifddyfroedd, m.], llifeiriant [llifeiriaint, m.]
flood - (v.) boddi [bodd-; 3.s. & 2.s.imp. bawdd]
floodgate - (n.) fflodiad (fflodiart) [f.], llifddor [-au, f.]
floor - (n.) llawr [lloriau, m.], parth [-au, m.]
floor - (v.) llorio [llori-]
Florida, Strata - (prop.n.) Ystrad-fflur
flounder - (v.) swalpio [swalpi-]
flour - (n.) blawd [blodiau, blodion, m.], can [m.], paill [m.]
fine flour - (n.) peilliaid [m.]
wheat flour - (n.) peilliaid [m.]
flourish - (v.) blaguro [blagur-], blodeuo [blodeu-], bucheddu [buchedd-], chwifio [chwifi-]
flourishing - (adj.) blodeuog, brigog, llewyrchus
floury - (adj.) blodiog
flout - (v.) wfftio [wffti-]
flow - (n.) adlif [-oedd, m.], llanw [m.]
flow back - (v.) adlifo [adlif-]
flow into - (v.) aberu [aber-]
flow - (v.) dylifo [dylif-], llanw (llenwi) [llanw-; 3.s. lleinw; 2.s.imp. llanw], llifeirio [llifeiri-], llifo [llif-], rhedeg [rhed-; 3.s. & 2.s.imp. rhed]
flower - (n.) blodyn (blodeuyn) [blodau, m.]
flower - (v.) blodeuo [blodeu-]
flowery - (adj.) blodeuog
flowing - (adj.) rhedegog
flu - (n.) anwydwst [f.]
fluent - (adj.) ffraeth, hylithr, llithrig, rhugl [rhugl- &adj]
fluid - (adj.) gwlyb [f. gwleb; pl. -ion], hylif
fluid - (n.) gwlyb [m.], gwlybwr [gwlybyron, m.], hylif [-au, m.]
flummery - (n.) llymru [m.]
flurried - (adj.) ffwdanus
flurry - (n.) ffwdan [f.]
flush - (n.) gwrid [m.]
flush - (v.) gwrido [gwrid-]
flute - (n.) chwibanogl [-au, f.]
flutter - (v.) dychlamu [dychlam-; 3.s. dychleim], ysgwyd [ysgydw-; 3.s. & 2.s.imp. ysgwyd]
fly - (n.) cleren [cle+r, f.], cylionen [cylion, f.], cylionyn [cylion, m.], gwybedyn [gwybed, m.]
fly into a passion - (v.) gwylltio (gwylltu) [gwyllti-, gwyllt-]
fly - (v.) adeinio (adeino) [adeini-, adein-], ehedeg [ehed-], ehedfan [ehed-], hedeg [hed-], hedfan [hed-]
flying - (adj.) hedegog
foal - (n.) ebol [-ion, m.], eboles [-au, f.], planc [m.]
foal - (v.) llydnu [llydn-]
foam - (n.) ewyn [m.], trochion [pl.]
foam - (v.) ewynnu [ewynn- &1, ewyn- &2+], trochioni [trochion-]
foaming - (adj.) ewynnog
foamy - (adj.) ewynnog
fodder - (n.) ebran [-nau, m.], gogor [-ion, f.]
foe - (n.) cas [caseion, m.], gelyn [-ion, m.]
fog - (n.) caddug [m.], mwrllwch [m.], nifwl [nifylau, m.], niwl (niwlen) [niwloedd, m.], nudden [f.], tawch [m.]
fogey, old - (n.) cono [m.]
foggy - (adj.) niwlog (niwliog)
fold - (n.) corlan [-nau, f.], ffald [-au, f.], plyg [-ion, -iau, m.], plygiad [-au, m.]
of one fold - (adj.) unplyg
fold - (v.) corlannu [corlann- &1, corlan- &2+], dyblygu [dyblyg-], goblygu [goblyg-], plethu [pleth-], plygu [plyg-; 3.s. & 2.s.imp. plyg]
folding - (n.) plygiad [-au, m.]
folio - (adj.) unplyg
folk museum - (n.) amgueddfa werin
follow - (v.) canlyn [canlyn-], dilyn [dilyn-; 3.s. & 2.s.imp. dilyn]
follower - (n.) canlynwr [canlynwyr, m.], dilynwr [dilynwyr, m.]
following - (adj.) canlynol, dilynol
following - (n.) dilyniad [m.]
folly - (n.) annoethineb [m.], ehudrwydd [m.], ffoledd [m.], ffolineb [m.], ynfydrwydd [m.]
fond - (adj.) cu, hoff
fond of money - (adj.) arian.gar
fond of reading - (adj.) darllen.gar
fond of research - (adj.) ymchwilgar
fond of wine - (adj.) gwin.gar
fondle - (v.) anwesu [anwes-], anwylo [anwyl-], llochi [lloch-], mwytho [mwyth-], tolach [tol-]
fondling - (n.) anwes [-au, m.]
fondness - (n.) anwes [-au, m.], anwyledd [m.], anwyliaeth (anwylaeth) [f.], anwyliant [anwyliannau, m.], anwylwch [m.], hoffter [-au, m.]
font - (n.) bedyddfaen [bedyddfeini, m.]
food - (n.) bwyd [-ydd, m.], lluniaeth [m.], porthiant [porthiannau, m.], ymborth [m.]
fool - (n.) coegddyn [-ion, m.], coegwr [coegwyr, m.], cuall [m.], ffw+l [ffyliaid, m.], ffwlcyn [m.], ynfytyn [ynfydion, m.]
fool - (v.) ffoli [ffol-]
foolhardiness - (n.) rhyfyg [m.]
foolhardy - (adj.) rhyfygus
foolish - (adj.) amhwyllog, amhwyllus, amwyll, angall, chwidr, cuall, dwl [f. dol], ehud, ffo+l, ynfyd [pl. -ion]
foolishness - (n.) anghymhendod [m.], ffoledd [m.], ffolineb [m.], ynfydrwydd [m.]
foot - (n.) corfan [-nau, m.], troed [traed, mf.], troedfedd [-i, f.]
{ Corfan is the kind of foot that occurs when scanning poetry.
Examples are dactyls and spondees. }
{ Troed is the kind of foot that has toes. }
{ Troedfedd is the kind of foot that has inches. }
foot bridge - (n.) pompren [f.]
foot it - (v.) gwadnu [gwadn-], heglu [hegl-]
foot - (v.) troedio [troedi-]
football (soccer) - (n.) peldroed [f.]
footless stocking - (n.) bacas [-au, bacsiau, f.]
footpath - (n.) troetffordd [troetffyrdd, f.]
footstep - (n.) camre [m.]
footstool - (n.) lleithig [f.], troedfainc [troedfeinciau, f.]
footway - (n.) troetffordd [troetffyrdd, f.]
fop - (n.) coegddyn [-ion, m.]
foppish - (adj.) coegfalch
for - (conj.) canys, oblegid
{ Canys is a somewhat old-fashioned word. }
answer for - (v.) ateb dros
apply for - (v.) cynnig am
care for - (v.) arail [arail-]
come for a walk - (v.) dod am dro
for a long time - (adv.) er ys talwm (ers talwm), rhawg, yrhawg
{ Rhawg implies for a long time to come. }
{ Yrhawg means for a long time to come. }
for a time - (adv.) dros dro
for ever - (adv.) byth
for ever and ever - (adv.) yn oes oesoedd
for example - (adv.) er enghraifft
for hire - (adj.) ar log
for sale - (adv.) ar werth
for shame - (interj.) wfft
for the sake of - (prep.) er mwyn
go for a walk - (v.) mynd am dro
laid out for burial - (adj.) dan ei grwys
look for - (v.) chwilio [chwili-]
make for - (v.) unioni [union-]
mourn for the dead - (v.) arwylo [arwyl-]
pay for - (v.) talu am
play for - (v.) chwarae am, chwarae dros
plead for - (v.) dadlau dros
pray for - (v.) gweddi%o am
shift for oneself - (v.) ymdaro [ymdar-]
that's for sure - siw+r o fod
try for - (v.) ceisio am
wait for - (v.) disgwyl am, gorllwyn [gorllwyn-]
for - (prep.) achos, ar gyfer, at [at- &prep1], er [er- &prep2], gogyfer, i [irreg.], oblegid, tros (dros) [irreg.]
forbear - (v.) ymatal [ymatal-; 3.s. ymetyl; 2.s.imp. ymatal], ymatal rhag, ymgadw [ymgadw-], ymgadw rhag
{ Ymatal rhag is a transitive verb. }
{ Ymgadw rhag is a transitive verb. }
{ Ymatal is an intransitive verb. }
{ Ymgadw is an intransitive verb. }
forbearance - (n.) goddefgarwch [m.]
forbearing - (adj.) goddefgar
forbid - (v.) gwahardd [gwahardd-; 3.s. gwaheirdd*], gwarafun [gwarafun-], lluddio (lluddias) [lluddi-]
force - (n.) angerdd [m.], grym [-oedd, m.], trais [m.]
police force - (n.) heddlu [-oedd, m.]
force - (v.) treisio [treisi-]
ford - (n.) rhyd [-au, -iau, f.]
ford - (v.) rhydio [rhydi-]
fore - (adj.) blaen
fore- - (pfx.) rhag-
forebode - (v.) darogan (daroganu) [darogan-]
foreboding - (n.) darogan [-au, f.]
forebodings - (n.) rhagofnau [pl.]
forefather - (n.) cyndad [-au, m.]
forefinger - (n.) mynegfys [-edd, m.]
forehead - (n.) ta+l [talau, taloedd, m.], talcen [-ni, -nau, m.]
having a white spot on the forehead - (adj.) bal
foreign - (adj.) anghyfiaith, anghyfieithus, dieithr, estron (estronol; estronaidd), estronaidd, estronol, tramor
foreign accent - (n.) llediaith [fm.]
foreign land - (n.) allfro [m.]
foreigner - (n.) allfro [m.], estron [-iaid, m.], tramorwr [tramorwyr, m.]
foreknow - (v.) rhagwybod [rhagwy- &bod]
foreknowledge - (n.) rhagwybodaeth [f.]
foremost - (adj.) blaen
forerunner - (n.) rhagflaenor [-iaid, m.], rhagredegydd [-ion, m.]
foresee - (v.) rhagweld (rhagweled) [rhagwel-]
foresight - (n.) rhagwelediad [m.]
foreskin - (n.) blaen.groen [blaen.grwyn, m.]
forest - (n.) coedwig [-oedd, f.], fforest [-ydd, -au, f.]
forestall - (v.) achub y blaen, rhagflaenu [rhagflaen-]
forester - (n.) coedwigwr [coedwigwyr, m.], wdwart [m.]
foretaste - (n.) blaenbrawf [blaenbrofion, m.], cynbrawf [cynbrofion, m.], rhagbrawf [rhagbrofion, m.], rhagflas [m.]
foretell - (v.) darogan (daroganu) [darogan-], rhagddweud (rhagddywedyd) [rhagddywed-], rhagfynegi [rhagfyneg-]
foretoken - (v.) rhagarwyddo [rhagarwydd-]
forewarn - (v.) rhagrybuddio [rhagrybuddi-]
forfeit - (n.) camlwrw [camlyryau, m.], sie+d [-iau, f.]
forfeit - (v.) fforffedu [fforffed-]
forge - (v.) ffugio [ffugi-], gyrru [gyrr- &1, gyr- &2+]
forger - (n.) ffugiwr [ffugwyr, m.]
forget - (v.) anghofio [anghofi-], ebargofi [ebargof-], ebryfychu [ebryfych-]
forget about - (v.) anghofio am
forget to - (v.) anghofio am
forgetful - (adj.) amryfus, anghofus
forgetfulness - (n.) abergofiant [m.], anghofrwydd [m.], angof [m.]
forgive - (v.) maddau [madd-]
{ You cannot use a person as the direct object of "maddau"; a person is
always an indirect object and is introduced with "i". Thus, you would
"maddau pechod" (forgive a sin), but say "maddewch i mi" (forgive me). }
forgiveness - (n.) maddeuant [maddeuannau, m.]
seek forgiveness - (v.) dadolwch (dadolychu) [dadolych-]
forgiving - (adj.) maddeuol
having a forgiving disposition - (adj.) maddeugar
forgotten - (adj.) anghofiedig
fork - (n.) fforc [ffyrc, f.], fforch [-au, ffyrch, f.], gafl [-au, geifl, f.]
tuning fork - (n.) seinfforch [seinffyrch, f.]
fork - (v.) fforchi (fforchio) [fforch-], fforchogi [fforchog-]
forked - (adj.) fforchog
form - (n.) agwedd [-au, mf.], delw [-au, f.], diwyg [m.], dull [-iau, m.], ffunud [-au, m.], ffurf [-iau, f.], ffurflen [-ni, f.], ffwrwm [fyrymau, f.], gosgedd [-au, f.], gwedd [-au, -iau, f.], llun [-iau, m.], mainc [meinciau, f.], pryd [m.], rhith [-iau, m.], ystum [-iau, mf.]
{ Ffunud is used only after "un". }
{ Ffurf is probably most common these days for "form". }
{ Ffurflen is the sort of form that you fill either in or
out (a sheet of a given form). }
{ Llun has the additional sense of picture or icon. }
bodily form - (n.) corffolaeth [f.]
form cynghanedd - (v.) cynganeddu [cynganedd-]
form skin - (v.) croeni (croenio) [croen-, croeni-]
form - (v.) ffurfio [ffurfi-], llunio [lluni-]
formal - (adj.) ffurfiol
formalism - (n.) ffurfioldeb [m.]
formalist - (n.) ffurfiolwr [ffurfiolwyr, m.]
formality - (n.) ffurfioldeb [m.]
format - (n.) fformat [-au, m.]
formation - (n.) ffurfiad [-au, m.]
former - (adj.) cynt
{ Comp. of "cynnar" and "cyflym". }
former - (n.) lluniwr [llunwyr, m.]
former - (pfx.) cyn-
{ This prefix causes a soft mutation to the affixed stem. }
formerly - (adv.) gynt
fornication, commit - (v.) puteinio [puteini-]
fornicator - (n.) puteiniwr [puteinwyr, m.]
forsake - (v.) cefnu [cefn-], gwadu [gwad-; 3.s. & 2.s.imp. gwad]
forsooth - (adv.) bondigrybwyll
fort - (n.) caerfa [caerfeydd, f.]
forth, and so - (adv.) ac yn y blaen
forth, bring - (v.) epilio [epili-], hilio [hili-], llydnu [llydn-]
forth, shine - (v.) ymddisgleirio [ymddisgleiri-]
forthwith - (adj.) diannod
fortieth - (adj.) deugeinfed
fortified - (adj.) caerog
fortnight - (n.) pythefnos [-au, mf.]
fortress - (n.) amddiffynfa [amddiffynfeydd, f.], caerfa [caerfeydd, f.]
fortunate - (adj.) ffodus, ffortunus
fortune - (n.) cynhysgaeth [f.], ffawd [ffodion, f.], ffortiwn [ffortiynau, f.], ffortun [-au, f.]
{ Ffawd is the kind of fortune told by a fortune teller. }
forty - (adj.) deugain
forward - (adj.) blaenllaw
look forward to - (v.) edrych ymlaen at
forward - (n.) blaenwr [blaenwyr, m.]
forward - (v.) llwybreiddio [llwybreiddi-]
foster - (v.) arail [arail-], coledd (coleddu) [coledd-], meithrin [meithrin-]
foster brother - (n.) brawdmaeth [m.]
foster son - (n.) mabmaeth [-au, -od, m.]
foster-father - (n.) tadmaeth [-au, -od, m.]
fosterer - (n.) coleddwr [coleddwyr, m.]
foul - (adj.) aflan, amhu+r (amhurol), brwnt [f. bront; pl. bryntion], budr [pl. -on]
foul play - (n.) camchwarae [m.]
foul weather - (n.) drycin [-oedd, f.]
foul - (v.) budro [budr-]
foul-mouthed - (adj.) tafotrwg
Foulkes - (prop.n.) Ffowc
found - (v.) sefydlu [sefydl-], seilio [seili-], sylfaenu [sylfaen-]
foundation - (n.) grwndwal [-au, m.], sail [seiliau, f.], seiliad [-au, m.], sylfaen [sylfeini, f.]
foundational - (adj.) sylfaenol
founder - (n.) sylfaenwr [sylfaenwyr, m.], sylfaenydd [-ion, m.]
founder - (v.) ffwndro [ffyndr-]
fount - (n.) ffynhonnell [ffynonellau, f.]
fountain - (n.) ffynnon [ffynhonnau, f.]
four - (adj.) pedwar [f. pedair]
four quarters - (n.) pedryfan [-noedd, m.]
four-footed - (adj.) pedwarcarnol [pl. -ion]
four-quartered - (adj.) pedryfan
fourfold - (adj.) pedwarplyg
fourpence - (n.) grot [-iau, m.]
foursquare. - (adj) pedeirongl
fourth - (adj.) pedwerydd [f. pedwaredd]
fowl - (n.) edn [-od, mf.], ehediad [ehediaid, m.]
fowl - (v.) adara [adar-]
fowler - (n.) adarwr [adarwyr, m.]
fowling - (n.) adarwriaeth [f.]
fowls - (n.) dofednod [pl.]
fox - (n.) cadno [-id, -aid, cedny, cadnawon, m.], llwynog [-od, m.]
fraction - (n.) toriad [-au, m.]
fragile - (adj.) brau [pl. breuon; breu- &adj], breg
not fragile - (adj.) anhyfreg
fragment - (n.) brib [-ys, m.], cat [-iau, m.], darn [-au, m.]
fragments - (n.) malurion [pl.]
fragrance - (n.) arogledd [m.], perarogl [-au, m.], persawr [-au, m.]
fragrant - (adj.) arogleuog (arogleuol)
frail - (adj.) bregus
frailty - (n.) breuder [m.], gwendid [-au, m.]
frame - (n.) ffra+m [fframiau, f.]
embroidering frame - (n.) brwyd [-au, m.]
frame - (v.) fframio [fframi-]
framework - (n.) fframwaith [m.]
France - (prop.n.) Ffrainc
franchise - (n.) etholfraint [etholfreintiau, etholfreiniau, f.]
frank - (adj.) brac
frankincense - (n.) thus [m.]
fraternal - (adj.) brawdol
fraternity - (n.) brawdoliaeth [-au, f.]
fraud - (n.) hoced [-ion, f.], hocedwr [hocedwyr, m.], twyll [m.]
{ Hoced is an act of fraud. }
{ Hocedwr is a person who is a fraud. }
fraught with loss - (adj.) colledus
freckle - (v.) brychu [brych-]
freckled - (adj.) brych [f. brech]
freckles - (n.) brycheuyn [brychau, m.], brychni [m.]
free - (adj.) brac, breiniol, haelfrydig, rhad, rhugl [rhugl- &adj], rhydd [pl. -ion], ysgafala
free from lameness - (adj.) disgloff
poem in free meter (metre) - (n.) pryddest [-au, f.]
free - (v.) rhyddhau [rhydd- &hau]
freedom - (n.) rhyddid [m.]
freeze - (v.) fferru [fferr- &1, ffer- &2+], rhewi [rhew-]
freezer - (n.) rhewgell [-oedd, f.]
French - (adj.) Ffrengig
French language - (n.) Ffrangeg [f.]
Frenchman - (n.) Ffrancwr [Ffrancwyr, Ffrancod, m.]
Frenchwoman - (n.) Ffrances [-au, f.]
frenzied - (adj.) gorffwyll
frequent - (adj.) aelaw, aml (amal) [aml- &adj], mynych, ymwng (ymwnc)
frequent - (v.) cyniwair [cyniwair-], cyrchu [cyrch-; 3.s. & 2.s.imp. cyrch], mynychu [mynych-]
frequenting - (n.) mynychiad [-au, m.]
fresh - (adj.) crai, cri, croyw [f. croew; pl. -on], ffres, ir, iraidd, newydd [pl. -ion], tirf
freshen - (v.) croywi [croyw-], ireiddio [ireiddi-]
freshness - (n.) creider [m.], croywder [m.], ffresni [m.], irder [m.]
fret - (v.) gwenwyno [gwenwyn-], poenydio [poenydi-]
fretful - (adj.) anniddig
friar - (n.) brawd [brodyr, m.]
friction - (n.) rhathiad [m.]
Friday - (n.) Dydd Gwener
Friday night - (n.) Nos Wener
Good Friday - (n.) Dydd Gwener y Groglith
friend - (n.) ca+r [ceraint], cyfaill [cyfeillion, m.], ffrind [-iau, m.]
{ Cyfaill is a native word for "friend". }
{ Ffrind is a borrowing from the English "friend". It is commonly
used. }
female friend - (n.) cares [-au, f.], cyfeilles [-au, f.]
friendly - (adj.) cyfeillgar
lodge of friendly society - (n.) cyfrinfa [cyfrinfeydd, -oedd, -u, f.]
friendship - (n.) carennydd [m.], cyfeillgarwch [m.]
fright - (n.) abwth [m.], braw [-iau, m.], dychryn [-iadau, m.]
take fright - (v.) rhusio [rhusi-]
frighten - (v.) brawychu [brawych-], dychryn [dychryn-; 3.s. & 2.s.imp. dychryn], dychrynu [dychryn-], gwylltio (gwylltu) [gwyllti-, gwyllt-]
be frightened - (v.) dychrynu [dychryn-]
frightful - (adj.) brawychus, dychrynllyd, echrydus, erch [erch- &adj]
frightfulness - (n.) echryslonrwydd [m.]
frigid - (adj.) oer [oer- &adj], oerllyd, rhewllyd
fringe - (n.) ridens [f.]
frisk - (v.) campio [campi-], crychneidio [crychneidi-]
frisky - (adj.) llamsachus
frivolity - (n.) gwamalrwydd [m.]
frivolous - (adj.) gwacsaw, gwamal
behave frivolously - (v.) gwamalio (gwamalu) [gwamal-]
frmo, swerve - (v.) cilio rhag
fro, go to and - (v.) cynired [cynir-], cyniwair [cyniwair-]
fro, to and - (adv.) o+l a gwrthol
frock - (n.) ffrog [-iau, f.]
frog - (n.) broga [-od, -ed, m.], llyffant [llyffaint, -od, m.]
frolic - (n.) pranc [-iau, m.]
frolic - (v.) campio [campi-]
from - (prep.) gan (chan) [irreg.], o [irreg.], oddi, oddi wrth, rhag [rhag- &prep2]
{ "Chan" is a literary form of "gan" that can appear in a
context that requires the aspirate mutation. }
abstain from - (v.) ymatal rhag, ymgadw rhag, ymwrthod rhag
conceal from - (v.) celu rhag
defend from - (v.) amddiffyn rhag
depart from - (v.) ymadael a+
different from - (adv.) amgen na
dismiss from office - (v.) diswyddo [diswydd-]
efflux of river from lake - (n.) bala [m.]
flee from - (v.) ffoi rhag
free from lameness - (adj.) disgloff
from afar - (adv.) o hirbell
from the start - (adv.) o'r cychwyn
from under - (prep.) oddi dan
hide from - (v.) celu rhag
hinder from - (v.) atal rhag
keep from - (v.) cadw rhag
keep oneself from - (v.) ymgadw rhag
out from - (prep.) oddi mewn
prevent from - (v.) atal rhag
protect from - (v.) amddiffyn rhag
recede from - (v.) cilio rhag
refrain from - (v.) peidio a+, ymatal rhag
retreat from - (v.) cilio rhag
stop from - (v.) atal rhag
withhold from - (v.) atal rhag
front - (adj.) blaen
front - (n.) blaen [-au, -ion, m.], wyneb (gwyneb) [-au, m.]
front - (v.) wynebu (gwynebu) [wyneb-]
frontispiece - (n.) wyneblun [-iau, m.]
frontlet - (n.) rhactal [-au, m.]
frost - (n.) rhew [-oedd, -ogydd, m.]
frostbite - (n.) ewinrhew [m.]
frosty - (adj.) rhewllyd
froth - (n.) broch [m.], ewyn [m.]
froth - (v.) ewynnu [ewynn- &1, ewyn- &2+]
frothy - (adj.) ewynnog
froward - (adj.) anghyweithas, traws
frown - (n.) cilwg [cilygon, m.], cuwch [cuchiau, m.], gwg [m.], turs [-iau, m.]
frown - (v.) cibo [cib-], cuchio [cuchi-], gwgu [gyg-]
frowning - (adj.) cuchiog
frugality - (n.) cynildeb [m.]
fruit - (n.) aeronen [aeron, f.], ffrwyth [-au, -ydd, m.]
bear fruit - (v.) ffrwytho [ffrwyth-]
offering of fruits - (n.) aberthged [f.]
{ Aberthged is specifically the sheaf of corn used in the
Gorsedd ceremony. }
fruitful - (adj.) cnydfawr, cnydiog, ffrwythlon
become fruitful - (v.) ffrwythloni [ffrwythlon-]
fruitfulness - (n.) ffrwythlondeb [m.]
fruitless - (adj.) seithug
frustrate - (v.) seithugio [seithugi-]
frustration - (n.) llesteiriant [llesteiriannau, m.]
fry - (n.) sil [-od, m.]
small fry - (n.) silidons [m.]
fry - (v.) ffri%o [ffri%-]
fudge - (n.) ffwlbri [m.]
fuel - (n.) cynnud [m.], gosgymon [m.], tanwydd [m.]
gather fuel - (v.) cynuta [cynut-]
fugitive - (n.) ffoadur [-iaid, m.]
fulcrum - (n.) ffwlcrwm [m.]
fulfill (fulfil) - (v.) cwblhau [cwbl- &hau], cyflawni [cyflawn-]
fulfillment (fulfilment) - (n.) cwblhad [m.], cyflawniad [-au, m.]
full - (adj.) cyflawn, diwall, fflwch, llawn [pl. -ion; llawn- &adj]
{ Cyflawn is full when it means "complete" (in the sense of
"whole".) }
{ Llawn means filled. "Potel yn llawn o lefrith cyflawn" is "a
bottle full of whole milk". However a "full moon" is "lleuad
lawn". }
full age - (n.) oedran [-nau, m.]
full cloth - (v.) pannu [pann- &1, pan- &2+]
full of balks - (adj.) balciog
full of broom - (adj.) banhadlog
full of clefts - (adj.) agennog
full of grace - (adj.) graslon
full of love - (adj.) cariadlawn
full of pits - (adj.) pyllog
full of tricks - (adj.) castiog
fulling mill - (n.) pandy [pandai, m.]
half a bushel full - (n.) cibynnaid (cibyned) [cibynneidiau, cibyneidiau, m.]
full - (n.) llonaid [lloneidiau, m.], llond [m.]
fuller - (n.) pannwr [pannwyr, m.]
fullness - (n.) cyflawnder [m.], llawnder (llawndra) [m.], llond [m.]
fully grown - (adj.) aeddfed (addfed) [aeddfet- &adj]
fume - (v.) brochi [broch-], ffromi [ffrom-]
fuming - (adj.) brochus
fun - (n.) cellwair [cellweiriau, m.], difyrrwch [m.], digrifwch [m.], miri [m.], sbort [mf.], ysmaldod [m.]
make fun of - (v.) cael hwyl am ben
fund - (n.) cronfa [cronfeydd, f.], trysordy [trysordai, m.]
{ Cronfa is the kind of fund you keep money in. }
fundamental - (adj.) sylfaenol
funeral - (adj.) angladdol
funeral rites - (n.) arwyl (arw+y) [-ion, f.], arwyliad (arwylad) [-au, m.], arwyliant [arwyliannau, m.]
funeral - (n.) angladd [-au, mf.], arwyl (arw+y) [-ion, f.], arwyliad (arwylad) [-au, m.], arwyliant [arwyliannau, m.], cynhebrwng [cynhebryngau, m.]
funereal - (adj.) angladdol, arwylaidd
funnel - (n.) ffumer [-au, m.], twnffed [-i, m.]
funny - (adj.) digrif (digrifol), rhyfedd, ysmala
fur - (n.) ffwr [ffyrrau, m.], pa+n [m.], pi+n [m.]
fur - (n.pl.) blewyn [blew, m.]
furious - (adj.) ffroch (ffrochwyllt), godrudd
furlong - (n.) ystad [-au, f.]
furnace - (n.) ffwrn [ffyrnau, f.], ffwrnais [ffwrneisiau, f.], pair [peiriau, m.]
blast furnace - (n.) ffwrnais chwythu
furnish - (v.) dodrefnu [dodrefn-]
furnisher - (n.) dodrefnwr [dodrefnwyr, m.]
furniture - (n.) dodrefnyn [dodrefn, m.]
furniture - (n.pl.) celficyn [celfi, m.]
furrow - (n.) atgor [etgyr, -au, m.], cwys [-i, -au, f.], rhych [-au, f.]
furrow slice - (n.) cwys [-i, -au, f.]
furrowed - (adj.) rhychog
further - (adv.) ymhellach
further on - (adv.) yn nes ymlaen
furthermor - (adv.) ymhellach
furtive - (adj.) lladradaidd
fury - (n.) ba+r [m.], cynddeiriogrwydd [m.], cythreules [-au, f.], ellylles [-au, f.], gwylltineb [m.]
{ Ba+r is the kind of fury that is a rage. }
{ Cynddeiriogwydd is the kind of fury that is a rage. }
{ Cythreules is the kind of fury that's a female fiend. }
{ Ellylles is the kind of fury that is a female fiend. }
furze - (n.) eithinen [eithin, f.]
furzy - (adj.) eithinog
fuss - (n.) ffwdan [f.], helynt [-ion, f.], trybestod [m.], ystw+r [m.]
fuss - (v.) ffwdanu [ffwdan-]
fussy - (adj.) ffwdanus
fustian - (n.) ffustion [m.]
futile - (adj.) di-fudd, seithug
future - (adj.) dyfodol
future - (n.) dyfodol [m.] gabble - (n.) brawl [m.]
gabble - (v.) bragaldian (bragaldio) [bragaldi-]
gable - (n.) talcen [-ni, -nau, m.]
gad - (v.) gwibio [gwibi-]
gadfly - (n.) robin y gyrrwr
Gaelic - (n.) Gaeleg [f.]
gain - (n.) budd [-ion, m.], elw [m.], ennill [enillion, m.], mael [-ion, f.]
gain - (v.) elwa [elw-], ennill [enill-; 3.s. & 2.s.imp. ennill], magu [mag-; 3.s. & 2.s.imp. mag]
gainer - (n.) enillwr (enillydd) [enillwyr, m.]
gainful - (adj.) enillgar
gaiter - (n.) socas [-au, f.]
gall - (n.) bustl [-au, m.], geri [m.]
bitter as gall - (adj.) bustlaidd
like gall - (adj.) bustlaidd
gallant - (adj.) arwrol
gallery - (n.) llofft [-ydd, f.], oriel [-au, f.]
galley - (n.) rhwyflong [-au, f.]
gallon - (n.) galwyn [-i, -au, m.]
gallonful - (n.) galwynaid (galwyned) [galwyneidiau, m.]
gallop - (n.) carlam [-au, m.]
at a gallop - (adv.) ar garlam
gallop - (v.) carlamu [carlam-]
gallows - (n.) crocbren [-ni, mf.]
gambol - (n.) crychnaid [crychneidiau, f.]
gambol - (v.) campio [campi-], crychneidio [crychneidi-]
game - (n.) camp [-au, f.], ge+m [gemau, f.], helwriaeth [-au, f.], mabolgamp [-au, f.], sbort [mf.]
game - (v.) herwhela [herwhel-]
{ Herwhela is gaming in the sense of capturing game. }
gander - (n.) ceiliagwydd [-au, m.]
gap - (n.) adwy [-au, -on, f.], agendor (gagendor) [mf.], bwlch [bylchau, m.]
make a gap - (v.) bylchu [bylch-]
gape - (v.) dylyfu ge+n, rhythu [rhyth-], safnrhythu [safnrhyth-]
gaping - (adj.) cegrwth, rhwth [f. rhoth], safnrhwth
gapped - (adj.) bylchog
gappy - (adj.) bylchog
garage - (n.) garej [-ys, m.], modurdy [modurdai, m.]
{ Modurdy is the kind of garage where you get your car fixed. }
garb - (n.) diwyg [m.]
garbage - (n.) sothach [m.]
garden - (adj.) dof [pl. -ion]
garden bed - (n.) cefn (cefen) [-au, m.], pa+m [pamau, m.]
garden - (n.) gardd [gerddi, f.]
garden - (v.) garddio (garddu) [garddi-, gardd-]
gardener - (n.) garddwr [garddwyr, m.]
gardening - (n.) garddio (garddu) [m.]
garish - (adj.) coegwych
garland - (n.) garlant [-au, m.]
garlic - (n.) craf [coll.], garllegen [garlleg, f.]
garment - (n.) achwre (achfre) [m.], amwisg [-oedd, f.], dilledyn [dillad, m.], gwisg [-oedd, f.], pilyn [pilion, -nau, m.]
outer garment - (n.) arwisg [-oedd, f.]
garner - (v.) cywain [cywain- ?]
garret - (n.) croglofft [-ydd, -au, f.]
garrison - (n.) gwarchodlu [-oedd, m.]
garrulous - (adj.) siaradus, tafotrydd
garter - (n.) gardas (gardys) [gardysau, gardyson, mf.]
gas - (n.) nwy [-on, -au, m.]
gaseous - (adj.) nwyol
gasp - (n.) ebwch [ebychau, mf.]
gasp - (v.) ebychu [ebych-]
gate - (n.) clwyd [-au, -i, -ydd, f.], iet [-au, -iau, f.], llidiart [llidiardau, mf.], porth [pyrth, m.]
gatepost - (n.) cilbost [cilbyst, m.]
gateway - (n.) porth [pyrth, m.]
gather - (v.) aeddfedu [aeddfed-], casglu [casgl-; 3.s. & 2.s.imp. casgl], crawni [crawn-], cynnull [cynnull-], hel [heli-]
{ Casglu is to make a "casgliad", a collection.
It is essentially equivalent to "hel". You can "ymhel" and
"ymgasglu" more-or-less equally well. There are some unlikely uses
of "casglu", but these are marginal. Some people say "casglu" for
"cronni" (gather into a "cronfa", of course, rather than a
"casgliad") and there is a medical sense of "casglu" (and "cronni")
which is for pus to gather. "Casglu" can also mean "gather" in the
sense of infer, as in "I gather that you're leaving the company." }
{ Hel is essentially equivalent to "casglu".
"Hel casgliad" is to make a collection. Mind you I guess I would
use "ymhel" for to have to do with, though, rather than to gather
together. ("Paid ag ymhel a nhw, dydyn nhw ddim yn bobl capel" --
"You don't want anything to do with them, they're good for
nothings".) There are some things that you can "hel" in an aimless
way: "hel meddyliau" is to daydream. }
gather acorns - (n.) mesa [mes-]
gather apples - (v.) afaleua [afaleu-]
gather blackberries - (v.) mwyara [mwyar-]
gather fuel - (v.) cynuta [cynut-]
gather honey - (v.) mela [mel-]
gather pennies - (v.) ceinioca [ceinioc-]
gather snails - (v.) malwenna [malwenn- &1, malwen- &2+]
gather together - (v.) crynhoi [crynho- &i], ymgasglu [ymgasgl-], ymgrynhoi [ymgrynho- &i]
gather wool - (v.) gwlana [gwlan-]
gathered - (adj.) aeddfed (addfed) [aeddfet- &adj]
gathering - (n.) casgliad [-au, m.], cynulliad [-au, m.]
gaudy - (adj.) coegwych
Gaul - (prop.n.) Ga+l
gauntlet - (n.) dyrnfol [-au, dyrnfyl, f.], maneg [menig, f.]
gay - (adj.) hoenus, hoyw (hoew) [pl. -on; hoyw- &adj]
gaze - (v.) syllu [syll-], tremio [tremi-]
gazelle - (n.) gafrewig [-od, f.]
gear - (n.) ce+r [f.], ge+r [pl.]
gear - (n.pl.) celficyn [celfi, m.], offeryn [-nau, offer, m.]
geld - (v.) disbaddu [disbadd-]
gem - (n.) gem [-au, f.], glain [gleiniau, gleinion, m.], tlws [tlysau, m.]
gemmed - (adj.) gemog
gems - (n.) dillynion [pl.]
gender - (n.) cenedl [cenhedloedd, f.], rhyw [-iau, mf.]
{ Cenedl with this sense is grammatical gender. }
{ Rhyw is sex, both in the sense of sexual intercourse,
and in the sense of that which distinguishes two things. }
genealogical - (adj.) achyddol
genealogical table - (n.) achres [-au, -i, f.]
genealogist - (n.) achydd [-ion, m.]
genealogy - (n.) achyddiaeth [f.]
general - (adj.) cyffredin, cyffredinol, penbaladr
in general - (adv.) yn gyffredinol
general - (n.) cadfridog [-ion, m.]
generally - (adv.) yn gyffredinol
generate - (v.) cenhedlu [cenhedl-]
generation - (n.) cenhedlaeth [cenedlaethau, f.], to [toeau, m.]
{ Cenhedlaeth is the word you would naturally use if you are
talking about the generations of one family (the generations in a
family tree). }
{ To has a sense about it of a group of peers, not
necessarily from one genetic line. }
generosity - (n.) ciried [fm.], haelioni [m.]
generous - (adj.) aelaw, hael, haelfrydig, haelionus, rhyddfrydig
genial - (adj.) hyfwyn, hynaws, rhadlon, rhywiog
geniality - (n.) hynawsedd [m.]
genius - (n.) anian [-au, f.], athrylith [-oedd, f.]
{ Athrylith is the quality of genius. }
of genius - (adj.) athrylithgar
gentile - (adj.) cenhedlig
gentile - (n.) cenedl-ddyn [-ion, m.]
gentility - (n.) bonedd [m.]
gentle - (adj.) addfwyn, addfwynol (addfwynus), bonheddig [pl. boneddigion], cyweithas, gwa+r, gwaraidd, llariaidd, mwyn [mwyn- &adj], tirion, tyner
{ Addfwyn has something more emphatic than "mwyn":
perhaps "addfwyn" ought to be more "meek" -- "addfwynder" probably
has to be a property of a person. }
{ Mwyn has the general sense of "gentle" or "mild". }
gentleman - (n.) bonheddwr [bonheddwyr, m.], uchelwr [uchelwyr, m.]
gentlemanliness - (n.) boneddigeiddrwydd [m.]
gentlemanly - (adj.) boneddigaidd, bonheddig [pl. boneddigion]
gentlemen - (n.) boneddigion [pl.]
gentleness - (n.) addfwynder [m.], addfwyneiddrwydd [m.], arafeiddiwch [m.], gwaredd [m.], llarieidd-dra [m.], mwynder [-au, m.], mwyneidd-dra [m.], tynerwch [m.]
genuine - (adj.) diffuant, diledryw, dilys [dilys- &adj], gwirioneddol
genuineness - (n.) diffuantrwydd [m.], dilysrwydd [m.]
geographer - (n.) daearyddwr [daearyddwyr, m.]
geographical - (adj.) daearyddol
geography - (n.) daearyddiaeth [f.]
geological - (adj.) daearegol
geologist - (n.) daearegwr [daearegwyr, m.], daearegydd [-ion, m.]
geology - (n.) daeareg [f.]
George - (prop.n.) Sio+r
germ - (n.) eginyn [egin, m.], hedyn [hadau, m.]
German - (adj.) Almaenaidd, Almaenig, Ellmynaidd
German language - (n.) Almaeneg [-au, f.]
German woman - (n.) Almaenes [-au, f.]
German - (n.) Almaenwr [Almaenwyr, m.], Ellmynwr [Ellmynwyr, m.]
Germany - (prop.n.) Yr Almaen, yr Almaen
germinate - (v.) egino [egin-]
Gerontius - (prop.n.) Geraint
gesticulate - (v.) munudio [munudi-]
gesture - (n.) munud [-iau, m.]
make gestures - (v.) munudio [munudi-]
get - (v.) cael (caffael) [irreg.], ceisio [ceisi-; 3.s. & 2.s.imp. cais], mynnu [mynn- &1, myn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. myn]
get drunk - (v.) meddwi [meddw-]
get late - (v.) hwyr.hau [hwyr.- &hau]
get oneself ready - (v.) ymbaratoi [ymbarato- &i]
get ready - (v.) paratoi [parato- &i]
get rich - (v.) ymgyfoethogi [ymgyfoethog-]
get used - (v.) cynefino [cynefin-]
get warm - (v.) cynhesu [cynhes-]
get well - (v.) ymiacha/u [ymiach- &a/u]
get wet - (v.) gwlychu [gwlych-; 3.s. & 2.s.imp. gwlych]
ghost - (n.) bwci [-%od, m.], bwgan [-od, m.], ysbryd [-ion, -oedd, m.]
giant - (n.) cawr [cewri, m.]
giantess - (n.) cawres [-au, f.]
gibbet - (n.) crocbren [-ni, mf.]
giddiness - (n.) dot [f.], madrondod [m.], penddaredd [f.], pendro [f.], pensyfrdandod [m.], penysgafnder [m.], syfrdandod [m.]
giddy - (adj.) gwacsaw, penchwiban, penysgafn, syfrdan
become giddy - (n.) penddaru [penddar-]
become giddy - (v.) madroni [madron-]
make giddy - (n.) penddaru [penddar-]
make giddy - (v.) madroni [madron-]
gift - (n.) anrheg [-ion, f.], cyfarws (cyfarwys) [-au, m.], dawn [doniau, f.], present [-au, m.], rhodd [-ion, f.]
{ Present is a blatant borrowing from English. }
marriage gift - (n.) agweddi [m.]
new-year's gift - (n.) calennig [m.]
poetic gift - (n.) awen [-au, f.]
gift - (v.) donio [doni-]
gifted - (adj.) dawnus, doniol
gigantic - (adj.) cawraidd
giggle - (v.) piffian [piffi-]
gild - (v.) euro [eur-], gildio [gildi-], goreuro [goreur-]
gill - (n.) tagell [-au, tegyll, f.]
gimlet - (n.) gimbill [f.]
ginger - (n.) sinsir [m.]
gird - (v.) gwregysu [gwregys-]
girdle - (n.) gwregys [-au, m.]
girdle - (v.) gwregysu [gwregys-]
girl - (n.) bachgennes [-au, f.], geneth [-od, f.], herlodes (lodes) [-i, f.], hogen [-nod, f.], merch [-ed, f.]
big girl - (n.) llafnes [-au, -i, f.]
little girl - (n.) genethig [f.]
girlfriend - (n.) cares [-au, f.]
girlish - (adj.) genethaidd, hogennaidd
girth - (n.) cengl [-au, f.], praffter [m.]
girth - (v.) cenglu [cengl-]
give - (v.) anrhegu [anrheg-], dodi [dod-; 3.s. dy+d; 2.s.imp. dod], moes [def. {only imp.}], rhoi (rhoddi) [rhodd-, rho- &i; 1.s. rhof; 3.s. rhydd, rhy, dyry; 2.s. imp. rho]
{ Anrhegu means to give as a gift. }
{ The literary form of "rhoi" is "rhoddi". }
give birth - (v.) esgor [esgor-]
give birth to - (v.) esgor ar
give drink - (v.) diodi [diod-]
give odor (odour) - (v.) arogleuo (arogli) [arogleu-, arogl-]
give supper - (v.) swpera (swperu) [swper-]
give thanks - (v.) diolch [diolch-; 3.s. diolch, diylch*]
{ You "diolch i" a person. }
give to - (v.) rhoi i
give way - (v.) ymollwng [ymollyng-]
given to cursing - (adj.) rheglyd
given to grumbling - (adj.) grwgnachlyd
given to horning - (adj.) twlciog
giver - (n.) rhoddwr [rhoddwyr, m.]
gizzard - (n.) afu glas, crombil [-iau, f.], glasog [-au, f.]
glad - (adj.) balch [pl. beilch, beilchion; balch- &adj], llawen, llon
glad of - (adj.) balch o
glad to - (adj.) balch o
gladden - (v.) llawenhau [llawen- &hau], llonni [llonn- &1, llon- &2+]
glade - (n.) llannerch (llanerchau) [llennyrch, llanerchi, llanerchydd, f.]
gladness - (n.) hoen [m.], llawenydd [m.], llonder [m.]
glaive - (n.) glaif [gleifiau, m.]
Glamorgan - (prop.n.) Morgannwg
glance - (n.) cipdrem [-iau, fm.], cipolwg [cipolygon, mf.]
glance at - (v.) cipedrych ar
glance - (v.) cipedrych [cipedrych-]
gland - (n.) chwarren [chwarennau, f.]
glass - (n.) gwydr [-au, m.], gwydraid (gwydred) [gwydreidiau, m.]
{ Gwydr is both the material glass and the kind of glass that
holds drinks. } }
{ Gwydraid is "glass" when it measures a quantity, as in
"a glass of milk". }
drinking glass - (n.) gwydryn [gwydrau, m.]
pane of glass - (n.) chwarel [-au, f.]
spying glass - (n.) ysbienddrych [-au, m.]
glassful - (n.) gwydraid (gwydred) [gwydreidiau, m.]
glaze - (v.) gwydro [gwydr-]
glazier - (n.) gwydrwr [gwydrwyr, m.]
gleam - (n.) llewyrch [m.]
gleam - (v.) pelydru [pelydr-]
glean - (v.) lloffa [lloff-]
gleaner - (n.) lloffwr [lloffwyr, m.]
gleanings - (n.) lloffion [pl.]
bundle of gleanings - (n.) lloffyn [m.]
glee - (n.) afiaith [m.], canig [-ion, f.]
gleeful - (adj.) afieithus
glen - (n.) glyn [-noedd, m.]
glib - (adj.) llithrig, rhugl [rhugl- &adj]
glibness - (n.) llithrigrwydd [m.]
glide - (n.) llithriad [-au, m.]
glide - (v.) llithro [llithr-]
glimmer - (n.) eiliw [-iau, m.]
glimpse - (n.) cipdrem [-iau, fm.], cipolwg [cipolygon, mf.]
glimpse - (v.) cipedrych [cipedrych-]
glitter - (v.) disgleirio [disgleiri-]
globe - (n.) bw+l [bylau, m.], cronnell [cronellau, f.]
gloom - (n.) gwyll [-ion, m.], prudd-der [m.]
gloomy - (adj.) pruddaidd
glorification - (n.) gogoneddiad [m.]
glorify - (v.) gogoneddu [gogonedd-]
glorious - (adj.) gogoneddus
glory - (n.) balchder (balchedd) [m.], gogoniant [gogoniannau, m.]
gloss - (n.) graen [mf.]
glossary - (n.) geirfa [-oedd, f.]
glossy - (adj.) gloyw [pl. -on], graenus, llathr
glossy black - (adj.) lluchddu
Gloucester - (prop.n.) Caerloyw
glove - (n.) maneg [menig, f.]
glowing - (adj.) eirias
glue - (n.) glud [-ion, m.]
glue - (v.) gludio [gludi-]
glut - (v.) glythinebu (glythu) [glythineb-, glyth-], gwancio [gwanci-]
glutton - (n.) bolgi [bolgwn, m.], glwth [glythion, m.]
gluttonous - (adj.) bolrwth, glwth [f. gloth, pl. glythion]
gluttony - (n.) glythineb (glythni) [m.]
gnarled - (adj.) cygnog
gnash - (v.) rhincian [rhinci-]
gnash teeth - (v.) esgyrnygu [esgyrnyg-]
gnashing - (n.) deincryd [m.]
{ Deincryd refers specifically to teeth chattering or gnashing. }
gnat - (n.) cylionen [cylion, f.], cylionyn [cylion, m.]
gnaw - (v.) cnoi [cno- &i; 3.s. cny*; 2.s.imp. cno]
gnawing - (n.) cno [-eon, m.], cnofa [cnofeydd, f.]
go - (v.) cerdded [cerdd-; 3.s. & 2.s.imp. cerdd], cyrchu [cyrch-; 3.s. & 2.s.imp. cyrch], mynd (myned) [irreg.]
{ "Myned" is the literary form of "mynd". }
go bail - (v.) mechni%o [mechni%-]
go by sea - (v.) mordwyo [mordwy-]
go down - (v.) machlud (machludo) [machlud-]
go for a walk - (v.) mynd am dro
go into detail - (v.) manylu [manyl-]
go mad - (v.) amhwyllo [amhwyll-], gwallgofi [gwallgof-]
go to and fro - (v.) cynired [cynir-], cyniwair [cyniwair-]
go to law - (v.) cyfreithio [cyfreithi-]
go with - (v.) cyd-fynd (cyd-fyned) [cyd-- &mynd]
let go - (v.) gollwng [gollyng-; 3.s. & 2.s.imp. gollwng]
goad - (n.) swmbwl [symbylau, m.]
goad - (v.) cethrenu (cathrenu) [cethren-, cathren-], symbylu [symbyl-]
goat - (n.) gafr [geifr, -od, f.]
gobble - (v.) llawcio [llawci-]
goblet - (n.) gorflwch [gorflychau, m.]
goblin - (n.) coblyn [-nod, m.]
God - (n.) Dofydd [m.], celi (Celi) [m.]
by God! - (interj.) myn Duw
God - (n.) Dofydd [m.], celi (Celi) [m.]
by God! - (interj.) myn Duw
god-fearing - (adj.) duwiolfrydig
goddess - (n.) duwies [-au, f.]
godhead - (n.) duwdod [m.]
godless - (adj.) annuwiol
godliness - (n.) duwioldeb [m.], duwiolfrydedd [m.]
godly - (adj.) duwiol
godly - (n.) duwiol [m.]
going - (n.) cerddediad [-au, m.], mynediad [-au, m.]
going down - (n.) machludiad [-au, m.]
going on - (adv.) ar gerdded
gold - (adj.) aur, euraid (euraidd)
apply gold - (v.) euro [eur-]
bestow gold - (v.) euro [eur-]
pure gold - (n.) aur coeth, aur ma+l
refined gold - (n.) aur coeth, aur ma+l
gold - (n.) aur [m.]
golden - (adj.) euraid (euraidd)
golden apple - (n.) eurafal [-au, m.]
goldsmith - (n.) eurof [-aint, m.], eurych [-od, -iaid, m.]
good - (adj.) da [cystal, -%ed; gwell; gorau], daionus, mad
{ Da is the usual word for "good". }
{ Mad is an almost obsolete word, which probably only ever
gets used for "Cymru fad" and the like (with a sense like that of
"lucky" in the Australian claim to be the "lucky Country"). }
as good - (adj.) cystal
{ Eq. of "da". }
be of good courage - (v.) ymwroli [ymwrol-]
Cape of Good Hope - (prop.n.) Penrhyn Gobaith Da
Good Friday - (n.) Dydd Gwener y Groglith
good luck - (n. & interj.) hawddamor [m.]
good news - (n.) coelfain [m.]
good number - (n.) swrn [m.]
make good - (v.) cywiro [cywir-]
of good grain - (adj.) graenus
so good - (adj.) cystal
{ Eq. of "da". }
supreme good - (n.) penllad [ m.]
good - (n.) da [-oedd, m.], daioni [m.], lles [m.]
goodly - (adj.) mad
goodness - (n.) daioni [m.]
goods - (n.) da [-oedd, m.]
goods - (n.pl.) nwydd [-au, m.]
goodwill - (n.) gwirfodd [m.]
goose - (n.) gw+ydd [gwyddau, m.]
gore - (n.) crau [mf.], gwaed [m.], gwyar [m.]
gore - (v.) twlcio [twlci-]
gorge - (n.) ceunant [ceunentydd, m.], hafn [-au, f.], nant [nentydd, f.]
gorge - (v.) bolera [boler-], bolio [boli-], gwancio [gwanci-], llawcio [llawci-]
gorgeous - (adj.) gorwych [f. gorwech]
gormandize - (v.) glythinebu (glythu) [glythineb-, glyth-]
gorse - (n.) eithinen [eithin, f.]
gospel - (n.) efengyl [-au, f.]
gossamer - (n.) gwawn [m.]
gossip - (n.) clebar (cleber) [mf.], clec [-iau, -s, f.], clep [-iau, f.], clonc [-iau, f.]
gossip - (v.) chwedleua [chwedleu-], clapio (clapian) [clapi-], clebran [clebr-]
gossiping - (adj.) straegar
gossipy - (adj.) straegar
gouge - (n.) gaing gau
gouge - (v.) cafnio (cafnu) [cafni-, cafn-], cynio [cyni-], geingio [geingi-]
gourd - (n.) pompiwn [pompiynau, m.]
gourmand - (n.) bolgi [bolgwn, m.]
gout - (n.) troedwst [f.]
govern - (v.) llywio [llywi-], llywodraethu [llywodraeth-], llywodraethu ar, rheoli [rheol-]
{ Llwydraethu ar is a transitive verb. }
{ Llwydraethu is an intransitive verb. }
governess - (n.) athrawes [-au, f.]
governing - (adj.) llywodraethol
government - (n.) llywodraeth [-au, f.]
governor - (n.) glyw [m.], llywiawdwr [llywiawdwyr, m.], llywodraethwr [llywodraethwyr, m.]
Gower - (prop.n.) Gw+yr
gown - (n.) gw+n [gynau, m.]
grab - (v.) crafangio (crafangu) [crafangi-], cribddeilio [cribddeili-]
grab hold of - (v.) gafael am
grace - (n.) gras [-au, -usau, m.], graslonrwydd [m.], rhad [-au, m.]
full of grace - (adj.) graslon
graceful - (adj.) gosgeiddig
graceless - (adj.) afrasol (afraslon), anrasol
gracious - (adj.) graslon, grasol (grasusol), rhadlon, tirion
graciousness - (n.) graslonrwydd [m.], rhadlondeb (rhadlonrwydd) [m.]
grade - (n.) gradd [-au, f.]
grade - (v.) graddoli [graddol-]
gradual - (adj.) graddol
graduate - (adj.) graddedig
graduate - (v.) graddio [graddi-], graddoli [graddol-]
graduates - (n.) graddedigion [pl.]
graft - (n.) impyn [impiau, m.]
graft - (v.) impio [impi-]
grain - (n.) graen [mf.], gronyn [grawn, -nau, m.]
brewers' grains - (n.) soeg [-au?, m.]
grain of barley - (n.) heidden [haidd, f.]
grain of sand - (n.) tywodyn [tywod, m.]
grain of wheat - (n.) gwenithen [gwenith, f.]
of good grain - (adj.) graenus
grammar - (n.) gramadeg [-au, m.]
grammarian - (n.) gramadegwr (gramadegydd) [gramadegwyr, m.]
grammatical - (adj.) gramadegol
grammaticize - (v.) gramadegu [gramadeg-]
granary - (n.) ysgubor [-iau, f.]
grand - (adj.) campus, crand, mawreddog
grandchild - (n.) w+yr [wyrion, m.]
grandeur - (n.) crandrwydd [m.], mawredd [m.]
grandfather - (n.) tad-cu [tadau-cu?, m.], taid [teidiau, m.]
{ Tad-cu is used in S. Wales. }
{ Taid is used in N. Wales. }
grandiose - (adj.) mawreddog
grandmamma - (n.) neina [f.]
grandmother - (n.) henfam [-au, f.], mam-gu [f.], nain [neiniau, f.]
{ Mam-gu is grandmother in S. Wales. }
{ Nain is grandmother in N. Wales. }
grandson - (n.) w+yr [wyrion, m.]
granite - (n.) gwenithfaen [m.], ithfaen [m.]
grant - (n.) cymhorthdal [cymorthdaloedd, m.]
granted - (adj.) caniataol
granted that - (conj.) per.ho+n
granulate - (v.) graeanu [graean-]
grape - (n.) gronyn [grawn, -nau, m.]
grapes - (n.) grawnwin [pl.]
graphical - (adj.) graffegol
grapple - (n.) bachwr [bachwyr, m.]
grapple - (v.) bachu (bacho) [bach-], caffio [caffi-], crapio [crapi-]
grasp - (n.) gafael [-ion, f.]
grasp - (v.) gafael am, ymafael (ymaflyd, ymaelyd) [ymafael-, ymafl-; 3.s. ymafael, ymeifl; 2.s.imp. ymafael]
grass - (n.) gwellt [coll.], gwelltglas [m.], porfa [porfeydd, -oedd, f.]
blade of grass - (n.) glaswelltyn [glaswellt, m.], gwelltyn [gwellt, m.]
coarse grass - (n.) bragwair [m.]
green grass - (n.) glaswellt [coll.]
tall coarse grass - (n.) marchwellt [pl.]
grasshopper - (n.) ceiliog rhedyn, sioncyn y gwair
grassy - (adj.) gwelltog
grate - (n.) gra+t [gratiau, mf.]
grate - (v.) rhygnu [rhygn-]
grateful - (adj.) diolchgar
grating - (adj.) craslyd
gratitude - (n.) diolchgarwch [m.]
grave - (adj.) difrifol, dwys [pl. -ion], prudd
grave - (n.) bedd [-au, -i, m.], gwyddfa [f.]
gravel - (n.) graean [coll.], graeanwst [f.], greyenin [graean, m.]
{ Graeanwst is the kind of gravel that is a complaint. }
graven image - (n.) cerfddelw [-au, f.]
graveyard - (n.) mynwent [-au, -ydd, f.]
gravitate - (v.) disgyrchu [disgyrch-]
gravitation - (n.) disgyrchiant [disgyrchiannau, m.]
gravity - (n.) dwyster [m.]
center (centre) of gravity - (n.) craidd disgyrchiant
gray - (adj.) brith [f. braith]
graze - (v.) pori [por-; 3.s. & 2.s.imp. pawr], ysgraffinio [ysgraffini-]
grease - (n.) bloneg [m.], blonegen [f.], iraid [ireidiau, m.], saim [seimiau, m.]
grease - (v.) iro [ir-]
greaser - (n.) irwr [irwyr, m.]
greasy - (adj.) brasterog, seimlyd
great - (adj.) mawr [pl. -ion; cymaint; mwy; mwyaf]
great bindweed - (n.) cloffrwym y cythraul, cloffrwym y mwci
of great application - (adj.) ymroddgar
great-granddaughter - (n.) gorwyres [-au, f.]
great-grandfather - (n.) hendaid [hendeidiau, m.]
great-grandmother - (n.) hennain [heneiniau, f.]
great-grandson - (n.) gorwyr [-ion, m.]
great-great-grandfather - (n.) gorhendaid [m.]
great-great-grandmother - (n.) gorhennain [f.]
greatness - (n.) mawredd [m.]
Grecian - (adj.) Groegaidd
Grecian - (n.) Groegwr [Groegwyr, m.]
Greece - (prop.n.) Groeg [mf.]
greed - (n.) ba+r [m.], gwanc [f.], rhaib [rheibiau, m.], trachwant [-au, m.]
greediness - (n.) blysigrwydd [m.]
greedy - (adj.) awchus, barus, blysig, bolrwth, bwyteig, gwancus, trachwantus
Greek - (adj.) Groeg
Greek - (n.) Groegwr [Groegwyr, m.]
green - (adj.) gwyrdd [f. gwerdd; pl. -ion], gwyrddlas, ir
become green - (v.) glasu [glas-]
green grass - (n.) glaswellt [coll.]
green grey - (adj.) glas [pl. gleision]
green woodpecker - (n.) cegid [-au, f.]
green - (n.) gwyrdd [m.]
greenness - (n.) gwyrddni [m.], irder [m.], ireidd-dra [m.]
greensward - (n.) gwelltglas [m.]
greet - (v.) annerch [anerch-], cyfarch [cyfarch-], ymannerch [ymannerch-]
greeting - (n.) anerchiad [-au, m.], annerch [anerchion, anerchiadau, m.], cyfarchiad [-au, m.]
grey - (adj.) brith [f. braith]
become grey - (v.) glasu [glas-]
green grey - (adj.) glas [pl. gleision]
grey (gray) - (adj.) llwyd [pl. -ion]
grey hair - (n.) penllwydni [m.], penwynni [m.]
turn grey (gray) - (v.) llwydo [llwyd-]
grey-headed - (adj.) penllwyd
greyhound - (n.) milgi [milgwn, m.]
greyhound bitch - (n.) miliast [-ieist, f.]
greyish (grayish) - (adj.) llwydaidd
greyness (grayness) - (n.) llwydi (llwydni) [m.]
griddle - (n.) gradell [gredyll, f.], gridyll [-au, mf.]
griddle bread - (n.) bara planc
grief - (n.) aeth [-au, m.], afar [m.], alaeth [m.], anhyfrydwch [m.], argyllaeth [m.], bariaeth [mf.], brwyn [m.], codded [m.], dolur [-iau, m.], galar [m.], gofid [-iau, -ion, m.], graen [mf.], hiraeth [m.]
grieve - (v.) dolurio [doluri-], galaru [galar-], gofidio [gofidi-], pedi [ped-], poeni [poen-], trista/u [trist- &a/u; 3.s. & 2.s.imp. trista/], ymofidio [ymofidi-]
grievous - (adj.) aethus, alaeth, anial, dygn, gofidus, graen
Griffith - (prop.n.) Gruffudd (Gruffydd)
grimace - (n.) gwep [-au, f.]
grimace - (v.) min.gamu [min.gam-]
grimaces - (n.pl.) clem [-iau, f.], ystum [-iau, mf.]
grimble - (n.) swch [sychau, f.]
grind - (v.) crensio [crensi-], llifo [llif-], malu [mal-; 3.s. & 2.s.imp. ma+l]
{ Crensio is specifically grinding your teeth. }
{ Llifo means to grind with a tool. }
grind teeth - (v.) esgyrnygu [esgyrnyg-]
grind the teeth - (v.) ysgyrnygu [ysgyrnyg-]
grinder - (n.) malwr [malwyr, m.]
grip - (n.) afflau [m.], craff [-au, mf.]
gripes - (n.) bolgno [m.], bolgnofa [bolgnofeydd, f.], bolwst [mf.]
gripping - (adj.) gafaelgar
grit - (n.) grud [m.]
grits - (n.) rhynion [pl.]
groan - (n.) brythwch [m.], griddfan [-nau, m.], rhoch [fm.]
groan - (v.) griddfan [gridd-], ochain [och-], tuchan [tuchan- ?]
groat - (n.) grot [-iau, m.]
groats - (n.) rhynion [pl.]
groom - (n.) gwastrawd [gwastrodion, m.]
{ Gwastrawd is the kind of groom who cares for a horse. }
groom - (v.) gwastrodaeth (gwastrodi) [gwastrod-]
groove - (adj.) rhiciog
groove - (n.) rhic [-iau, m.], rhigol [-au, -ydd, f.], rhych [-au, f.]
grope - (v.) cropian [cropi-], palfalu [palfal-], ymbalfalu [ymbalfal-]
gross - (adj.) braisg
gross darkness - (n.) fagddu [f.]
grow gross - (v.) brasa/u [bras- &a/u]
ground - (n.) a+r [m.], daear [-oedd, f.], llawr [lloriau, m.], pridd [m.], tir [-oedd, m.]
{ Daear means earth, both as in "Earth", the planet, and
"ground", that on which one has two feet firmly planted some of the
time. It is also probably the electrical sink. }
{ Tir is that of which the landscape is composed. It is
sufficiently close in meaning to "daear" that it makes sense to roll
out an old cliche about "tir a daear Cymru". }
burial ground - (n.) claddfa [claddfeydd, f.]
level ground - (n.) gwastatir [-oedd, m.]
on the ground - (adv.) ar lawr
waste ground - (n.) sinach [-od, sinechydd, m.]
ground - (v.) egwyddori [egwyddor-], gwyddori [gwyddor-], seilio [seili-], tirio [tiri-]
groundless - (adj.) di-sail
group - (n.) grw+p (grwp) [grwpiau, m.], twr [tyrrau, m.]
grouse - (n.) grugiar [grugieir, f.]
grove - (n.) celli [-%au, -%oedd, f.], llwyn [-i, m.]
alder grove - (n.) gwern [-i, -ydd, f.]
birch grove - (n.) betws [m.]
grovel - (v.) ymgreinio [ymgreini-]
grow - (v.) prifio [prifi-], tyfu [tyf-; 3.s. & 2.s.imp. tyf]
grow acid - (v.) egru [egr-]
grow again - (v.) atyfu [atyf-]
grow bitter - (v.) chwerwi [chwerw-]
grow bold - (v.) ymhyfhau [ymhyf- &hau]
grow calm - (v.) ymlonyddu [ymlonydd-]
grow childish - (v.) babanu [baban-]
grow fat - (v.) brasa/u [bras- &a/u]
grow fierce - (v.) ffyrnigo [ffyrnig-]
grow gross - (v.) brasa/u [bras- &a/u]
grow heavy - (v.) trymhau [trym- &hau]
grow lean - (v.) culhau [cul- &hau]
grow like - (v.) ymdebygu [ymdebyg-]
{ Ymdebygu is the standard Welsh word for "resemble". }
grow old - (v.) heneiddio [heneiddi-]
grow restless - (v.) aflonyddu [aflonydd-]
grow rich - (v.) cyfoethogi [cyfoethog-]
grow scarce - (v.) prinhau [prin- &hau]
grow slender - (v.) meinhau [mein- &hau]
grow stale - (v.) egru [egr-]
grow still - (v.) ymlonyddu [ymlonydd-]
grow strong - (v.) cryfhau [cryf- &hau]
grower - (n.) tyfwr [tyfwyr, m.]
growing - (adj.) cynyddol, tyfadwy
growl - (v.) arthio (arthu) [arthi-]
grown, fully - (adj.) aeddfed (addfed) [aeddfet- &adj]
growth - (n.) cynnydd [m.], prifiant [prifiannau, m.], tyfiant [m.]
of fine growth - (adj.) llathraidd
second growth - (n.) atwf [atyfion, m.]
grudge - (v.) gwarafun [gwarafun-]
gruel - (n.) grual [m.], sucan [m.]
gruff - (adj.) sarrug
gruffness - (n.) sarugrwydd [m.]
grumble - (v.) caentach [caent-], ceintach [ceintach-], conach [conach-, con- ?], grwgnach [grygn-], grymial [grymi-], swnian [swni-], tuchan [tuchan- ?]
grumbler - (n.) achwynwr [achwynwyr, m.], ceintachwr [ceintachwyr, m.], grwgnachwr [grwgnachwyr, m.]
grumbling - (n.) caentach [-au, f.]
given to grumbling - (adj.) grwgnachlyd
grunt - (n.) erthwch [m.], rhoch [fm.]
grunt - (v.) grydian [grydi-], rhochain (rhochian) [rhoch-, rhochi-]
guarantee - (v.) dilysu [dilys-], gwarantu [gwarant-]
guarantor - (n.) arwaesaf [m.]
guard - (n.) arfod [m.], gwyliadwriaeth [-au, f.]
on his guard - (adj.) ar ei ocheliad
guard - (v.) arail [arail-]
guardian - (adj.) gwarcheidiol
guardian angel - (n.) angel gwarcheidiol
guardian - (n.) gwarcheidwad [gwarcheidwaid, m.], ymgeleddwr [ymgeleddwyr, m.]
guards - (n.) gwarchodlu [-oedd, m.]
guess - (n.) amcan [-ion, m.], dyfaliad [-au, m.]
guess - (v.) amcanu [amcan-], dyfalu [dyfal-], dyfeisio [dyfeisi-]
guest - (n.) gwestai [gwesteion, m.]
guests - (n.) gwahoddedigion [pl.]
guffaw - (n.) crechwen [f.]
guffaw - (v.) crechwen (crechwenu) [crechwen-]
guidance - (n.) arweiniad [m.]
guide - (n.) arweinydd [-ion, m.], hyfforddwr [hyfforddwyr, m.], tywysydd [-ion, m.]
guide - (v.) arwain [arweini-; 3.s. & 2.s.imp. arwain], tywys [tywys-]
guided - (adj.) anelog
guided missiles - (n.) arfau anelog
guile - (n.) breg [m.], dichell [-ion, f.]
guileless - (adj.) annichellgar, didwyll
guilelessness - (n.) didwylledd [m.]
guilt - (n.) euogrwydd [m.]
guiltiness - (n.) euogrwydd [m.]
guiltless - (adj.) dieuog
guilty - (adj.) euog
guilty of murder - (adj.) llofruddiog
guise - (n.) rhith [-iau, m.]
gulf - (n.) agendor (gagendor) [mf.], llynclyn [-noedd, m.], morgainc [morgeinciau, f.]
gull - (n.) gwylan [-od, f.]
gullet - (n.) cegen [-nau, f.], llwnc [llynciadau, m.]
gullibility - (n.) hydwylledd [m.]
gullible - (adj.) hydwyll, hygoelus
gulp - (n.) joch [-iau, m.], llwnc [llynciadau, m.], llynciad [-au, m.]
gulp - (v.) jochio [jochi-], llawcio [llawci-], llyncu [llync-; 3.s. & 2.s.imp. llwnc], traflyncu [traflync-]
gum - (n.) gorcharfan [-au, m.]
{ Gorcharfan is the kind of gum surrounding your teeth. }
gun - (n.) cyflegr [-au, m.], dryll [mf.], gwn [gynnau, m.], magnel [-au, f.]
gunboat - (n.) gynfad [-au, m.]
gunner - (n.) magnelwr [magnelwyr, m.]
gurgling - (n.) bwrlwm [byrlyau, m.]
gush - (v.) ffrydio [ffrydi-], pistyllio [pistylli-], rhaeadru [rhaeadr-]
gust - (n.) chwa [-on, -oedd, f.], cwthwm [cythymau, m.], gwth [-iau, m.]
gust of wind - (n.) awel o wynt
guts - (n.) perfedd [-ion, m.]
gutter - (n.) cafn [-au, cefnau, m.], cwter [-i, -ydd, f.]
guttural - (adj.) gyddfol
guzzle - (v.) bolera [boler-], traflyncu [traflync-]
guzzler - (n.) llyncwr [llyncwyr, m.]
gymnasium - (n.) campfa [campfeydd, -oedd, f.]
gypsies - (n.) sipsiwn [pl.] ha - (interj.) ha
habit - (n.) abid [mf.], arfer [-ion, mf.], arferiad [-au, m.]
{ Abid is the kind of habit a monk wears. }
habitable - (adj.) anheddol, cyfanheddol
habitat - (n.) cynefin [m.]
habitation - (n.) cyfannedd [cyfanheddau, cyfanheddion, m.]
hack - (n.) hac [-iau, m.]
hack - (v.) darnio [darni-], hacio [haci-]
hackle - (n.) heislan [-od, f.]
hackle flax - (v.) heislanu [heislan-]
haft - (n.) carn [-au, m.]
hag - (n.) gwrach [-i%od, -od, f.]
hail - (n.) cenllysg [coll.m.], cesair [pl.]
hail - (v.) bwrw cenllysg
{ Bwrw cenllysg is the kind of hailing the weather does to you. }
hailstones - (n.) cenllysg [coll.m.], cesair [pl.]
hair - (n.) blewyn [blew, m.]
coarse long hair - (n.) rhawn [m.]
grey hair - (n.) penllwydni [m.], penwynni [m.]
hair (of the head) - (n.) gwallt [-iau, m. & coll.]
hair of head - (n.) briger [-au, m.]
hair on horse's fetlocks - (n.) bacas [-au, bacsiau, f.]
hair standing on end - (n.) ceginwrych [m.]
white hair - (n.) penllwydni [m.], penwynni [m.]
hairpin turn - (n.) bachdro [-eau, -eon, m.]
hairs - (n.pl.) blewyn [blew, m.]
hairy - (adj.) blewog, gwalltog
half - (adj.) hanner
half a bushel - (n.) cibyn [-nau, m.]
half a bushel full - (n.) cibynnaid (cibyned) [cibynneidiau, cibyneidiau, m.]
half alive - (adj.) adfyw
half dead - (adj.) adfyw
half farthing - (n.) hatling [-au, -od, f.]
half smile - (n.) cilwen [-au, f.]
half - (n.) hanner [hanerau, m.]
halfpenny - (n.) dimai [dimeiau, f.]
halfpenny-worth - (n.) dimeiwerth [f.]
hall - (n.) llys [-oedd, m.], neuadd [-au, f.], plas [-au, m.]
{ Llys is a (law or royal) court, and by association
therefore some buildings or rooms used for or by courts might be
called such-and-such Hall would might be Llys hwn-a'r-llall. }
{ Neuadd is a (large) building or large open room. }
hallow - (v.) sancteiddio [sancteiddi-]
halt - (v.) cloffi [cloff-]
halter - (n.) cebystr [-au, m.], penffrwyn [-au, m.], tennyn [tenynnau, m.]
halve - (v.) haneru [haner-]
ham - (n.) gar [-rau, fm.]
hames - (n.) mynci [-%au, m.]
hammer - (n.) gordd [gyrdd, f.], morthwyl [-ion, m.], mwrthwl [myrthylau, m.]
hammer - (v.) dulio [duli-], morthwylio [morthwyli-]
hammerer - (n.) morthwyliwr [morthwylwyr, m.]
hamper - (n.) balleg [f.], cawell [cewyll, m.]
hamperful - (n.) cawellaid (cawelled) [cawelleidiau, m.]
hand - (n.) llaw [dwylo, dwylaw, f.], palf [-au, f.]
at hand - (adv.) gerllaw
hand of dial - (n.) bys [-edd, -iau, m.]
hand over - (v.) trosglwyddo [trosglwydd-]
reared by hand - (adj.) llawfaeth
hand-breadth - (n.) dyrnfedd [-i, f.]
hand-fed - (adj.) llywaeth
hand-rail - (n.) canllaw [-iau, m.]
handful - (n.) dyrnaid (dyrned) [dyrneidiau, m.]
handicraft - (n.) crefft [-au, f.]
handle - (n.) carn [-au, m.], clust [-iau, mf.], coes [-au, mf.], dolen [-ni, -nau, f.], dwrn [dyrnau, m.], troed [traed, mf.]
round basket without handle - (n.) gwyntell [-i, -au, f.]
handle - (v.) teimlo [teiml-], trafod [tra- &fod], trin [trini-]
handmaid - (n.) gwasanaethferch [-ed, f.], gwasanaethyddes [-au, f.], llawforwyn [llawforynion, f.]
handmaiden - (n.) gwasanaethferch [-ed, f.]
handsome - (adj.) golygus, hardd [pl. heirdd, heirddion; hardd- &adj], prydferth, prydweddol, telediw
handwriting - (n.) llawysgrifen [f.]
handy - (adj.) hylaw
hang - (v.) crogi [crog-], hongian [hongi-]
hang ears - (v.) moeli [moel-]
hangar - (n.) awyrendy [awyrendai, m.]
hanging - (adj.) crog
hangman - (n.) crogwr [crogwyr, m.]
hank - (n.) cengl [-au, f.]
hank - (v.) cenglu [cengl-]
hanker - (v.) ysu [ys-]
hankering - (n.) ysfa [ysfeydd, f.]
happen - (v.) damweinio [damweini-], darfod [dar- &fod], digwydd [digwydd-; 3.s. & 2.s.imp. digwydd]
happening - (n.) digwyddiad [-au, m.]
happiness - (n.) dedwyddwch (dedwyddyd) [m.], dywenydd [m.], hapusrwydd [m.]
happy - (adj.) dedwydd, gwynfydedig, hapus [hapus- &adj]
harbor - (n.) harbwr [harbwyr, m.]
harbor (harbour) - (n.) porthladd [-oedd, m.]
harbor (harbour) - (v.) llochesu [lloches-]
hard - (adj.) anawdd (anhawdd), anodd, caled [pl. -ion; calet- &adj], dygn
hard cash - (n.) arian sychion
hard of hearing - (adj.) trwm ei glyw
hard-hearted - (adj.) calon-galed
hard-heartedness - (n.) calon-galedwch [m.]
hard-working - (adj.) gweithgar
harden - (v.) caledu [caled-]
harden oneself - (v.) ymgaledu [ymgaled-]
hardly - (adv.) braidd, haeach, prin
hardly any - (adj.) nid nemor
hardness - (n.) caledi [m.], caledwch [m.]
hardship - (n.) caledi [m.]
hare - (n.) ceinach [-od, f.], cwningen [cwningod, f.], ysgyfarnog (sgwarnog) [-od, f.]
harlot - (n.) putain [puteiniaid, f.]
harlotry - (n.) puteindra [m.]
harm - (n.) argywedd [m.], asgen [-nau, f.], drwg [drygau, drygiau, m.], niwed [niweidiau, m.]
harm - (v.) amharu [amhar-], andwyo [andwy-], drygu [dryg-], niweidio [niweidi-]
{ You "amharu ar" something. } }
harmful - (adj.) andwyol, niweidiol
harmless - (adj.) diniwed
harmonious - (adj.) cerddgar, cyngan
harmonious song - (n.) cyfaenad [m.]
harmonist - (n.) cysonwr [cysonwyr, m.], cysonydd [-ion, m.]
harmonize - (v.) cydgordio [cydgordi-], cynganeddu [cynganedd-], cysoni [cyson-]
harmony - (n.) cynghanedd [cynganeddion, f.]
harness - (n.) harnais [harneisiau, m.]
harness - (v.) harneisio [harneisi-]
harp - (n.) telyn [-au, f.]
harp - (v.) rhygnu [rhygn-]
harpist - (n.) puror [-ion, m.], telynor [-ion, m.], telynores [-au, f.]
harpoon - (n.) tryfer [-i, f.]
harpoon - (v.) tryferu [tryfer-]
harrow - (n.) og [-au, f.], oged [-i, -au, f.]
harrow - (v.) llyfnu [llyfn-], ogedu [oged-]
Harry - (prop.n.) Harri
harsh - (adj.) aflafar, afrywiog, brwnt [f. bront; pl. bryntion], caled [pl. -ion; calet- &adj], cras [pl. creision], craslyd, dreng, gerwin
{ Afrywiog means "harsh" in a grammatical sense. }
harshness - (n.) craster [m.]
harvest - (n.) cynhaeaf [cynaeafau, m.]
harvest - (v.) cynaeafu (cynhaeafu) [cynaeaf-]
harvester - (n.) cynaeafwr (cynhaeafwr) [cynaeafwyr, cynhaeafwyr, m.]
hasp - (n.) hesben [-nau, f.]
haste - (n.) brys [m.], ffrwst [m.], prysurdeb [m.]
hasten - (v.) brysio [brysi-], ffrystio [ffrysti-], prysuro [prysur-]
hasty - (adj.) brysiog, prysur
hat - (n.) het [-iau, f.]
hatch - (n.) rhagddor [-au, f.]
hatch - (v.) deor [deor-], gori [gor-]
hatchel - (n.) heislan [-od, f.]
hate - (v.) casa/u [cas- &a/u]
hated - (adj.) digasog
hateful - (adj.) atgas (adgas), cas, digasog
hatefulness - (n.) atgasedd (atgasrwydd) [m.]
hater - (n.) cas [caseion, m.], casa/wr [casa/wyr, m.]
hating - (adj.) digasog
hatred - (n.) anhoffter [m.], atgasedd (atgasrwydd) [m.], cas [m.], casineb [m.], digasedd [m.]
haughty - (adj.) ffroenuchel, penuchel, trahaus
haulm - (n.) gwlyddyn [gwlydd, m.], gwrysg [coll.]
haunch - (n.) clun [-iau, f.]
haunches - (n.) pedrain [pedreiniau, f.]
haunt - (n.) cynefin [m.], cyniweirfa [cyniweirfeydd, f.]
haunt - (v.) lledrithio [lledrithi-]
have - (v.) cael (caffael) [irreg.]
have a date - (v.) cadw oed
have commerce with - (v.) ymgyfathrachu [ymgyfathrach-]
have dominion - (v.) arglwyddiaethu [arglwyddiaeth-]
have intercourse - (v.) cyfathrachu [cyfathrach-]
have intercourse with - (v.) cael cyfathrach a+
have mercy - (v.) trugarhau [trugar- &hau]
have relations with - (v.) cael cyfathrach a+
have to do with - (v.) gwneud a+
have zeal - (v.) eiddigeddu [eiddigedd-]
having a cold - (adj.) anwydog (anwydus)
having a forgiving disposition - (adj.) maddeugar
having a white spot on the forehead - (adj.) bal
having claws - (adj.) ewinog
having nails - (adj.) ewinog
having petals - (adj.) arbetalaidd
haven - (n.) aberfa [-oedd, f.], hafan [f.], porthladd [-oedd, m.]
Milford Haven - (prop.n.) Aberdaugleddyf
Haverfordwest - (prop.n.) Hwlffordd
havoc - (n.) difrod [-iau, m.], hafog [m.]
Hawarden - (prop.n.) Penarla+g
hawk - (n.) cudyll [-od, m.], curyll [-od, m.], gwalch [gweilch, m.], hebog [-au, m.]
hay - (n.) gwair [gweiriau, m.]
moorland hay - (n.) bragwair [m.]
hay-mow - (n.) cowlas [-au, mf.]
Hay-on-Wye - (prop.n.) Gelli (Gandryll), Y, Y Gelli (Gandryll)
hazard - (n.) mentr [f.]
hazard - (v.) mentro [mentr-]
haze - (n.) niwl (niwlen) [niwloedd, m.], nudden [f.], tawch [m.], tes [m.]
hazel - (n.) collen [cyll, f.]
hazy - (adj.) niwlog (niwliog)
he - (pron.) e (o; fe; fo; ef; efe; efo; efo+)
{ The form "e" is used in S. Wales and "o" in N. Wales. These forms
become "fe" and "fo" respectively if the preceding word ends with a
vowel. "Ef" is the literary form. "Efe" and "efo" are archaic
literary forms. }
as fast as he can - (adj.) nerth ei draed
as loud as he can - (adj.) nerth esgyrn ei ben
he also - (pron.) yntau
he enjoys - (v.) wrth ei fodd
he stands up - (v.) codi ar ei sefyll
he that - (pron.) sawl
he-ass - (n.) asyn [-nod, m.]
he-goat - (n.) bwch gafr
head - (adj.) pen
hair of head - (n.) briger [-au, m.]
head of family - (n.) penteulu [pennau teleuoedd, m.]
head - (n.) copa [-+u, -on, m.], pen [-nau, m.]
{ Copa is usually the top of a mountain, something like
that, although "pob copa walltog" is a cliche for everyone ("every
hairy head"). It does get used for the human head I suppose, but I
would expect to translate it as "summit". }
{ Pen is the usual word for the human head, probably the
only name for an animal head. It has other meanings: it is really
an "end" and might be either "end" of a pice of string or train or
even of a person ("pen o+l" is the rear). There are other meanings
-- it is used for "penrhyn", a peninsula, for mountains and so on. }
head-stall - (n.) penffrwyn [-au, m.]
heading - (n.) pennawd [penawdau, m.]
headland - (n.) pentir [-oedd, m.], talar [-au, f.]
{ Talar is the headland in a field. }
headlong - (adj.) llwr ei ben, pendramwnwgl
headmaster - (n.) prifathro [prifathrawon, m.]
headquarters - (n.) pencadlys [m.]
headstrong - (adj.) pen.galed, pen.gryf
heal - (v.) iacha/u [iach- &a/u], meddyginiaethu [meddyginiaeth-], mendio [mendi-]
become healed - (v.) ymiacha/u [ymiach- &a/u]
healer - (n.) iachawr [iachawyr, m.]
healing - (n.) iechydwriaeth [f.]
health - (n.) iacha+d [m.], iechyd [m.]
improve in health - (v.) hybu [hyb-]
restore to health - (v.) adfer (adferu; adferyd; edfryd) [adfer-; 3.s. adfer, edfryd, edfyr*; 2.s.imp. adfer]
healthful - (adj.) iachus (iachusol)
healthfulness - (n.) iachusrwydd [m.]
healthy - (adj.) iach, iachus (iachusol)
heap - (n.) cludair [cludeiriau, f.], crug [-iau, m.], cruglwyth [-i, -au, m.], pentwr [pentyrrau, m.], swp [sypiau, m.], tocyn [-iau, m.], tomen [-nydd, f.], twr [tyrrau, m.]
heap of corn sheaves - (n.) beisgawn [-au, f.]
heap - (v.) cruglwytho [cruglwyth-], curnennu [curnenn- &1, curnen- &2+], pentyrru [pentyrr- &1, pentyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. pentwr], sypio [sypi-], tyrru [tyrr- &1, tyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. twr], ysgafnu [ysgafn-]
hear - (v.) clywed [clyw-; 3.s. & 2.s.imp. clyw]
{ Clywed has tended to come to mean only the sense of hearing but
older people use it for other senses, so that as well as "clywed
sw+n" you can also "clywed blas" (more recently "blasu") and "clywed
arogl" (more recently "arogleuo") and also to feel an emotion
("clywed a+'r galon"). }
fierce hear - (n.) tanbeidrwydd [m.]
hear about - (v.) clywed am
hearer - (n.) clywedydd [-ion, m.], gwrandawr [gwrandawyr, m.]
hearing - (n.) clyw [m.], clywedigaeth [f.], gwrandawiad [m.]
hard of hearing - (adj.) trwm ei glyw
sense of hearing - (n.) clyw [m.]
hearken - (v.) gwrando (gwrandaw) [gwrandaw-; 3.s. gwrendy; 2.s.imp. gwrando, gwrandaw], ymwrando [ymwrand-]
hearken to - (v.) gwrando ar
hearse - (n.) elorgerbyd [-au, m.]
heart - (n.) asgre [f.], bryd [-iau, m.], calon [-nau, f.], ceudod [m.]
heart of timber - (n.) rhuddin [m.]
lose heart - (v.) gwan-galonni (gwan.galonni) [gwan-galonn- &1, gwan-galon- &2+, gwan.galonn- &1, gwan.galon- &2+]
take heart - (v.) ymwroli [ymwrol-]
heartbreaking - (adj.) torcalonnus
heartburn - (n.) dw+r poeth
hearten - (v.) calonogi [calonog-], gwroli [gwrol-]
hearth - (n.) aelwyd [-ydd, f.]
hearty - (adj.) calonnog
heat - (n.) angerdd [m.], brwd [m.], gwres [m.], poethder (poethni) [m.], tes [m.]
in heat - (adj.) gwasod, llodig
{ Gwasod is when a female animal is in heat. }
heat - (v.) gwresogi [gwresog-], poethi [poeth-], twymo (twymno) [twym-, twymn-]
heath - (n.) rhos [-ydd, f.]
heathen - (adj.) paganaidd
heathen - (n.) ethnig [m.], pagan [-iaid, m.]
heathenism - (n.) paganiaeth [f.]
heather - (n.) grug [m.]
heathery - (adj.) grugog
heave - (v.) cyhwfan (cwhwfan) [cyhwfan-, cyhw-?, cwhw-?]
heaven - (n.) celi (Celi) [m.], nef [-oedd, f.], nen [-nau, -noedd, f.]
heavenly - (adj.) nefol (nefolaidd)
heaviness - (n.) trymder [m.]
heavy - (adj.) swrth [f. sorth], trwm [f. trom; pl. trymion], trymaidd, trymllyd
grow heavy - (v.) trymhau [trym- &hau]
make heavy - (v.) trymhau [trym- &hau]
Hebraic - (adj.) Hebreaidd (Hebreig)
Hebraist - (n.) Hebreigydd [-ion, m.]
Hebrew - (adj.) Hebreaidd (Hebreig)
a Hebrew - (n.) Hebre%wr [Hebre%wyr, m.]
Hebrew woman - (n.) Hebrees [-au, f.]
Hebrew - (n.) Hebraeg [f.]
heck of (slang), a - (adj.) andras o
hectoring - (adj.) tordyn
hedge - (n.) clawdd [cloddiau, m.], coetgae [m.], gwrych [-oedd, m.], perth [-i, f.]
hedgehog - (n.) draenog [-od, -iaid, m.]
heed - (n.) ystyriaeth [-au, f.]
heed - (v.) hidio [hidi-], malio [mali-], ystyried [ystyri-]
heedful - (adj.) ystyriol
heedless - (adj.) anystyriol
heedlessness - (n.) anystyriaeth [f.]
heel - (n.) sawdl [sodlau, mf.]
heifer - (n.) anner [aneirod, -i, -au, f.], heffer [heffrod, f.], treisiad [treisiedi, f.]
height - (n.) anterth [m.], entrych [-oedd, -ion, m.], goruchelder [m.], uchder [m.], uchelder [-au, m.]
heights - (n.) uchafion [pl.], uchelion [pl.]
heir - (n.) aer [-ion, -on, m.], etifedd [-ion, m.]
heiress - (n.) aeres [-au, f.], etifeddes [f.]
Helen - (prop.n.) Elen
helicopter - (n.) awyren hofran
hell - (n.) annwn (annwfn) [m.], uffern [-au, f.]
hellish - (adj.) uffernol
helm - (n.) helm [-au, -ydd, f.], llyw [-iau, m.]
{ Helm is the kind of helm you put on your head. }
{ Llyw is helm like the helm of a ship. }
helmet - (n.) helm [-au, -ydd, f.]
helmsman - (n.) llywiwr [llywwyr, m.]
help - (n.) cymorth [m.], cynhorthwy [cynorthwyon, m.], help [m.], porth [m.]
{ Cymorth is a native Welsh word. }
{ Help is a borrowing from English. It is commonly used. }
help - (v.) cyfnerthu [cyfnerth-], cymorth [cymorth-], cynorthwyo [cynorthwy-], helpu (helpio) [help-, helpi-]
{ Cymorth is a native Welsh word. }
{ Helpu is a borrowing from English. It is commonly used. }
helper - (n.) cynorthwywr [cynorthwywyr, m.], helpwr [helpwyr, m.]
helpless - (adj.) diymadferth
helpmeet - (n.) ymgeledd [m.]
helter-skelter - (adj.) pendraphen
helter-skelter - (adv.) blith draphlith, blithdraphlith
hem - (n.) hem [-iau, f.]
hemlock - (n.) cegiden [cegid, cegyr, f.]
hemorrhage (haemorrhage) - (n.) gwaedlif [m.]
hemp - (n.) cywarch [f.]
hen - (n.) ia+r [ieir, f.]
young hen - (n.) cywen [-nod, f.]
hence - (adv.) ymaith
henceforth - (adv.) mwyach
Henry - (prop.n.) Harri
heptagon - (n.) seithongl [-au, f.]
her - (adj.) ei
her - (pron.) ei, hi
herb - (n.) llysieuyn [llysiau, m.]
aromatic herbs - (n.) perlysiau [pl.]
herbal - (adj.) llysieuol
Hercules - (prop.n.) Ercwlff
herd - (n.) cenfaint [cenfeiniau, cenfeintiau, f.]
herd of cattle - (n.) alaf [-oedd, elyf, m.]
herd of cows - (n.) buches [-au, -i, f.]
herds - (n.) anrhaith [anrheithiau, anrheithi, f.]
here - (adv.) yma ('ma)
here and there (lit. there and here) - hwnt ac yma
here are - (adv.) dyma
here is - (adv.) dyma
hereditary - (adj.) etifeddol
heredity - (n.) etifeddeg [mf.]
Hereford - (prop.n.) Henffordd
heresy - (n.) cam-gred (camgred) [f.], cyfeiliornad [-au, m.], heresi [-%au, f.]
heretic - (n.) heretic [-iaid, m.]
heretical - (adj.) hereticaidd
hermit - (n.) meudwy [-aid, -od, m.]
hermit-like - (adj.) meudwyaidd
hernia - (n.) bors [f.]
hero - (n.) arwr [arwyr, m.], arwrwas [arwrweision, m.], dewr [-ion, m.], gwron [-iaid, m.], rhyswr [rhyswyr, m.]
heroic - (adj.) arwraidd, arwrol
heroine - (n.) arwres [-au, f.]
heroism - (n.) arwriaeth [f.], gwroniaeth [f.]
heron - (n.) cre%yr [crehyrod, m.], garan [-od, mf.]
herring - (n.) pennog [penwaig, m.], ysgadenyn [ysgadan, m.]
hers - (pron.) eiddo
hesitate - (v.) petruso [petrus-]
hesitating - (adj.) petrus
hesitation - (n.) petruster [m.]
heterogeneity - (n.) amrywedd [m.]
heterogeneous - (adj.) afryw, cymysgryw, heterogenus
{ Afryw is "heterogenous" in a grammatical sense. }
hew - (v.) cymynu [cymyn-], naddu [nadd-; 3.s. & 2.s.imp. nadd], trychu [trych-]
hewer - (n.) cymynwr [cymynwyr, m.]
hewn - (adj.) nadd
hex - (n.) melltith [-ion, f.]
hibernate - (v.) gaeafu [gaeaf-]
hibernation - (n.) gaeafgwsg [m.]
hiccup - (n.) ig [-ion, m.]
hiccup - (v.) igian [igi-]
hidden - (adj.) argel, ce+l, cudd, cuddiedig, dirgeledig
hide - (n.) croen [crwyn, m.]
hide from - (v.) celu rhag
hide oneself - (v.) ymguddio [ymguddi-]
hide - (v.) celu [cel-], cuddio [cuddi-], dirgelu [dirgel-], llechu [llech-]
hideous - (adj.) erchyll, hyll [f. hell; pl. -ion]
hideousness - (n.) erchylltod (erchylltra) [m.]
hiding - (n.) cuddiad [-au, m.]
hiding place - (n.) cuddfa [cuddfeydd, f.]
hie - (v.) picio [pici-]
high - (adj.) bannog, diffwys, goruchel, tal, uchel [uched, cyfuwch (cuwch); uwch; uchaf]
as high - (adj.) cyfuwch (cuwch)
{ Eq. of "uchel". }
color (colour) too highly - (v.) gorliwio [gorliwi-]
high place - (n.) uchelfa [uchelfeydd, f.]
high priest - (n.) archoffeiriad [archoffeiriaid, m.]
high time - (adj.) rhywyr
most high - (adj.) goruchaf
of high degree - (adj.) uchelradd
high-flown - (adj.) hedegog
high-minded - (adj.) uchelfryd
high-principled - (adj.) egwyddorol
high-spirited - (adj.) calonnog, drythyll, porthiannus, ysbrydol
higher - (adj.) uwch
{ Comp. of "uchel". }
highest - (adj.) goruchaf, uchaf
{ Sup. of "uchel". }
highland - (n.) bre [-on, -oedd, f.], ucheldir [-oedd, m.]
highness - (n.) uchelder [-au, m.]
highway - (n.) priffordd [priffyrdd, f.]
hill - (n.) allt [elltydd, f.], bre [-on, -oedd, f.], bryn [-iau, m.], gallt [gelltydd, f.], garth [mf.], gorifyny [m.], moel [-ydd, f.], rhiw [-iau, f.], twyn [-i, m.], tyle [-au, m.]
{ Allt specifically means a hill on a road. }
hill-country - (n.) mynydd-dir [m.]
hill-side - (n.) allt [elltydd, f.]
hillock - (n.) banc [bencydd, m.], bryncyn [-nau, m.], crug [-iau, m.], ponc (poncen) [ponciau, f.], poncyn [ponciau, m.], tocyn [-iau, m.], twmpath [-au, m.], twyn [-i, m.]
hillside - (n.) llechwedd [-au, -i, f.]
hilly - (adj.) bryniog, mynyddig (mynyddog)
hilt - (n.) carn [-au, m.], dwrn [dyrnau, m.]
him - (pron.) e (o; fe; fo; ef; efe; efo; efo+), ei
{ The form "e" is used in S. Wales and "o" in N. Wales. These forms
become "fe" and "fo" respectively if the preceding word ends with a
vowel. "Ef" is the literary form. "Efe" and "efo" are archaic
literary forms. }
near him - (prep.) ar ei gyfyl
poor him! - (interj.) druan ohono fe!
shame on him! - (interj.) yr achlod iddo!
himility - (n.) ufudd-dod [m.]
himself, by - (adv.) ar ei ben ei hun
hind - (n.) ewig [-od, f.]
hinder - (v.) afrwyddo [afrwydd-], atal [atali-; 3.s. etyl, eteil*; 2.s.imp. atal], llesteirio (llestair) [llesteiri-], lluddio (lluddias) [lluddi-], nadu [nad-], rhagod [rhagod-], rhwystro [rhwystr-]
hinder from - (v.) atal rhag
hindering - (adj.) cyfatal
hindrance - (n.) anghaffael [m.], atal [-ion, m.], nidr [m.], rhwystr [-au, m.]
hinge - (n.) bach [-au, mf.]
door hinge - (n.) bach drws
hint - (n.) awgrym [-au, -iadau, m.]
hint - (v.) awgrymu [awgrym-]
hip - (n.) clun [-iau, f.], egroesen [egroes, f.]
hippopotamus - (n.) afonfarch [afonfeirch, m.]
hire - (n.) cyflog [-au, mf.], hur [-iau, m.]
for hire - (adj.) ar log
hire - (v.) cyflogi [cyflog-], hurio [huri-], llogi [llog-]
hired - (adj.) ardrethol
hireling - (n.) huriwr [hurwyr, m.]
hirer - (n.) cyflogwr [cyflogwyr, m.], huriwr [hurwyr, m.], llogwr [llogwyr, m.]
his - (adj.) ei
his own house - (n.) ei dy+ ei hun
on his guard - (adj.) ar ei ocheliad
set his mind to - (v.) rhoi ei fryd ar
his - (pron.) eiddo
hiss - (v.) chwithrwd [chwithryd-], chwythu [chwyth-], ffri%o [ffri%-], hwtio [hwti-], hysian (hysio) [hysi-], si%o [si%-]
historian - (n.) hanesydd [haneswyr, m.], ystori%wr [ystori%wyr, m.]
historical - (adj.) hanesyddol
history - (n.) hanes [-ion, m.], hanesiaeth [f.]
{ Hanesiaeth is history as a discipline. }
hit - (v.) taro [traw-; 3.s. tery; 2.s.imp. taro]
hitch - (n.) bachiad [-au, m.]
hither, bring - (v.) moes [def. {only imp.}]
hive - (n.) cwch [cychod, m.]
hiveful - (n.) cychaid (cyched) [cycheidiau, m.]
hoar-frost - (n.) arien [m.], barrug [m.], llwydrew [m.]
cast hoar-frost - (v.) barugo [barug-], llwydrewi [llwydrew-]
white with hoar-frost - (adj.) barugog
hoard - (n.) celc [mf.], cuddfa [cuddfeydd, f.]
hoard - (v.) cronni [cronn- &1, cron- &2+], cybydda [cybydd-]
hoarfrost - (n.) crwybr [-au, m.]
hoarse - (adj.) cryg [f. creg], cryglyd
hoarsen - (v.) crygu [cryg-]
hoarseness - (n.) crygni [m.]
hoary - (adj.) llwyd [pl. -ion]
hob - (n.) pentan [-au, m.]
hobble - (n.) cloffrwym [-au, m.]
hobble - (v.) hercian [herci-]
hobbledehoy - (n.) llipryn [-nod, m.]
hodge-podge (hotchpotch) - (n.) cawdel [m.], cawl [m.], cybolfa [cybolfeydd, f.], cymysgfa [cymysgfeydd, f.]
hodgepodge (hotchpotch) - (n.) bolsothach (bolysothach) [m.]
hog - (n.) mochyn [moch, m.], twrch [tyrchod, m.]
hoggish - (adj.) mochaidd
hold - (n.) afflau [m.], craff [-au, mf.], crap [-iau, m.], dalfa [dalfeydd, f.], gafael [-ion, f.]
grab hold of - (v.) gafael am
hold on to - (v.) gafael am
take hold - (v.) cydio [cydi-], ymafael (ymaflyd, ymaelyd) [ymafael-, ymafl-; 3.s. ymafael, ymeifl; 2.s.imp. ymafael]
take hold of - (v.) cydio yn
hold - (v.) cadw [cadw-; 3.s. ceidw; 2.s.imp. cadw], cynnal [cynhali-; 3.s. cynnal, cynneil*; 2.s.imp. cynnal], cynnwys [cynhwys- &1, cynwys- &2+], dal (dala) [dali-; 3.s. dail, deil; 2.s.imp. dal], gafael (gafaelyd) [gafael-; 2.s.imp. gafael]
{ Cynnwys means to contain, to hold in the way that a book
or bottle or tank does. I suspect that "potel yn cynnwys peint"
would contain a pint of whatever it was meant to hold. }
{ Dal is always used for holding with the hand (and also
means "to catch"). I suspect that "potel yn dal peint" would have
that capacity but might contain less. }
holding - (n.) daliad [-au, m.], tyddyn [-nod, -nau, m.]
hole - (n.) crau [creuau, m.], twll [tyllau, m.]
hole - (v.) tyllu [tyll-]
{ Tyllu is bore as in what a drill does. }
holey - (adj.) tyllog
holiday - (n.) dygwyl [m.], gw+yl [gwyliau, m.]
holiness - (n.) sancteiddrwydd [m.]
Holland - (prop.n.) Isalmaen
hollow - (adj.) cau, pantiog
hollow out - (v.) cafnio (cafnu) [cafni-, cafn-]
hollow tree - (n.) ceubren [-nau, m.]
hollow - (n.) hafn [-au, f.], pannwl [panylau, m.], pant [-iau, m.], plyg [-ion, -iau, m.], tyno [m.]
holly - (n.) celynnen [celyn, f.]
holm - (n.) marian [m.]
holt - (v.) honcian [honci-]
holy - (adj.) cysegr-la+n, gla+n, glwys, sanctaidd
Holy Spirit - (n.) Ysbryd Gla+n
the Holy One - (n.) Sanct [m.]
Holyhead - (prop.n.) Caergybi
Holywell - (prop.n.) Treffynnon
homage - (n.) gwrogaeth (gwarogaeth) [f.]
do homage - (v.) gwrogi [gwrog-]
home - (adj.) cartrefol
at home - (adv.) gartref
make home - (v.) cartrefu [cartref-]
return home - (v.) adrefu [adref-]
to(wards) home - (adv.) adref (adra)
{ "Adre" isused in S. Wales; "adra" in N. Wales. }
home - (adv.) adref (adra), gartref
{ "Adre" isused in S. Wales; "adra" in N. Wales. }
home - (n.) addef [m.], adlam [-au, m.], adwedd [m.], aelwyd [-ydd, f.], cartref [-i, -ydd, m.], tref [-i, -ydd, f.]
Home-Rule - (n.) ymreolaeth [f.]
Home-Ruler - (n.) Ymreolwr [Ymreolwyr, m.]
homely - (adj.) cartrefol
homesick - (adj.) hiraethus
homesickness - (n.) hiraeth [m.]
homestead - (n.) pentref [-i, -ydd, m.]
woodland homestead - (n.) coetre (coetref) [f.]
homily - (n.) homili [-%au, f.]
homosexual - (adj.) hoyw (hoew) [pl. -on; hoyw- &adj]
hone - (n.) hogfaen [hogfeini, m.]
hone - (v.) hogi [hog-]
honest - (adj.) onest (gonest)
honesty - (n.) gonestrwydd [m.], onestrwydd [m.]
honey - (n.) me+l [m.]
gather honey - (v.) mela [mel-]
honeycomb - (n.) crwybr [-au, m.], dil me+l
honeysuckle - (n.) gwyddfid [m.]
honor (honour) - (v.) anrhydeddu [anrhydedd-], arddyrchafu (arddyrchafael) [arddyrchaf-]
honorable (honourable) - (adj.) anrhydeddus, ceinmyg
honorary - (adj.) mygedol
honorer (honourer) - (n.) anrhydeddwr [anrhydeddwyr, m.]
hood - (n.) cwcwll [cycyllau, m.]
hooded - (adj.) cycyllog
hoof - (n.) carn [-au, m.], ewin [-edd, mf.]
hoofed - (adj.) carnog (carnol) [pl. -ion]
hook - (n.) bach [-au, mf.], bachyn [bachau, m.]
fish hook - (n.) bach pysgota
hook and eye - (n.) bach a dolen
hook it - (v.) heglu [hegl-]
reaping hook - (n.) cryman [-au, m.]
hook - (v.) bachu (bacho) [bach-]
hooked - (adj.) bachog
hooker - (n.) bachwr [bachwyr, m.]
hoop - (n.) cylch [-au, -oedd, m.]
hoot - (v.) hwtio [hwti-]
hop - (n.) herc [-iau, f.]
hop - (v.) hercian [herci-], llemain [llem- ?]
hope - (n.) gobaith [gobeithion, m.]
Band of Hope - (n.) gobeithlu [-oedd, m.]
Cape of Good Hope - (prop.n.) Penrhyn Gobaith Da
hope - (v.) gobeithio [gobeithi-]
hopeful - (adj.) gobeithiol
hopeless - (adj.) anobeithiol
horde - (n.) haid [heidiau, f.]
horizon - (n.) gorwel [-ion, m.]
horizontal - (adj.) llorwedd
horizontal bar - (n.) bar llorwedd
horn - (n.) corn [cyrn, m.]
given to horning - (adj.) twlciog
horn - (v.) cornio [corni-], twlcio [twlci-]
horned - (adj.) bannog, corniog
hornless - (adj.) moel [pl. -ion]
horrible - (adj.) arswydus, echryslon, erchyll
horror - (n.) arswyd [m.], aruthredd [-au, m.], erchylltod (erchylltra) [m.]
horse - (n.) ceffyl [-au, m.], gorwydd [gorw+ydd, m.], march [meirch, m.], planc [m.]
hair on horse's fetlocks - (n.) bacas [-au, bacsiau, f.]
ride a horse - (v.) marchoca/u [marchoc- &a/u]
horse-block - (n.) esgynfaen [m.]
horsehair - (n.) rhawn [m.]
horseman - (n.) marchog [-ion, m.], marchogwr [marchogwyr, m.]
horseshoe - (n.) pedol [-au, f.]
horticulture - (n.) garddwriaeth [f.]
hospice - (n.) ysbyty [ysbytai, m.]
hospitable - (adj.) croesawgar, croesawus, lletygar
hospital - (n.) clafdy [clafdai, m.], ysbyty [ysbytai, m.]
hospitality - (n.) lletygarwch [m.]
host - (n.) aig (eigiau) [f.], amnifer [-oedd, m.], bagad [-au, mf.], byddin [-oedd, f.], cad [-au, -oedd, f.], cyman [f.], gwahoddwr [gwahoddwyr, m.], lletywr [lletywyr, m.], lliaws [m.], llu [-oedd, m.], lluydd [m.], tyrfa [-oedd, f.]
{ Bagad means "host" in the sense of a large number, as in
"a host of options". }
{ Llu is host as in the heavenly host. }
hostage - (n.) gwystl [-on, m.]
hostile - (adj.) gelyniaethus, gelynol
hostility - (n.) gelyniaeth [f.]
hot - (adj.) brwd, gwresog, poeth [pl. -ion; poeth- &adj], tanbaid, tesog, twym
piping hot - (adj.) chwilboeth
hot - (v.) taro [traw-; 3.s. tery; 2.s.imp. taro]
hot-headed - (adj.) naturus, penboeth
hotel - (n.) gwesty [gwestai, -au, m.]
hotness - (n.) poethder (poethni) [m.]
hound - (n.) bytheiad [bytheiaid, m.], ci [cw+n, m.], ci hela, helgi [helgwn, m.]
houndish - (adj.) ci%aidd
houndishness - (n.) cieidd-dra [m.]
hour - (n.) awr [oriau, f.]
hour-glass - (n.) awrlestr [-i, m.], awrwydr [-au, m.]
house - (n.) ty+ [tai, m.]
business house - (n.) masnachdy [masnachdai, m.]
his own house - (n.) ei dy+ ei hun
market house - (n.) marchnaty [marchnatai, m.]
milk house - (n.) llaethdy [llaethdai, m.]
houseful - (n.) tyaid (tyed) [tyeidiau, m.]
household - (n.) tylwyth [-au, m.]
housetop - (n.) nen ty+
housewifery - (n.) hyswi%aeth [f.]
hovel - (n.) cut [-iau, m.]
hover - (v.) ehedfan [ehed-], hedfan [hed-], hofran [hofran- ?]
how - (adv.) mor
{ Mor is only used to modify adjectives, as in "mor fawr" -- so
big. }
how many - (adj.) sawl
how many - (inter. pron.) faint
how - (conj. & prep.) fel
how - (inter.) sut
however - (conj.) hagen
howl - (n.) na+d [nadau, f.], oernad [-au, f.]
howl - (v.) nadu [nad-], oernadu [oernad-], ubain [def.], udo [ud-]
hoyden - (n.) hoeden [-nau, -nod, f.]
hub - (n.) bogail [bogeiliau, mf.]
hubbub - (n.) cwrnad [-au, mf.], dadwrdd [m.], dwndwr [m.]
hue - (n.) eiliw [-iau, m.], gne [m.], gwawr [f.], lliw [-iau, m.]
hug - (n.) afflau [m.]
hug - (v.) cofleidio [cofleidi-], ymwasgu [ymwasg-]
huge - (adj.) abrwysgl, anferth, anferthol, aruthrol, diffwys, dirfawr, enfawr
hugeness - (n.) anferthedd [m.]
Hugh - (prop.n.) Hu (Huw)
hum - (n.) su [-on, m.], suad [m.]
hum - (v.) chwyrnu [chwyrn-], mwmian [mwmi-], suo [su-]
human - (adj.) dynol
humanity - (n.) dyndod [m.], dynoliaeth [f.]
humble - (adj.) difalch, gostyngedig, isel [ised; is; isaf], ufudd, ufyll
humble oneself - (v.) ymddarostwng [ymddarostyng-], ymostwng [ymostyng-]
humble - (v.) darostwng [darostyng-], gostwng [gostyng-; 3.s. & 2.s.imp. gostwng]
humble-minded - (adj.) iselfryd
humiliate - (v.) darostwng [darostyng-]
humiliation - (n.) darostyngiad [-au, m.], gostyngiad [m.], ymddarostyngiad [m.]
humility - (n.) gostyngeiddrwydd [m.], iselfrydedd [m.]
humor (humour) - (n.) arabedd [m.], hwyl [-iau, f.]
humorous - (adj.) doniol
humorous (humourous) - (adj.) digrif (digrifol), rhyfedd
hump - (n.) crwbi [-%od, m.], crwth [crythau, m.]
hump-backed - (adj.) cefn.grwm
Humphrey - (prop.n.) Wmffre
hundred - (n.) cant [cannoedd, -oedd, m.], cantref [-ydd, -i, m.]
one hundred twenty - (adj.) chweugain
hundredth - (adj.) canfed
hunger - (n.) cythlwng [m.], newyn [m.]
hungry - (adj.) llwglyd, newynog
hunt - (n.) helfa [-+u, helfeydd, f.]
hunt - (v.) hela [hel-], helcyd [helc-]
hunter - (n.) helfarch [helfeirch, m.], heliwr [helwyr, m.]
hunting - (n.) helwriaeth [-au, f.]
huntsman - (n.) heliwr [helwyr, m.]
hurdle - (n.) clwyd [-au, -i, -ydd, f.]
hurl - (v.) hyrddio (hyrddu) [hyrddi-, hyrdd-], taflu [tafl-; 3.s. teifl; 2.s.imp. tafl]
hurly-burly - (n.) ffwndwr [m.]
hurricane - (n.) corwynt [-oedd, m.], gyrwynt [-oedd, m.], hyrddwynt [-oedd, m.]
hurried - (adj.) brysiog
hurry - (n.) brys [m.], ffrwst [m.], prysurdeb [m.]
hurry - (v.) brysio [brysi-], ffrystio [ffrysti-], mwstro [mystr-], prysuro [prysur-]
hurt - (adj.) hurt
be hurt - (v.) anafu [anaf-]
hurt - (n.) addoed [m.], afles [m.], argywedd [m.], drwg [drygau, drygiau, m.]
hurt - (v.) brifo [brif-], briwo [briw-], dolurio [doluri-], drygu [dryg-], niweidio [niweidi-]
husband - (n.) gw+r [gwy+r, m.]
marry a husband - (v.) gwra [gyr-]
seek a husband - (v.) gwra [gyr-]
husbandman - (n.) llafurwr [llafurwyr, m.]
hush - (n.) ust [m.]
hush - (v.) suo [su-]
hush! - (interj.) ust
husk - (n.) cib [-au, m.], cibyn [-nau, m.], eisin [pl.], plisgyn [plisg, m.], rhuchen [rhuchion, f.]
husk - (v.) plisgo [plisg-]
hut - (n.) bwth [bythod, m.], bwthyn [bythynnod, m.], cwt [cytiau, cytau, m.]
hydrogen - (n.) hidrogen [m.]
hydrostatics - (n.) hidrostateg [f.]
hyena - (n.) udfil [-od, m.]
hygiene - (n.) iechydiaeth [f.]
hygienic - (adj.) iechydol
hymn - (n.) cathl [-au, cethlydd, f.], emyn [-au, m.], hymn [-au, f.]
hymn - (v.) cathlu [cathl-]
hymnbook - (n.) emyniadur [-on, m.]
hymnist - (n.) emynydd [-ion, m.]
hymnody - (n.) emynyddiaeth [f.]
hymnology - (n.) emynyddiaeth [f.]
hyperbole - (n.) gormodiaith [f.]
hypocrisy - (n.) rhagrith [-ion, m.]
practice (practise) hypocrisy - (v.) rhagrithio [rhagrithi-]
hypocrite - (n.) rhagrithiwr [rhagrithwyr, m.]
hypocritical - (adj.) rhagrithiol
hyssop - (n.) isop [m.] I - (pron.) fi, i (fi), mi, myfi
I also - (pron.) innau (finnau; minnau)
I wonder - (adv.) tybed
I'm sorry {about} - Mae'n chwith gen i {am}, Mae'n ddrwg gen i {am}
ice - (n.) ia+ [m.], rhew [-oedd, -ogydd, m.]
iceberg - (n.) rhewfryn [-iau, m.]
icicles - (n.) pibonwy [pl.]
icy - (adj.) rhewllyd
idea - (n.) drychfeddwl [drychfeddyliau, m.], meddylddrych [-au, m.], meddylrith [-iau, m.], syniad [-au, m.]
ideal - (adj.) delfrydol
ideal - (n.) delfryd [-au, mf.]
ideality - (n.) delfrydiaeth [f.]
identity - (n.) hunaniaeth [-au?, f.], unoliaeth [f.]
idiom - (n.) adroddwedd [-au, -ion, f.], ieithwedd [-au, -ion, f.], priod-ddull [-iau, m.]
idiotic - (adj.) penffol
idle - (adj.) gweili, ofer, segur
idle talk - (n.) clebar (cleber) [mf.]
idle - (v.) diogi [diog-], ofera [ofer-], segura [segur-]
idleness - (n.) segurdod [m.], seguryd [m.]
idler - (n.) diogyn [m.], oferwr [oferwyr, m.], segurwr [segurwyr, m.]
idol - (n.) eilun [-od, m.]
worship idols - (v.) eilunaddoli [eilunaddol-]
idolator - (n.) eilunaddolwr [eilunaddolwyr, m.]
if - (conj.) ai, os, pe, ped
{ Pe is used for if when it is contrary to fact, as in "if I were
a rich man, na na ..." }
if it is not - (conj.) onis
if not - (conj.) oni (onid)
if otherwise - (adv.) os amgen
ignoble - (adj.) anenwog, anfonheddig
ignorance - (n.) anwybod [m.], anwybodaeth [-au, mf.]
ignorant - (adj.) anhyddysg, anwybodus
ignore - (v.) anwybyddu [an- &gwybod]
ill - (adj.) claf [pl. cleifion], gwael [gwael- &adj], sa+l [sal- &adj], tost
fall ill - (v.) clafychu [clafych-]
ill report - (n.) anair [aneiriau, aneiri, m.], drygair [drygeiriau, m.]
make ill - (v.) anhwyluso [anhwylus-]
ill-equipped - (adj.) anghywair
ill-matched - (adj.) anghymharus
ill-tempered - (adj.) annaturus
ill-treat - (v.) cam-drin [cam-drin-]
ill-treatment - (n.) camdriniaeth [f.]
ill? - (adj.) annhymerus
illegal - (adj.) anghyfreithlon (anghyfreithiol)
illegible - (adj.) aneglur
illegitimate - (adj.) anghyfreithlon (anghyfreithiol)
illiterate - (adj.) anllythrennog
illness - (n.) adwyth [-au, m.], afiechyd [-on, m.], anhwylustod [m.], annhymer [-au, -oedd, f.], cystudd [-iau, m.], gwaeledd [m.], saldra [m.], salwch [m.], selni [m.]
illuminate - (v.) goleuo [goleu-]
illusion - (n.) hud [-ion, m.], lledrith [m.]
illusive - (adj.) lledrithiol
illusory - (adj.) lledrithiol
illustrated - (adj.) darluniadol
illustration - (n.) eglureb [-au, f.]
image - (n.) delw [-au, f.], eiliw [-iau, m.], eilun [-od, m.], llun [-iau, m.], rhith [-iau, m.]
graven image - (n.) cerfddelw [-au, f.]
mental image - (n.) meddylrith [-iau, m.]
imaginary - (adj.) dychmygol
imagination - (n.) darfelydd [-ion, m.], dychymyg [dychmygion, m.]
imagine - (v.) bwrw [bwri-; 2.s.imp. bwrw, bwra], dychmygu [dychmyg-], dyfeisio [dyfeisi-], tybio (tybied) [tybi-; 3.s. & 2.s.imp. tyb]
{ Bwrw (which is otherwise various things like
"cast") is close to "tybio", but may have more of an element of
doubt about it ("a bwrw fod" -- "just supposing that") and may mean
supposing contrary to expectation. It seems to get the "suppose" or
"imagine" meaning from senses related to casting lots or guessing. }
{ Tybio means that I have formed a hypothesis on which I intend to
act. }
imbibe - (v.) sugno [sugn-]
imbue - (v.) trwytho [trwyth-]
imitate - (v.) arddullio [arddulli-], dilyn [dilyn-; 3.s. & 2.s.imp. dilyn], dynwared [dynwared-], efelychu [efelych-]
imitation - (n.) dilyniad [m.], dynwarediad [-au, m.], efelychiad [-au, m.]
imitative - (adj.) dynwaredol, efelychiadol
imitator - (n.) arddulliwr [arddullwyr, m.], arddullydd [-ion, m.], dilynwr [dilynwyr, m.], dynwaredwr [dynwaredwyr, m.], efelychwr [efelychwyr, m.]
immaculate - (adj.) difrycheulyd
immaterial - (adj.) annefnyddiol
immature feathers - (n.) gorblu [coll.]
immediate - (adj.) di-oed, diatreg, union.gyrchol (union.gyrch)
immemorial - (adj.) anhygof
immense - (adj.) dirfawr, eang [ehang- &adj], enfawr
{ Dirfawr is very large ("dir-" is an extreme);
something abstract would be "dirfawr" ("mewn dirfawr angen" -- "in
extreme need"). }
{ Eang is broad, open, wide, expansive, stretching
over a great distance; either just the physically expansive or
metaphors from that ("rychwant eang o wybodaeth" -- "a immense
range of knowledge"). }
immensity - (n.) anfeidroledd [m.], ehangder [eangderau, m.]
immerse - (v.) trochi [troch-; 3.s. trych*]
{ Trochi has the sense of immerse in N. Wales. }
immerser - (n.) trochwr [trochwyr, m.]
immersion - (n.) trochfa [trochfeydd, f.]
immersionist - (n.) trochwr [trochwyr, m.]
immoderate - (adj.) anghymedrol
immodest - (adj.) aflednais
immodesty - (n.) afledneisrwydd [m.]
immoral - (adj.) anfoesol, anfucheddol
immorality - (n.) anfoes [-au, f.], anfoesoldeb [m.]
immortal - (adj.) anfarwol
immortality - (n.) anfarwoldeb [m.]
immortalize - (v.) anfarwoli [anfarwol-]
immovable - (adj.) di-syfl
immutability - (n.) dianwadalwch [m.]
immutable - (adj.) anghyfnewidiol, dianwadal
imp - (n.) coblyn [-nod, m.], pegor [-au, m.]
impair - (v.) amharu [amhar-]
{ You "amharu ar" something. } }
impairment - (n.) amhariad [m.]
impart - (v.) cyfrannu [cyfrann- &1, cyfran- &2+]
impartial - (adj.) amhlaid (amhleidiol; amhleitgar), amhleidiol (amhleitgar), diduedd
impartiality - (n.) amhleidiaeth [f.]
impatient - (adj.) anoddefgar, diamynedd
impede - (v.) llesteirio (llestair) [llesteiri-]
impediment - (n.) anach [-au, mf.], atal [-ion, m.]
impel - (v.) hyrddio (hyrddu) [hyrddi-, hyrdd-]
impenetrable - (adj.) anhreiddiol
impenitent - (adj.) anedifeiriol
imperfect - (adj.) amherffaith, anorffennol
imperfection - (n.) amherffeithrwydd [m.]
imperial - (adj.) ymerodrol
imperil - (v.) peryglu [perygl-]
imperishable - (adj.) anniflanedig
impermeable - (adj.) anhydraidd
impersonal - (adj.) amhersonol
impervious - (adj.) anhreiddiol
impious - (adj.) afrasol (afraslon)
implacable - (adj.) anghymodlawn (anghymodlon)
implore - (v.) crefu [cref-], erfyn [erfyni-; 3.s. & 2.s.imp. erfyn], ymbil (ymbilio) [ymbil-, ymbili-], ymhw+edd [ymhwedd-]
{ You "crefu ar" a person. }
{ You "erfyn ar" a person. }
import - (v.) mewnforio [mewnfori-]
importance - (n.) pwys [-au, -i, m.], pwysigrwydd [m.]
important - (adj.) pwysig [pwysic- &adj]
imports - (n.) mewnforion [pl.]
importunate - (adj.) haerllug, taer
importunity - (n.) haerllugrwydd [m.], taerineb (taerni) [m.]
impose - (v.) arddodi [arddod-]
imposition - (n.) arddodiad [-au, m.]
impossible - (adj.) amhosibl (amhosib), annichon (annichonadwy)
impostor (imposter) - (n.) ffugiwr [ffugwyr, m.]
impotence - (n.) anallu [-oedd, m.], analluedd [m.]
impoverish - (v.) llymhau [llym- &hau], tlodi [tlod-]
impoverished - (adj.) amdlawd
impracticable - (adj.) anymarferol
impractical - (adj.) anymarferol
impregnable - (adj.) di-syfl
impress - (v.) argraffu [argraff-], menu [men-]
impression - (n.) argraff [-au, -ion, f.], argraffiad [-au, m.]
make impression - (v.) minio [mini-]
wrong impression - (n.) camargraff [mf.]
imprint - (n.) argraff [-au, -ion, f.]
imprison - (v.) carcharu [carchar-]
imprisonment - (n.) carchariad [m.]
improbability - (n.) annhebygolrwydd [m.]
improbable - (adj.) annhebygol
impromptu - (adj.) byrfyfyr, difyfyr
improper - (adj.) afryw, afrywiog, amhriodol, anaddas, anweddus
{ Afrwy means "improper" as applied to compounds. }
{ Afrywiog means "improper" as applied in grammar to
relative clauses. }
improve - (v.) gwella [gwell-], gwellhau [gwell- &hau]
improve in health - (v.) hybu [hyb-]
improvement - (n.) gwellhad [m.], gwelliant [gwelliannau, m.]
imprudence - (n.) anghallineb [m.], annoethineb [m.]
imprudent - (adj.) annoeth
impudence - (n.) digywilydd-dra [m.], haerllugrwydd [m.], wynebgaledwch [m.]
impudent - (adj.) digywilydd, haerllug, talgryf, wynebgaled
impulse - (n.) hwrdd [hyrddiau, m.]
impulsive - (adj.) byrbwyll
impulsiveness - (n.) byrbwylltra [m.]
impure - (adj.) amhu+r (amhurol)
impurity - (n.) amhurdeb (amhuredd) [-au, m.]
impute - (v.) cyfrif [cyfrif-]
in - (prep.) i mewn, yn (ym; yng) [yn- &prep2]
{ The alternate forms of "yn" are a form of assimilation used when the
following word experiences its nasal mutation. See Section 7.1 for
details. }
advanced in years - (adj.) mewn gwth o oedran
bask in the sun - (v.) bolheulo [bolheul-]
be in service - (v.) gweini [gweinydd-]
break in pieces - (v.) dryllio [drylli-]
dry in the sun - (v.) cynaeafa (cynhaeafa) [cynaeaf-]
engage in service - (v.) cyflogi [cyflog-]
improve in health - (v.) hybu [hyb-]
in (a) - (prep.) mewn
in accordance with - (prep.) yn unol a+
in agreement - (adj.) amodig
in agreement with - (prep.) yn unol a+
in calf - (adj.) cyflo
in chains - (adj.) cadwynog
in concert - (adv.) ar y cyd
in connection (connexion) - (adv.) yngly+n
in connection (connexion) with - (prep.) yngly+n a+
in cynghanedd - (adj.) cynganeddol
in debt - (adj.) dyledog
in every - (adj.) ymhob
in favor (favour) of - o blaid
in general - (adv.) yn gyffredinol
in heat - (adj.) gwasod, llodig
{ Gwasod is when a female animal is in heat. }
in order to - (prep.) er [er- &prep2], i [irreg.]
in ruins - (adj.) adfeiliedig
in spite of - (prep.) er gwaethaf
in succession - (adv.) o'r bron
in the course of - (prep.) yn ystod
in time - (adv.) mewn pryd
in unison - (adv.) yn unsain
lacking in understanding - (adj.) anneallus
meet in conference - (v.) cynadledda [cynadledd-]
poem in free meter (metre) - (n.) pryddest [-au, f.]
put in order - (v.) cymhennu [cymhenn- &1, cymen- &2+], taclu [tacl-]
rich in milk - (adj.) llaethog
set army in array - (v.) byddino [byddin-]
set in order - (v.) cyweirio [cyweiri-]
shut in - (v.) amga/u [amg- &a/u]
string in faith - (adj.) ffyddiog
take part {in} - (v.) cymryd rhan {yn}
unequal in weight - (adj.) anghytbwys
well smitten in years - (adj.) mewn gwth o oedran
in- - (pfx.) an- (a-; af-)
{ This prefix causes a nasal mutation to the affixed stem. }
inability - (n.) anabledd [m.], anallu [-oedd, m.], analluedd [m.]
inaccessible - (adj.) anhyffordd, anhygyreb, diarffordd
inaccuracy - (n.) anghywirdeb [-au, m.]
inaccurate - (adj.) anghywir, gwallus
inactive - (adj.) anfywiol
inadequacy - (n.) annigonolrwydd [m.]
inadequate - (adj.) annigonol
inadvertent - (adj.) amryfus
inanimate - (adj.) anfyw, anfywiol
inaudible - (adj.) anhyglyw
inaugural - (adj.) agoriadol
incapable - (adj.) analluog
incapacitate - (v.) analluogi [analluog-]
incapacity - (n.) anghymhwyster [m.]
incarnate - (v.) ymgnawdoli [ymgnawdol-]
become incarnate - (v.) ymgnawdoli [ymgnawdol-]
incarnation - (n.) ymgnawdoliad [m.]
incense - (n.) arogl-darth [m.]
burn incense - (v.) arogldarthu [arogldarth-]
incest - (n.) llosgach [m.]
inch - (n.) modfedd [-i, f.]
inches, eighteen - (n.) cyfelin [-au, f.]
incident - (n.) cyfranc [cyfrangau, fm.]
incisive - (adj.) bachog, cyr.haeddgar
incite - (v.) annog [anog-; 3.s. annog, ennyg*; 2.s.imp. annog], annos [annos-], hysian (hysio) [hysi-]
{ Annos means to set something like a dog on someone. }
incivility - (n.) anfoesgarwch [m.]
inclination - (n.) gogwydd [-iadau, m.], gogwyddiad [-au, m.], osgo [m.], tuedd [-iadau, -au, mf.], tueddfryd [m.]
incline - (v.) gogwyddo [gogwydd-], tueddu [tuedd-]
inclined - (adj.) tueddol
be inclined - (v.) ymglywed [ymglyw-]
include - (v.) cynnwys [cynhwys- &1, cynwys- &2+]
incombustible - (adj.) anllosgadwy
income - (n.) cyllid [-au, m.], incwm [incymau, m.]
incommensurable - (adj.) anghyfesur
incommunicable - (adj.) anghyfranogol
incompact - (adj.) anghryno
incomparable - (adj.) anghymharol, heb ei ail
incompatible - (adj.) anachaidd, anghydweddol
incomplete - (adj.) anghyflawn, anorffenedig
incomprehensible - (adj.) annirnadwy
inconsistency - (n.) anghysondeb (anghysonder) [-au, m.]
inconsistent - (adj.) anghyson
inconspicuous - (adj.) anamlwg
inconstant - (adj.) chwit-chwat, oriog
incontinence - (n.) anataliad [m.], anniweirdeb [m.]
incontinent - (adj.) anniwair
inconvenience - (n.) anghyfleustra (anghyfleuster) [anghyfleusterau, m.], anhwylustod [m.]
inconvenient - (adj.) anghyfleus, anhwylus
incorporate - (v.) corffori [corffor-]
incorrect - (adj.) anghywir, gwallus
incorrupt - (adj.) anllygredig
incorruptible - (adj.) anllygradwy, anllygredig
incorruption - (n.) anllygredigaeth [f.]
increase - (n.) amlhad [m.], cynnydd [m.]
yield increase - (v.) cnydio [cnydi-]
increase - (v.) amlhau [aml- &hau], chwyddo [chwydd-], cynyddu [cynydd-], mwyhau [mwy- &hau], ychwanegu [ychwaneg-]
increasing - (adj.) cynyddol
increasing - (n.) amlhad [m.]
incredible - (adj.) anghredadwy, anhygoel
incubate - (v.) deor [deor-]
incubus - (n.) bwrn [byrnau, m.]
incumbent - (n.) periglor [-ion, -iaid, m.]
incurable - (adj.) anaele, anesgor (anesgorol), anfeddyginiaethol, anwelladwy
indebted - (adj.) dyledog
indecent - (adj.) anweddaidd, anweddus
indeed - (adv.) yn wir
indefatigable - (adj.) diflin (diflino)
indefinite - (adj.) amhendant (amhenodol), amhennodol, penagored
indelible - (adj.) annileadwy
indelicacy - (n.) afledneisrwydd [m.], anghymhendod [m.]
indelicate - (adj.) aflednais
indemnify - (v.) digolledu [digolled-]
independence - (n.) annibyniaeth [f.]
independent - (adj.) annibynnol (annibynnus)
Independent - (n.) Annibynnwr [Annibynnwyr, m.]
indescribable - (adj.) annisgrifadwy
index - (n.) dan.goseg [-ion, f.], mynegai [mynegeion, m.]
index finger - (n.) mynegfys [-edd, m.]
indicate - (v.) arddan.gos (arddangos) [arddan.gos-; 3.s. ardden.gys; 2.s.imp. arddan.gos], arwyddoca/u [arwyddoc- &a/u]
indifference - (n.) difaterwch [m.], difrawder [m.]
indifferent - (adj.) difater, difraw
indigence - (n.) angenoctid [m.]
indigent - (adj.) anghenus
indigestion - (n.) camdreuliad [m.]
indignant - (adj.) digofus
indignation - (n.) dicllonrwydd [m.], digofaint [m.], llidiowgrwydd [m.], soriant [soriannau, m.]
indirect - (adj.) anunion (anuniongyrchol)
indispensable - (adj.) anhepgor (anhepgorol), anhepgorol
indisposed - (adj.) annhueddol
indisputable - (adj.) di-ddadl, diamheuol, diymwad
indistinct - (adj.) aneglur, bloesg, brith [f. braith], myngus
speak indistinctly - (v.) bloesgi [bloesg-]
indistinctive - (adj.) anhynod
individual - (adj.) unigol
individual - (n.) unigol [-ion, m.]
individualist - (n.) unigolydd [-ion, m.]
individuality - (n.) unigoliaeth [f.], unigolrwydd [m.]
indoctrinate - (v.) athrawiaethu [athrawiaeth-]
indolent - (adj.) diog [dioc- &adj], dioglyd
induce - (v.) anwytho [anwyth-], cymell [cymhell- &1, cymell- &2+; 3.s. & 2.s.imp. cymell]
inducement - (n.) argymhelliad [-au, m.], cymhelliad [cymhellion, m.]
induction - (n.) anwythiad [m.]
inductive - (adj.) anwythol
indulge - (v.) anwesu [anwes-], maldodi [maldod-], moethi [moeth-]
indulgence - (n.) anwes [-au, m.], moeth [-au, m.], mwythau [pl.]
Papal indulgence - (n.) cuedd [m.]
industrial - (adj.) diwydiannol, gweithfaol
industrious - (adj.) diwyd, gweithgar, hywaith
industry - (n.) diwydiant [diwydiannau, m.], diwydrwydd [m.]
{ Diwydiant is the kind of industry you can work for. }
{ Diwydrwydd is the industry that is the opposite of
laziness. }
inebriate - (n.) meddwyn [meddwon, m.]
inebriate - (v.) meddwi [meddw-]
inebriated - (adj.) meddw [pl. -on]
ineffable - (adj.) anhraethol
ineffaceable - (adj.) annileadwy
ineffective - (adj.) aneffeithiol
ineffectual - (adj.) aneffeithiol
inelegant - (adj.) annillyn
ineligible - (adj.) annewisol
inept - (adj.) di-glem
inequality - (n.) anghyfartaledd [m.]
inequity - (n.) anghyfiawnder [m.], anuniondeb [m.]
inertia - (n.) anegni [m.], syrthni [m.]
inevitable - (adj.) anesgor (anesgorol), anochel (anocheladwy)
inexcusable - (adj.) anesgusodol
inexhaustible - (adj.) dihysbydd
inexperienced - (adj.) amhrofiadol
inexplicable - (adj.) anesboniadwy
infallibility - (n.) anffaeledigrwydd [m.]
infallible - (adj.) anffaeledig, di-feth (difeth), diball
infamous - (adj.) ysgeler
infamy - (n.) anair [aneiriau, aneiri, m.], ysgelerder [-au, m.]
infancy - (n.) babandod [m.], mabandod [f.], maboed [m.], mebyd [m.], plentyndod [m.]
infant - (n.) plentyn [plant, m.]
infatuate - (v.) ffoli [ffol-], gwirioni [gwirion-]
infect - (v.) heintio [heinti-]
infectious - (adj.) heintus
infer - (v.) casglu [casgl-; 3.s. & 2.s.imp. casgl]
inferior - (adj.) is, israddol
{ Comp. of "isel". }
inferior person or thing - (n.) adlaw [-iaid, m.]
inferior - (n.) isradd [-iaid, -au, m.]
inferiority - (n.) israddoldeb [m.]
infernal - (adj.) uffernol
inficel - (adj.) anghredadwy
infidel - (n.) anffyddiwr [anffyddwyr, m.], anghredadun [-iaid, anghredinwyr, m.]
infidelity - (n.) anffyddiaeth [f.], anghred [f.], anghrediniaeth [f.]
infinite - (adj.) anfeidraidd, anfeidrol, annherfynol
infinitive - (adj.) annherfynol
infinity - (n.) anfeidredd [m.], anfeidroldeb [m.]
infirm - (adj.) cymhercyn, methedig [pl. -ion]
infirmary - (n.) clafdy [clafdai, m.]
infirmity - (n.) nychdod [m.]
inflame - (v.) brydio [brydi-], ennyn [enynn- &1; enyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. ennyn], llidio [llidi-]
inflamed - (adj.) enynnol, llidiog, llidus
inflammable - (adj.) anllosgadwy, hylosg
inflammation - (n.) enynfa [enynfeydd, f.], enyniad [-au, m.], llid [-au, m.]
inflammatory - (adj.) enynnol
inflect - (v.) treiglo [treigl-]
inflection - (n.) treigliad (treiglad) [-au, m.]
inflexible - (adj.) anhyblyg, anystwyth
influence - (n.) dylanwad [-au, m.]
influence - (v.) dylanwadu [dylanwad-]
influential - (adj.) dylanwadol
influenza - (n.) anwydwst [f.]
inform - (adj.) llegach
inform - (v.) hysbysu [hysbys-]
informal - (adj.) anffurfiol
informant - (n.) hysbyswr [hysbyswyr, m.]
information - (n.) hysbysrwydd [m.]
informer - (n.) hysbyswr [hysbyswyr, m.]
infrequent - (adj.) anaml, anfynych
ingenious - (adj.) celfyddgar, ciwt
ingenuity - (n.) athrylith [-oedd, f.]
ingenuous - (adj.) disyml, unplyg
ingrained, become - (v.) greddfu [greddf-]
ingratitude - (n.) anniolchgarwch [m.]
ingredient - (n.) cyffur (cyffer) [-iau, m.]
inhabit - (v.) cyfanheddu [cyfanhedd-], gwladychu [gwladych-], preswylio [preswyli-]
inhabitant - (n.) preswylydd [-ion, preswylwyr, m.]
inhabitants - (n.) trigolion [pl.]
inhabited - (adj.) cyfanheddol, cyfannedd
inhabited place - (n.) cyfannedd [cyfanheddau, cyfanheddion, m.]
inherit - (v.) etifeddu [etifedd-]
inherit? - (v.) aerio [aeri-]
inheritance - (n.) etifeddiaeth [-au, f.], treftadaeth [f.]
inheritor - (n.) etifedd [-ion, m.]
inhibition - (n.) atalnwyd [-au, f.]
inhuman - (adj.) annynol
inimical - (adj.) gelyniaethus
iniquity - (n.) anundeb [m.], anwiredd [-au, m.], camwedd [-au, m.]
initial - (adj.) dechreuol
initiate - (v.) egwyddori [egwyddor-]
inject - (v.) chwistrellu [chwistrell-]
injure - (v.) amharu [amhar-], drygu [dryg-], niweidio [niweidi-]
{ You "amharu ar" something. } }
injured - (adj.) anafus
injurious - (adj.) niweidiol
injury - (n.) abwth [m.], cam [-au, m.], camwri [m.], murn [m.], niwed [niweidiau, m.], sar.had [-au, m.]
injury - (v.) sar.hau [sar.- &hau]
injustice - (n.) anghyfiawnder [m.], anundeb [m.], anuniondeb [m.]
ink - (n.) inc [m.]
inland region - (n.) canoldir [-oedd, m.]
inn - (n.) gwesty [gwestai, -au, m.], tafarn [-au, mf.]
inn-keeper - (n.) tafarnwr [tafarnwyr, m.]
innate - (adj.) anianol, cynhenid, cynhwynol
innocence - (n.) dieuogrwydd [m.], diniweidrwydd [m.], gwiriondeb [m.], puredd [m.]
innocent - (adj.) dieuog, diniwed, gwirion [pl. -iaid; gwirion- &adj]
innumerable - (adj.) afrifed, aneirif, annifeiriol (annifer), dirifedi
inordinance - (n.) anghymesuredd [m.]
inordinate - (adj.) anghymesur
inquest of coroner - (n.) trengholiad [-au, m.]
inquire - (v.) holi [hol-; 3.s. & 2.s.imp. hawl], ymofyn [ymofynn- &1, ymofyn- &2+]
inquire (enquire) - (v.) ymholi [ymhol-; 3.s. & 2.s.imp. ymhawl]
inquirer - (n.) ymofynnydd [-ion, m.]
inquiry - (n.) ymofyn [-ion, m.]
inquiry (enquiry) - (n.) ymholiad [-au, m.]
inquisition - (n.) chwil-lys [m.]
inquisitive - (adj.) chwilfrydig, chwilgar, holgar
inquisitiveness - (n.) chwilgarwch [m.]
insane - (adj.) gorffwyllog, gwallgof
insane asylum - (n.) gwallgofdy [gwallgofdai, m.]
insanity - (n.) gorffwylltra [m.], gwallgofrwydd [m.]
insatiable - (adj.) anniwall
inscription - (n.) arysgrif [-ion, -au, f.], arysgrifen [-nau, f.]
insect - (n.) pryf [-ed, m.], trychfil [-od, m.]
insecure - (adj.) anniogel
inseparable - (adj.) anwahanadwy
inside - (adv.) tu mewn
inside out - (adv.) tu chwith
inside - (prep.) i mewn
insidious - (adj.) llechwraidd
insignificance - (n.) dinodedd [m.], distadledd [m.]
insignificant - (adj.) dinod, distadl, tila
insincere - (adj.) ffuantus
insinuate - (v.) ensynio [ensyni-]
insinuation - (n.) ensyniad [-au, m.]
insipid - (adj.) diflas [diflas- &adj], merf (merfaidd)
insipidity - (n.) merfdra (merfeidd-dra) [m.]
insist - (v.) mynnu [mynn- &1, myn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. myn], taeru [taer-]
insolent - (adj.) sar.haus
insoluble - (adj.) anhydawdd, annatodol
inspector - (n.) arolygwr [arolygwyr, m.], arolygydd [-ion, m.]
inspiration - (n.) ysbrydiaeth [f.], ysbrydoliaeth [f.]
inspire - (v.) ysbrydoli [ysbrydol-]
inspirit - (v.) ysbrydoli [ysbrydol-]
instability - (n.) ansadrwydd [m.]
install - (v.) gorseddu [gorsedd-]
install (instal) - (v.) seddi [sedd-]
instance - (n.) enghraifft [enghreifftiau, f.]
{ Enghraifft is the preferred Welsh word for "example". }
instant - (adj.) cyfisol
instant - (n.) amrantiad [-au, m.]
instantaneous - (adj.) disyfyd, disymwth
instantly - (adv.) chwipyn
instead of - (prep.) tros (dros) [irreg.]
instinct - (n.) anian [-au, f.], greddf (greddyf) [-au, f.]
instinctive - (adj.) greddfol
institution - (n.) sefydliad [-au, m.]
instruct - (v.) addysgu [addysg-], athrawiaethu [athrawiaeth-], egwyddori [egwyddor-], gwyddori [gwyddor-], hyfforddi [hyffordd-]
instruction - (n.) addysg [f.], addysgiaeth [f.], cyfarwyddyd [-iadau, m.], hyfforddiant [hyfforddiannau, m.]
instructive - (adj.) addysgiadol
instructor - (n.) addysgwr [addysgwyr, m.], addysgydd [-ion, m.], hyfforddwr [hyfforddwyr, m.]
instrument - (n.) ermyg [-ion, m.], offeryn [-nau, offer, m.]
ten-stringed instrument - (n.) dectant [m.]
instrumental - (adj.) offerynnol
instrumentality - (n.) offerynnoliaeth [f.]
insufficiency - (n.) annigonedd [m.]
insufficient - (adj.) annigonol
insular - (adj.) ynysol
insult - (n.) croesanair [croesaneiriau, m.], sar.had [-au, m.]
insult - (v.) amherchi [amherch-], sar.hau [sar.- &hau], tremygu [tremyg-]
insulting - (adj.) sar.haus, tremygus
insuperable - (adj.) anorfod
insurance - (n.) yswiriant [m.]
insure - (v.) yswirio [yswiri-]
insurgent - (n.) terfysgwr [terfysgwyr, m.]
integrity - (n.) cywirdeb [m.]
intellect - (n.) deall [m.]
intellectual - (adj.) deallol, meddyliol
intelligence - (n.) deall [m.], dealltwriaeth [-au, f.]
intelligent - (adj.) deallgar, deallus
intelligible - (adj.) dealladwy
intend - (v.) amcanu [amcan-], arfaethu [arfaeth-], arofun [arofun-], bwriadu [bwriad-], pwrpasu [pwrpas-]
intended - (adj.) darpar
intense - (adj.) angerddol, dwys [pl. -ion]
intensify - (v.) dwysa/u [dwys- &a/u]
intensity - (n.) angerddoldeb [m.]
intention - (n.) arfeddyd [m.], arofun (arofuned) [m.], bwriad [-on, -au, m.], goddau [m.]
intentional - (adj.) bwriadol
intently, observe - (v.) craffu [craff-; 3.s. & 2.s.imp. craff]
inter - (v.) daearu [daear-]
intercede - (v.) eiriol [eiriol-]
intercession - (n.) cyfryngdod [m.], eiriolaeth [f.]
intercessor - (n.) eiriolwr [eiriolwyr, m.]
intercourse - (n.) cyfathrach [-iadau, f.]
have intercourse - (v.) cyfathrachu [cyfathrach-]
have intercourse with - (v.) cael cyfathrach a+
interest - (n.) buddiant [buddiannau, m.], diddordeb [-au, m.], llog [-au, m.]
{ Buddiant is the kind of interest you earn at a bank. }
{ Diddordeb is the kind of interest you show for things. }
{ Llog is the kind of interest you earn in the bank. }
compound interest - (n.) adlog [-au, m.]
interest rate - (n.) cyfradd log
interest - (v.) diddori [diddor-]
interesting - (adj.) diddorol
interfere - (v.) busnesa [busnes-], ymyrru (ymyrryd; ymyrraeth) [ymyrr- &1, ymyr- &2+]
interference - (n.) ymyrraeth [f.]
interior - (adj.) tufewnol
interject - (v.) ebychu [ebych-]
interjection - (n.) ebychiad [-au, m.]
interlace - (v.) masglo (masglu) [masgl-]
interloper - (n.) ymwthiwr [ymwthwyr, m.]
interlude - (n.) anterliwt [-iau, mf.]
composer of interludes - (n.) anterliwtiwr [anterliwtwyr, m.]
intermarry - (v.) ymbriodi [ymbriod-]
intermediate - (adj.) canolradd (canolraddol)
internal - (adj.) mewnol, tufewnol
international - (adj.) cydwladol, rhyngwladol, rhyngwladwriaethol
interpret - (v.) cyfieithu [cyfieith-], dehongli [dehongl-]
{ Cyfieithu is to translate from one language to another one. }
{ Dehongli is to explain or convey the meaning. }
interpretation - (n.) dehongliad [-au, m.]
interpreter - (n.) dehonglwr [dehonglwyr, m.], dehonglydd [-ion, m.], lladmerydd [-ion, m.]
interrogation - (n.) holiad [-au, m.]
note of interrogation - (n.) gofynnod [gofynodau, m.]
interrogator - (n.) holwr [holwyr, m.]
interruption - (n.) tor [-ion, m.]
interval - (n.) cyfwng [cyfyngau, m.]
intervene - (v.) cyfryngu [cyfryng-]
intervention - (n.) athrywyn [m.], cyfryngiad [-au, m.]
intimacy - (n.) agosatrwydd [m.]
into - (prep.) i mewn i
flow into - (v.) aberu [aber-]
fly into a passion - (v.) gwylltio (gwylltu) [gwyllti-, gwyllt-]
go into detail - (v.) manylu [manyl-]
into view - (adj.) i'r golwg
to run into - (v.) bwrw yn erbyn
translate into Welsh - (v.) Cymreigio [Cymreigi-]
intolerable - (adj.) annioddefol
intolerant - (adj.) anoddefgar
intonation - (n.) goslef (oslef) [-au, f.], tonyddiaeth [f.]
intoxicate - (v.) meddwi [meddw-]
intoxicated - (adj.) meddw [pl. -on]
intoxicating - (adj.) meddwol
intoxication - (n.) meddwdod [m.]
intractable - (adj.) anhydyn, anhywaith
intransitive verb - (n.) berf cyflawn
introduce - (v.) rhagarwain [rhagarweini-]
introduction - (n.) arweiniad [m.], rhagarweiniad [-au, m.], rhagdraeth [-au, m.], rhagymadrodd [-ion, m.]
introductory - (adj.) arweiniol, rhagarweiniol
intruder - (n.) ymwthiwr [ymwthwyr, m.]
intrusive - (adj.) ymwthiol
intuition - (n.) athrylith [-oedd, f.], greddf (greddyf) [-au, f.]
intuitive - (adj.) athrylithgar, greddfol
inundation - (n.) rhyferthwy [m.]
invade - (v.) goresgyn [goresgyn-]
invader - (n.) goresgynnwr [goresgynnwyr, m.], goresgynnydd [-ion, m.]
invasion - (n.) goresgyniad [-au, m.]
invent - (v.) dyfeisio [dyfeisi-]
invention - (n.) crebwyll [-ion, m.], dyfais [dyfeisiau, f.]
inverted - (adj.) annormal
invest - (v.) arwisgo [arwisg-], buddsoddi [buddsodd-], suddo [sudd-]
{ Arwysgo is to invest as in to put on vestments. }
{ Buddsoddi is to invest money. }
{ Suddo is to invest money. }
investigation - (n.) ymchwiliad [-au, m.]
investiture - (n.) arwisgiad [-au, m.]
investment - (n.) buddsodd [-ion, m.], buddsoddiad [-au, m.]
invincible - (adj.) anorchfygol, anorthrech
invisible - (adj.) anweledig (anwel)
invitation - (n.) gwahoddiad [-au, m.]
invite - (v.) gwahodd (gwadd) [gwahodd-]
inviter - (n.) gwahoddwr [gwahoddwyr, m.]
inviting - (adj.) gwahoddus
inward - (adj.) mewnol, tufewnol
iota - (n.) iod [m.]
irascible - (adj.) ffrom, ffromllyd
irate - (adj.) irllawn
Ireland - (prop.n.) Iwerddon
Irish - (adj.) Gwyddelig
Irish - (n.) Gwyddeleg [f.]
Irishman - (n.) Gwyddel [-od, Gwyddyl, m.]
Irishwoman - (n.) Gwyddeles [-au, f.]
iron - (n.) haearn [heyrn, -au, m.]
cast iron - (n.) haearn bwrw
like iron - (adj.) haearnaidd
wrought iron - (n.) haearn gyr
iron - (v.) ysmwddio [ysmwddi-]
irony - (n.) eironi [m.], gwatwareg [f.], gwatwariaeth [f.]
irradiate - (v.) arbelydru [arbelydr-]
irradiation - (n.) arbelydriad [m.]
irregular - (adj.) afreolaidd
irregularity - (n.) afreoleidd-dra [m.]
irrelevant - (adj.) amherthnasol (amherthynasol), amherthynol, amhwrpasol
{ Amherthnasol means "not related to". }
{ Amherthynol means "not belonging to". }
irreligious - (adj.) anghrefyddol
irreparable - (adj.) anadferadwy
irresistible - (adj.) anorchfygol
irresolute - (adj.) amhenfenderfynol
irresponsible - (adj.) anghyfrifol
irritable - (adj.) anniddig, blin [pl. -ion]
irritate - (v.) cythruddo [cythrudd-]
irritation - (n.) cythrudd [-ion, m.], llid [-au, m.]
Isaiah - (prop.n.) Eseia (Esay)
Iseult - (prop.n.) Esyllt
island - (adj.) ynysol
Bardsey Island - (prop.n.) Ynys Enlli
island - (n.) ynys [-oedd, f.]
islander - (n.) ynyswr [ynyswyr, m.]
Isle of Man - (prop.n.) Manaw
Isle of Wight - (prop.n.) Ynys Wyth
issue - (n.) hiliogaeth [f.]
issue - (v.) deillio [deilli-], hanfod [han- &fod]
it - (pron.) hi
Italy - (prop.n.) Yr Eidal
itch - (n.) clafr [m.], cosfa [cosfeydd, f.], crafu [m.]
itch - (v.) cosi [cos-], ysu [ys-]
itching - (n.) cosfa [cosfeydd, f.], cosi [m.], enynfa [enynfeydd, f.], ysfa [ysfeydd, f.]
item - (n.) eitem [-au, f.]
itinerant - (adj.) teithiol
itinerant minstrel - (n.) clerwr [clerwyr, m.]
itinerant minstrels - (n.) cle+r [coll.f.]
ivory - (n.) ifori [m.]
ivy - (n.) eiddew [m.], eiddiorwg [m.], iorwg [m.] jabber - (v.) bragaldian (bragaldio) [bragaldi-], bregliach [bregliach-, breglia- ?], brygawthan [brygawthan- ?], pregowtha (pregowthan) [pregowth-]
jackdaw - (n.) cawci [-%od, m.], jac-y-do [m.]
jacket - (n.) crysbais [crysbeisiau, f.], siaced [-i, f.]
jade - (n.) maeden [f.], ysguthan [-od, f.]
jam - (n.) jam [m.]
James - (prop.n.) Iago
Jane - (prop.n.) Sia+n
Janet - (prop.n.) Sioned
January - (n.) Ionawr [m.]
jar - (n.) jar [-iau, f.]
jar - (v.) rhygnu [rhygn-]
jargon - (n.) bolsothach (bolysothach) [m.]
jaundice - (n.) clefyd melyn
jaunt - (n.) gwib [-iau, f.]
jaunty - (adj.) talog
javelin - (n.) picell [-au, f.], saffwy [f.]
jaw - (n.) cern [-au, f.], ge+n [genau, f.], gorcharfan [-au, m.]
jaws - (n.) safn [-au, f.]
jay - (n.) cegid [-au, f.], sgrech y coed
jealous - (adj.) cenfigennus (cenfigenllyd), eiddigeddus, eiddigus, gorfynt, gwenwynllyd
be jealous - (v.) cenfigennu [cenfigenn- &1, cenfigen- &2+], eiddigeddu [eiddigedd-], gwenwyno [gwenwyn-]
{ You "cenfigennu wrth" a person. } }
jealousy - (n.) cenfigen [-nau, f.], cynghorfynt [-iau?, m.], eiddigedd [m.], gorfynt [m.], gwenwyn [-au, m.]
jeer - (v.) gwawdio [gwawdi-]
jeer at - (v.) coegi [coeg-]
jeering - (adj.) gwawdlyd
Jenkin - (prop.n.) Siencyn
jeopardy - (n.) enbydrwydd [m.]
jerk - (n.) ysgw+d [m.]
jerk - (v.) ysgegio (ysgegian) [ysgegi-]
jerkin - (n.) crysbais [crysbeisiau, f.]
Jerusalem - (prop.n.) Caersalem
jest - (v.) cellwair [cellweir- ?], cymw+edd [cymwedd-], ysmalio [ysmali-]
jester - (n.) cellweiriwr [cellweirwyr, m.], croesan [-iaid, -aid, -od, m.]
Jesus - (prop.n.) Iesu [m.]
{ In formal texts, "Iesu" is sometimes used with the article: "yr Iesu". }
Jesus Christ - (prop.n.) Iesu Grist
jet - (n.) muchudd [m.]
Jew - (n.) Iddew [-on, m.]
jewel - (n.) gem [-au, f.], glain [gleiniau, gleinion, m.], tlws [tlysau, m.]
jeweled - (adj.) gemog
jeweller - (n.) gemydd [-ion, m.]
jewelry - (n.) gemwaith [m.]
Jewess - (n.) Iddewes [-au, f.]
Jewish - (adj.) Iddewaidd (Iddewig)
jib - (v.) nogio [nogi-], ystrancio [ystranci-]
jibbing - (adj.) noglyd
jiffy - (n.) chwiffiad [-au, m.]
job - (n.) job [-sys, f.], joben [f.], jobyn [m.]
jocular - (adj.) arab, cellweirus
John - (prop.n.) Ioan, Iwan, Sio+n
join - (v.) asethu [aseth-], asio [asi-], cydio [cydi-], cysylltu [cysyllt-], uno [un-], ymaelodi [ymaelod-], ymuno [ymun-]
{ Cydio is to make "ynghyd", together, and so seems more
intimate. }
{ Ymaelodi is join when you join a club. }
join with - (v.) cysylltu a+
joiner - (n.) asiedydd [-ion, m.]
joing - (n.) cwgn [cygnau, m.]
joining - (n.) cyd [-iau, -au, m.], cysylltiad [-au, m.]
joint - (adj.) cyd
joint - (n.) cymal [-au, m.], cyswllt [cysylltiadau, cysylltau, m.]
joist - (n.) dist [-iau, m.]
joke - (n.) cellwair [cellweiriau, m.], ffraetheb [-ion, f.], jo+c [f.]
{ Cellwair is a native Welsh word for "joke". }
{ Jo+c is a borrowing of the English "joke". }
joke - (v.) cellwair [cellweir- ?], jocan [joc-], ysmalio [ysmali-]
joker - (n.) ysmaliwr [ysmalwyr]
jokes - (n.) diddanion [pl.]
jollity - (n.) rhialtwch [m.]
jolt - (v.) ysgegio (ysgegian) [ysgegi-]
Jordan - (prop.n.) Iorddonen
jostle - (v.) cilgwthio [cilgwthi-], ysgwyddo [ysgwydd-]
jot - (n.) iod [m.]
journal - (n.) dyddiadur [-on, m.], dyddlyfr [-au, m.]
journalism - (n.) newyddiaduriaeth [f.]
journalist - (n.) newyddiadurwr [newyddiadurwyr, m.]
journalistic - (adj.) newyddiadurol
journey - (n.) siwrnai [siwrneion, siwrneiau, f.], taith [teithiau, f.], ymdaith [ymdeithiau, ymdeithiadau, f.]
journey - (v.) teithio [teithi-], ymdaith [ymdaith-], ymdeithio [ymdeithi-]
Jove - (prop.n.) Iau
joy - (n.) gorawen [f.], gorfoledd [m.], hoen [m.], llawenydd [m.], llonder [m.], lloniant [lloniannau, m.], menwyd [m.], solas [m.]
joyful - (adj.) llawen
joyous - (adj.) hoenus
jubilant - (adj.) gorfoleddus
jubilee - (n.) jiwbili [-au, f.]
Judaism - (n.) Iddewaeth [f.]
judge - (n.) barnwr [barnwyr, m.], ynad [-on, m.]
judge - (v.) barnu [barn-; 3.s. barn, beirn*; 2.s.imp. barn]
judgement - (n.) barn [-au, f.], barnedigaeth [-au, f.]
{ Barn is the kind of sentence that is passed in a court. }
reversed judgement - (n.) adfarn [f.]
judgement-seat - (n.) brawdle [-oedd, m.]
judgment - (n.) brawd [brodiau, f.]
judicature - (n.) ynadaeth [f.]
judicial - (adj.) barnol, ynadol
jug - (n.) jwg [jygiau, f.], piser [-au, -i, m.]
juggle - (v.) siwglo [siygl-]
juggler - (n.) siwglwr [siwglwyr, m.]
jugglery - (n.) siwglaeth [f.]
juice - (n.) nodd [-ion, -au, m.], sew [-ion, m.], sudd [-ion, m.], sug [-ion, m.]
juicy - (adj.) noddlyd
July - (n.) Gorffennaf [m.]
jump - (n.) llam [-au, m.], naid [nadau, neidiau, f.], sbonc (ysbonc) [-iau, f.]
jump - (v.) neidio [neidi-; 3.s. & 2.s.imp. naid], swalpio [swalpi-], ysboncio [ysbonci-]
jumper - (n.) neidiwr [neidwyr, m.]
junction - (n.) cyd [-iau, -au, m.], cyffordd [cyffyrdd, f.], cyswllt [cysylltiadau, cysylltau, m.]
{ Cyffordd is a railway junction. }
June - (n.) Mehefin [m.]
juniper - (n.) merywen [meryw, f.]
Jupiter - (n.) Iau [m.]
Jupiter - (prop.n.) Iau
juror - (n.) rheithiwr [rheithwyr, m.]
juryman - (n.) rheithiwr [rheithwyr, m.]
just - (adj.) cyfiawn, uniawn, union
just now - (adv.) gynnau
just - (adv.) jyst, newydd
{ Jyst is borrowed from English "just" with that meaning,
and also with the meaning of "dim ond o'r bron" -- the positive
equivalent of "almost not". }
{ Newydd is "just" in the sense of recent time: "rydw i newydd
wneud", I have just now done; "mae'r tegell newydd ferwi", the
kettle has newly boiled. }
justice - (n.) cyfiawnder [-au, m.], ustus [-iaid, m.], ynad [-on, m.]
justice of the peace - (n.) hedd-ynad [-on, m.]
justification - (n.) cyfiawnhad [m.]
justify - (v.) cyfiawnhau [cyfiawn- &hau], cyfreithloni [cyfreithlon-] Kate - (prop.n.) Cadi
keen - (adj.) awchlym, awchus, blaenllym, craff, craffus, llym [f. llem; pl. -ion; llym- &adj], miniog, treiddgar
keen-eyed - (adj.) llygatraff
keenness - (n.) craffter [m.], llymder [m.]
keep - (v.) cadw [cadw-; 3.s. ceidw; 2.s.imp. cadw]
keep an appointment - (v.) cadw oed
keep from - (v.) cadw rhag
keep it up - daliwch ymlaen
keep oneself - (v.) ymgadw [ymgadw-]
keep oneself from - (v.) ymgadw rhag
keep silence - (v.) tewi [taw-; 3.s. tau*; 2.s.imp. taw]
keeper - (n.) cadwr [cadwyr, m.], ceidwad [ceidwaid, m.]
keeping - (n.) cadwraeth [f.]
kenosis - (n.) ymwaca+d [m.]
Kent - (prop.n.) Caint
kerchief - (n.) cadach [-au, m.], ffunen [-ni, f.], moled [-au, f.], neisied [-i, f.]
kernel - (n.) chwarren [chwarennau, f.], cnewyllyn [cnewyll, m.]
kettle - (n.) tegell [-au, -i, m.]
key - (n.) agoriad [-au, m.], allwedd [-i, -au, f.], cywair [cyweiriau, cyweirion, m.]
{ Agoriad is used for "key" in N. Wales. }
{ Allwedd is used in the musical sense in both N. and
S. Wales. As something that opens a lock, it is used only in
S. Wales. }
change key - (v.) trawsgyweirio [trawsgyweiri-]
keynote - (n.) cyweirnod [-au, m.]
kibes - (n.) cibwst (cibws) [f.]
kick - (n.) cic [-iau, mf.]
drop kick - (n.) cic adlam
kick - (v.) cicio [cici-], gwingo [gwing-]
kid - (n.) myn [-nod, m.]
kidney - (n.) aren [-nau, f.], elwlen [elwlod, f.]
Kidwelly - (prop.n.) Cydweli
kill - (v.) lladd [lladd-; 3.s. & 2.s.imp. lladd]
kill oneself - (v.) ymla+dd [ymladd-]
{ Ymla+dd is to kill oneself with exertion. }
killed - (adj.) lladdedig
killer - (n.) lladdwr [lladdwyr, m.]
kiln - (n.) odyn [-au, m.]
kin, next of - (n.) cyfnesaf [-iaid, cyfneseifiaid, m.]
kind - (adj.) canllaith, caredig [caredic- &adj], caruaidd, cu, cymwynasgar, cyweithas, hynaws, mwyn [mwyn- &adj], rhadlon, tirion
{ Caredig derives from love, from "cariad", so an act of kindness
may betoken "caredigrwydd". }
{ Hynaws is of an outgoing sort of temperament, pleasant or
genial, kind in the sense of generous. It comes from "hy-", a
prefix denoting "extreme", and "naws": "nature", or "temperament". }
{ Mwyn is a general demeanor (demeanour) of kindness; even
kind weather could be mwyn. }
kind - (n.) bath [-au, m.], math [-au, m.], rhywogaeth [-au, m.]
kindle - (v.) cynnau [cyneu-; 3.s. cynnau], ennyn [enynn- &1; enyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. ennyn]
kindly - (adj.) brau [pl. breuon; breu- &adj], hyfwyn, rhywiog
kindness - (n.) caredigrwydd [m.], cymwynas [-au, f.], cymwynasgarwch [-au?, m.], hynawsedd [m.], mwyneidd-dra [m.], tiriondeb [m.]
kindred - (n.) tras [f.]
kinetic - (adj.) cinetig
king - (n.) brenin [brenhinoedd, brenhinedd, m.], rhi [m.]
kingdom - (n.) brenhiniaeth [breniniaethau, f.], teyrnas [-oedd, f.]
kingly - (adj.) brenhinaidd
kinship - (n.) carennydd [m.]
degree of kinship - (n.) ach [-au, -oedd, f.]
kinsman - (n.) cyfathrachwr [cyfathrachwyr, m.], cyfnesaf [-iaid, cyfneseifiaid, m.]
kinswoman - (n.) cares [-au, f.]
kiss - (n.) cusan [-au, fm.]
kiss - (v.) cusanu [cusan-]
kisser - (n.) cusanwr [cusanwyr, m.]
kitchen - (n.) cegin [-au, f.]
kite - (n.) barcud (barcut) [-iaid, m.], barcutan [-od, m.], bery [-on, m.]
{ Barcud is the kite that is a bird. }
{ Barcutan is the kite that is a bird. }
knack - (n.) cast [-iau, m.]
knapweed - (n.) pen.galed [f.]
knave - (n.) cnaf [-on, -iaid, m.], iangwr [iangwyr, m.]
knavish - (adj.) cnafaidd
knead - (v.) tylino [tylin-]
kneading trough - (n.) noe [-au, f.]
kneader - (n.) tylinwr [tylinwyr, m.]
knee - (n.) glin [-iau, m.], pen-lin (penli+n) [penliniau, f.]
kneel - (v.) glinio [glini-], penlinio [penlini-]
knell - (n.) clu+l [-iau, m.], cnu\l [-iau, m.]
knife - (n.) cyllell [cyllyll, f.]
knife-edge - (n.) arfin [-ion, m.]
knight - (n.) marchog [-ion, m.]
Knighton - (prop.n.) Trefyclo (Trefyclodd)
knit - (v.) gwau [gwe-], gweu [gweu-]
knitting - (n.) gwead [m.]
knitting needle - (n.) gwaell [gwe%yll, gweill, f.]
knitting-needle - (n.) gwellen [gweill, f.]
knob - (n.) boglwm [boglymau, m.], bw+l [bylau, m.], clopa [-+u, fm.], clwpa [-od, m.], cnap [-iau, m.], cogwrn [cogyrnau, cegyrn, m.], dwrn [dyrnau, m.]
knock - (n.) cnoc [-iau, mf.]
knock - (v.) curo [cur-], taro [traw-; 3.s. tery; 2.s.imp. taro]
knock-kneed - (adj.) gargam
knoll - (n.) tarren [tarenni, -ydd, f.], twyn [-i, m.]
knot - (n.) clwm (cwlwm) [clymau, m.], cwgn [cygnau, m.]
tight knot - (n.) cwlwm llin.glwm
knot - (v.) clymu [clym-], cylymu [cylym-]
knotted - (adj.) cygnog
knotty - (adj.) clymog
know - (n.) cnot [-iau, m.]
know - (v.) adnabod (nabod) [irreg.], gwybod [irreg.], medru [medr-; 3.s. & 2.s.imp. medr]
{ "Adnabod" is the literary form of "nabod". }
{ Adnabod is used for knowing a person or place. }
{ Gwybod is used for knowing a fact. }
{ Medru is predominantly used in N. Wales. Compared to
"gallu", it has the additional sense of "know how to". }
knower - (n.) adnabyddwr [adnabyddwyr, m.], gwybyddwr [gwybyddwyr, m.]
knowing - (adj.) gwybodus [pl. -ion]
knowledge - (n.) adnabyddiaeth [-au, f.], cymhendod [m.], gwybod [-au, m.], gwybodaeth [-au, f.]
{ Adnabyddiaeth is the knowledge of a person or thing. }
known - (adj.) gwybyddus, hysbys
knuckle - (n.) cwgn [cygnau, m.], migwrn [migyrnau, m.] label - (n.) label [m.]
labial - (adj.) gwefusol
labor (labour) - (v.) llafurio [llafuri-], ymorchestu [ymorchest-]
laboratory - (n.) labordy [labordai, m.]
laborer (labourer) - (n.) llafurwr [llafurwyr, m.]
laborious - (adj.) llafurus
lace - (n.) carrai [careiau, f.], ffunen [-ni, f.]
lack - (n.) diffyg [-ion, m.], eisiau (isio) [m.], pall [m.]
{ "Isio" is used in N. Wales dialectic writing for "eisiau". }
lacking in understanding - (adj.) anneallus
lad - (n.) bachgennyn [bechgynnos, m.], gwas [gweision, m.], hogyn [hogiau, m.], llanc [-iau, m.], llencyn [m.]
ladder - (n.) ysgol [-ion, f.]
laden - (adj.) llwythog
ladle - (n.) llwy [-au, f.], ymotbren (mopren) [-ni, m.]
ladle - (v.) llwyo [llwy-]
lady - (n.) arglwyddes [-au, f.], boneddiges [-au, f.], bonesig [f.]
lagoon - (n.) morllyn [-noedd, m.]
laid out for burial - (adj.) dan ei grwys
lair - (n.) gwa+l [-au, f.]
lake - (n.) llyn [-noedd, -nau, m.]
Bala Lake - (prop.n.) Llyn Tegid
efflux of river from lake - (n.) bala [m.]
lamb - (n.) oen [w+yn, m.]
lamb - (v.) oena [oen-]
lame - (adj.) cloff
lame - (v.) cloffi [cloff-]
lameness - (n.) cloffni (cloffi) [m.]
free from lameness - (adj.) disgloff
lament - (n.) marwnad [-au, f.]
lament - (v.) alaethu [alaeth-], cwynfan (cwynfanu) [cwynfan-], cwyno (cwynfan; cwynofain) [cwyn-], galarnadu [galarnad-], galaru [galar-], oernadu [oernad-]
lamentable - (adj.) alaethus, galarus
lamentation - (n.) alaeth [m.], argan [-euon, -iadau, m.], galarnad [-au, f.], oernad [-au, f.]
lamp - (n.) lamp [-au, f.], llusern [-au, f.]
Lampeter - (prop.n.) Llanbedr (Pont Steffan)
lampoon - (n.) dychan [-au, m.]
lampoon - (v.) dychanu [dychan-], goganu [gogan-]
lance - (n.) fflaim [f.], glaif [gleifiau, m.], pa+r [peri, m.]
land - (n.) bro [-ydd, f.], gwlad [gwledydd, f.], tir [-oedd, m.]
{ Gwlad is land with a capital L. A person to "trin y
wlad" is a politician. Conquering a land in a war you would "ennill
gwlad". }
{ Tir is the kind of land you farm. A person to "trin y
tir" is a farmer. Gaining land (ground) in a battle, you would
"ennill tir". Someone who thinks that one can belong to a People
and a Land (Country) and The land, will talk about "pobl, gwlad,
tir". }
arable land - (n.) tir a+r
fallow land - (n.) asol [-ydd, -au, f.]
foreign land - (n.) allfro [m.]
plowed (ploughed) land - (n.) a+r [m.]
related to land - (adj.) tirol
unplowed (unploughed) land - (n.) gwyndwn [m.]
land - (v.) glanio [glani-], tirio [tiri-]
Landaff - (prop.n.) Llandaf
landed - (adj.) tiriog
landing - (n.) glaniad [m.]
landlady - (n.) lletywraig [lletywragedd, f.]
landless - (adj.) annhiriog
landowner - (n.) tirfeddianwr [tirfeddianwyr, m.]
lane - (n.) lo+n [lonydd, f.]
language - (n.) iaith [ieithoedd, f.], tafodiaith [tafodieithoedd, f.]
British language - (n.) Brythoneg [f.]
debased language - (n.) bratiaith [f.]
French language - (n.) Ffrangeg [f.]
German language - (n.) Almaeneg [-au, f.]
of the same language - (adj.) cyfiaith
pertaining to the Welsh language - (adj.) Cymraeg
Welsh language - (n.) Cymraeg [f.]
{ Cymraeg is used specifically of the language Welsh.
whereas Cymreig means more generally pertaining to Wales or
the Welsh culture. "Cymraeg" is stressed on the last syllable. }
languid - (adj.) llesg
languish - (v.) dihoeni [dihoen-], llesga/u [llesg- &a/u], nychu [nych-]
languor - (n.) llesgedd [m.]
lantern - (n.) llusern [-au, f.]
lap - (n.) arffed [-au, f.]
{ Arffed is the kind of lap you have when you sit. }
lap - (v.) lapio [lapi-], lleibio [lleibi-]
lapel - (n.) llabed [-au, f.]
lappet - (n.) llabed [-au, f.]
lapse - (n.) pall [m.]
lapwing - (n.) cornchwiglen [cornchwiglod, f.], cornicyll [-od, m.]
lard - (n.) bloneg [m.], blonegen [f.]
large - (adj.) braisg, mawr [pl. -ion; cymaint; mwy; mwyaf]
lark - (n.) ehedydd [-ion, m.], hedydd [-ion, m.]
lascivious - (adj.) anllad, drythyll, trythyll
lasciviousness - (n.) trythyllwch [m.]
lash - (n.) llach [-iau, f.]
lash - (v.) llachio [llachi-]
lass - (n.) llances [-i, -au, f.]
lassie - (n.) llancesig [f.]
last - (adj.) diwethaf (dwythaf), olaf
{ Diwethaf is "diwedd-af", "end-most". Since "diwedd" has a sense
of termination, "diwethaf" tends a bit more final. That one will be
the last one we will ever see. }
{ Olaf is "o+l-af", back-most. It is largely interchangeable with
"diwethaf". }
at last - o'r diwedd
last night - (adv.) neithiwr
last year - (adv.) llynedd
night before last - (adv.) echnos
night before last - (n.) echnos [f.]
last - (v.) dal (dala) [dali-; 3.s. dail, deil; 2.s.imp. dal], par.hau (para) [par- &hau; 3.s. pery; 2.s.imp. para]
{ Dal has much the same meaning as "parhau":
"Parhau i wneud" and "dal i wneud" (to continue to do) have
identical meanings. On the other hand, you would not use "para" for
"yn dal yma" (= "yn dal i fod yma") (is still here). }
{ Parhau is used by itself to mean "continue (in
a right state)", "extend in time" that "dal" is not used, for
example, "faint mae'r ddrama'n para?" (how long does the drama
last) or "mae'r sgidiau yma'n para'n dda" (these shoes are lasting
well). }
lasting - (adj.) ar.hosol, par.haol, par.haus
latch - (v.) cliciedu [clicied-]
late - (adj.) diweddar [diweddar- &adj], hwyr [hwyr- &adj]
{ Diweddar is either "recent" ("of late" -- "yn
ddiweddar"), or exceptionally "recently deceased" ("ein diweddar
frawd" -- our late colleague). Some dialects may use "diweddar" for
behind schedule. }
{ Hwyr is "late" in the obvious sense of behind a schedule. }
get late - (v.) hwyr.hau [hwyr.- &hau]
lateness - (n.) diweddarwch [m.]
later, three days - (adv.) tradwy
later, two days - (adv.) trennydd
lath - (n.) aseth [f.], dellten [dellt, -ni, -nau, f.], eisen [ais, f.]
lathe - (n.) turn [m.]
lather - (n.) trochion [pl.]
lather - (v.) golchi [golch-; 3.s. gylch; 2.s.imp. golch], seboni [sebon-], trochioni [trochion-], ysgwrio [ysgwri-]
{ (bathe} Golchi is a transitive verb. }
lathering - (n.) golchfa [golchfeydd, f.], ysgwrfa [f.]
Latin - (n.) Lladin [f.]
latitude - (n.) lledred [-ion, m.]
lattice - (n.pl.) dellten [dellt, -ni, -nau, f.]
laud - (v.) moli (moliannu) [mol-; moliann- &1, molian- &2+; 3.s. & 2.s.imp. mawl]
laugh - (n.) chwarddiad [-au, m.], chwerthiniad [-au, m.]
laugh at - (v.) chwerthin am ben
laugh loud - (v.) crechwen (crechwenu) [crechwen-]
laugh - (v.) chwerthin [chwardd-; 3.s. & 2.s.imp. chwardd]
laughable - (adj.) chwerthinllyd
laughingstock - (n.) pricsiwn [m.]
laughter - (n.) chwerthin [m.]
loud laughter - (n.) crechwen [f.]
laundress - (n.) golchyddes [-au, f.]
laundry - (n.) golchdy [golchdai, m.]
{ Golchdy is the kind of laundry to go to. }
Laura - (prop.n.) Lowri
laureate - (adj.) llawryfog (llawryfol)
laurel - (n.) arel [m.], bae [-au, m.], llawryf [-oedd, m.]
lavatory - (n.) ymolchfa [ymolchfeydd, f.]
lavender - (n.) lafant [lafannau, m.]
laver bread - (n.) bara lawr
lavish - (v.) afradu (afradloni) [afrad-, afradlon-]
law - (n.) cyfraith [cyfreithiau, f.], deddf [-au, f.]
go to law - (v.) cyfreithio [cyfreithi-]
lawful - (adj.) cyfreithlon, deddfol
lawfulness - (n.) cyfreithlondeb [m.]
lawless - (adj.) anneddfol
lawn - (n.) bliant [m.], lawnt [-iau, f.]
lawsuit - (n.) cyngaws [cynghawsau, -ion, m.]
lawyer - (n.) cyfreithiwr [cyfreithwyr, m.], twrnai [twrneiod, m.]
lax - (adj.) llac
laxity - (n.) llacrwydd [m.]
lay - (adj.) lleyg [pl. -ion]
lay claim to - (v.) ymhonni [ymhonn- &1, ymhon- &2+]
lay eggs - (v.) dodwy [dodwy-]
lay waste - (v.) anialu [anial-], diffeithio [diffeithi-]
lay - (n.) cathl [-au, cethlydd, f.]
lay-land - (n.) ton [-nau, m.]
layer - (n.) caenen [-nau, f.], gwanaf [-au, f.], haen [-au, f.], haenen [-nau, f.]
layman - (n.) lleygwr [lleygwyr, m.]
laziness - (n.) diogi [m.]
lazy - (adj.) diog [dioc- &adj], dioglyd
be lazy - (v.) diogi [diog-]
lazy one - (n.) diogyn [m.]
lead - (adj.) plwm
lead captive - (v.) caethgludo [caethglud-]
lead - (n.) plwm [m.]
lead - (v.) arwain [arweini-; 3.s. & 2.s.imp. arwain], blaenori [blaenor-], tywys [tywys-]
leader - (n.) arweinydd [-ion, m.], blaenor [-iaid, m.], blaenwr [blaenwyr, m.], penaig [m.], tywysydd [-ion, m.]
leader of a reform - (n.) apostol [-ion, m.]
leadership - (n.) arweiniad [m.], arweinyddiaeth [f.]
leading - (adj.) arweiniol
leaf - (n.) dalen [dail, -nau, -ni, f.], deilen [dail, f.]
leaf - (v.) deilio [deili-]
leaflet - (n.) taflen [-nau, -ni, f.]
leafy - (adj.) deiliog
league - (n.) cynghrair [cynghreiriau, mf.]
league - (v.) cynghreirio [cynghreiri-]
leak - (v.) gollwng [gollyng-; 3.s. & 2.s.imp. gollwng]
leaky - (adj.) anniddos
lean - (adj.) cul [pl. -ion], goachul (gwachul), tenau [pl. teneuon]
grow lean - (v.) culhau [cul- &hau]
lean - (v.) gogwyddo [gogwydd-], pwyso [pwys-]
leanness - (n.) teneuwch [m.]
leap - (n.) crychnaid [crychneidiau, f.], llam [-au, m.], naid [nadau, neidiau, f.]
leap - (v.) llamu (llemain; llamsach) [llam-], llemain [llem- ?], neidio [neidi-; 3.s. & 2.s.imp. naid]
leaper - (n.) neidiwr [neidwyr, m.]
learn - (v.) dysgu [dysg-; 3.s. & 2.s.imp. dysg]
{ You "dysgu i" a person. }
learned - (adj.) dysgedig, hyddysg, llen.gar
learner - (n.) dysgwr [dysgwyr, m.]
learning - (n.) dysg [mf.], lle+n [f.]
lease - (n.) prydles [-au, -i, -ydd, f.]
least - (adj.) lleiaf
{ Sup. of "bach". }
at least - (adv.) o leiaf
leather - (n.) lledr [-au, m.]
Cordovan leather - (n.) cordwal [m.]
leather merchant - (n.) lledrwr [lledrwyr, m.]
leave - (n.) caniata+d [m.], cennad [cenhadau, cenhadon, f.], trwydded [-au, f.]
leave remnant - (v.) gweddillio [gweddilli-]
leave spare - (v.) gweddillio [gweddilli-]
leave - (v.) gadael (gadu) [gadaw-; 3.s. gedy, gad; 2.s.imp. gad; 3.s.pres.subj. gato], ymadael (ymadaw; ymado) [ymadaw-; 3.s. ymedy; 2.s.imp. yma+d], ymadael a+
{ Ymadael a+ is a transitive verb. }
{ Ymadael is an intransitive verb. }
{ You "gadael i" a person. }
leaven - (n.) eples [m.], lefain [m.], surdoes [m.]
leaven - (v.) eplesu [eples-], lefeinio [lefeini-]
leavened - (adj.) lefeinllyd
leavings - (n.) atbor [-ion, m.]
leavings - (n.pl.) sba+r [-ion, m.]
Lebanon - (prop.n.) Libanus
lectern - (n.) darllenfa [darllenfeydd, f.]
lecture - (n.) darlith [-iau, -oedd, f.], llith [-iau, -oedd, f.]
lecture - (v.) darlithio [darlithi-]
lecturer - (n.) darlithiwr [darlithwyr, m.], darlithydd [-ion, m.]
ledge - (n.) astell [estyll, ystyllod, f.], ysgafell [-au, f.]
leech - (n.) gelen (gelau) [gelenod, gelod, f.]
leek - (n.) cenhinen [cennin, f.]
leer - (n.) cildrem [-iau, f.]
leer - (v.) cildremio [cildremi-], cilwenu [cilwen-]
lees - (n.pl.) gwaddod [-ion, m.]
left - (adj.) aswy, chwith
left (over) - (prep.) ar o+l
left side - (adj.) aswy
left-handed - (adj.) llawchwith
left-handedness - (n.) llawchwithedd [m.]
leg - (n.) bagl [-au, f.], clun [-iau, f.], coes [-au, f.], esgair [esgeiriau, f.], hegl [-au, f.], troed [traed, mf.]
small of leg - (n.) meilwng [meilyngau, m.]
legacy - (n.) cymynrodd [-ion, f.]
legal - (adj.) cyfreithiol, cyfreithlon, deddfol
legality - (n.) deddfoldeb [m.]
legalize - (v.) cyfreithloni [cyfreithlon-]
legation - (n.) llysgenhadaeth [llysgenadaethau, f.]
legging - (n.) socas [-au, f.]
leggy - (adj.) heglog
legible - (adj.) darllenadwy
legion - (n.) lleng [-oedd, f.]
legislate - (v.) deddfu [deddf-]
legislation - (n.) deddfwriaeth [-au, f.]
legislator - (n.) deddfwr [deddfwyr, m.]
legislature - (n.) deddfwriaeth [-au, f.]
legitimate - (adj.) cyfreithlon
leisure - (n.) hamdden [f.], saib [seibiau, m.], seibiant [seibiannau, m.]
leisurely - (adj.) araf (arafaidd) [araf- &adj], hamddenol
lend - (v.) benthyca (benthycio) [benthyc-, benthyci-], echwynna [echwynn- &1, echwyn- &2+]
lender - (n.) benthyciwr [benthycwyr, m.], echwynnwr [echwynnwyr, m.]
length - (n.) hyd [-au, -oedd, -ion, m.], meithder [-au, m.]
at length - (adv.) bellach
now at length - (adv.) weithian (weithion)
of equal length - (adj.) gogyhyd
the length and breadth - (adv.) ar hyd a lled
lengthen - (v.) hwyhau [hwy- &hau]
Lent - (n.) Garawys [m.], Grawys [m.]
Leominster - (prop.n.) Llanllieni
leonine - (adj.) llewaidd
leopard - (n.) llewpart [llewpardiaid, m.]
leper - (adj.) gwahan.glaf [pl. gwahan.gleifiion]
leper - (n.) gwahan.glwyfus [m.]
leprosy - (n.) gwahan.glwyf [m.]
leprous - (adj.) gwahan.glwyfus
less - (adj.) llai
{ Comp. of "bach". }
much less - (adv.) chwaethach
lessen - (v.) lleihau [llei- &hau]
lesson - (n.) gwers [-i, -au, f.], llith [-iau, -oedd, f.]
lest - (conj.) rhag ofn
lest - (prep.) rhag [rhag- &prep2]
let - (v.) gadael (gadu) [gadaw-; 3.s. gedy, gad; 2.s.imp. gad; 3.s.pres.subj. gato], gosod [gosod-; 3.s. gesyd; 2.s.imp. gosod]
{ Gadael is to permit. }
{ Gosod is to let out for rent. }
{ You "gadael i" a person. }
let down - (v.) disgyn [disgynn- &1, disgyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. disgyn]
let go - (v.) gollwng [gollyng-; 3.s. & 2.s.imp. gollwng]
letter - (n.) llythyr [-au, -on, m.], llythyren [llythrennau, f.]
{ Llythr is the kind you have in your mailbox. }
{ Llythyren is the kind of letter you have in your
alphabet. }
capital letter - (n.) llythyren fras
letter writer - (n.) llythyrwr [llythyrwyr, m.]
lettuce - (n.) letysen [letys, f.]
level - (adj.) cydwastad, gwastad
level ground - (n.) gwastatir [-oedd, m.]
level - (n.) lefel [-au, f.]
level - (v.) gwastata/u [gwastat- &a/u], llyfnhau [llyfn- &hau], llyfnu [llyfn-]
lever - (n.) gwif [-iau, -ion, m.], trosol [-ion, m.]
levity - (n.) gwamalrwydd [m.], gwegi [m.], ysgafnder [m.]
lewd - (adj.) anniwair
lewdness - (n.) anlladrwydd [m.]
lexicographer - (n.) geiriadurwr [geiriadurwyr, m.]
lexicographical - (adj.) geiriadurol
lexicon - (n.) geiriadur [-on, m.]
liable - (adj.) agored
liar - (n.) celwyddwr [celwyddwyr, m.]
libel - (n.) athrod [-ion, m.], enllib [-ion, -iau, m.]
libel - (v.) athrodi [athrod-], enllibio [enllibi-]
libeller - (n.) athrodwr [athrodwyr, m.], enllibiwr [enllibwyr, m.]
libellous - (adj.) athrodus, enllibaidd, enllibus
liberal - (adj.) digyrrith, hael, haelionus, rhydd [pl. -ion], rhyddfrydig, rhyddfrydol
{ Rhyddfydol is liberal in the political sense. }
Liberal - (n.) Rhyddfrydwr [Rhyddfrydwyr, m.]
Liberalism - (n.) Rhyddfrydiaeth [f.]
liberality - (n.) haelfrydedd [m.]
liberate - (v.) rhyddhau [rhydd- &hau]
liberation - (n.) rhyddhad [m.]
liberty - (n.) rhyddid [m.]
librarian - (n.) llyfrgellydd [-ion, m.]
library - (n.) llyfrdy [llyfrdai, m.], llyfrfa [llyfrfeydd, f.], llyfrgell [-oedd, f.]
license - (n.) goddefiad [-au, m.], penrhyddid [m.], trwydded [-au, f.]
license - (v.) trwyddedu [trwydded-]
licentiousness - (n.) penrhyddid [m.]
lichen - (n.) cen [coll.]
lick - (v.) lleibio [lleibi-], llyfu [llyf-; 3.s. & 2.s.imp. llyf], llyo [lly-]
lid - (n.) caead [-au, m.], clawr [cloriau, m.], gwerchyr [m.]
{ Caead is the top of a tin or vessel. }
lie - (n.) anwiredd [-au, m.], celwydd [-au, m.]
lie down - (v.) creinio [creini-]
lie - (v.) gorwedd [gorwedd-; 3.s. & 2.s.imp. gorwedd]
lieutenant - (n.) is-gapten [-iaid, is-gapteiniaid, m.]
life - (n.) buchedd [-au, f.], byd [-au, -oedd, m.], byw [-ion, -i, m.], bywyd [-au, m.], einioes [f.], enaid [eneidiau, m.], hoedl [-au, f.]
of life - (adj.) bywydol
lifeboat - (n.) bywydfad [-au, m.]
lifeless - (adj.) marwaidd
lifetime - (n.) einioes [f.], hoedl [-au, f.], oes [-oedd, -au, f.]
lift - (n.) hwb [hybiau, m.]
lift - (v.) codi (cyfodi) [cod-, cyfod-; 3.s. cwyd, cyfyd, cod; 2.s.imp. cod, cwyd-]
lifter - (n.) codwr [codwyr, m.]
light - (adj.) golau [goleu- &adj], ysgafn [pl. ysgeifn]
ray of light - (n.) llygedyn [m.]
light - (n.) golau [goleuadau, m.], goleuad [-au, m.], goleuni [m.], gwawl [m.], llewych [m.], ysgyfaint [pl.]
{ Golau can be either the abstraction "light" or something that
emits light (a lamp). }
{ Goleuni is the abstraction "light". }
light - (v.) cynnau [cyneu-; 3.s. cynnau], golau [goleu-], goleuo [goleu-]
light-headed - (adj.) penysgafn
lighten - (v.) ysgafnhau (ysgafnu) [ysgafn- &hau, ysgafn-]
lighthouse - (n.) goleudy [goleudai, m.]
lightness - (n.) ysgafnder [m.]
lightning - (n.) llucheden [lluched, f.], mellten [mellt, f.]
flash lightning - (v.) melltennu [melltenn- &1, mellten- &2+]
like - (adj.) ail, cychwi%or, cyffelyb, cyfryw, hafal, tebyg [tebyc- &adj], unwedd
grow like - (v.) ymdebygu [ymdebyg-]
{ Ymdebygu is the standard Welsh word for "resemble". }
like a nightingale - (adj.) eosaidd
like gall - (adj.) bustlaidd
like iron - (adj.) haearnaidd
like to - (adj.) cyffelyb i
like - (conj. & prep.) fel
like - (conj.) megis
like - (n.) cychwi%or [m.]
like - (prep.) megis
like - (v.) caru [car-; 3.s. & 2.s.imp. ca+r], hoffi [hoff-]
{ Caru is "like" so much as to "love" it. It would be an
exaggeration if I said that I "caru" coffee. }
{ Hoffi is like prefer. I could "hoffi" coffee (but I don't). }
likelihood - (n.) tebygolrwydd [m.]
likely - (adj.) amcanus, tebyg [tebyc- &adj], tebygol
liken - (v.) cyffelybu [cyffelyb-], tebygu [tebyg-]
likeness - (n.) cyffelybiaeth [-au, f.], cyffelybrwydd [m.], tebygrwydd [m.]
likewise - (adv.) unwedd
lily - (n.) alaw [-on, f.], lili [-au, f.]
water lily - (n.) alaw [-on, f.]
limb - (n.) aelod [-au, m.]
lime - (n.) calch [m.]
lump of lime - (n.) calchen [f.]
lime - (v.) calcho (calchu) [calch-]
limestone - (n.) calchen [f.], calchfaen [calchfeini, m.]
limit - (n.) ffin [-iau, f.]
limit - (v.) cyfyngu [cyfyng-]
limp - (adj.) llibin, llipa, lliprynnaidd
limp - (n.) herc [-iau, f.]
limp - (v.) hercian [herci-], honcian [honci-]
limping - (adj.) cymhercyn
line - (adj.) bannog
{ Bannog is a line of poetry. }
part of line - (n.) ban [-nau, mf.]
line - (n.) bannod [banodau, f.], llinell [-au, f.], llinyn [-nau, m.], rhes [-i, -au, f.], rhesen [rhesi, f.]
{ Llinell is the one-dimensional geometric abstraction. }
{ Rhes is a row of things, an arrangement of things. (It
would also be the right word for "queue", which is "line" in
American.) }
lineage - (n.) achlin [-au, -oedd, f.], gwehelyth [mf.], hil [f.], llinach [f.]
linen - (n.) lliain [llieiniau, m.]
fine linen - (n.) bliant [m.]
linen draper - (n.) llieiniwr [llieinwyr, m.]
linger - (v.) ymdroi [ymdro- &i]
linguist - (n.) ieithydd [-ion, m.]
linguistic - (adj.) ieithyddol
linguistics - (n.) ieithyddiaeth [f.]
lining - (n.) tenllif [m.]
link - (n.) dolen [-ni, -nau, f.]
linnet - (n.) llinos [-od, f.]
linseed - (n.) had llin
lint - (n.) naddion [pl.]
lintel - (n.) capan [-au, m.]
lion - (n.) llew [-od, -ys, m.]
lioness - (n.) llewes [-au, f.]
lionlike - (adj.) llewaidd
lip - (n.) gwefl [-au, f.], gwefus [-au, -edd, f.], mant [-au, mf.], min [-ion, m.]
{ Gwefl usually refers to the lip of an animal. }
{ Gwefus is a human lip. }
of the lip - (adj.) gwefusol
liquid - (adj.) gwlyb [f. gwleb; pl. -ion], hylif
liquid - (n.) gwlyb [m.], gwlybwr [gwlybyron, m.], hylif [-au, m.]
liquor - (n.) gwirod [-ydd, -au, m.]
lisp - (v.) bloesgi [bloesg-]
lisping - (adj.) bloesg
list - (n.) llechres [-i, f.], rhestr [-i, -au, f.], taflen [-nau, -ni, f.]
list - (v.) rhestru [rhestr-]
listen - (v.) gwrando (gwrandaw) [gwrandaw-; 3.s. gwrendy; 2.s.imp. gwrando, gwrandaw]
listen to - (v.) gwrando ar
listener - (n.) gwrandawr [gwrandawyr, m.]
listening - (n.) gwrandawiad [m.]
listlessness - (n.) syrthni [m.]
literal - (adj.) llythrennol
literary - (adj.) llen.gar, llenyddol
literary man - (n.) llenor [-ion, m.]
literature - (n.) lle+n [f.], llenyddiaeth [-au, f.]
practise literature - (v.) llenydda [llenydd-]
litigate - (v.) cyfreithio [cyfreithi-]
litter - (n.) ael [-oedd, f.], llaesodr (llaesod) [f.], sarn [m.], torllwyth [-i, f.], torraid (torred) [torreidiau, f.]
weakest of litter - (n.) cardydwen (cardodwen) [f.], cardydwyn (cardodwyn) [m.]
litter - (v.) mocha (mochi) [moch-], sarnu [sarn-]
little - (adj.) bach [lleied; llai; lleiaf], bychan [f. bechan; pl. bychain]
a little while - (n.) orig [f.]
a little while ago - (adv.) gynnau
as little - (adj.) lleied
{ Eq. of "bach". }
little bit - (n.) bachigyn [bachigion, m.]
little boy - (n.) bachgennyn [bechgynnos, m.]
little children - (n.) plantos [pl.]
little girl - (n.) genethig [f.]
little pig - (n.) porchell [perchyll, m.]
rather too little - (adv.) ar y lleiaf
very little - (n.) ychydigyn [m.]
little - (n., adj. & adv.) ychydig [m.]
littleness - (n.) bychander (bychandra) [m.]
liturgy - (n.) ffurfwasanaeth [-au, m.]
live - (v.) bucheddu [buchedd-], bydio [bydi-], byw [def.], oesi [oes-]
liveliness - (n.) hoenusrwydd [m.]
lively - (adj.) bywiog, gwisgi, heini, hoyw (hoew) [pl. -on; hoyw- &adj], nwyfus
liver - (n.) afu [mf.], au [euon, m.], iau [ieuau, m.]
liver-fluke - (n.) adfach [-au, m.]
Liverpool - (prop.n.) Lerpwl
livery - (n.) lifrai [lifreion, m.]
living - (adj.) byw, bywiol
living - (n.) bywoliaeth [bywiolaethau, bywioliaethau, -au, f.]
lizard - (n.) genau-goeg [-ion, f.]
Llandovery - (prop.n.) Llanymddyfri
Llantwit Major - (prop.n.) Llanilltud Fawr
Lloyd - (prop.n.) Llwyd
lo - (interj.) wele
load - (n.) baich [beichiau, m.], cludair [cludeiriau, f.], llwyth [-i, m.]
load - (v.) llwytho [llwyth-], pynio [pyni-]
loadstone - (n.) tynfaen [tynfeini, m.]
loaf - (n.) torth [-au, f.]
loaf - (v.) ystelcian [ystelci-]
loafer - (n.) ystelciwr [ystelcwyr, m.]
loan - (n.) benthyg [m.], echwyn [-ion, m.]
loath - (v.) alaru [alar-]
loathe - (v.) ffieiddio [ffieiddi-]
loathsome - (adj.) ffiaidd
lobster - (n.) cimwch [cimychiaid, m.]
local - (adj.) lleol
localization - (n.) lleoliad [m.]
localize - (v.) lleoli [lleol-]
locate - (v.) lleoli [lleol-]
location - (n.) lleoliad [m.]
lock - (n.) clo [-eau, -eon, m.], cudyn [-nau, m.]
{ Cudyn is the kind of lock that hairs comprise. }
lock - (v.) cloi [clo- &i; 3.s. cly*; 2.s.imp. clo]
locked - (adj.) cloe%dig
locker - (n.) cloer [-au, -iau, mf.]
locust - (n.) locust [-iaid, m.]
lodge - (v.) lletya [llety-]
lodge of friendly society - (n.) cyfrinfa [cyfrinfeydd, -oedd, -u, f.]
lodger - (n.) lletywr [lletywyr, m.]
lodging - (n.) llety [-au, m.]
loft - (n.) llofft [-ydd, f.], taflod [-ydd, f.]
loftiness - (n.) arucheledd [m.], taldra [m.]
lofty - (adj.) aruchel [aruched; aruwch; aruchaf], ban, tal
loggerheads, at - (adv.) penben
logic - (n.) rhesymeg [f.]
logical - (adj.) rhesymegol
logician - (n.) rhesymegwr [rhesymegwyr, m.], rhesymegydd [-ion, m.]
loin - (n.) llwyn [-au, f.]
loiter - (v.) llercian [llerci-], loetran [loetran- ?], sefyllian [sefylli-], ymdroi [ymdro- &i], ystelcian [ystelci-]
loiterer - (n.) ystelciwr [ystelcwyr, m.]
loll - (v.) gorweddian [gorweddi-], lled-orwedd [lled-orwedd-]
London - (prop.n.) Caerludd, Llundain
loneliness - (n.) unigedd [m.], unigrwydd [m.]
lonely - (adj.) unig
{ "Unig" means "only" when used before the noun and "lonely" when
used afterwards. For example, "yr unig fab" is "the only son",
but "yr mab unig" is "the lonely son". }
long - (adj.) hir [pl. -ion; cyhyd, hwy, hwyaf], llaes, maith [pl. meithion], pell [pell- &adj]
{ Hir can be used for time as well as spacial extent. When used
of spatial extent, it is longitudinal, and something which is is
long when measured along its length is "hir". "Caeau hirion" would
be long thin strips of land. }
{ Llaes has a sense of loose or relaxed, so long sleeves
are "llaes"; a long dress would be "llaes". Flowing is perhaps the
best translation. }
{ Maith may be a bit negative: long-and-maybe-boring. It
is OK for time as well as spatial extent. "Maith" is closer to
"extensive". "Caeau meithion" would extend in all directions. }
as long - (adj.) cyhyd
coarse long hair - (n.) rhawn [m.]
for a long time - (adv.) er ys talwm (ers talwm), rhawg, yrhawg
{ Rhawg implies for a long time to come. }
{ Yrhawg means for a long time to come. }
long ago - (adv.) er ys talwm (ers talwm)
long loose mantle - (n.) ysgi+n [mf.]
so long - (adj.) cyhyd
long - (v.) dyheu [dyhe-], hiraethu [hiraeth-]
long-headed - (adj.) hirben
long-legged - (adj.) heglog
long-lived - (adj.) hir.hoedlog
longevity - (n.) hir.hoedledd [m.]
longing - (adj.) hiraethus
longitude - (n.) hydred [-ion, m.]
longitudinal - (adj.) hydredol
longsuffering - (adj.) hir-ymar.hous, ymar.hous
longsuffering - (n.) hirymaros [m.], ymaros [m.]
look - (n.) edrychiad [-au, m.], golwg [golygon, mf.], trem [-iau, f.]
look at - (v.) edrych ar
look closely - (v.) craffu [craff-; 3.s. & 2.s.imp. craff]
look closely at - (v.) craffu ar
look for - (v.) chwilio [chwili-]
look forward to - (v.) edrych ymlaen at
look - (v.) disgwyl [disgwyli-], edrych (edrychyd) [edrych-; 3.s. & 2.s.imp. edrych], tremio [tremi-], ysbi%o [ysbi%-]
{ Disgwyl is to expect, and so to stand on watch. To scan
the horizon for someone would be "disgwyl". To resemble is
sometimes "disgwyl yn debyg i" in the South. }
{ Edrych is the active part of "gweld" (looking vs. seeing). To
look for ("chwilio") somewhere nearby involves "edrych". To
resemble is sometimes "edrych yn debyg i" in the North. }
looker - (n.) edrychwr [edrychwyr, m.]
looking-glass - (n.) drych [-au, m.]
loom - (n.) gwy+dd [gwehyddion, gwyddion, m.]
loop - (n.) dolen [-ni, -nau, f.]
loop - (v.) dolennu [dolenn- &1, dolen- &2+]
looped - (adj.) dolennog
loose - (adj.) llac, llaes, penrhydd, rhydd [pl. -ion]
long loose mantle - (n.) ysgi+n [mf.]
loose - (v.) gollwng [gollyng-; 3.s. & 2.s.imp. gollwng], mysgu [mysg-]
loosen - (v.) llacio [llaci-], llaesu [llaes-]
looseness - (n.) rhyddni [m.]
lop - (v.) trychu [trych-]
lopsided - (adj.) anghytbwys
loquacious - (adj.) ymddiddan.gar
lord - (n.) arglwydd [-i, m.], cun (cuniad) [cuniaid, m.], glyw [m.], muner [m.], rhi [m.], udd [m.]
lord it over - (v.) tra-awdurdodi [tra-awdurdod-]
Lord's Prayer - (n.) pader [-au, m.]
sovereign lord - (n.) unben [-iaid, unbyn, m.]
lord - (n.) arglwydd [-i, m.], cun (cuniad) [cuniaid, m.], glyw [m.], muner [m.], rhi [m.], udd [m.]
lord it over - (v.) tra-awdurdodi [tra-awdurdod-]
Lord's Prayer - (n.) pader [-au, m.]
sovereign lord - (n.) unben [-iaid, unbyn, m.]
lordly - (adj.) arglwyddaidd
lordship - (n.) arglwyddiaeth [-au, f.]
lore - (n.) lle+n [f.]
poetic lore - (n.) barddrin [f.]
lorry - (n.) lori [-%au, f.]
lose - (v.) colli [coll-; 3.s. cyll; 2.s.imp. coll]
lose heart - (v.) gwan-galonni (gwan.galonni) [gwan-galonn- &1, gwan-galon- &2+, gwan.galonn- &1, gwan.galon- &2+]
lose one's senses - (v.) amhwyllo [amhwyll-]
lose utterly - (v.) cyfrgolli [cyfrgoll-]
loser - (n.) colledwr [colledwyr, m.], collwr [collwyr, m.]
loss - (n.) anelw [m.], coll [-iadau, m.], colled [-ion, f.], difant [m.]
fraught with loss - (adj.) colledus
occasion loss - (v.) colledu [colled-]
total loss - (n.) difancoll [f.]
lost - (adv.) ar goll
be lost - (v.) colli [coll-; 3.s. cyll; 2.s.imp. coll]
lot - (n.) coelbren [-nau, -ni, m.], cwtws [cytysau, m.], lot [-iau, m.], twysged [f.]
{ Coelbren is the kind of lot you cast. }
by a lot - (adv.) o lawer
loud - (adj.) ban, croch, llafar, soniarus
as loud as he can - (adj.) nerth esgyrn ei ben
laugh loud - (v.) crechwen (crechwenu) [crechwen-]
loud laughter - (n.) crechwen [f.]
loud shout - (n.) banllef [-au, f.]
Loughor - (prop.n.) Casllwchwr
lounge - (v.) gorweddian [gorweddi-], lled-orwedd [lled-orwedd-]
louse - (n.) lleuen [llau, f.]
lousy - (adj.) lleuog
lout - (n.) llabwst [llabystiau, m.]
louver - (n.) lwfer [-au, m.]
lovable - (adj.) hoffus
love - (n.) anwyledd [m.], anwyliaeth (anwylaeth) [f.], anwyliant [anwyliannau, m.], anwylwch [m.], cariad [-au, m.], serch [-iadau, m.], serchowgrwydd [m.]
{ Cariad is the strongest word for "love". If it is full-blown
head-over-heels it is "cariad". If it is charitable, it is
"cariad". If it is Biblical (do I mean "agape"?) it is "cariad".
If it is a euphemism for sexual intercourse, it is also "cariad". }
{ Serch is more of an affection. }
brotherly love - (n.) brawdgarwch [m.]
full of love - (adj.) cariadlawn
love of money - (n.) arian.garwch [-au?, m.]
love poem - (n.) rhieingerdd [-i, f.]
love - (v.) caru [car-; 3.s. & 2.s.imp. ca+r], hoffi [hoff-], serchu [serch-]
{ Hoffi is like prefer. I could "hoffi" coffee (but I don't). }
love-feast - (n.) cariadwledd [-oedd, f.]
love-messenger - (n.) llatai [llateion, m.]
lover - (n.) cariad [-au, -on, mf.], cariadfab [cariadfeibion, m.], carwr [carwyr, m.]
doting lover - (n.) orohi%an [f.]
loving - (adj.) cariadlawn, cariadus, caruaidd, serchog, serchus
low - (adj.) distadl, isel [ised; is; isaf]
low - (v.) beichio [beichi-], brefu [bref-]
lower - (adj.) is
{ Comp. of "isel". }
lower - (v.) darostwng [darostyng-], gostwng [gostyng-; 3.s. & 2.s.imp. gostwng], gwgu [gyg-], iselhau (iselu) [isel- &hau, isel-]
lowing - (n.) bref [-iadau, -au, f.], brefiad [-au, m.]
lowness - (n.) iselder [-au, m.]
loyal - (adj.) teyrn.garol
loyalty - (n.) teyrn.garwch [m.]
lubber - (n.) llabwst [llabystiau, m.], lleban [-od, m.]
luck - (n.) lwc [f.]
bad luck - (n.) anlwc [m.]
good luck - (n. & interj.) hawddamor [m.]
lucky - (adj.) ffodus, lwcus
lucrative - (adj.) enillfawr
Ludlow - (prop.n.) Llwydlo
luggage - (n.) clud [mf.]
Luke - (prop.n.) Luc (Lug)
lukewarm - (adj.) claear, llugoer
lukewarmness - (n.) claearineb [m.]
lull - (n.) egwyl [-iau, f.]
lull - (v.) suo [su-]
lullaby - (n.) huw [m.]
lulling - (n.) suad [m.]
lumbago - (n.) llwynwst [m.]
lumber - (n.) llanastr (llanast) [-au?, m.]
luminary - (n.) goleuad [-au, m.]
luminous - (adj.) cannaid
lump - (n.) clamp [-iau, m.], clap [-iau, m.], cnap [-iau, m.], lwmp [lympiau, m.], talp [-au, -iau, m.]
lump of lime - (n.) calchen [f.]
lump - (v.) clapio (clapian) [clapi-]
lumpy - (adj.) clapiog, cnapiog, talpiog
lunatic - (adj.) lloerig [pl. -ion]
lunatic asylum - (n.) gwallgofdy [gwallgofdai, m.]
lunatic - (n.) lloerig [-ion, m.]
luncheon - (n.) byrbryd [-iau, -au, m.]
lunge - (n.) hergwd [m.]
lungs - (n.) ysgyfaint [pl.]
lurk - (v.) llechu [llech-], llercian [llerci-]
luscious - (adj.) pe+r
lust - (n.) blys [-iau, m.], chwant [-au, m.], gwy+n [gwyniau, m.], trachwant [-au, m.]
lust - (v.) blysio [blysi-], chwanta (chwantu) [chwant-], trachwantu (trachwanta) [trachwant-]
lustful - (adj.) blysig, chwantus, rhewydd
lustre - (n.) graen [mf.]
luxuriant - (adj.) bras [bras- &adj], ffaeth, iraidd, tirf
luxurious - (adj.) moethus
luxuriousness - (n.) moethusrwydd [m.]
luxury - (n.) esmwythyd [m.], moeth [-au, m.], moethusrwydd [m.], wtres [f.]
lwed - (adj.) anllad
lye - (n.) golch [-ion, m.], trwnc [m.]
lying - (adj.) anwir, anwireddus, celwyddog
lyric - (n.) dyri (dyrif) [dyri%au, dyrifau, f.], telyneg [-ion, f.]
lyrical - (adj.) telynegol m erited - (adj.) haeddiannol
Mabel - (prop.n.) Mabli
mace - (n.) byrllysg [-au, mf.]
machine - (n.) peiriant [peiriannau, m.]
mackerel - (n.) macrell [mecryll, fm.]
mad - (adj.) amwyll, cynddeiriog, gorffwyll, gorffwyllog, gwallgof, gwyllt [pl. -ion; gwyllt- &adj]
be mad - (v.) ynfydu [ynfyd-]
go mad - (v.) amhwyllo [amhwyll-], gwallgofi [gwallgof-]
madden - (v.) cynddeiriogi [cynddeiriog-]
madhouse - (n.) gwallgofdy [gwallgofdai, m.]
madman - (n.) amwyll [-ion, m.], gwallgofddyn [gwallgofiaid, m.]
madness - (n.) amhwyllter (amhwylltod; amhwylltra) [m.], amwyll [-ion, m.], cynddaredd [f.], gorffwylltra [m.], gwallgofrwydd [m.]
magazine - (n.) cylchgrawn [cylchgronau, m.]
Magdalene - (prop.n.) Modlen
mage - (n.) dewin [-iaid, m.]
maggot - (n.) cynrhonyn [cynrhon, m.]
breed maggots - (v.) cynrhoni [cynrhon-]
maggoty - (adj.) cynrhonllyd
magic - (n.) hud [-ion, m.], lledrith [m.], swyn [-ion, m.]
magic wand - (n.) hudlath [-au, f.]
magician - (n.) dewin [-iaid, m.], swynwr [swynwyr, m.]
magisterial - (adj.) ynadol
magistracy - (n.) ynadaeth [f.]
magistrate - (n.) ustus [-iaid, m.], ynad [-on, m.]
magnanimity - (n.) mawrfrydigrwydd [m.]
magnanimous - (adj.) mawrfrydig
magnet - (n.) tynfaen [tynfeini, m.]
magnify - (v.) chwyddo [chwydd-], mawr.hau [mawr.- &hau], mawrygu [mawryg-], mwyhau [mwy- &hau]
magpie - (n.) pi (pia) [pi%od, f.], pioden (piogen) [piod, f.]
maid - (n.) bun (mun) [f.], morwyn [morynion, f.]
maiden - (adj.) morwynol
maiden - (n.) banon [-au, f.], bun (mun) [f.], genethig [f.], llancesig [f.], meinir [f.], morwynig [f.], rhiain [rhianedd, f.]
maidservant - (n.) gwasanaethwraig [gwasanaethwragedd, f.]
mail order - (n.) archeb bost
mail, coat of - (n.) llurig [-au, f.]
mail-clad - (adj.) llurigog
maim - (v.) anafu [anaf-]
maimed - (adj.) anafus, efrydd [pl. -ion]
main point - (n.) baich [beichiau, m.]
main sea - (n.) cefnfor [-oedd, m.], cyfanfor [-oedd, m.]
maintain - (v.) cynnal [cynhali-; 3.s. cynnal, cynneil*; 2.s.imp. cynnal], maentumio [maentumi-], taeru [taer-]
maintenance - (n.) cynhaliaeth [f.]
majestic - (adj.) mawreddog
majesty - (n.) mawr.hydi [m.], mawredd [m.]
major - (n.) uchgapten [uchgapteiniaid, m.]
Llantwit Major - (prop.n.) Llanilltud Fawr
majority - (n.) mwyafrif [-au, m.]
make - (n.) gwneuthuriad [m.]
make a gap - (v.) bylchu [bylch-]
make a noise - (v.) trystio [trysti-]
make a speech - (v.) areithio [areithi-]
make bald - (v.) moeli [moel-]
make bare - (v.) llymhau [llym- &hau]
make barren - (v.) diffrwytho [diffrwyth-]
make clear - (v.) egluro [eglur-]
make commotion - (v.) tyrfo (tyrfu) [tyrf-]
make even - (v.) gwastata/u [gwastat- &a/u]
make famous - (v.) enwogi [enwog-]
make flexible - (v.) ystwytho [ystwyth-]
make for - (v.) unioni [union-]
make fun of - (v.) cael hwyl am ben
make gestures - (v.) munudio [munudi-]
make giddy - (n.) penddaru [penddar-]
make giddy - (v.) madroni [madron-]
make good - (v.) cywiro [cywir-]
make heavy - (v.) trymhau [trym- &hau]
make home - (v.) cartrefu [cartref-]
make ill - (v.) anhwyluso [anhwylus-]
make impression - (v.) minio [mini-]
make melody - (v.) perori [peror-], pyncio [pynci-]
make mild - (v.) claearu [claear-]
make noise - (v.) tyrfo (tyrfu) [tyrf-]
make one's way - (v.) ymlwybro [ymlwybr-]
make oneself - (v.) ymwneud (ymwneuthur) [ymwn- &mynd]
make peace - (v.) tangnefeddu [tangnefedd-]
make rich - (v.) cyfoethogi [cyfoethog-]
make scarce - (v.) prinhau [prin- &hau]
make silvery - (v.) ariannu [ariann- &1, arian- &2+]
make tender - (v.) tyneru [tyner-]
make tepid - (v.) claearu [claear-]
make undity - (v.) anhrefnu [anhrefn-]
make uneasy - (v.) anesmywtho [anesmywth-]
make whole - (v.) cyfannu [cyfann- &1, cyfan- &2+]
make - (v.) gwneud (gwneuthur) [gwn- &mynd, n- &mynd; 2.s.imp. gwna]
maker - (n.) gwneuthurwr [gwneuthurwyr, m.], lluniwr [llunwyr, m.]
makesafe - (v.) diogelu [diogel-]
making - (n.) gwneuthuriad [m.]
malady - (n.) afiechyd [-on, m.]
maldy - (n.) chwiw [-iau, f.]
male - (adj.) gwryw
male - (n.) gwryw [-od, m.], mab [meibion, m.]
malice - (n.) cynghorfynt [-iau?, m.], malais [m.]
malicious - (adj.) maleisus
cunning and malicious - (adj.) dichellddrwg
malign - (v.) difri%o [difri%-]
malignant - (adj.) adwythig, mileinig
mallet - (n.) gordd [gyrdd, f.]
mallows - (n.) hocys [pl.]
malpractice - (n.) camarfer [-ion, mf.]
malt - (n.) brag [m.]
malt - (v.) bragu [brag-]
malt-house - (n.) bracty [bractai, m.]
maltreat - (v.) baetio [baeti-]
maltster - (n.) bragwr [bragwyr, m.]
man - (n.) dyn [-ion, m.], gw+r [gwy+r, m.], mab [meibion, m.]
{ Dyn has the usual sense of "man", an individual (male) human.
"Dyn" can refer to the abstraction "man", meaning "humanity", "the
human race". Beware also that "dyn" sometimes also means "person"
with no sense of male or female, particularly in the south(-west?)
where they say "dynion" for what the others call "pobl". }
{ Gw+r has the usual sense of "man", an individual (male)
human, in some dialects. "Gw+r" is usually "husband" in the
dialects which do not use it for "man", and ambiguous in the others
(as is "man" in some dialects of English). "Gw+r" is always male
("gwrywaidd", "gw+r"-like, i.e., "masculine"). }
{ Mab has the primary meaning of "son". }
black man - (n.) dyn du
blessed is the man - gwyn ei fyd y dyn
brave man - (n.) arwrwas [arwrweision, m.], dewr [-ion, m.]
fine well-built man - (n.) palff [m.]
Isle of Man - (prop.n.) Manaw
literary man - (n.) llenor [-ion, m.]
old man - (n.) hynafgwr (henafgwr) [hynafgwyr, henafgwyr, m.]
rich man - (n.) codog [-ion, mf.]
wild man - (n.) anwar (anwarddyn) [-iaid, m.]
young man - (n.) llanc [-iau, m.]
man-like - (adj.) dynol
manage - (v.) ymdopi [ymdop-]
management - (n.) rheolaeth [-au?, f.]
Manchester - (prop.n.) Manceinion
mane - (n.) mwng [myngau, m.]
maned - (adj.) myngog
mange - (n.) clafr [m.]
mangle - (v.) dragio [dragi-], llarpio [llarpi-], llurgunio [llurguni-]
mangler - (n.) llurguniwr [llurgunwyr, m.]
manhood - (n.) dyndod [m.]
manifest - (adj.) amlwg [amlyc- &adj], hysbys
manifest - (v.) amlygu [amlyg-]
manifestation - (n.) amlygiad [-au, m.]
manifold - (adj.) amryfal
manikin - (n.) pegor [-au, m.]
manipulate - (v.) teimlo [teiml-]
mankind - (n.) dynolryw [f.]
manly - (adj.) dynol
manner - (n.) ansawdd [ansoddau, mf.], delw [-au, f.], dull [-iau, m.], ffunud [-au, m.], modd [-ion, -au, m.], sut [m.]
{ Ffunud is used only after "un". }
mannerly - (adj.) moesgar
manners - (n.pl.) moes [-au, f.]
manor - (n.) maenol (maenor) [-au, f.]
manservant - (n.) gwasanaethwr [gwasanaethwyr, m.]
mansion - (n.) plas [-au, m.]
manslaughter - (n.) dyn-laddiad (dynladdiad) [m.]
mantle - (n.) cochl [-au, mf.], mantell [-oedd, mentyll, f.], pall [-on, m.]
long loose mantle - (n.) ysgi+n [mf.]
mantled - (adj.) mantellog
manure - (n.) achles [-au, m.], gwrtaith [m.], tail [m.]
manure - (v.) achlesu [achles-], gwrteithio [gwrteithi-], teilo [teil-]
manuscript - (n.) llawysgrif [-au, f.], ysgriflyfr [-au, m.]
many - (adj.) ymwng (ymwnc)
as many - (adj.) cymaint, cynifer
{ Eq. of "mawr". }
as many - (pron.) faint
how many - (adj.) sawl
how many - (inter. pron.) faint
so many - (adj.) cynifer
too many - (n., adj. & adv.) gormod [-ion, m.]
many - (n., adj. & adv.) llawer [-oedd, m.]
many-sided - (adj.) amlochrog
map - (n.) map [-iau, f.]
mar - (v.) anurddo [anurdd-], difwyno [difwyn-], diwyno [diwyn-], gwrthuno [gwrthun-], hagru [hagr-], hyllu [hyll-]
marble - (n.) marmor [m.], mynor [-ion, m.]
{ Marmor is the kind of marble you sculpt. }
{ Mynor is the kind of marble you play with. }
Marcella, Strata - (prop.n.) Ystrad Marchell
March - (n.) Mawrth
March - (n.) Mawrth
march - (v.) ymdaith [ymdaith-]
mare - (n.) caseg [cesig, f.]
Margaret - (prop.n.) Marged (Margred), Mererid
margin - (n.) ymyl [-au, -on, mf.]
mariner - (n.) mordwywr [mordwywyr, m.], morwr [morwyr, m.]
mark - (n.) amlygyn [-nau, m.], arwyddnod [-au, m.], marc [-iau, m.], nam [-au, m.], nod [-au, -ion, mf.], o+l [-ion, m.]
accent mark - (n.) acennod [-au, f.]
punctuation mark - (n.) atalnod [-au, m.]
quotation mark - (n.) dyfynnod [dyfynodau, m.]
Mark - (prop.n.) Marc
mark - (v.) marcio [marci-], menu [men-], nodi [nod-]
market - (n.) marchnad [-oedd, f.], marchnaty [marchnatai, m.]
market house - (n.) marchnaty [marchnatai, m.]
market - (v.) marchnata [marchnat-]
marketplace - (n.) marchnadfa [-oedd, marchnadfeydd, f.]
marquess - (n.) ardalyddes [-au, f.]
marquis - (n.) ardalydd [-ion, m.]
marriage - (n.) priodas [-au, f.]
marriage feast - (n.) neithior [-au, f.]
marriage gift - (n.) agweddi [m.]
married - (adj.) priod, priodasol
marrow - (n.) me+r [merion, m.]
marry - (v.) priodi [priod-], ymbriodi [ymbriod-]
marry a husband - (v.) gwra [gyr-]
marry a wife - (v.) gwreica [gwreic-]
Mars - (n.) Mawrth
marsh - (n.) morfa [morfeydd, m.]
marshall, field - (n.) maeslywydd [-ion, m.]
marshy - (adj.) amddyfrwys
martin - (n.) gwennol [gwenoliaid, f.]
martyr - (n.) merthyr [-on, -i, m.]
martyr - (v.) merthyru [merthyr-]
martyrdom - (n.) merthyrdod [m.]
marvel - (n.) rhyfeddod [-au, mf.], syndod [m.]
marvel - (v.) rhyfeddu [rhyfedd-], synnu [synn- &1, syn- &2+]
marvellous - (adj.) rhyfeddol
marvelous - (adj.) aruthr
Mary - (prop.n.) Mair, Mari
masculine - (adj.) gwrywaidd, gwrywol
mash - (n.) llith [m.]
mask - (n.) miswrn [misyrnau, m.]
blind mask - (n.) mwgwd [mygyau, m.]
mason - (n.) saer [seiri, m.]
mass - (n.) clamp [-iau, m.], crynswth [m.], cyfan.gorff [m.], offeren [-nau, f.], swp [sypiau, m.], talp [-au, -iau, m.]
massacre - (n.) cyflafan [-au, f.], galanas [-au, f.]
mast - (n.) hwylbren [-nau, -ni, m.]
master - (n.) athro [athrawon, m.], meistr (meistar) [-i, -iaid, -adoedd, m.]
master - (v.) meistroli [meistrol-]
masterful - (adj.) meistrolgar
masterly - (adj.) gorchestol, meistrolgar
mastery - (n.) meistrolaeth [f.]
mastiff - (n.) costog [-ion, m.]
mat - (n.) mat [-iau, m.]
match - (n.) ymrysonfa [ymrysonfeydd, f.]
plowing (ploughing) match - (n.) preimin [m.]
mate - (n.) cychwi%or [m.]
material - (adj.) materol
material - (n.) defnydd [-iau, m.], deunydd [-iau, m.]
materialism - (n.) materoliaeth [f.]
materialist - (n.) materolwr [materolwyr, m.]
materialistic - (adj.) materol
mathematical - (adj.) mathemategol
mathematics - (n.) mathemateg [f.]
matins - (n.) plygain [plygeiniau, m.]
matrimonial - (adj.) priodasol
matter - (n.) crawn [m.], mater [-ion, m.]
mattock - (n.) caib [ceibiau, f.], matog [-au, f.]
mattress - (n.) matras [matresi, m.]
mature - (adj.) aeddfed (addfed) [aeddfet- &adj]
maturity - (n.) aeddfedrwydd [m.]
maul - (v.) llarpio [llarpi-]
maw - (n.) caul [ceulion, ceuliau, m.]
maximum - (n.) uchafrif [-au, m.]
May - (n.) Mai [m.]
may be dispensed with, what - (n.) hepgor [-ion, m.]
may be, it - (v.) dichon [def.]
maybe - (adv.) efallai (falla)
mayor - (n.) maer [-od, meiri, m.]
mayoral - (adj.) maerol
mayoralty - (n.) maeryddiaeth [f.]
mayoress - (n.) maeres [-au, f.]
me - (pron.) fi, i (fi), mi, myfi
O dear me! - (interj.) O'r annwyl!
mead - (n.) medd [m.]
meadow - (n.) clun [m.], do+l [dolydd, dolau, doliau, f.], gwaun [gweunydd, f.], gweirglodd [-iau, f.], gwern [-i, -ydd, f.]
river meadow - (n.) ynys [-oedd, f.]
meal - (n.) blawd [blodiau, blodion, m.], cwynos [-au, mf.], pryd [-au, m.], saig [seigiau, f.]
mealy - (adj.) blodiog
mean - (adj.) anenwog, bawaidd, diffaith, distadl, me+n, salw, tlodaidd
{ Diffaith means mean in the sense of lowly. }
{ Distadl means mean in the sense of lowly. }
mean - (v.) golygu [golyg-], meddwl [meddyli-; 3.s. & 2.s.imp. meddwl]
{ Meddwl is the mental process, the act of thinking, processing
thoughts. }
meander - (v.) dolennu [dolenn- &1, dolen- &2+]
meaning - (n.) meddwl [meddyliau, m.], ystyr [-on, fm.]
meanness - (n.) anhaeledd [m.], gwaeledd [m.]
means - (n.) cyfrwng [cyfryngau, m.], modd [-ion, -au, m.], moddion [pl.]
by means of - (prep.) acha, trwy (drwy) [irreg.], trwy gyfrwng
meantime - (n.) cyfamser [-au, -oedd, m.]
measure - (n.) mesur [-au, m.]
measure - (v.) mesur [mesur-]
measurement - (n.) mesuriad [-au, m.]
measurer - (n.) mesurwr [mesurwyr, m.], mesurydd [-ion, m.]
meat - (n.) cig [-oedd, m.]
meat-offering - (n.) bwyd-offrwm [m.]
mechanical - (adj.) peiriannol
mechanism - (n.) peirianwaith [peirianweithiau, m.]
medal - (n.) bathodyn [bathodau, -nau, m.]
meddle - (v.) busnesa [busnes-], ymhel [ymhel-], ymyrru (ymyrryd; ymyrraeth) [ymyrr- &1, ymyr- &2+]
meddler - (n.) ymyrrwr [ymyrrwyr, m.]
meddlesome - (adj.) busnesgar (busneslyd), ymyrgar
mediate - (v.) athrywyn [athrywyn-], cyfryngu [cyfryng-]
mediation - (n.) athrywyn [m.], cyfryngdod [m.], cyfryngiad [-au, m.]
mediator - (n.) canolwr [canolwyr, m.], cyfryngwr [cyfryngwyr, m.], eiriolwr [eiriolwyr, m.], machni%ydd [m.]
mediatorial - (adj.) cyfryngol
mediatorship - (n.) cyfryngdod [m.], cyfryngwriaeth [f.]
medical - (adj.) meddygol
medicinal - (adj.) meddyginiaethol, meddygol
medicine - (n.) ffisig [-au?, m.], ffisigwriaeth (physygwriaeth) [m.], meddyginiaeth [-au, f.], meddyglyn [-noedd, m.], moddion [pl.]
meditate - (v.) myfyrio [myfyri-]
meditation - (n.) myfyrdod [-au, m.]
meditative - (adj.) myfyriol, ystyrgar
Mediterranean Sea - (prop.n.) Mo+r y Canoldir, Y Mo+r Canoldir
medium - (n.) cyfrwng [cyfryngau, m.]
medley - (n.) cybolfa [cybolfeydd, f.], cymysgfa [cymysgfeydd, f.]
meek - (adj.) addfwyn, llariaidd, llednais, ufyll
meekness - (n.) addfwynder [m.], llarieidd-dra [m.]
meet - (adj.) gwiw
meet in conference - (v.) cynadledda [cynadledd-]
meet - (v.) cwrdd (cwrddyd) [cyrdd-], cyfarfod [cyfar- &fod], cyffwrdd [cyffyrdd-], cyfwrdd [cyfyrdd-], derbyn [derbyni-; 3.s. & 2.s.imp. derbyn], erbyn [erbyn-], rhagod [rhagod-]
{ Cyfarfod is "meet" in the common sense of coming together
with other people. }
{ Derbyn is "receive", and the only place I can think of at
the moment to connect "derbyn" to "meet" is in welcoming people at
the door of some formal occasion, and even here "croesawu"
("welcome") would be better. }
{ You "cwrdd a+" a person. }
{ You "cyffwrdd a+" something. }
meeting - (n.) cwrdd [cyrddau, m.], cyfarfod [-ydd, m.], cyfarfyddiad [-au, m.], cyfranc [cyfrangau, fm.], oedfa (odfa) [-on, f.]
fellowship meeting - (n.) cyfeillach [-au, f.], seiat [seiadau, f.]
melancholy - (adj.) pruddglwyfus
melancholy - (n.) dueg [f.], melan [f.], pruddglwyf [m.]
mellow - (adj.) peraidd
melodious - (adj.) melodaidd, persain, perseiniol, soniarus
melody - (n.) alaw [-on, f.], cathl [-au, cethlydd, f.], melodi [m.], peroriaeth [f.]
make melody - (v.) perori [peror-], pyncio [pynci-]
melt - (v.) toddi [todd-; 3.s. & 2.s.imp. tawdd], ymdoddi [ymdodd-]
{ Toddi is a transitive verb. }
{ Ymdoddi is an intransitive verb. }
melted - (adj.) tawdd
melter - (n.) toddwr [toddwyr, m.], toddydd [-ion, m.]
melting - (adj.) toddedig
member - (n.) aelod [-au, m.]
become a member - (v.) aelodi [aelod-], ymaelodi [ymaelod-]
expel a member - (v.) diaelodi [diaelod-]
membership - (n.) aelodaeth [f.]
membrane - (n.) pilen [-nau, f.]
memoir - (n.) buchdraeth [-au, f.], cofiant [cofiannau, m.]
memorable - (adj.) cofiadwy
memorandum - (n.) cofeb [-ion, f.], cofnod [-ion, m.]
{ Cofnod is the kind of minute you take at a meeting. }
memorial - (adj.) coffadwriaethol
memorial tablet - (n.) coflech [-au, f.]
memorial - (n.) cofeb [-ion, f.]
memory - (n.) cof [-ion, m.], coffadwriaeth [-au, f.]
scratch memory - (n.) cof dros dro
men - (n.) gwerin [-oedd, coll.f.]
menace - (n.) bygwth [bygythion, bygythiau, m.]
menace - (v.) bygwth [bygythi-]
menacing - (adj.) bygwthiol
menagerie - (n.) milodfa [-oedd, milodfeydd, f.]
Menai Bridge - (prop.n.) Porthaethwy
mend - (v.) atgyweirio [atgyweiri-], gwella [gwell-], mendio [mendi-], trwsio [trwsi-]
mendacious - (adj.) celwyddog
mender - (n.) atgyweiriwr [atgyweirwyr, m.], trwsiwr [trwswyr, m.]
mensuration - (n.) mesureg [f.]
mental - (adj.) meddyliol
mental image - (n.) meddylrith [-iau, m.]
mention - (n.) crybwyll [-ion, m.], crybwylliad [-au, m.], so+n [m.]
{ Crybwyll is a specific mention, a reference (to) something.
"Cofia peidio crybwyll y rhyfel dros ginio", remember not to bring
up the war at dinner. }
{ So+n is talk as a substance: there is talk
about, they were talking about, we mentioned. }
not to mention - heb so+n am
mention - (v.) crybwyll [crybwyll-], so+n [soni-; 2.s.pres.ind. sonni; 2.s.imp.ind. sonnit], so+n am
merchandise - (n.) marsiandi%aeth [f.]
merchant - (n.) marchnatawr (marchnatwr) [marchnatawyr, marchnatwyr, m.], marsiandwr (marsiandi%wr) [marsiandwyr, m.], masnachwr [masnachwyr, m.]
leather merchant - (n.) lledrwr [lledrwyr, m.]
merciful - (adj.) trugarog
mercifulness - (n.) trugarowgrwydd [m.]
merciless - (adj.) anhrugarog
mercury - (n.) arian byw
mercury - (n.) arian byw
mercy - (n.) trugaredd [-au, fm.]
have mercy - (v.) trugarhau [trugar- &hau]
mercy seat - (n.) trugareddfa [f.]
meridian - (n.) anterth [m.]
Merioneth - (prop.n.) Meirionnydd
merit - (n.) haeddiant [haeddiannau, m.], teilyngdod [m.]
merit - (v.) haeddu [haedd-], rhyglyddu [rhyglydd-], teilyngu [teilyng-]
meritorious - (adj.) arobryn, haeddiannol
Merlin - (prop.n.) Myrddin
mermaid - (n.) mo+r-forwyn [mo+r-forynion, f.]
merriment - (n.) miri [m.], ysbleddach [mf.]
merry - (adj.) arab, llawen, llon
mesentery - (n.) cefndedyn [m.]
mesh - (n.) magl [-au, f.]
mesh - (v.) maglu [magl-]
mess - (n.) cawdel [m.], llanastr (llanast) [-au?, m.], saig [seigiau, f.], stomp (ystomp) [f.], ystremp [-iau, f.]
mess - (v.) cyboli [cybol-], stompio (ystompio) [stompi-, ystompi-]
message - (n.) cenadwri [-au, f.], neges [-au, -euau, f.]
email message - (n.) ehebiad [-au, m.]
messenger - (n.) cennad [cenhadau, cenhadon, f.], negeseuwr [negeseuwyr, m.]
Messiah - (prop.n.) Crist [m.]
metal - (n.) metel [-oedd, -au, m.]
metallic - (adj.) metelaidd
metallurgist - (n.) metelydd [-ion, m.]
metallurgy - (n.) metelyddiaeth [f.]
metaphor - (n.) trosiad [-au, m.]
metaphysics - (n.) uchanianaeth [f.]
mete - (v.) mesur [mesur-]
meter - (n.) mesurydd [-ion, m.]
meter (metre) - (n.) mesur [-au, m.], metr [m.], mydr [-au, m.]
{ Metr is the kind of meter (metre) in the Metric system. }
poem in free meter (metre) - (n.) pryddest [-au, f.]
method - (n.) trefn [-au, f.]
methodical - (adj.) trefnus
Methodism - (n.) Trefnyddiaeth [f.]
Methodist - (n.) trefnydd [-ion, m.]
metonymy - (n.) trawsenwad [m.]
metrical - (adj.) mydryddol, prydyddol
Welsh metrical alliteration - (n.) cynghanedd [cynganeddion, f.]
metropolis - (n.) prifddinas [-oedd, f.]
mettle - (n.) arial [mf.], metel [-oedd, -au, m.]
mew - (v.) mewian [mewi-]
mice, catch - (v.) llygota [llygot-]
Michael - (prop.n.) Mihangel
microscope - (n.) chwyddwydr [-au, m.]
mid-day - (n.) canolddydd [m.]
middle - (adj.) canol
middle part - (n.) canolbarth [-au, m.]
middle - (n.) canol [-au, m.], craidd [creiddiau, m.], mysg [m.]
{ See also "ymysg". }
middling - (adj.) canolig, symol
midland - (n.) canolbarth [-au, m.]
midriff - (n.) llen.gig [-au?, f.]
midst - (n.) canol [-au, m.], mysg [m.], plith [m.]
{ See also "ymysg". }
midwife - (n.) bydwraig [bydwragedd, f.]
might - (n.) cadernid [m.], egni [-%on, m.], grym [-oedd, m.], grymuster (grymustra) [m.], nerth [-oedd, m.]
mightier - (adj.) trech
mighty - (adj.) amddyfrwys, cadarn [pl. cedyrn], dengyn, galluog, grymus, nerthol, terrwyn
milch - (adj.) blith [pl. -ion]
mild - (adj.) addfwyn, claear, llariaidd, mwyn [mwyn- &adj]
{ Addfwyn has something more emphatic than "mwyn":
perhaps "addfwyn" ought to be more "meek" -- "addfwynder" probably
has to be a property of a person. }
{ Mwyn has the general sense of "gentle" or "mild". }
make mild - (v.) claearu [claear-]
mildew - (n.) llwydi (llwydni) [m.]
mildness - (n.) gwaredd [m.]
mile - (n.) milltir [-oedd, f.]
Milford Haven - (prop.n.) Aberdaugleddyf
militant - (adj.) milwriaethus
military - (adj.) milwrol
militate - (v.) milwrio [milwri-]
militia - (n.) cartreflu [m.]
milk - (n.) blith [-ion, m.], llaeth [lleithion, m.], llefrith [-od, m.]
{ Llaeth means "milk" in S. Wales and "buttermilk" in N. Wales. }
{ Llefrith is used for "milk" in N. Wales. }
milk and water - (n.) glastwr [glastwyr, m.]
milk house - (n.) llaethdy [llaethdai, m.]
new milk - (n.) llefrith [-od, m.]
{ Llefrith is used for "milk" in N. Wales. }
rich in milk - (adj.) llaethog
second milk - (n.) adflith [-ion, m.], armel [m.]
sweet milk - (n.) llefrith [-od, m.]
{ Llefrith is used for "milk" in N. Wales. }
yield milk - (v.) llaetha [llaeth-]
milk - (v.) godro [godr-]
milk-and-water - (adj.) glastwraidd
milking - (n.) godriad [-au, m.]
milky - (adj.) llaethog
mill - (n.) ffactri [-%oedd, f.], ffatri [-%oedd, f.], melin [-au, f.]
fulling mill - (n.) pandy [pandai, m.]
mill-hopper - (n.) hopran [-au, f.]
mill-race - (n.) pynfarch [pynfeirch, m.]
millennium - (n.) milflwyddiant [milflwyddiannau, m.]
miller - (n.) melinydd [-ion, m.]
million - (n.) miliwn [miliynau, f.]
millionaire - (n.) miliynydd [-ion, m.]
mimic - (n.) dynwaredwr [dynwaredwyr, m.]
mimic - (v.) dynwared [dynwared-], gwatwar [gwatwar-; 3.s. & 2.s.imp. gwatwar]
mimicry - (n.) dynwarediad [-au, m.]
mince - (v.) malu [mal-; 3.s. & 2.s.imp. ma+l], mursennu [mursenn- &1, mursen- &2+], rhygyngu [rhygyng-]
mind - (n.) bryd [-iau, m.], gofeg [f.], meddylfryd [m.]
set his mind to - (v.) rhoi ei fryd ar
mind - (v.) gofalu [gofal-], gwarchod [gwarchod-], gwylio [gwyli-], malio [mali-], meindio [meindi-], tendio [tendi-]
mindful - (adj.) cofus, ystyriol
mine - (n.) cloddfa [cloddfeydd, f.], mwyn.glawdd [mwyn.gloddiau, m.]
mine - (pron.) eiddo, eiddof
mine - (v.) cloddio [cloddi-], mwyn.gloddio [mwyn.gloddi-]
miner - (n.) mwynwr [mwynwyr, m.]
mineral - (n.) mwyn (mw+n) [-au, m.]
mineralogist - (n.) mwynofydd [-ion, m.]
minim - (n.) adfannig [adfanigion, m.]
minimize - (v.) bychanu [bychan-]
ministe - (v.) gwasanaethu [gwasanaeth-]
minister - (n.) gweinidog [-ion, m.]
minister's wife - (n.) gweinidoges [-au, f.]
minister - (v.) gweini [gweinydd-], gweinidogaethu [gweinidogaeth-]
ministerial - (adj.) gweinidogaethol
ministry - (n.) gweinidogaeth [-au, f.]
minnow - (n.) pilcodyn [pilcod, m.]
minor - (adj.) lleddf
minority - (adj.) lleiafrifol
minority - (n.) lleiafrif [-au, -oedd, m.]
minstrel - (n.) erestyn [m.]
itinerant minstrel - (n.) clerwr [clerwyr, m.]
itinerant minstrels - (n.) cle+r [coll.f.]
stroll as minstrels - (v.) clera [cler-]
minstrelsy - (n.) arwest [f.], clerwriaeth [f.]
mint - (n.) bathdy [bathdai, m.], mintys [m.]
{ Bathdy is the kind of mint that makes coins. }
minute - (n.) cofnod [-ion, m.], munud [-au, mf.]
{ Cofnod is the kind of minute you take at a meeting. }
minutiae - (n.) manion [pl.]
minx - (n.) coegen [-nau?, f.]
miracle - (n.) gwyrth [-iau, f.]
miraculous - (adj.) gwyrthiol
mire - (n.) baw [m.], llaid [lleidiau, m.], llutrod [m.], tom [f.]
mirror - (n.) drych [-au, m.]
mirth - (n.) afiaith [m.], digrifwch [m.], llawenydd [m.], menwyd [m.]
mirthful - (adj.) afieithus, digrif (digrifol)
miry - (adj.) lleibiog, tomlyd
mis- - (pfx.) cam-
{ This prefix causes a soft mutation to the affixed stem. }
mis-shapen - (adj.) afluniaidd
mis-spend - (v.) camdreulio [camdreuli-]
misbehave - (v.) camymddwyn [camymdyg-]
misbelief - (n.) cam-gred (camgred) [f.]
misbelieve - (v.) camgredu [camgred-]
miscalculate - (v.) camgyfrif [camgyfrif-]
miscarry - (v.) erthylu [erthyl-]
mischance - (n.) anap [anhapion, mf.]
mischief - (n.) direidi [m.]
mischievous - (adj.) direidus
mischievousness - (n.) direidi [m.]
misconduct - (n.) camymddygiad [-au, m.]
miser - (n.) anhael [-au?, m.], arbedwr [arbedwyr, m.], codog [-ion, mf.], cybydd [-ion, m.]
miserable - (adj.) adfydus, annedwydd, anniddan, annifyr, gresynus, truan (tru) [pl. truain], truenus
miserliness - (n.) cybydd-dod (cybydd-dra) [m.]
miserly - (adj.) anhael, cybyddlyd
misery - (n.) annifyrrwch [m.], gresyni [m.], trueni [m.], trybini [m.]
misfortune - (n.) adwyth [-au, m.], aflwydd [-au, -ion, m.], aflwyddiant [aflwyddiannau, m.], anffawd [anffodion, f.], anlwc [m.], anras [m.], trybini [m.]
mishap - (n.) anap [anhapion, mf.], anghaffael [m.]
misjudge - (v.) camfarnu [camfarn-]
misjudgement - (n.) camfarn [-au, f.]
mislead - (v.) camarwain [camarweini-]
misleading - (adj.) camarweiniol
misname - (v.) camenwi [camenw-]
misnomer - (n.) camenw [-au, m.]
misrepresent - (v.) camliwio [camliwi-]
misrule - (n.) aflywodraeth [f.], afreol [f.], anllywodraeth [f.]
miss - (n.) meth [-ion, m.]
miss - (n.) meth [-ion, m.]
miss - (v.) methu [meth-], misio [misi-]
{ Misio is a crass borrowing from English. }
misshape - (v.) aflunio [afluni-]
missiles, guided - (n.) arfau anelog
mission - (n.) anfonedigaeth [-au, m.], cenhadaeth [cenadaethau, f.]
missionary - (adj.) cenhadol
missionary - (n.) cenhadwr [cenadwriau, m.]
mist - (n.) caddug [m.], crwybr [-au, m.], mwrllwch [m.], nifwl [nifylau, m.], niwl (niwlen) [niwloedd, m.], nudden [f.], tarth [-oedd, -au, m.], tawch [m.]
mistake - (n.) anghywirdeb [-au, m.], balc [-iau, m.], camgymeriad [-au, m.], camsyniad [-au, m.], gwall [-au, m.]
mistake - (v.) camgymryd [camgymer-], camsynied [camsyni-]
mistaken - (adj.) camsyniol, cyfeiliornus
mistimed - (adj.) anamserol
mistletoe - (n.) uchelfar [m.], uchelwydd [m.]
mistreat - (v.) cam-drin [cam-drin-]
mistreatment - (n.) camdriniaeth [f.]
mistress - (n.) cariadferch [-ed?, f.], cyffoden [-nod, f.], meistres [-i, f.]
mistrust - (n.) anymddiried [m.]
mistrust - (v.) anymddiried [anymddiried-]
misty - (adj.) nifylog, niwlog (niwliog)
misunderstand - (v.) camddeall [camddeall-; 3.s. & 2.s.imp. camddeall]
misunderstanding - (n.) camddealltwriaeth [-au, m.]
misuse - (n.) camarfer [-ion, mf.], camddefnydd [m.]
misuse - (v.) camarfer [camarfer-], camddefnyddio [camddefnyddi-]
mite - (n.) hatling [-au, -od, f.], mymryn [-nau, m.]
miter (mitre) - (n.) meitr [-au, m.]
mites - (n.) gwiddon [pl.]
mitten - (n.) dyrnfol [-au, dyrnfyl, f.]
mix - (v.) cymysgu [cymysg-]
mixed - (adj.) cymysg
mixed corn - (n.) amyd [m.], siprys [m.]
{ "Siprys" is corn mixed with oats and barley. }
mixer - (n.) cymysgwr [cymysgwyr, m.]
mixture - (n.) cymysgedd [mf.], cymysgfa [cymysgfeydd, f.]
moan - (n.) griddfan [-nau, m.]
moan - (v.) griddfan [gridd-], ubain [def.]
mob - (n.) ciwed [coll.f.], gwerinos [coll.f.]
mobile - (adj.) symudadwy, symudol
mock - (v.) coegi [coeg-], cymw+edd [cymwedd-], gwatwar [gwatwar-; 3.s. & 2.s.imp. gwatwar], gwawdio [gwawdi-]
mocker - (n.) gwatwarwr [gwatwarwyr, m.], gwawdiwr [gwawdwyr, m.]
mockery - (n.) croesanair [croesaneiriau, m.], gwatwar [m.]
mocking - (adj.) gwatwarus, gwawdlyd
mode - (n.) delw [-au, f.], dull [-iau, m.], modd [-ion, -au, m.]
moderate - (adj.) cymedrol
moderate drinker - (n.) cymedrolwr [cymedrolwyr, m.]
moderate - (v.) arafu [araf-], cymedroli [cymedrol-]
moderation - (n.) arafwch [m.], cymedroldeb [m.]
moderator - (n.) cymedrolwr [cymedrolwyr, m.]
modern - (adj.) diweddar [diweddar- &adj]
modernize (modernise) - (v.) diweddaru [diweddar-]
modest - (adj.) gw+yl, gwylaidd, llednais
modesty - (n.) gwylder [m.], gwyleidd-dra [m.], lledneisrwydd [m.]
moider - (v.) mwydro [mwydr-]
moist - (adj.) llaith [pl. lleithion]
moisten - (v.) gwlychu [gwlych-; 3.s. & 2.s.imp. gwlych], lleitho [lleith-], mwydo [mwyd-]
moisture - (n.) gwlybaniaeth [m.], gwlybwr [gwlybyron, m.], lleithder (lleithdra) [m.], nodd [-ion, -au, m.]
molar - (n.) cilddant [cilddannedd, m.]
mold (mould) - (n.) llwydi (llwydni) [m.]
Mold - (prop.n.) Yr Wyddgrug
molder (moulder) - (v.) malurio [maluri-]
moldy (mouldy), become - (v.) llwydo [llwyd-]
mole - (n.) gwadd [-od, f.], morglawdd [morgloddiau, m.], twrch daear
mole-catcher - (n.) tyrchwr [tyrchwyr, m.]
molest - (v.) aflonyddu [aflonydd-]
mollify - (v.) llarieiddio [llarieiddi-]
Molly - (prop.n.) Mali
molten - (adj.) tawdd, toddedig
moment - (n.) amrantun (amrantyn) [mf.], eiliad [-au, mf.], ennyd [mf.], moment [-au, f.], munud [-au, mf.]
Mon, Newport - (prop.n.) Casnewydd
monarch - (n.) teyrn [-edd, -oedd, m.]
monarchy - (n.) archdeyrnaeth [-au, f.]
monastery - (n.) ban.gor [-au, mf.], mynachdy [mynachdai, m.], mynachlog [-ydd, f.]
monastic community - (n.) clas [m.]
monasticism - (n.) mynachaeth [f.]
Monday - (n.) Dydd Llun
Monday night - (n.) Nos Lun
monetary - (adj.) ariannol
money - (n.) arian [m.], pres [m.]
copper money - (n.) arian cochion
current money - (n.) arian bath, arian treigl
exact money - (n.) arian cywir, arian pen
fond of money - (adj.) arian.gar
love of money - (n.) arian.garwch [-au?, m.]
money box - (n.) cadw-mi-gei [m.]
silver money - (n.) arian gleision, arian gwynion
moneyed - (adj.) ariannog
mongrel - (adj.) cymysgryw
monk - (n.) mynach [mynaich, -od, m.]
renegade monk - (n.) adfynach [m.]
monkey - (n.) epa [-od, m.], mwnci [-%od, m.]
monkeyish - (adj.) mwnci%aidd
Monmouth - (prop.n.) Mynwy
monoglot - (adj.) uniaith (unieithog)
monolingual - (adj.) uniaith (unieithog)
monosyllabic - (adj.) unsill
monotonous - (adj.) undonog
monotony - (n.) undonedd [m.], unrhywiaeth [mf.]
monster - (n.) anghenfil [angenfilod, m.], clamp [-iau, m.], cloben [f.], clobyn [m.]
monstrosity - (n.) anferthedd [m.]
monstrous - (adj.) anferth
Montgomery - (prop.n.) Trefaldwyn
month - (n.) mis [-oedd, m.]
first day of month - (n.) calan [m.]
of the same month - (adj.) cyfisol
monthly - (adj.) misol
monument - (n.) cofadail [cofadeiladau, cofadeiliau, f.], cofgolofn [-au, f.]
mood (grammatical) - (n.) modd [-ion, -au, m.]
mood, subjunctive - (n.) modd dibynnol
moon - (n.) lleuad [-au, f.], lloer [-au, f.]
waning of the moon - (n.) adeg y lleuad
moonlight - (n.) golau-leuad [m.]
moor - (n.) clun [m.], gwaun [gweunydd, f.], morfa [morfeydd, m.], rhos [-ydd, f.]
moor-hen - (n.) grugiar [grugieir, f.]
moorhen - (n.) cor.hwyad [corhwyaid, f.]
moorland hay - (n.) bragwair [m.]
moraine - (n.) marian [m.]
moral - (adj.) moesol
moral - (n.) moeswers [-i, f.]
moralist - (n.) moesolwr [moesolwyr, m.]
morality - (n.) moes [-au, f.], moesoldeb [m.]
moralize - (v.) moesoli [moesol-]
morals - (n.pl.) moes [-au, f.]
morbid - (adj.) afiach
morbus, cholera - (n.) geri marwol
more - (adj. & adv.) rhagor
any more - (adv.) mwyach
more and more - (adv.) mwyfwy
more quickly - (adv.) cynt
more than - (adv.) yn anad, yn anad dim
more than anyone - (adv.) yn anad neb
more's the pity - (adv.) ysywaeth
more - (adj.) mwy
{ Comp. of "mawr". }
more - (adv.) mwy
more - (n.) rhagor [-au, -ion, m.], ychwaneg [-ion, m.]
moreover - (conj.) hagen
morning - (adj.) boreol
morning - (n.) bore [-au, m.], boreddydd [-iau, m.]
morose - (adj.) dreng, sarrug, trwynsur
Morris - (prop.n.) Meurig
Morriston - (prop.n.) Treforys
morrow - (n.) trannoeth [m.]
morsel - (n.) tamaid (tamed) [tameidiau, m.]
mortal - (adj.) angheuol, marwol [pl. -ion]
mortal - (n.) marwol [-ion, m.]
mortality - (n.) marwoldeb [m.]
mortar - (n.) cymrwd [m.], morter [-au, m.]
mortgage - (v.) arwystlo [arwystl-]
mortification - (n.) marwhad [m.]
mortify - (v.) marweiddio [marweiddi-], marwhau [marw- &hau]
mortise - (n.) mortais [morteisiau, f.]
mortise - (v.) morteisio [morteisi-]
Mosaic - (adj.) Moesenaidd
Moses - (prop.n.) Moesen
moss - (n.) mwsogl (mwswgl) [m.]
mossy - (adj.) mysyglog
most - (adj.) mwyaf
{ Sup. of "mawr". }
most high - (adj.) goruchaf
most often - (adv.) gan amlaf
most - (adv.) odiaeth
mostly - (adv.) gan fwyaf
mote - (n.) fflaw (fflewyn) [m.], llychyn [m.]
moth - (n.) gwyfyn [-od, gwyfod, m.]
mother - (n.) mam [-au, f.]
mother-in-law - (n.) chwegr [f.], mam-yng-nhgyfraith [mamau-yng-nghyfraith, f.]
motion - (n.) cyffro [-adau, -au, m.], cynigiad [-au, m.], cynnig [cynigion, m.], ysgogiad [-au, m.]
{ Cynnig is the kind of motion you make at a meeting. }
motive - (n.) cymhelliad [cymhellion, m.]
motley - (adj.) brith [f. braith], cymysgliw
motor - (n.) modur [-on, m.]
motor - (v.) moduro [modur-]
motorhouse - (n.) modurdy [modurdai, m.]
motorist - (n.) modurwr [modurwyr, m.]
mottle - (v.) britho [brith-]
mottled - (adj.) brith [f. braith], brych [f. brech]
motto - (n.) arwyddair [arwyddeiriau, m.]
mould - (n.) pridd [m.], priddyn [m.]
moulder - (v.) adfeilio [adfeili-]
mound - (n.) banc [bencydd, m.], curn [-au, f.], curnen [-nau, f.]
mountain - (n.) mynydd [-oedd, m.]
mountain ash - (n.) criafolen [criafol, f.]
mountain pasture - (n.) ffridd [-oedd, f.]
mountaineer - (n.) mynyddwr [mynyddwyr, m.]
mountainous - (adj.) mynyddig (mynyddog)
mourn - (v.) dolurio [doluri-], galaru [galar-]
mourn for the dead - (v.) arwylo [arwyl-]
mourner - (n.) galarwr [galarwyr, m.]
mournful - (adj.) alaethus, cwynfanus, galarus, pruddaidd
mourning - (n.) argyllaeth [m.], galar [m.]
mouse - (n.) llygoden [llygod, f.]
mouser - (n.) llygotwr [llygotwyr, m.], llygotwraig [llygotwragedd, f.]
mouth - (n.) ceg [-au, f.], genau [-euau, m.], hopran [-au, f.], mant [-au, mf.], safn [-au, f.]
mouth of river - (n.) aber [-oedd, ebyr, mf.]
mouth - (v.) cega [ceg-]
mouthful - (n.) cegaid (ceged) [cegeidiau, f.]
movable - (adj.) symudadwy, symudol
move - (v.) chwimio [chwimi-], cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry], cynnig [cynigi-], cysgogi [cysgog-], mudo [mud-], syflyd [syfl-; 3.s. & 2.s.imp. syfl], symud [symud-], ymod (ymodi) [ymod-], ymsymud [ymsymud-], ysgogi (ysgog) [ysgog-; 3.s. ysgyg*]
{ Cynnig is move when you move that we adjourn. }
move away - (v.) nesu draw
movement - (n.) mudiad [-au, m.], symudiad [-au, m.], ysgogiad [-au, m.]
mover - (n.) cynigiwr [cynigwyr, m.], cynigydd [-ion, m.]
moving - (adj.) symudol
mow - (v.) pladuro [pladur-]
mower - (n.) pladurwr [pladurwyr, m.]
much - (adj.) cryn
as much - (adj.) cymaint
{ Eq. of "mawr". }
much less - (adv.) chwaethach
rather too much - (adv.) ar y mwyaf
so much - (adv.) ogystal
too much - (n., adj. & adv.) gormod [-ion, m.]
much - (adv.) o lawer
much - (n., adj. & adv.) llawer [-oedd, m.]
mud - (n.) llaid [lleidiau, m.], mwd [m.]
muddle - (n.) stomp (ystomp) [f.], tryblith [m.]
muddle - (v.) cyboli [cybol-]
muddled - (adj.) cymysglyd
muffler - (n.) moled [-au, f.]
mug - (n.) godard [-au, f.]
mulberry tree - (n.) morwydden [morwydd, f.]
mule - (n.) mul [-od, m.]
mulish - (adj.) mulaidd
multi-colored - (adj.) amryliw
multicultural - (adj.) aml-ddiwylliannol
multifarious - (adj.) amryfath
multilateral - (adj.) amlochrog
multiplication - (n.) lluosiad [-au, m.], lluosogiad [m.]
multiplier - (n.) lluosydd [-ion, m.]
multiply - (v.) amlhau [aml- &hau], lluosi [lluos-], lluosogi [lluosog-], ymluosogi [ymluosog-]
{ Ymluosogi is an intransitive verb. }
multitude - (n.) bagad [-au, mf.], crug [-iau, m.], lliaws [m.], torf [-eydd, -oedd, f.], tyrfa [-oedd, f.]
mumble - (v.) mwmian [mwmi-], myngial [myngial- ?]
mumbling - (adj.) myngus
munitions of war - (n.) cyfarpar rhyfel
murder - (n.) galanas [-au, f.], llofruddiaeth [-au, f.], murn [m.]
guilty of murder - (adj.) llofruddiog
murder - (v.) llofruddio [llofruddi-]
murderer - (n.) llofrudd [-ion, m.]
murderous - (adj.) cigyddlyd
murmer - (v.) grwgnach [grygn-]
murmur - (n.) murmur [-on, m.], si [-on, -adau, m.], sibrwd [sibrydion, m.], su [-on, m.]
murmur - (v.) grydian [grydi-], grymial [grymi-], murmur [murmur-], si%o [si%-], sibrwd [sibryd-; 3.s. & 2.s.imp. sibrwd], swnian [swni-], tuchan [tuchan- ?]
muscle - (n.) cyhyr [-au, m.], cyhyryn [m.]
muscular - (adj.) cyhyrog
muse - (n.) awen [-au, f.], barddrin [f.], barddwawd [f.]
muse - (v.) synfyfyrio [synfyfyri-]
museum - (n.) amgueddfa [amgueddfeydd, f.], creirfa [creirfeydd, -oedd, f.], cywreinfa [cywreinfeydd, f.]
folk museum - (n.) amgueddfa werin
music - (n.) cerdd [cyrdd, -i, -au, f.], cerddoriaeth [f.], cynghanedd [cynganeddion, f.], miwsig [m.], peroriaeth [f.]
{ Cerdd, being a general sort of "art/craft"
comes to mean all sorts of musical and poetic arts, and pieces of
such art. }
{ Miwsig is a crass borrowing from English. }
musical - (adj.) cerddgar, cerddorol
musical accompaniment - (n.) cyfeiliant [cyfeiliannau, m.]
musician - (n.) cerddor [-ion, m.]
chief musician - (n.) pencerdd [penceirddiaid, m.]
musk - (n.) mwsg [m.]
musket - (n.) mwsged [-i, mf.]
mustard - (n.) mwstard (mwstart) [m.]
muster - (n.) dygyfor [m.], mwstwr [mwstwyr, m.]
muster - (v.) dygyfor [dygyfor-]
mutate - (v.) treiglo [treigl-]
mutation - (n.) treigliad (treiglad) [-au, m.]
{ Treigliad includes mutation in the grammatical sense. }
aspirate mutation - (n.) treigliad llaes
nasal mutation - (n.) treigliad trwynal
soft mutation - (n.) treigliad meddal
mute - (adj.) mud
mute - (n.) mudan [-od, m.]
muteness - (n.) mudandod [m.]
mutilate - (v.) llurgunio [llurguni-]
mutilator - (n.) llurguniwr [llurgunwyr, m.]
mutineer - (n.) gwrthryfelwr [gwrthryfelwyr, m.]
mutinous - (adj.) gwrthryfelgar
mutiny - (n.) gwrthryfel [-oedd, m.]
mutiny - (v.) gwrthryfela [gwrthryfel-]
mutter - (v.) grymial [grymi-], myngial [myngial- ?]
mutton - (n.) cig gwedder, molltgig [m.]
mutually, embrace - (v.) ymgofleidio [ymgofleidi-]
muzzle - (n.) ffroen [-au, f.]
{ Ffroen is the muzzle of a gun. }
my - (adj.) fy
under my roof - (adv.) tan fy nghronglwyd
myopic - (adj.) byr ei olwg
myriad - (n.) myrdd (myrddiwn) [-iynau, m.]
myrrh - (n.) myrr [m.]
myrrhy - (adj.) myrllyd
myrtle - (n.) myrtwydden [myrtwydd, f.]
myself - (pron.) myfi
mysterious - (adj.) cyfriniol
mystery - (n.) cyfriniaeth [f.], dirgelwch [dirgelychau, m.]
mystic - (adj.) cyfriniol
mystic - (n.) cyfriniwr [cyfrinwyr, m.]
mystical - (adj.) dirgeledig
mysticism - (n.) cyfriniaeth [f.]
mythical - (adj.) chwedlonol
mythological - (adj.) chwedlonol
mythologist - (n.) chwedlonydd [-ion, m.]
mythology - (n.) chwedloniaeth [f.] nag - (v.) cwrnad [cwrnad-], swnian [swni-]
nail - (n.) cethr [-i, -au, f.], cethren [-nau, f.], ewin [-edd, mf.], hoel [-ion, f.]
having nails - (adj.) ewinog
nail - (v.) hoelio [hoeli-]
nailer - (n.) hoeliwr [hoelwyr, m.]
naked - (adj.) noeth [pl. -ion]
nakedness - (n.) noethder [m.], noethni [m.]
name - (n.) enw [-au, m.]
second name - (n.) adenw [-au, m.]
name - (v.) enwi [enw-]
nameless - (adj.) dienw
namely - (adv.) nid amgen
namely - (conj.) sef
namesake - (n.) cyfenw [-au, m.]
nap - (n.) amrantun (amrantyn) [mf.], ceden [-od, -au, f.], cyntun [m.]
nape of neck - (n.) gwegil [mf.]
napkin - (n.) napcyn [-au, m.]
nard - (n.) nard (nardus) [m.]
narrator - (n.) adroddwr [adroddwyr, m.]
narrow - (adj.) cul [pl. -ion], cyfyng
narrow strip - (n.) llain [lleiniau, f.]
narrow - (v.) culhau [cul- &hau], cyfyngu [cyfyng-]
narrowness - (n.) culni [m.], cyfyngdra [m.]
nasal - (adj.) trwynol
nasal mutation - (n.) treigliad trwynal
nasty - (adj.) brwnt [f. bront; pl. bryntion], cas
nation - (n.) cenedl [cenhedloedd, f.], ciwdod [f.]
national - (adj.) cenedlaethol
nationalism - (n.) cenedlaetholdeb [m.]
nationalist - (n.) cenedlaetholwr [cenedlaetholwyr, m.]
nationalize - (v.) cenedlaetholi [cenedlaethol-], gwladoli [gwladol-]
native - (adj.) brodorol, genedigol
native - (n.) brodor [-ion, m.]
natural - (adj.) anianol, cynhwynol, naturiol
natural sciences - (n.) anianaeth [f.]
naturalist - (n.) anianydd [-ion, m.], naturiaethwr [naturiaethwyr, m.]
naturalness - (n.) naturioldeb [m.]
nature - (n.) anian [-au, f.], annwyd [f.], ansawdd [ansoddau, mf.], natur [f.], naturiaeth [-au, f.], naws [-au, f.]
{ Ansawdd is the kind of nature by which something is
characterized. }
{ Natur is the natural world (red in tooth and claw),
human nature, and so forth. There is a tendency to use "natur"
instead of "naws" sometimes; this is probably an effect of
English. }
{ Naturiaeth I would only use as part of the word "naturiaethwr"
(naturalist); it would obviously be more the scientific study of
nature. }
{ Naws is "quality" or "essence" (it also has another
meaning in the English of Wales: "nous", which is "common sense").
"Naws y darn" would be the "nature of the piece" in a literary
adjudication. }
naughty - (adj.) drwg [cynddrwg; gwaeth; gwaethaf]
nave of wheel - (n.) both [-au, f.]
navel - (n.) bogail [bogeiliau, mf.]
navigation - (n.) mordwyaeth [f.], morwriaeth [f.]
navvy - (n.) ceibiwr [ceibwyr, m.], cloddiwr [cloddwyr, m.]
navy - (n.) llynges [-au, f.]
navyman - (n.) llyngeswr [llyngeswyr, m.]
near - (adj.) agos [agos- &adj; nesed; nes; nesaf], cyfagos
{ Agos can mean "near" in either place or time. }
draw near - (v.) agosa/u [agos- &a/u], dynesu [dynes-], nesa/u [nes- &a/u], nesu [nes-], ymnesa/u [ymnes- &a/u]
near him - (prep.) ar ei gyfyl
near to - (prep.) agos at, agos i
near - (prep.) ger, gerllaw
{ "Gerllaw" is conjugated when used with pronouns, e.g., "ger ei law" =
"near him", "ger fy llaw" = "near me". }
near - (v.) closio [closi-]
near-sighted - (adj.) byr ei olwg
nearer - (adj.) nes
{ Comp. of "agos" }
nearer and nearer - (adv.) nesnes
nearer - (adv.) nes
nearest - (adj.) cyfnesaf, nesaf
{ Sup. of "agos" }
nearly - (adv.) bron, ymron
nearness - (n.) agosrwydd [m.]
neat - (adj.) cryno, cymen, del, destlus, taclus, twt
Neath - (prop.n.) Castell-nedd
neatness - (n.) destlusrwydd [m.]
nebula - (n.) nifwl [nifylau, m.]
nebulous - (adj.) nifylog
necessary - (adj.) anafraid, angenrheidiol, dir, gofynnol, rhaid [rheit- &adj], rheidiol
{ Strictly speaking, this adjective exists only in the eq., comp. and
sup. }
necessitous - (adj.) anghenus, rheidus
necessity - (n.) angenrheidrwydd [m.], anghenraid [angenrheidiau, m.], cyfraid [cyfreidiau, m.], gorfod [m.], rhaid [rheidiau, m.], rheidrwydd [m.]
neck - (n.) gwar [-rau, mf.], gwddf [gyddfau, m.], mwnwgl [mynyglau, m.]
{ Gwar can also refer to the nape of the neck. }
break neck of - (v.) torfynyglu [torfynygl-]
nape of neck - (n.) gwegil [mf.]
neck-chain - (n.) aerwy [-au, -on, m.]
nectar - (n.) neithdar [m.]
need - (n.) angen [anghenion, m.], eisiau (isio) [m.], rhaid [rheidiau, m.], rheidrwydd [m.]
{ "Isio" is used in N. Wales dialectic writing for "eisiau". }
{ Angen is most properly "need". "Angen" is part of the condition
of the world. }
{ Eisiau is properly "want". "Eisiau" is the human
response to the world. }
{ Rhaid is more properly translated "necessity". }
needful - (adj.) angenrheidiol, rheidiol
needle - (n.) nodwydd [-au, f.]
knitting needle - (n.) gwaell [gwe%yll, gweill, f.]
needless - (adj.) afraid, dianghenraid, dieisiau
needy - (adj.) anghenus, rheidus
nefarious - (adj.) anfad, en.giriol
negative - (adj.) nacaol, negyddol
neglect - (v.) esgeuluso [esgeulus-], pallu [pall-]
neglecter - (n.) esgeuluswr [esgeuluswyr, m.]
neglectful - (adj.) esgeulus
negligence - (n.) esgeulustod (esgeulustra) [m.]
negligent - (adj.) esgeulus
neigh - (v.) gweryru [gweryr-]
neighbor (neighbour) - (n.) cymdoges (cymydoges) [-au, f.], cymydog [cymdogion, m.]
neighborhood (neighbourhood) - (n.) cyfyl [m.], cymdogaeth (cymydogaeth) [-au, f.]
neighboring (neighbouring) - (adj.) cyfagos, cymdogaethol (cymydogaethol)
neighborly (neighbourly) - (adj.) cymdogol (cymydogol)
neighing - (n.) gweryriad [m.]
neither - (adv.) chwaith, ychwaith
neither before nor after - (adv.) na chynt na chwedyn
neither - (conj.) na (nac; nag)
nemesis - (n.) dialedd [-au, m.]
neophyte - (n.) newyddian [-od, m.]
nephew - (n.) nai [-eiaint, m.]
Neptune - (prop.n.) Neifion
nerve - (n.) nerf [-au, m.]
of nerves - (adj.) gieuol
nervous - (adj.) ofnus
nest - (n.) nyth [-od, mf.]
nest - (v.) nythu [nyth-]
nest-egg - (n.) wy addod
nestful - (n.) nythaid (nythed) [nytheidiau, f.]
nestle - (v.) nythu [nyth-]
net - (n.) balleg [f.], rhwyd [-au, -i, f.]
net - (v.) rhwydo [rhwyd-]
Netherlands, the - (prop.n.) yr Iseldiroedd[pl.]
netted - (adj.) rhwydog
nettle - (n.) danhadlen [danadl, f.]
nettles - (n.) dynad [pl.]
network - (n.) rhwydwaith [rhwydweithiau, m.]
neural - (adj.) gieuol
neuralgia - (n.) gieuwst [f.]
neurasthenia - (n.) nerfwst [m.]
neutrality - (n.) amhleidiaeth [f.]
never (in negative context) - (adv.) erioed
new - (adj.) crai, cri, croyw [f. croew; pl. -on], newydd [pl. -ion]
brand new - (adj.) newydd sbon, newydd sbon danlli
new milk - (n.) llefrith [-od, m.]
{ Llefrith is used for "milk" in N. Wales. }
New Quay - (prop.n.) Y Cei Newydd
New Year's Day - (n.) y Calan
span new - (adj.) newydd sbon
new-year's gift - (n.) calennig [m.]
Newcastle - (prop.n.) Castellnewydd
newness - (n.) newydd-deb (newydd-der) [m.]
Newport Mon - (prop.n.) Casnewydd
Newport Pembrokeshire - (prop.n.) Trefdraeth
news - (n.) newydd [-ion, m.]
good news - (n.) coelfain [m.]
newspaper - (n.) newyddiadur [-on, m.]
newt - (n.) genau-goeg [-ion, f.]
next - (adj.) cyfnesaf, nesaf
{ Sup. of "agos" }
next day - (adv.) trannoeth
next door - (adj.) drws nesaf
next of kin - (n.) cyfnesaf [-iaid, cyfneseifiaid, m.]
nice - (adj.) clws [f. clos], neis
{ Neis is a blatant borrowing from English. }
niche - (n.) cloer [-au, -iau, mf.]
nick - (n.) rhic [-iau, m.]
nick - (v.) rhicio [rhici-]
nickname - (n.) llysenw [-au, m.]
nickname - (v.) llysenwi [llysenw-]
niece - (n.) nith [-oedd, f.]
niggard - (n.) cybydd [-ion, m.]
niggardliness - (n.) crintachrwydd [m.]
niggardly - (adj.) crintach (crintachlyd)
nigh - (adj.) agos [agos- &adj; nesed; nes; nesaf]
night - (n.) nos [-au, nosweithiau, f.], noson (noswaith) [nosweithiau, f.]
{ Nos probably always means "night". }
{ Noson or noswaith (that is "gwaith" as in "period", rather
than "work") is a period at the end of a day. One evening would be
a "noson" or "noswaith", and there is some ambiguity between
"evening" and "night". }
at night - (adv.) liw nos
become night - (v.) nosi [nos- {only 3.s. forms exist}]
every night - (adv.) beunos (beunoeth)
Friday night - (n.) Nos Wener
last night - (adv.) neithiwr
Monday night - (n.) Nos Lun
night before last - (adv.) echnos
night before last - (n.) echnos [f.]
Saturday night - (n.) Nos Sadwrn
Sunday night - (n.) Nos Sul
Thursday night - (n.) Nos Iau
Tuesday night - (n.) Nos Fawrth
Wednesday night - (n.) Nos Fercher
night-line - (n.) cefnen [-nau, f.]
nightfall - (n.) dechreunos [f.]
nightingale - (n.) eos [-iaid, f.]
like a nightingale - (adj.) eosaidd
nightly - (adv.) beunos (beunoeth)
nightmare - (n.) hunllef [-au, f.]
nightshirt - (n.) coban nos
nimble - (adj.) chwim, chwimwth, gwisgi, heini, sionc
nimbleness - (n.) chwimder (chwimdra) [m.]
nincompoop - (n.) ffwlcyn [m.]
nine - (adj.) naw
ninny - (n.) ffwlcyn [m.]
ninth - (adj.) nawfed
nipple - (n.) diden [-nau, f.]
nit - (n.) nedden [nedd, f.]
no - (adv.) na (nad), naddo, nage
{ Naddo is used to answer questions posed in the past tense. }
{ The "nad" form is used before vowels. }
no one - (in negative context) neb [m.]
no - (in negative context) dim
nobility - (n.) bonedd [m.]
noble - (adj.) ardderchog, boneddigaidd, bonheddig [pl. boneddigion], pendefigaidd, urddasol
noble - (n.) pendefig [-ion, m.]
nobleman - (n.) bre%yr [brehyrion, brehyriaid, m.], uchelwr [uchelwyr, m.]
nod - (n.) amnaid [amneidiau, f.], munud [-iau, m.]
nod - (v.) amneidio [amneidi-], pendwmpian [pendwmpi-, pendympi-]
noddle - (n.) clopa [-+u, fm.]
noise - (n.) dadwrdd [m.], gorun [m.], sw+n [m.], trwst [trystau, m.], twrf [tyrfau, m.], twrw [m.], ystw+r [m.]
make a noise - (v.) trystio [trysti-]
make noise - (v.) tyrfo (tyrfu) [tyrf-]
noisy - (adj.) clochaidd, trystiog
nominate - (v.) enwebu [enweb-]
nomination - (n.) enwebiad [-au, m.]
nominative - (adj.) enwadol
non- - (pfx.) di-
{ This prefix causes a soft mutation to the affixed stem. }
non-beneficial - (adj.) di-les
non-intervention - (n.) anymyrraeth [-au?, f.]
non-resident - (adj.) anghytrig
non-sexism - (n.) rhywdegwch [m.]
Nonconforming - (adj.) Anghydffurfiol
Nonconformist - (adj.) Anghydffurfiol, Ymneilltuol
Nonconformist - (n.) Anghydffurfiwr [anghydffurfwyr, m.], Ymneilltuwr [Ymneilltuwyr, m.]
Nonconformity - (n.) Anghydffurfiaeth [f.], Ymneilltuaeth [f.]
none - (in negative context) dim [m.]
nonsense - (n.) cybo+l [m.], ffiloreg [f.], ffwlbri [m.], lol [-iaid?, f.], rwtsh [m.]
{ Rwtsh is a slang term heard primarily in S. Wales. }
talk nonsense - (v.) cyboli [cybol-], rwdlan (rwdlo) [rwdl-]
{ Rwdlo may be more common in N. Wales. }
utter nonsense - (n.) rwtsh lol
nook - (n.) bach [-au, mf.], bachell [-ion, -au, f.], cilfach [-au, f.]
noon - (n.) canolddydd [m.], nawn [-au, m.]
nor - (conj.) na (nac; nag)
neither before nor after - (adv.) na chynt na chwedyn
nor either - (adv.) chwaith
north - (n. & adj.) gogledd [m.]
North Walian (slang) - (n.) Gog
northeast - (n. & adj.) gogledd-ddwyrain [m.]
northern - (adj.) gogleddol
northerner - (n.) gogleddwr [gogleddwyr, m.]
northman - (n.) gogleddwr [gogleddwyr, m.]
Norwegian - (n.) Norwyeg [f.]
nose - (n.) trwyn [-au, m.]
nose - (v.) trwyno [trwyn-]
nosegay - (n.) blodeuglwm [m.]
nostalgia - (n.) hiraeth [m.]
nostril - (n.) ffroen [-au, f.]
not - (adv.) na (nad), nid (ni)
{ The "nad" form is used before vowels. }
if it is not - (conj.) onis
if not - (conj.) oni (onid)
is it not? - (adv.) oni (onid), onide (onid e)
not agreeing - (adj.) anghytu+n
not easily remembered - (adj.) anhygof
not famous - (adj.) anhynod
not far - (adj.) nid nepell
not fragile - (adj.) anhyfreg
not so - (adv.) nage
not to be recrossed - (adj.) diadlam
not to mention - heb so+n am
or not - ai peidio
not - (pfx.) di-
{ This prefix causes a soft mutation to the affixed stem. }
not? - (adv.) oni (onid)
notable - (adj.) hynod
notation - (n.) nodiant [nodiannau, m.]
notch - (n.) bwlch [bylchau, m.], hac [-iau, m.], rhic [-iau, m.]
notch - (v.) bylchu [bylch-], rhicio [rhici-]
notched - (adj.) bylchog, rhiciog
note - (n.) nod [-au, -ion, mf.], nodiad [-au, m.], nodyn [-nau, nodion, nodau, m.]
note of exclamation - (n.) rhyfeddnod [-au, m.]
note of interrogation - (n.) gofynnod [gofynodau, m.]
sixteenth note - (n.) atgrychyn [-nau, m.]
whole note - (n.) bannig [banigion, m.]
note - (v.) nodi [nod-]
noted - (adj.) enwog [pl. -ion; enwoc- &adj], hynod
{ Enwog means possessed of a name -- so
"well-known", noted only in the sense of being famous. }
{ Hynod is "hy-"("extreme"), so extremely notable,
noteworthy -- so "remarkable", and therefore presumably "remarked
upon", noted. }
nothing - (in negative context) dim [m.]
nothingness - (n.) diddymdra (diddymder) [m.]
notice - (n.) crybwylliad [-au, m.], rhybudd [-ion, m.], sylw [-adau, m.]
notice - (v.) sylwi [sylw-]
notion - (n.) amcan [-ion, m.], clem [-iau, f.], syniad [-au, m.], tyb [-iau, mf.]
notwithstanding - (prep. and conj.) serch
noun - (n.) enw [-au, m.]
proper noun - (n.) enw priod
nourish - (v.) maethu [maeth-]
nourisher - (n.) maethydd [-ion, m.]
nourishing - (adj.) maethlon
nourishment - (n.) lluniaeth [m.], maeth [-ion, m.], magwraeth [f.]
novel - (adj.) newydd [pl. -ion]
novel - (n.) ffugchwedl [-au, f.], nofel [-au, f.]
novelist - (n.) nofelwr [nofelwyr, m.], nofelydd [-ion, m.]
novelty - (n.) newydd-deb (newydd-der) [m.], newyddbeth [-au, m.]
November - (n.) Tachwedd [m.]
novice - (n.) newyddian [-od, m.]
now - (adv.) bellach, nawr, rw+an, weithian (weithion)
{ Nawr is used in S. Wales. }
{ Rw+an is used in N. Wales. }
just now - (adv.) gynnau
now at length - (adv.) weithian (weithion)
now - (n.) awron [f.]
nuance - (n.) gwawr [f.]
nude - (adj.) noethlymun (noeth lymun)
nudge - (n.) pwniad [-au, m.]
nudge - (v.) pwnio [pwni-]
nudity - (n.) noethni [m.]
nuisance - (n.) casbeth [-au, m.], pla [pla+u, mf.], plag [m.]
nullify - (v.) dirymu [dirym-]
numb - (adj.) crepach, diffrwyth
numb - (v.) merwino [merwin-]
number - (n.) maint [m.], nifer [-oedd, -i, mf.], rhif [-au, m.], rhifedi [m.], rhifyn [-nau, m.], talm (talwm) [-au, m.]
good number - (n.) swrn [m.]
odd number - (adj.) anghydrif
odd number - (n.) amnifer [-oedd, m.], anghydrif [-au, m.]
number - (v.) rhifo [rhif-]
numbness - (n.) crepach [f.], diffrwythdra (diffrwythder) [m.], merwindod [m.]
numeral - (n.) rhif [-au, m.], rhifedi [m.], rhifol [-ion, m.]
numerous - (adj.) bagadog, lluosog (lliosog)
nun - (n.) lleian [-od, f.]
nunnery - (n.) lleiandy [lleiandai, m.]
nurse - (n.) gweinyddes [-au, f.], mamaeth [-od, -au, f.]
nurse - (v.) magu [mag-; 3.s. & 2.s.imp. mag]
nursery - (n.) meithrinfa [-oedd, f.]
nursery school - (n.) ysgol feithrin
nurture - (n.) magwraeth [f.]
nurture - (v.) maethu [maeth-], meithrin [meithrin-]
nut - (n.) cneuen [cnau, f.]
nutriment - (n.) maeth [-ion, m.]
nutritious - (adj.) maethlon
nuzzle - (v.) trwyno [trwyn-] O! - (interj.) o
O dear me! - (interj.) O'r annwyl!
o'clock - (adj.) o'r gloch
oaf - (n.) delff [m.]
oak - (n.) derwen [derw, deri, f.]
oak tree - (n.) derwen [derw, deri, f.]
oakum - (n.) carth [-ion, m.]
oar - (n.) rhwyf [-au, f.]
oarsman - (n.) rhwyfwr [rhwyfwyr, m.]
oat - (n.) ceirchen [ceirch, f.], ceirchyn [ceirch, m.]
oat bread - (n.) bara ceirch
oath - (n.) arfoll [-au, m.], llw [-on, m.]
false oath - (n.) anudon [-au, m.]
take an oath - (v.) mynd ar ei lw
obedience - (n.) ufudd-dod [m.]
obedient - (adj.) ufudd
obey - (v.) ufuddhau [ufudd- &hau]
object - (n.) drych [-au, m.], gwrthrych [-au, m.]
object - (v.) gwrthddadlau [gwrthddadleu-]
objection - (n.) gwrthddadl [-euon, f.], gwrthwynebiad [-au, m.]
objective - (adj.) gwrthrychol
oblation - (n.) aberthged [f.], offrwm [offrymau, m.]
{ Aberthged is specifically the sheaf of corn used in the
Gorsedd ceremony. }
obligation - (n.) dyled [-ion, f.], dyletswydd [-au, f.], gorfod [m.], gorfodaeth [f.], rhwym [-au, m.], rhwymedigaeth [-au, f.]
{ Gorfod is a specific obligation. }
{ Gorfodaeth is obligation in the abstract, as in "you
are under obligation to do it". }
obligatory - (adj.) gorfodol
oblige - (v.) gorfodi [gorfod-]
{ You "gorfodi i" a person. }
obliged - (adj.) rhwymedig
be obliged - (v.) gorfod [gor- &fod; 3.s. goryw*]
obliging - (adj.) cymwynasgar, ewyllysgar, gwasanaethgar, ystig
obligingness - (n.) cymwynasgarwch [-au?, m.]
oblique - (adj.) gw+yr, lletbai
oblivion - (n.) angof [m.], ebargofiant [ebargofiannau, m.]
oblivious - (adj.) anghofus, ebargofus
obscene - (adj.) serth
obscenity - (n.) croesanair [croesaneiriau, m.], serthedd [m.]
obscure - (adj.) anamlwg, aneglur, dinod, tywyll
obscure - (v.) caddugo [caddug-], cymylu [cymyl-], tywyllu [tywyll-]
obscurity - (n.) dinodedd [m.], distadledd [m.]
observance - (n.) cadwraeth [f.]
observation - (n.) sylw [-adau, m.], sylwadaeth [-au, f.]
observatory - (n.) arsyllfa [arsyllfeydd, f.]
observe - (v.) cyfarchwylio [cyfarchwyli-], sylwi [sylw-]
observe intently - (v.) craffu [craff-; 3.s. & 2.s.imp. craff]
observer - (n.) sylwedydd [-ion, m.]
obsolete - (adj.) ansathredig
obstacle - (n.) rhwystr [-au, m.]
obstinacy - (n.) anhydynder (anhydynrwydd) [m.], cildynrwydd [m.], cyndynrwydd [m.], ystyfnigrwydd [m.]
obstinate - (adj.) anhydyn, cildyn, cildynnus, cyndyn, gwrthnysig, ystyfnig
be obstinate - (v.) cildynnu [cildynn- &1, cildyn- &2+], cyndynnu [cyndynn- &1, cyndyn- &2+]
behave obstinately - (v.) ystyfnigo [ystyfnig-]
obstruct - (v.) afrwyddo [afrwydd-], rhwystro [rhwystr-]
obtain - (v.) mynnu [mynn- &1, myn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. myn]
obtrude - (v.) gwthio [gwthi-], ymwthio [ymwthi-]
obtrusive - (adj.) ymwthgar, ymwthiol
obtuse - (adj.) aflem, pw+l, twp [twp- &adj]
obvious - (adj.) amlwg [amlyc- &adj]
occasion - (n.) achlysur [-on, m.], adeg [-au, f.], amgylchiad [-au, m.], arfod [m.]
{ Adeg is a time. }
{ Amgylchiad is a circumstance. }
occasion loss - (v.) colledu [colled-]
occasion - (v.) achlysuro [achlysur-]
occasional - (adj.) achlysurol, ambell
occasionalism - (n.) achlysuraeth (achlysuriaeth) [f.]
occasionally - (adv.) ambell gwaith, ambell waith
occult - (adj.) argel
occupy - (v.) meddiannu [meddiann- &1, meddian- &2+]
occur - (v.) digwydd [digwydd-; 3.s. & 2.s.imp. digwydd]
occurrence - (n.) digwyddiad [-au, m.]
ocean - (n.) aig (eigiau) [f.], cefnfor [-oedd, m.], cyfanfor [-oedd, m.], eigion [-au, m.], mo+r [moroedd, m.]
{ Aig for "sea" or "ocean" is an erroneous term. }
Pacific Ocean - (prop.n.) Y Mo+r Tawel
octagon - (n.) wythongl [-au, f.]
octave - (n.) wythawd [-au, wythodau, m.]
octavo - (adj.) wythblyg
octet - (adj.) wythban
October - (n.) Hydref [m.]
odd - (adj.) od [odi- &adj], rhyfedd
{ Od is borrowed from English "odd" with the sense of unusual,
unexpected. }
{ Rhyfedd is "beyond measure", outlandish,
remarkable, strange. It comes from "rhy-" has the sense "extreme",
and the "-fedd" is "measure" (like "modfedd", a thumb-measure). It
is aslo used for humorous (humourous), so there is no question of
"funny peculiar" or "funny ha-ha", both are "rhyfedd". }
odd number - (adj.) anghydrif
odd number - (n.) amnifer [-oedd, m.], anghydrif [-au, m.]
odds and ends - (n.) petheuach [pl.]
Oddfellow - (n.) Odydd [-ion, m.]
Oddfellowship - (n.) Odyddiaeth [f.]
ode - (n.) awdl [-au, odlau, f.], odl [-au, f.]
pertaining to an ode - (adj.) awdlaidd
odious - (adj.) atgas (adgas), cas, gwrthun
{ "gwrthun" is literally wrongly formed (gwrth-lun = against
form), deformed, monstrous, inherently unpleasant. }
{ Atgas is to do with "atgasedd", hate (so I suppose it
means "hateful", causing itself to be hated). }
odiousness - (n.) atgasedd (atgasrwydd) [m.], gwrthuni [m.]
odium - (n.) atgasedd (atgasrwydd) [m.]
odor (odour) - (n.) arogl [-au, -euau, -euon, m.], arogledd [m.]
odor (odour), give - (v.) arogleuo (arogli) [arogleu-, arogl-]
odorous - (adj.) arogleuog (arogleuol), aroglus
of - (prep.) gan (chan) [irreg.]
{ "Chan" is a literary form of "gan" that can appear in a
context that requires the aspirate mutation. }
a heck of (slang) - (adj.) andras o
act of opening - (n.) agoriad [-au, m.]
afterbirth of a caw - (n.) brych [m.]
apple of the eye - (n.) cannwyll llygad
Band of Hope - (n.) gobeithlu [-oedd, m.]
bank of river - (n.) torlan [torlennydd, -nau, f.]
bank of sand - (n.) traethell [-au, f.]
bay of building - (n.) cowlas [-au, mf.]
be conscious of - (v.) ymdeimlo [ymdeiml-]
be of good courage - (v.) ymwroli [ymwrol-]
bird of prey - (n.) bery [-on, m.]
bit of poetry - (n.) pill [-ion, m.]
blade of grass - (n.) glaswelltyn [glaswellt, m.], gwelltyn [gwellt, m.]
bone of contention - (n.) asgwrn y gynnen
border of trees - (n.) gorwydd [gorwy+dd, m.]
break neck of - (v.) torfynyglu [torfynygl-]
bundle of gleanings - (n.) lloffyn [m.]
by means of - (prep.) acha, trwy (drwy) [irreg.], trwy gyfrwng
Cape of Good Hope - (prop.n.) Penrhyn Gobaith Da
center (centre) of gravity - (n.) craidd disgyrchiant
chapel of ease - (n.) capel anwes
coat of mail - (n.) llurig [-au, f.]
composer of ballads - (n.) baledwr [baledwyr, m.]
composer of englynion - (n.) englynwr [englynwyr, m.]
composer of interludes - (n.) anterliwtiwr [anterliwtwyr, m.]
degree of kinship - (n.) ach [-au, -oedd, f.]
drawing of a bow - (n.) aneliad [-au, m.]
dress of religious order - (n.) abid [mf.]
ear of corn - (n.) tywysen [tywys, -nau, f.]
efflux of river from lake - (n.) bala [m.]
eve of festival - (n.) noswyl [-iau, f.]
first day of month - (n.) calan [m.]
flitch of bacon - (n.) hanerob [-au, f.]
flock of sheep - (n.) cail [ceiliau, f.]
fond of money - (adj.) arian.gar
fond of reading - (adj.) darllen.gar
fond of research - (adj.) ymchwilgar
fond of wine - (adj.) gwin.gar
for the sake of - (prep.) er mwyn
full of balks - (adj.) balciog
full of broom - (adj.) banhadlog
full of clefts - (adj.) agennog
full of grace - (adj.) graslon
full of love - (adj.) cariadlawn
full of pits - (adj.) pyllog
full of tricks - (adj.) castiog
glad of - (adj.) balch o
grab hold of - (v.) gafael am
grain of barley - (n.) heidden [haidd, f.]
grain of sand - (n.) tywodyn [tywod, m.]
grain of wheat - (n.) gwenithen [gwenith, f.]
guilty of murder - (adj.) llofruddiog
gust of wind - (n.) awel o wynt
hair of head - (n.) briger [-au, m.]
hand of dial - (n.) bys [-edd, -iau, m.]
hard of hearing - (adj.) trwm ei glyw
head of family - (n.) penteulu [pennau teleuoedd, m.]
heap of corn sheaves - (n.) beisgawn [-au, f.]
heart of timber - (n.) rhuddin [m.]
herd of cattle - (n.) alaf [-oedd, elyf, m.]
herd of cows - (n.) buches [-au, -i, f.]
in favor (favour) of - o blaid
in spite of - (prep.) er gwaethaf
in the course of - (prep.) yn ystod
inquest of coroner - (n.) trengholiad [-au, m.]
instead of - (prep.) tros (dros) [irreg.]
Isle of Man - (prop.n.) Manaw
Isle of Wight - (prop.n.) Ynys Wyth
justice of the peace - (n.) hedd-ynad [-on, m.]
leader of a reform - (n.) apostol [-ion, m.]
lodge of friendly society - (n.) cyfrinfa [cyfrinfeydd, -oedd, -u, f.]
love of money - (n.) arian.garwch [-au?, m.]
lump of lime - (n.) calchen [f.]
make fun of - (v.) cael hwyl am ben
mouth of river - (n.) aber [-oedd, ebyr, mf.]
munitions of war - (n.) cyfarpar rhyfel
nape of neck - (n.) gwegil [mf.]
nave of wheel - (n.) both [-au, f.]
next of kin - (n.) cyfnesaf [-iaid, cyfneseifiaid, m.]
note of exclamation - (n.) rhyfeddnod [-au, m.]
note of interrogation - (n.) gofynnod [gofynodau, m.]
of a country - (adj.) gwladol
of animals - (adj.) anifeilig
of course - (adv.) wrth gwrs
of different sounds - (adj.) amrysain
of entertainment - (adj.) adloniadol
of equal length - (adj.) gogyhyd
of equal rank - (adj.) cyfradd
of equal size - (adj.) gogymaint
of equal weight - (adj.) cytbwys
of fine growth - (adj.) llathraidd
of genius - (adj.) athrylithgar
of good grain - (adj.) graenus
of great application - (adj.) ymroddgar
of high degree - (adj.) uchelradd
of life - (adj.) bywydol
of nerves - (adj.) gieuol
of old - (adj.) hen [hen- &adj, hyn- &adj; comp. hy+n]
of one accord - (adj.) cytu+n
of one fold - (adj.) unplyg
of one purpose - (adj.) unswydd
of prey - (adj.) rheibus, ysglyfaethus
of repute - (adj.) cyfrifol
of the lip - (adj.) gwefusol
of the same language - (adj.) cyfiaith
of the same month - (adj.) cyfisol
of yore - (adv.) gynt
off of - (prep.) oddi ar
offering of fruits - (n.) aberthged [f.]
{ Aberthged is specifically the sheaf of corn used in the
Gorsedd ceremony. }
on behalf of - (prep.) tros (dros) [irreg.]
on the point of - (prep.) ar fin
on top of - (prep.) ar warthaf
one of a pair - (n.) cymhares [cymaresau, f.]
out of - (prep.) oddi
out of the way - (adj.) anghysbell, diarffordd
overflow of well - (n.) gofer [-oedd, -ydd, m.]
pair of breeches - (n.) clos [-au, m.]
pair of scales - (n.) clorian [-nau, mf.]
pane of glass - (n.) chwarel [-au, f.]
part of line - (n.) ban [-nau, mf.]
particle of dust - (n.) llychyn [m.]
patch sole of boot - (v.) clemio [clemi-]
piece of flesh - (n.) cyhyryn [m.]
place of worship - (n.) addoldy [addoldai, m.]
print of butter - (n.) breuan [-au, f.]
proud of - (adj.) balch o
puff of wind - (n.) cwthwm [cythymau, m.]
ray of light - (n.) llygedyn [m.]
sense of hearing - (n.) clyw [m.]
sense of smell - (n.) arogledd [m.], arogliad [m.]
sheaf of corn - (n.) aberthged [f.]
{ Aberthged is specifically the sheaf of corn used in the
Gorsedd ceremony. }
slice of bread and butter - (n.) brechdan [-au, f.]
small of leg - (n.) meilwng [meilyngau, m.]
small of the back - (n.) main y cefn, mein.gefn [-au?, m.]
snatch of song - (n.) pill [-ion, m.]
soft part of bread - (n.) bywiad [m.]
song of praise - (n.) moliangerdd [-i, f.]
state of evil - (n.) abred [m.]
stroke of a weapon - (n.) arfod [f.]
take care of - (v.) adneuo [adneu-]
take hold of - (v.) cydio yn
the Ancient of Days - (n.) yr hen Ddihenydd
twice the color (colour) of - (adj.) deune
veil of temple - (n.) gwahanlen [-ni, f.]
waning of the moon - (n.) adeg y lleuad
weakest of litter - (n.) cardydwen (cardodwen) [f.], cardydwyn (cardodwyn) [m.]
year of age - (n.) blwydd [-i, f.]
off of - (prep.) oddi ar
off shoes, take - (v.) diarchenu [diarchen-]
off, put - (v.) diosg [diosg-]
off, put far - (v.) pellhau [pell- &hau]
off, remove far - (v.) pellhau [pell- &hau]
off, take - (v.) tynnu [tynn- &1, tyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. tyn]
off-scouring - (n.) carth [-ion, m.]
offence - (n.) cawdd [coddion, m.], cw+l [cyliau, m.], pechod [-au, m.], tramgwydd [-iadau, -au, m.], trosedd [-au, mf.]
take offence - (v.) digio [digi-], tramgwyddo [tramgwydd-]
take offence at - (v.) digio wrth
offend - (v.) coddi [codd-; 3.s. & 2.s.imp. cawdd], digio [digi-], pechu [pech-], tramgwyddo [tramgwydd-], troseddu [trosedd-]
feel offended - (v.) chwithio [chwithi-]
offender - (n.) pechadur [-iaid, m.], troseddwr [troseddwyr, m.]
offensive - (adj.) sar.haus, tramgwyddus, ymosodol
offer - (n.) cynnig [cynigion, m.]
offer to do - (v.) osio [osi-]
offer - (v.) cynnig [cynigi-], offrymu [offrym-]
offerer - (n.) offrymwr [offrymwyr, m.]
offering - (n.) offrwm [offrymau, m.]
offering of fruits - (n.) aberthged [f.]
{ Aberthged is specifically the sheaf of corn used in the
Gorsedd ceremony. }
office - (n.) swydd [-au, -i, f.], swyddfa [swyddfeydd, f.], swyddogaeth [-au, f.]
dismiss from office - (v.) diswyddo [diswydd-]
post office - (n.) llythyrdy [llythyrdai, m.]
officer - (n.) swyddog [-ion, m.]
chief officer - (n.) penswyddog (pen-swyddog) [-ion, m.]
excise officer - (n.) cyllidwr [cyllidwyr, m.], cyllidydd [-ion, m.]
revenue officer - (n.) cyllidwr [cyllidwyr, m.], cyllidydd [-ion, m.]
official - (adj.) swyddogol
official - (n.) swyddog [-ion, m.]
officiate - (v.) gweinyddu [gweinydd-]
officious - (adj.) ymyrgar
offspring - (n.) bragad [f.], epil [m.], esillydd [-ion, m.], hiliogaeth [f.]
often - (adj.) mynych
most often - (adv.) gan amlaf
often - (adv.) aml (amal)
oh - (interj.) o, och
oh! - (interj.) ow
oil - (n.) olew [-au, m.]
ointment - (n.) eli [-%au, m.], ennaint [eneiniau, m.]
OK - (adv.) o'r gorau
old - (adj.) hen [hen- &adj, hyn- &adj; comp. hy+n]
as old - (adj.) hyned
{ Eq. of "hen". }
grow old - (v.) heneiddio [heneiddi-]
of old - (adj.) hen [hen- &adj, hyn- &adj; comp. hy+n]
old age - (n.) henaint [m.]
old fogey - (n.) cono [m.]
old man - (n.) hynafgwr (henafgwr) [hynafgwyr, henafgwyr, m.]
years old - (adj.) blwydd oed
{ For example, "chwech blwydd oed" would be six years old. }
old-fashioned - (adj.) hen-ffasiwn
oldest - (adj.) hynaf
{ Sup. of "hen". }
oldness - (n.) hender [m.]
olive berries - (n.) olifaid [pl.]
olive tree - (n.) olewydden [olewydd, f.]
omen - (n.) argoel [-ion, f.]
ominous - (adj.) argoelus
omission - (n.) gomeddiad [-au, m.]
omnipotence - (n.) hollalluowgrwydd [m.]
omnipotent - (adj.) hollalluog
omnipresence - (n.) hollbresenoldeb [m.]
omnipresent - (adj.) hollbresennol
omniscience - (n.) hollwybodaeth [f.]
omniscient - (adj.) hollwybodol
on - (adv.) ymlaen
{ "Ymlaen" is pronounced on the last syllable, contrary to the usual rule. }
border on - (v.) ffinio ar, ymylu ar
box on the ear - (n.) bonclust [-iau, m.]
call on - (v.) galw yn
depend on - (v.) dibynnu ar
further on - (adv.) yn nes ymlaen
going on - (adv.) ar gerdded
hair on horse's fetlocks - (n.) bacas [-au, bacsiau, f.]
hair standing on end - (n.) ceginwrych [m.]
having a white spot on the forehead - (adj.) bal
hold on to - (v.) gafael am
on behalf - (prep.) ar ran
on behalf of - (prep.) tros (dros) [irreg.]
on credit - (adv.) ar goel
on his guard - (adj.) ar ei ocheliad
on the decrease - (adj.) ar drai
on the ground - (adv.) ar lawr
on the part - (prep.) ar ran
on the point of - (prep.) ar fin
on top of - (prep.) ar warthaf
prey on - (v.) ysglyfio [ysglyfi-]
rely on - (v.) dibynnu ar
revenge on - (v.) dial ar
set on - (v.) annos [annos-], hysian (hysio) [hysi-]
{ Annos means to set something like a dog on someone. }
shame on him! - (interj.) yr achlod iddo!
shine on - (v.) tywynnu ar
teeth on edge - (n.) deincod (dincod) [m.]
on - (prep.) acha, ar [arn- &prep1]
once - (adv.) siwrnai, unwaith
one - (adj.) un
anointed one - (n.) eneiniog [m.]
decrepit one - (n.) cleiriach [m.]
faithful ones - (n.) ffyddloniaid [pl.]
lazy one - (n.) diogyn [m.]
lose one's senses - (v.) amhwyllo [amhwyll-]
make one's way - (v.) ymlwybro [ymlwybr-]
no one - (in negative context) neb [m.]
of one accord - (adj.) cytu+n
of one fold - (adj.) unplyg
of one purpose - (adj.) unswydd
one another - (pron.) eu gilydd
{ "Eu gilydd" must agree in person with the people to whom it refers,
although it is always plural. There are thus three forms: "ein
gilydd", when the speaker is including himself/herself among the
group; "eich gilydd", when the speaker is including those being
addressed among the group; and "eu gilydd", to refer to some
third-party group. }
one hundred twenty - (adj.) chweugain
one of a pair - (n.) cymhares [cymaresau, f.]
one side - (n.) neilltu [m.]
one third - (n.) traean [m.]
some ones - (pron.) rhai
the Holy One - (n.) Sanct [m.]
the one - (pron.) naill
which one - (inter. pron.) p'un
which one? - p'un?, pa un?
one - (n.) un [-au, m.]
one-eyed - (adj.) coeg
one-legged - (adj.) ungoes
oneness - (n.) unoliaeth [f.]
oneself from, keep - (v.) ymgadw rhag
oneself out, tire - (v.) ymla+dd [ymladd-]
oneself ready, get - (v.) ymbaratoi [ymbarato- &i]
oneself, absent - (v.) absennu [absenn- &1, absen- &2+]
oneself, apply - (v.) ymroddi (ymroi) [ymrodd-]
oneself, bestir - (v.) ymysgwyd [ymysgydw-]
oneself, bind - (v.) ymrwymo [ymrwym-]
oneself, conduct - (v.) ymarweddu [ymarwedd-]
oneself, control - (v.) ymgynnal [ymgynhal-]
oneself, cross - (v.) ymgroesi [ymgroes-], ymswyno [ymswyn-]
oneself, delight - (v.) ymhyfrydu [ymhyfryd-]
oneself, deny - (v.) ymwadu [ymwad-]
oneself, devote - (v.) ymroddi (ymroi) [ymrodd-]
oneself, empty - (v.) ymwaca/u [ymwac- &a/u]
oneself, engage - (v.) ymrwymo [ymrwym-]
oneself, establish - (v.) ymsefydlu [ymsefydl-]
oneself, exalt - (v.) ymddyrchafu [ymddyrchaf-]
oneself, excuse - (v.) ymesgusodi [ymesgusod-]
oneself, exert - (v.) ymegni%o [ymegni%-]
oneself, feel - (v.) ymglywed [ymglyw-]
oneself, fill - (v.) ymlenwi [ymlenw-]
oneself, harden - (v.) ymgaledu [ymgaled-]
oneself, hide - (v.) ymguddio [ymguddi-]
oneself, humble - (v.) ymddarostwng [ymddarostyng-], ymostwng [ymostyng-]
oneself, keep - (v.) ymgadw [ymgadw-]
oneself, kill - (v.) ymla+dd [ymladd-]
{ Ymla+dd is to kill oneself with exertion. }
oneself, make - (v.) ymwneud (ymwneuthur) [ymwn- &mynd]
oneself, perplex - (v.) pendroni [pendron-]
oneself, pride - (v.) ymfalchi%o [ymfalchi%-]
oneself, prostrate - (v.) ymgreinio [ymgreini-]
oneself, push - (v.) ymwthio [ymwthi-]
oneself, renew - (v.) ymadnewyddu [ymadnewydd-]
oneself, resign - (v.) ymroddi (ymroi) [ymrodd-]
oneself, shift for - (v.) ymdaro [ymdar-]
oneself, straighten - (v.) ymunioni [ymunion-]
oneself, strengthen - (v.) ymgryfhau [ymgryf- &hau]
oneself, support - (v.) ymgynnal [ymgynhal-]
oneself, wash - (v.) ymolchi [ymolch-]
oneself, yield - (v.) ymroddi (ymroi) [ymrodd-]
onions - (n.) wynwyn [pl.]
only - (adj.) dim ond, un, unig
{ Dim ond is the French "ne .. que", naught but, nothing more
than. }
{ "Unig" means "only" when used before the noun and "lonely" when
used afterwards. For example, "yr unig fab" is "the only son",
but "yr mab unig" is "the lonely son". }
{ Unig (before the noun) is "only" in the sense of
"unique". }
only - (conj.) ond
{ Ond is technically the senses of "but" that are like "only" as
in "none but that". However, it is generally used for all the
senses of "but". }
onward - (adv.) ymlaen
{ "Ymlaen" is pronounced on the last syllable, contrary to the usual rule. }
opaque - (adj.) afloyw
open - (adj.) agored, penagored
open country - (n.) maestir [-oedd, m.]
open partly - (v.) cilagor [cilagor-]
open - (adv.) ar agor
open - (v.) agor (agoryd) [agor-; 3.s. egyr; 2.s.imp. agor], ymagor [ymagor-; 3.s. ymegyr; 2.s.imp. ymagor]
{ Ymagor has the sense of opening under your own power. }
open-mouthed - (adj.) safnrhwth
opener - (n.) agorwr [agorwyr, m.], agorydd [-ion, m.]
eye opener - (n.) agoriad llygad
opening - (adj.) agoriadol
act of opening - (n.) agoriad [-au, m.]
opening - (n.) agorfa [-oedd, f.], agoriad [-au, m.]
operate - (v.) gweithredu [gweithred-]
operation - (n.) goruchwyliaeth [-au, f.], gweithrediad [-au, m.]
opinion - (n.) argoeliad [-au, m.], barn [-au, f.], meddwl [meddyliau, m.], opiniwn [opiniynau, m.], tyb [-iau, mf.]
{ Barn is the kind of sentence that is passed in a court. }
{ Opiniwn is a crass borrowing from English. }
opinionated - (adj.) opiniynllyd (opiniynus)
opponent - (n.) gwrthwynebwr (gwrthwynebydd) [gwrthwynebwyr, m.]
opportunity - (n.) achlysur [-on, m.], adeg [-au, f.], arfod [m.], cyfle [-on, -adau, -oedd, m.], cyfleuster (cyfleustra) [cyfleusterau, m.], egwyl [-iau, f.]
seize the opportunity - (v.) achub y cyfle
oppose - (v.) gwrthwynebu [gwrthwyneb-]
opposed - (adj.) gwrthwynebol
opposing - (adj.) cyferbyniol
opposite - (adj.) cyferbyn, cyferbyniol, gogyfer, gwrthwyneb
opposite to - (prep.) cyferbyn a+
opposite - (n.) gwrthwyneb [m.]
opposite - (prep.) ar gyfer, cyferbyn a+, gyferbyn
opposition - (n.) cyfosodiad [-au, m.], gwrthblaid [gwrthbleidiau, f.]
{ Gwrthblaid is the opposition party. }
oppresive - (adj.) beichus
oppresor - (n.) cystuddiwr [cystuddwyr, m.]
oppress - (v.) gormesu [gormes-], gorthrechu [gorthrech-], gorthrymu [gorthrym-], llethu [lleth-], treisio [treisi-]
oppressed - (adj.) gorthrymedig
oppression - (n.) gorddin [m.], gorddwy [m.], gormail [m.], gormes [m.], gorthrech [m.], gorthrwm [m.], gorthrymder [-au, m.], trais [m.], trawster [m.]
oppressive - (adj.) gormesol, gorthrymus, llethol, trymaidd, trymllyd
oppressor - (n.) gormeswr [gormeswyr, m.], gormesydd [-ion, m.], gorthrechwr [gorthrechwyr, m.], gorthrymwr (gorthrymydd) [gorthrymwyr, m.], treisiwr [treiswyr, m.]
option - (n.) dewisiad [-au, m.]
or - (conj.) ai, neu, ynteu (ynte)
inferior person or thing - (n.) adlaw [-iaid, m.]
or else - (conj.) ynteu (ynte)
or not - ai peidio
ornamented torque or chain - (n.) aerwy [-au, -on, m.]
oracle - (n.) cafell [-au, f.], oracl [-au, m.]
oracular - (adj.) oraclaidd
oral - (adv.) ar lafar
orange - (adj.) melyn.goch
orange - (n.) oraens [m.], oren [-nau, m.]
{ Oraens is the kind of orange you eat. }
{ Oren is the kind of orange you eat. }
oration - (n.) araith [areithiau, f.], arawd [arodion, f.]
orator - (n.) areithiwr [areithwyr, m.], areithydd [-ion, m.]
oratory - (n.) areithyddiaeth [f.], betws [m.]
{ Betws is "oratory" as in a place where an oration
is given. }
orb - (n.) rhod [-au, f.]
orbit - (n.) chwyldro [-ion, -eon, m.], cylchdro [-eon, -adau, m.], trogylch [-au, m.]
orchard - (n.) perllan [-nau, f.]
orchestra - (n.) cerddorfa [cerddorfeydd, f.]
ordain - (v.) lluniaethu [lluniaeth-], ordeinio [ordeini-], urddo [urdd-]
order - (n.) archeb [-ion, f.], cywair [cyweiriau, cyweirion, m.], trefn [-au, f.], urdd [-au, f.]
{ Archeb is the kind of order you place from a catalog. }
dress of religious order - (n.) abid [mf.]
in order to - (prep.) er [er- &prep2], i [irreg.]
mail order - (n.) archeb bost
postal order - (n.) archeb bost
put in order - (v.) cymhennu [cymhenn- &1, cymen- &2+], taclu [tacl-]
set in order - (v.) cyweirio [cyweiri-]
order - (v.) archebu [archeb-], gorchymyn [gorchmynn- &1, gorchmyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gorchymyn], hwylio [hwyli-], lluniaethu [lluniaeth-], trefnu [trefn-]
{ Archebu is what you do when you order from a catalog. }
{ Gorchymyn is "order" in the sense of "I order you to go." }
{ Hwylio (when it does not mean "to sail") means to prepare
(mae hi'n amser hwylio i ginio -- it's time to lay the table for
dinner); I suppose this might be translated "order". }
{ Trefnu is to put in order, to arrange. }
{ You "gorchymyn i" a person. }
ordering - (n.) trefniad [-au, m.]
orderliness - (n.) trefnusrwydd [m.]
orderly - (adj.) trefnus
ordinance - (n.) ordeiniad [-au, m.], ordinhad [-au, f.]
ordination - (n.) ordeiniad [-au, m.], urddiad [-au, m.]
ore - (n.) mwyn (mw+n) [-au, m.]
orerly - (adj.) cymon
organ - (n.) ermyg [-ion, m.], organ [-au, fm.]
organic - (adj.) organaidd
organist - (n.) organydd [-ion, m.]
organization - (n.) trefniant [trefniannau, m.]
organization (organisation) - (n.) trefniadaeth [m.]
oriental - (adj.) dwyreiniol
oriental - (n.) dwyreiniwr [dwyreinwyr, m.]
orifice - (n.) agorfa [-oedd, f.], genau [-euau, m.]
origin - (n.) gwreiddyn [gwreiddiau, gwraidd, m.]
original - (adj.) cysefin, gwreiddiol
originality - (n.) gwreiddioldeb [m.]
ornament - (n.) addurn [-au, m.], addurniad [-au, m.]
ornamented torque or chain - (n.) aerwy [-au, -on, m.]
ornament - (v.) addurno [addurn-]
ornamental - (adj.) addurnol
ornithologist - (n.) adarydd [-ion, m.]
ornithology - (n.) adareg [f.], adariaeth [f.], adaryddiaeth [f.]
orphan - (adj.) amddifad
orphan - (n.) amddifad [amddifaid, m.]
orphanage - (n.) amddifaty [amddifatai, m.]
orthodox - (adj.) union.gred
orthodoxy - (n.) union.grededd [mf.]
orthography - (n.) orgraff [-au, f.]
ossify - (v.) asgwrneiddio [asgwrneiddi-]
ostentation - (n.) rhodres [m.]
ostentatious - (adj.) rhodresgar, rhwysgfawr
behave ostentatiously - (v.) rhodresa [rhodres-]
ostler - (n.) gwastrawd [gwastrodion, m.]
ostrich - (n.) estrys [-iaid, mf.]
Oswald - (prop.n.) Oswallt
Oswestry - (prop.n.) Croesoswallt
other - (adj. & adv.) amgen (amgenach)
every other - (adj.) bob yn ail
other than - (adv.) amgen na
to the other (from one) - (adv.) bwygilydd
other - (adj. & pron.) arall [pl. eraill]
other - (n.) gilydd
other - (pron.) llall [lleill, m.]
otherwise - (adj. & adv.) amgen (amgenach)
if otherwise - (adv.) os amgen
otherwise - (adv.) onide (onid e)
otherwise - (conj.) ynteu (ynte)
otlawry - (n.) herw [f.]
otter - (n.) dyfrgi [dyfrgwn, m.]
ought - (v.) dylu [dyl-; {only imp. and plup. forms exist}]
ounce - (n.) owns (wns) [-iau, f.]
our - (adj.) ein
our - (pron.) ein
ours - (pron.) eiddo, eiddom
out - (adv.) allan
blot out - (v.) dileu [dile-]
branch out - (v.) ceincio [ceinci-]
cry out - (v.) dolefain [dolef-], nadu [nad-]
hollow out - (v.) cafnio (cafnu) [cafni-, cafn-]
inside out - (adv.) tu chwith
laid out for burial - (adj.) dan ei grwys
out from - (prep.) oddi mewn
out of - (prep.) oddi
out of the way - (adj.) anghysbell, diarffordd
pour out - (v.) arllwys [arllwys-]
tire oneself out - (v.) ymla+dd [ymladd-]
turn out - (v.) diffodd (diffoddi) [diffodd-; 3.s. diffydd; 2.s.imp. diffodd]
{ Diffodd is turn out when you turn out your lights. }
watch out! - (v.) hidia befo!
out - (prep.) i maes
out-and-out - (adj.) rhonc
out-station - (n.) rhagorsaf [-oedd, f.]
outer - (adj.) allanol
outer door - (n.) rhagddor [-au, f.]
outer garment - (n.) arwisg [-oedd, f.]
outfall - (n.) arllwysfa [f.]
outlaw - (n.) herwr [herwyr, m.]
outlet - (n.) arllwysfa [f.]
outline - (n.) amlinell [-au, f.], amlinelliad [-au, m.], braslun [-iau, m.]
outline - (v.) amlinellu [amlinell-]
outlive - (v.) goroesi [goroes-]
outpost - (n.) rhagorsaf [-oedd, f.]
outpouring - (n.) tywalltiad [-au, m.]
outrage - (n.) cyflafan [-au, f.]
outrun - (v.) blaenu [blaen-]
outside - (adv.) allan, tu allan
outside - (prep.) y tu allan i
outward - (adj.) allanol
outweigh - (v.) gorbwyso [gorbwys-]
ovate - (n.) ofydd [-ion, m.]
oven - (n.) ffwrn [ffyrnau, f.], popty [poptai, m.]
over - (adv.) tra, trosodd
all over - (adv.) ar hyd a lled
hand over - (v.) trosglwyddo [trosglwydd-]
lord it over - (v.) tra-awdurdodi [tra-awdurdod-]
over against - (prep.) gyferbyn
overly sentimental - (adj.) gordeimladwy
reign over - (v.) teyrnasu ar
rule over - (v.) llywodraethu ar
skin over - (v.) croeni (croenio) [croen-, croeni-]
worry over - (v.) pendroni [pendron-]
over - (prep.) ar [arn- &prep1], goruwch, tros (dros) [irreg.], uwch
over- - (pfx.) gor-
{ This prefix causes a soft mutation to the affixed stem. }
overcome - (v.) gorchfygu [gorchfyg-], trechu [trech-]
overfill - (v.) gorlenwi [gorlenw-]
overflow of well - (n.) gofer [-oedd, -ydd, m.]
overflowing - (adj.) cyforiog, llifeiriol
overflowing - (n.) gorlifiad [m.]
overlie - (v.) llethu [lleth-]
overload - (v.) cruglwytho [cruglwyth-]
overpower - (v.) llethu [lleth-], trechu [trech-]
overpowering - (adj.) llethol
overrule - (v.) goruwchreoli [goruwchreol-]
overrun - (v.) goresgyn [goresgyn-]
oversea - (adj.) tramor
oversee - (v.) goruchwylio [goruchwyli-]
overseer - (n.) goruchwyliwr [goruchwylwyr, m.]
oversight - (n.) amryfusedd [-au, m.], cyfarchwel (cyfarchwyl) [m.], goruchwyliaeth [-au, f.]
overspread - (v.) gordoi [gordo- &i]
overtake - (v.) goddiweddyd (goddiwes) [goddiwedd-; 3.s. & 2.s.imp. goddiwedd]
overthrow - (n.) dymchweliad [m.]
overthrow - (v.) dadymchwel (dadymchwelyd) [dadymchwel-], dymchwelyd (dymchwel) [dymchwel-]
overture - (n.) agorawd [-au, f.]
overturn - (v.) dadymchwel (dadymchwelyd) [dadymchwel-], ymchwelyd [ymchwel-]
overweigh - (v.) gorbwyso [gorbwys-]
overwhelm - (v.) llethu [lleth-]
overwork - (v.) gorweithio [gorweithi-]
Ovid - (prop.n.) Ofydd
owe - (v.) dylu [dyl-; {only imp. and plup. forms exist}]
Owen - (prop.n.) Owain
owl - (n.) cuan [-od, f.], gwdihw+ [mf.], tylluan (dylluan) [-od, f.], w+yll [f.]
own - (adj.) priod
his own house - (n.) ei dy+ ei hun
own accord - (n.) gwirfodd [m.]
own - (v.) addef [addef-], arddel [arddel-], arddelu (arddelwi) [arddel-], cyfaddef [cyfaddef-; 3.s. & 2.s.imp. cyfaddef], meddu [medd-], perchenogi [perchenog-], piau [def.; 3.s. piau; 3.s.imperf.ind. pioedd]
{ Cyfaddef is "own" in the sense of owning up to something. }
owner - (n.) perchen (perchennog) [perchenogion, m.]
ownership - (n.) perchenogaeth [f.]
ox - (n.) eidion [-nau, m.], ych [-en, m.]
ox-goad - (n.) irai [m.]
Oxford - (prop.n.) Rhydychen
oyster - (n.) llymarch [llymeirch, m.]
oysters - (n.) wystrys [pl.] pace - (n.) cerddediad [-au, m.]
pacific - (adj.) heddychol
Pacific Ocean - (prop.n.) Y Mo+r Tawel
pacifier - (n.) heddychwr [heddychwyr, m.]
pacify - (v.) heddychu [heddych-]
pack - (n.) cnud [-oedd, f.], pac [-iau, m.], pwn [pynnau, m.], tocyn [-iau, m.]
pack - (v.) pacio [paci-], sypio [sypi-]
pack-horse - (n.) pynfarch [pynfeirch, m.]
package - (n.) pecyn [-nau, m.], sypyn [-nau, m.]
packet - (n.) paced [-i, m.], pecyn [-nau, m.], sypyn [-nau, m.]
paddle - (v.) slotian [sloti-]
pagan - (adj.) cenhedlig, paganaidd
pagan - (n.) pagan [-iaid, m.]
paganism - (n.) paganiaeth [f.]
page - (n.) macwy [-aid, m.], tudalen [-nau, mf.]
title page - (n.) wyneb-ddalen [-nau, f.]
pageant - (n.) pasiant [pasiannau, m.]
pail - (n.) celwrn [celyrnau, m.], crwc [cryciau, m.], cunnog [cunogau, f.], stwc [stycau, m.]
pailful - (n.) celyrnaid (celyrned) [celyrneidiau, m.]
pain - (n.) aeth [-au, m.], anaelau [m.], boloch [m.], cur [-iau, m.], gwayw [gwewyr, mf.], poen [-au, mf.]
extreme pain - (n.) dirboen [-au, f.]
take pains - (v.) ymboeni [ymboen-]
pain - (v.) poeni [poen-]
painful - (adj.) an.guriol (an.giriol), poenus
painstaking - (adj.) llafurus
paint - (n.) paent [peintiau, m.]
paint - (v.) arlliwio [arlliwi-], arlunio [arluni-], coluro [colur-], peintio [peinti-]
painter - (n.) peintiwr [peintwyr, m.]
painting - (n.) arlun [-iau, m.], arluniaeth [f.], paentiad [-au, m.]
pair - (n.) pa+r [parau, m.]
one of a pair - (n.) cymhares [cymaresau, f.]
pair of breeches - (n.) clos [-au, m.]
pair of scales - (n.) clorian [-nau, mf.]
pair - (v.) cymharu [cymhar-]
palace - (n.) llys [-oedd, m.], palas [-au, -oedd, m.], plas [-au, m.]
royal palace - (n.) brenhindy [brenhindai, m.]
palate - (n.) taflod y genau
palatial - (adj.) plasaidd
pale - (adj.) afliwiog, gwelw [pl. -on], llwyd [pl. -ion]
become pale - (v.) amliwio [amliwi-]
turn pale - (v.) glasu [glas-]
pale - (n.) cledren [-nau, -ni, f.], palis [-au, m.]
pale - (v.) gwelwi [gwelw-]
pale-faced - (adj.) piglas
palish - (adj.) llwydaidd
palm - (n.) bos [f.], cledr [-au, f.], palf [-au, f.], palmwydden [palmwydd, f.], tor [-rau, f.]
{ Bos is the palm you have in your hand. }
{ Cledr is the kind of palm you have on your hand. }
{ Palf is the kind of palm you have in your hand. }
{ Palmwydden is a palm tree. }
{ Tor is the palm of your hand. }
palpitate - (v.) dychlamu [dychlam-; 3.s. dychleim]
palsy - (n.) parlys [m.]
paltry - (adj.) pitw
pamper - (v.) anwesu [anwes-], maldodi [maldod-], moethi [moeth-], mwytho [mwyth-]
pampered - (adj.) anwesog, moethlyd, moethus, mwythus
pamphlet - (n.) llyfryn [-nau, m.], pamffled (pamffledyn) [pamffledau, pamffledi, m.]
pan - (n.) padell [-au, -i, pedyll, f.]
pancake - (n.) crempog [-au, f.], ffroisen [ffrois, f.]
pancreas - (n.) cefndedyn [m.]
pane - (n.) cward [-i, m.]
pane of glass - (n.) chwarel [-au, f.]
panegyric - (n.) arwyrain [mf.], molawd [-au, mf.]
panel - (n.) panel [-i, m.]
panful - (n.) padellaid (padelled) [padelleidiau, f.]
pang - (n.) artaith [arteithiau, f.], cnofa [cnofeydd, f.], gloes [-au, -ion, f.], gwayw [gwewyr, mf.], pang [-au, m.], pangfa [pangfeydd, f.]
panmug - (n.) padell [-au, -i, pedyll, f.]
pant - (n.) erthwch [m.]
pant - (v.) dyheu [dyhe-]
pantry - (n.) bwtri [m.]
papacy - (n.) pabaeth [f.]
papal - (adj.) pabaidd
Papal indulgence - (n.) cuedd [m.]
paper - (n.) papur [-au, m.]
weekly paper - (n.) wythnosolyn [wythnosolion, m.]
paper - (v.) papuro [papur-]
paperer - (n.) papurwr [papurwyr, m.]
paperhanger - (n.) papurwr [papurwyr, m.]
papist - (adj.) pabyddol
papist - (n.) pabydd [-ion, m.]
papistry - (n.) pabyddiaeth [f.]
parable - (n.) dameg [damhegion, f.]
parabolic - (adj.) damhegol
parabolical - (adj.) damhegol
paradise - (n.) gwynfa [gwynfeydd, f.], paradwys [f.]
paradisean - (adj.) paradwysaidd
paraffin - (n.) paraffin [m.]
paragraph - (n.) paragraff [-au, m.]
parallel - (adj.) cyflin, cyfochrog
parallel bars - (n.) barrau cyflin
parallelism - (n.) cyfochredd [-au, m.]
paralysis - (n.) parlys [m.]
paralyze (paralyse) - (v.) diffrwytho [diffrwyth-], parlysu [parlys-]
paralyzed (paralysed) - (adj.) diffrwyth
parapet - (n.) canllaw [-iau, m.]
paraphrase - (n.) aralleiriad [-au, m.]
paraphrase - (v.) aralleirio [aralleiri-]
parasite - (n.) bolerwr [bolerwyr, m.]
parcel - (n.) parsel [-i, -ydd, m.]
parch - (v.) crasu [cras-]
parched - (adj.) cras [pl. creision], crisbin, sychedig
parchment - (n.) memrwn [memrynau, m.]
pardon - (n.) absolfen [f.], absolfeniad [-au, m.], maddeuant [maddeuannau, m.], pardwn [pardynau, m.]
pardon - (v.) maddau [madd-], pardynu [pardyn-]
{ You cannot use a person as the direct object of "maddau"; a person is
always an indirect object and is introduced with "i". Thus, you would
"maddau pechod" (forgive a sin), but say "maddewch i mi" (forgive me). }
pardoner - (n.) maddeuwr [maddeuwyr, m.]
pardoning - (adj.) maddeuol
pare - (v.) pilio [pili-]
parenthesis - (n.) cromfach [-au, f.]
parents - (n.) rhieni [pl.]
parish - (n.) plwyf [-i, -ydd, m.]
parishioners - (n.) plwyfolion [pl.]
park - (n.) parc [-iau, m.]
parliament - (n.) senedd [-au, f.]
parliamentary - (adj.) seneddol
parlor (parlour) - (n.) parlwr [parlyrau, m.]
parlor (parlour), beauty - (n.) parlwr pincio
parochial - (adj.) plwyfol
paroxysm - (n.) pwl [pyliau, m.]
parse - (v.) gramadegu [gramadeg-]
parsley - (n.) persli [m.]
parsnip - (n.) panasen [pannas, f.]
parson - (n.) person [-iaid, m.]
parsonage - (n.) persondy [persondai, m.], personoliaeth [f.]
part - (n.) bannod [banodau, f.], cyfran [-nau, f.], darn [-au, m.], dryll [-iau, m.], parth [-au, m.], rhan [-nau, f.], tu [m.]
{ Darn is a part of the whole, and may be broken and
isolated. }
{ Rhan is a share of the whole, and so suggests that the
rest is still somehere. (To do one's part, to take one's share of
the work: "gwneud eich rhan"). }
{ Tu is part in the sense of "party to a conflict", e.g.,
"I take his part in this dispute". }
conceal a part - (v.) darn.guddio [darn.guddi-]
middle part - (n.) canolbarth [-au, m.]
on the part - (prep.) ar ran
part of line - (n.) ban [-nau, mf.]
slender part - (n) meinedd [m.]
soft part of bread - (n.) bywiad [m.]
take part {in} - (v.) cymryd rhan {yn}
the third part - (n.) traean [m.]
withhold a part - (v.) darn.guddio [darn.guddi-]
part - (v.) gwahanu [gwahan-], parthu [parth-], ymrannu [ymrann- &1, ymran- &2+], ymwahanu [ymwahan-], ysgar [ysgar-]
partake - (v.) cyfranogi [cyfranog-]
partaker - (n.) cyfranogwr [cyfranogwyr, m.]
partaking - (adj.) cyfrannog
partial - (adj.) parti%ol, pleidiol
participate - (v.) cyfranogi [cyfranog-]
participating - (adj.) cyfrannog
participle - (n.) rhan.gymeriad [rhan.gymeriaid, m.]
particle - (n.) affliw [m.], as [f.], mymryn [-nau, m.], rhithyn [rhithiau, m.]
particle of dust - (n.) llychyn [m.]
prevarbal particle> - (part.) a
small particles - (n.) mwnws [coll.]
particular - (adj.) manwl [manyl- &adj], neilltuol, penodol
particularize - (v.) manylu [manyl-]
particularly - (adv.) yn enwedig
particulars - (n.) manylion [pl.]
partisan - (adj.) parti%ol, pleidgar
partisan - (n.) pleidiwr [pleidwyr, m.]
partisanship - (n.) parti%aeth [f.], pleidgarwch [m.]
partition - (n.) palis [-au, m.]
partition wall - (n.) pared [parwydydd, m.]
partly - (adv.) lled
open partly - (v.) cilagor [cilagor-]
partridge - (n.) petrisen [petris, f.]
party - (n.) parti [-%on, m.], plaid [pleidiau, f.]
reaping party - (n.) medel [-au, f.]
pass - (n.) adwy [-au, -on, f.], bwlch [bylchau, m.]
pass - (v.) pasio [pasi-], tramwy (tramwyo) [tramwy-], treiddio [treiddi-; 3.s. & 2.s.imp. traidd]
passage - (n.) mynedfa [-oedd, mynedfeydd, f.], tramwyfa [tramwyfeydd, f.]
passenger - (n.) teithiwr [teithwyr, m.]
passer-by - (n.) fforddol [-ion, m.]
passion - (n.) angerdd [m.], annwyd [f.], dioddefaint [m.], nwyd [-au, m.]
fly into a passion - (v.) gwylltio (gwylltu) [gwyllti-, gwyllt-]
passionate - (adj.) angerddol
passive - (adj.) goddefol
Passover - (prop.n.) Pasg [m.]
past - (adj.) gorffennol
past - (adv.) heibio
past - (n.) gorffennol [m.]
past - (prep.) heibio i
paste - (n.) past [m.]
paste - (v.) pastio [pasti-]
pastor - (n.) bugail [bugeiliaid, m.]
pastoral - (adj.) bugeiliol
pastorate - (n.) bugeiliaeth [-au, f.]
pasture - (n.) porfa [porfeydd, -oedd, f.]
mountain pasture - (n.) ffridd [-oedd, f.]
pasty - (n.) pastai [pasteiod, f.]
pat - (v.) pratio [prati-]
patch - (n.) clwt [clytiau, m.], llain [lleiniau, f.], llannerch (llanerchau) [llennyrch, llanerchi, llanerchydd, f.]
patch sole of boot - (v.) clemio [clemi-]
patch - (v.) clytio [clyti-]
patched - (adj.) clytiog
patchwork - (n.) clytwaith [m.]
pate - (n.) iad [-au, f.], sia+d [sidau, f.], sio\l (siol) [-au, f.]
patent - (adj.) breintiedig
patented - (adj.) breintiedig
paternal - (adj.) tadol
paternity - (n.) tadogaeth [f.]
paternoster - (n.) pader [-au, m.]
path - (n.) llwybr [-au, m.]
patience - (n.) amynedd [m.], dioddefgarwch [m.], ymaros [m.]
patient - (adj.) amyneddgar, dioddefgar (dioddefus), ymar.hous
patient - (n.) claf [cleifion, m.], dioddefwr (dioddefydd) [dioddefwyr, m.]
patriarch - (n.) patriarch [-iaid, patrieirch, m.]
patriarchal - (adj.) patriarchaidd
patriarchate - (n.) patriarchaeth [-au, f.]
Patrick - (prop.n.) Padrig
patrimony - (n.) treftadaeth [f.]
patriot - (n.) gwladgarwr [gwladgarwyr, m.]
patriotic - (adj.) gwladgarol, gwlatgar (gwladgar)
patriotism - (n.) gwladgarwch [m.]
patron - (n.) cwsmer [-iaid, m.], noddwr [noddwyr, m.]
patron saint - (n.) mabsant [mabsannau, m.]
patronage - (n.) nawdd [m.], nawddogaeth [f.]
patter - (v.) padera [pader-]
pattern - (n.) cynllun [-iau, m.], drych [-au, m.], patrwm [patrymau, m.], portread [-au, m.]
paucity - (n.) drudaniaeth [f.]
paunch - (n.) cest [-au, -iau, f.], poten [-ni, f.], rhumen [f.]
pauper - (n.) tlotyn [tlodion, m.]
pause - (n.) saib [seibiau, m.]
pause - (v.) pwyllo [pwyll-], ymbwyllo [ymbwyll-]
pave - (v.) palmantu [palmant-]
pavement - (n.) palmant [palmentydd, -au, m.], seri [m.]
pavilion - (n.) pafiliwn [m.]
paw - (n.) palf [-au, f.], pawen [-nau, f.]
pawn - (v.) gwystlo [gwystl-]
pay - (n.) pae [m.], ta+l [taliadau, m.]
pay for - (v.) talu am
pay - (v.) talu [tal-; 3.s. & 2.s.imp. ta+l]
payer - (n.) talwr [talwyr, m.]
payment - (n.) ta+l [taliadau, m.], taledigaeth [-au, f.], taliad [-au, m.]
pea - (n.) pysen [pys, f.]
peace - (n.) hedd [m.], heddwch [m.], tangnefedd [mf.]
justice of the peace - (n.) hedd-ynad [-on, m.]
make peace - (v.) tangnefeddu [tangnefedd-]
peaceable - (adj.) heddychlon
peaceful - (adj.) heddychlon, heddychol
peacemaker - (n.) heddychwr [heddychwyr, m.], tangnefeddwr [tangnefeddwyr, m.]
peacock - (n.) paun [peunod, m.]
peahen - (n.) peunes [-au, f.]
peak - (n.) ban [-nau, mf.]
pear - (n.) gellygen [gellyg, f.]
pearl - (n.) perl [-au, m.]
peasant - (n.) gwladwr [gwladwyr, m.]
peat - (adj.) mawnog
peat bog - (n.) mawnog [-ydd, f.]
peat - (n.) mawn [m.], mawnen [mawn, f.]
pebble - (n.) caregan (caregen) [caregos, f.]
peck - (n.) hobaid (hobed) [hobeidiau, f.]
peck - (v.) pigo [pig-]
peculiar - (adj.) neilltuol
peculiarities - (n.) hynodion [pl.], neilltuolion [pl.]
peculiarity - (n.) angerdd [m.], hynodrwydd [m.], neilltuolrwydd [m.]
pedestrian - (n.) peddestr [m.]
pedigree - (n.) gwehelyth [mf.], llinach [f.]
pedigree - (n.pl.) ach [-au, -oedd, f.]
peel - (n.) caen [-au, f.], cen [coll.], croen [crwyn, m.]
peel - (v.) pilio [pili-], plicio [plici-]
peer - (n.) pendefig [-ion, m.]
{ Pendefig is peer in the sense of peerage. }
peerage - (n.) pendefigaeth [f.]
peeress - (n.) pendefiges [-au, f.]
peerless - (adj.) dihafal
peevish - (adj.) anniddig, anynad, blin [pl. -ion], gwenwynllyd, swnllyd
peevishness - (n.) anniddigrwydd [m.]
peewit - (n.) cornicyll [-od, m.]
peg - (n.) ebill [-ion, m.], peg [-iau, m.]
peg - (v.) pegio [pegi-]
pellicle - (n.) rhuchen [rhuchion, f.]
pellucid - (adj.) tryloyw [pl. -on]
pelt - (v.) lluchio [lluchi-]
pelting rain - (n.) curlaw [m.]
Pembroke - (prop.n.) Penfro
Pembrokeshire, Newport - (prop.n.) Trefdraeth
pen - (n.) corlan [-nau, f.], pin [-nau, m.], ysgrifbin [-nau, m.], ysgrifell [-au, f.]
pen - (v.) cytio [cyti-]
penal - (adj.) cosbol
penal servitude - (n.) penyd-wasanaeth [m.]
penalty - (n.) camgwl [m.], cosb [-au, f.]
penance - (n.) penyd [-iau, m.]
pencil - (n.) pwyntil [m.]
pendulum - (n.) pendil [-iau, m.]
penetrate - (v.) treiddio [treiddi-; 3.s. & 2.s.imp. traidd]
penetrating - (adj.) treiddgar, treiddiol
penetration - (n.) treiddgarwch [m.]
peninsula - (n.) gorynys [-oedd, f.]
peninsular - (adj.) gorynysol
penitence - (n.) edifeirwch [m.]
penitent - (adj.) edifar, edifeirus (edifeiriol)
penny - (n.) ceiniog [-au, f.]
gather pennies - (v.) ceinioca [ceinioc-]
penny-worth - (n.) ceiniogwerth [-i, -au, f.]
pension - (n.) blwydd-da+l [blwydd-daliadau, m.], pensiwn [pensiynau, m.]
pensioner - (n.) pensiynwr [pensiynwyr, m.]
pensive - (adj.) athrist
pentagon - (n.) pumongl [-au, m.]
people - (n.) gwerin [-oedd, coll.f.], pobl (pobol) [-oedd, f.]
{ Gwerin is the proletariat, the common folk, the
ordinary people (although it has more positive connotations than my
attempts to translate it do). }
{ Pobl is either a group of people, some persons together, or a
people (in the senses of a race, a tribe, a nation). }
common people - (n.) gwreng [coll. & m.]
people - (v.) poblogi [poblog-]
pepper - (n.) pupur [m.]
peradventure - (adv.) efallai (falla), feallai, odid, ysgatfydd
perambulate - (v.) ymrodio [ymrodi-]
perceive - (v.) canfod [can- &fod]
perceptible - (adj.) canfyddadwy, gweladwy
perception - (n.) canfyddiad [-au, m.]
perch - (n.) esgynbren [-nau, m.]
perchance - (adv.) odid
perdition - (n.) colledigaeth [f.], difancoll [f.], difant [m.], y fall
perfect - (adj.) anhyfreg, cyfallwy, diwall, perffaith
perfect - (v.) perffeithio [perffeithi-]
perfecter - (n.) perffeithydd [-ion, m.]
perfection - (n.) perffeithrwydd [m.]
perforate - (v.) tyllu [tyll-]
{ Tyllu is bore as in what a drill does. }
perform - (v.) cyflawni [cyflawn-], cywiro [cywir-]
performable - (adj.) actol
performance - (n.) cyflawniad [-au, m.], perfformiad [-au, m.]
perfume - (n.) arogl [-au, -euau, -euon, m.], perarogl [-au, m.]
perfume - (v.) perarogli [perarogl-]
perhaps - (adv.) atfydd, efallai (falla), feallai, hwyrach, ysgatfydd
peril - (n.) enbydrwydd [m.], perygl (peryg) [-on, m.]
perilous - (adj.) enbyd (enbydus), peryglus
perimeter - (n.) amfesur [m.]
period - (n.) atalnod [-au, m.], cyfadran [-nau, f.], cyfnod [-au, m.]
{ Cyfadran is the musical period. }
periodic - (adj.) cyfnodol
periodical - (adj.) cyfnodol
periodical - (n.) cyfnodolyn [cyfnodolion, m.]
perish - (v.) colli [coll-; 3.s. cyll; 2.s.imp. coll], darfod [dar- &fod], trengi [treng-]
perish with cold - (v.) fferru [fferr- &1, ffer- &2+]
perishable - (adj.) colladwy, darfodedig
periwinkle - (n.) gwichiad [gwichiaid, -au, m.]
perjurer - (n.) anudonwr [anudonwyr, m.]
perjury - (n.) anudon [-au, m.], anudonedd [-au, m.], anudoniaeth [-au, f.]
permanent - (adj.) ar.hosol
permeable - (adj.) athraidd
permission - (n.) caniata+d [m.]
permissive - (adj.) caniataol
permit - (v.) caniata/u [caniat- &a/u], cenhadu [cenhad-], goddef [goddef-; 3.s. & 2.s.imp. goddef]
permutation - (n.) amnewidiad [-au, m.]
permute - (v.) amnewid [amnewid-]
perpetual - (adj.) bythol, gwastadol, oesol, par.haol, par.haus
perpetuate - (v.) bytholi [bythol-]
perplex - (v.) drysu [drys-]
perplex oneself - (v.) pendroni [pendron-]
perplexing - (adj.) dryslyd, dyrys
perplexity - (n.) aneliad [-au, m.], cyfyng-gyngor [m.], dryswch [m.], penbleth [mf.]
persecute - (v.) erlid [erlid-]
persecution - (n.) erledigaeth [-au, f.], erlid [-iau, m.]
persecutor - (n.) erlidiwr [erlidwyr, m.]
perseverance - (n.) dyfalbarhad (dyfalbara) [m.]
persevere - (v.) dyfalbarhau (dyfalbara) [dyfalbar- &hau], par.hau (para) [par- &hau; 3.s. pery; 2.s.imp. para]
person - (n.) dyn [-ion, m.], person [-au, m.]
{ Dyn has the usual sense of "man", an individual (male) human.
"Dyn" can refer to the abstraction "man", meaning "humanity", "the
human race". Beware also that "dyn" sometimes also means "person"
with no sense of male or female, particularly in the south(-west?)
where they say "dynion" for what the others call "pobl". }
blind person - (n.) dall [deillion, m.]
deaf person - (n.) byddar [-iaid, byddair, m.]
inferior person or thing - (n.) adlaw [-iaid, m.]
put a person to the test - (v.) rhoi prawf ar berson
sick person - (n.) claf [cleifion, m.]
unimportant person - (n.) silidons [m.]
personal - (adj.) personol
personality - (n.) personoliaeth [f.]
personify - (v.) personoli [personol-]
perspiration - (n.) chwys [m.]
perspire - (v.) chwysu [chwys-]
persuade - (v.) cymell [cymhell- &1, cymell- &2+; 3.s. & 2.s.imp. cymell], darbwyllo [darbwyll-], perswadio [perswadi-]
persuasion - (n.) perswa+d [m.]
pert - (adj.) pert
pertain - (v.) deiryd (deirydu) [deiryd-], perthyn [perthyn-]
pertain to - (v.) perthyn i
pertaining to an ode - (adj.) awdlaidd
pertaining to the Welsh language - (adj.) Cymraeg
perverse - (adj.) afrywiog, atgas (adgas), gwyrdraws, pen.gam, traws, trofaus
perverseness - (n.) gwyrni [m.], pen.gemi [m.]
perversion - (n.) gwyrdro [-ion, m.]
pervert - (v.) gwyrdroi [gwyrdro- &i]
perverted - (adj.) gwyrdroe%dig
pestilence - (n.) haint [heintiau, mf.], pla [pla+u, mf.]
pet - (adj.) llywaeth, swci
pet - (v.) babanu [baban-], maldodi [maldod-], mwytho [mwyth-]
petal - (n.) petal [-au, m.]
having petals - (adj.) arbetalaidd
Peter - (prop.n.) Pedr
petition - (n.) arch [eirchion, f.], deiseb [-au, f.], deisyfiad [-au, m.], erfyniad [-au, m.]
petition - (v.) deisebu [deiseb-]
petitioner - (n.) deisebwr [deisebwyr, m.], deisebydd [-ion, m.]
petrify - (v.) caregu [careg-]
petted youth - (n.) lledfegin [-od, m.]
petticoat - (n.) pais [peisiau, f.]
petty - (adj.) crach, ma+n, pitw
petulant - (adj.) anynad
pew - (n.) co+r [corau, m.], eisteddle [-oedd, m.], se+t [seti, f.], sedd [-au, f.]
deacons' pew - (n.) se+t fawr
pewter - (n.) piwter [m.]
phantasm - (n.) lledrith [m.]
phantom - (n.) drychiolaeth [-au, f.]
Pharisaic - (adj.) Phariseaidd
Pharisaical - (adj.) Phariseaidd
Pharisaism - (n.) Phariseaeth [f.]
Pharisee - (n.) Pharisead [Phariseaid, m.]
pharmacist - (n.) fferyllydd [-ion, m.]
pharmacy - (n.) fferyllfa [fferyllfeydd, f.], fferylliaeth [f.]
{ Fferyllfa is the pharmacy at which you buy drugs. }
{ Fferylliaeth is the study of pharmacy. }
pharynx - (n.) sefnig [m.]
pheasant - (n.) ffesant [ffesannau, mf.]
philanthropic - (adj.) dyn.garol
philanthropist - (n.) dyn.garwr [dyngarwyr, m.]
philanthropy - (n.) dyn.garwch [m.]
Philistine - (n.) Philistiad [Philistiaid, m.]
Philistinism - (n.) Philistiaeth [f.]
philological - (adj.) ieithyddol
philologist - (n.) ieithegydd [-ion, ieithegwyr, m.]
philology - (n.) ieitheg [f.], ieithyddiaeth [f.]
philosopher - (n.) anianydd [-ion, m.], athronydd [-ion, athronwyr, m.]
philosophical - (adj.) athronyddol
philosophize (philosophise) - (v.) athronyddu [athronydd-]
philosophy - (n.) athroniaeth [-au, f.], philosophi [m.]
phlegm - (n.) cornboer [m.], crachboer [m.]
phonetic - (adj.) seinyddol
phonetics - (n.) seineg [f.]
phonology - (n.) seinyddiaeth [f.]
photograph - (n.) gwawl-lun [-iau, m.]
phrase - (v.) geirio [geiri-]
phraseology - (n.) geiriad [m.]
physic - (n.) ffisig [-au?, m.], ffisigwriaeth (physygwriaeth) [m.]
physical - (adj.) anianyddol
physician - (n.) ffisigwr (physygwr) [ffisigwyr, m.], meddyg [-on, m.]
physicist - (n.) anianydd [-ion, m.], ffisegwr [ffisegwyr, m.]
physics - (n.) anianaeth [f.], ffiseg [f.]
physiology - (n.) anianaeth [f.], anianeg [f.]
piano - (n.) piano [mf.]
pick - (v.) dethol [dethol-], dichlyn [dichlyn-], pigo [pig-]
pick up - (v.) crapio [crapi-]
pick with pickaxe - (v.) ceibio [ceibi-]
pickaxe - (n.) caib [ceibiau, f.]
pick with pickaxe - (v.) ceibio [ceibi-]
picker - (n.) ceibiwr [ceibwyr, m.]
picket - (v.) picedu [piced-]
pickings - (n.) pigion [coll.]
picnic - (n.) gwigwyl [-iau, f.], picnic [m.]
{ Gwigwyl ("gwig-wyl", forest-event) is a word you'll never hear. }
{ Picnic is the word everyone uses for "picnic". }
Pict - (n.) Brithwr [Brithwyr, m.]
pictorial - (adj.) darluniadol
picture - (n.) darlun [-iau, m.], llun [-iau, m.]
picture - (v.) darlunio [darluni-]
pie - (n.) pastai [pasteiod, f.]
piece - (n.) cat [-iau, m.], cetyn [catiau, m.], darn [-au, m.], dernyn [-nau, m.], dryll [-iau, m.], llain [lleiniau, f.], pisyn [-nau, pisiau, m.], yfflyn [yfflon, m.]
break in pieces - (v.) dryllio [drylli-]
piece of flesh - (n.) cyhyryn [m.]
small piece - (n.) ysgrublyn [m.]
piece - (v.) clytio [clyti-]
Pierce - (prop.n.) Pyrs
pierce - (v.) gwanu [gwan-; 3.s. & 2.s.imp. gwa+n], treiddio [treiddi-; 3.s. & 2.s.imp. traidd], trychu [trych-], trywanu [trywan-], tyllu [tyll-]
{ Tyllu is bore as in what a drill does. }
piety - (n.) crefyddolder (crefyddoldeb) [m.], duwioldeb [m.], duwiolfrydedd [m.]
pig - (n.) mochyn [moch, m.]
little pig - (n.) porchell [perchyll, m.]
wild pig - (n.) gwythwch [m.]
pig - (v.) mocha (mochi) [moch-]
pigeon - (n.) colomen [-nod, f.]
wood pigeon - (n.) ysguthan [-od, f.]
piggish - (adj.) mochynnaidd
pile - (n.) cruglwyth [-i, -au, m.], pentwr [pentyrrau, m.]
pile up - (v.) cruglwytho [cruglwyth-]
pile - (v.) pentyrru [pentyrr- &1, pentyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. pentwr], ysgafnu [ysgafn-]
pilfer - (v.) chwilenna [chwilenn- &1, chwilen- &2+], chwiwbigo [chwiwbig-], chwiwladrata [chwiwladrat-]
pilferer - (n.) chwiwleidr [chwiwladron, m.]
pilfering - (adj.) lladronllyd
pilgrim - (adj.) pererinol
pilgrim - (n.) pererin [-ion, m.]
pilgrimage - (n.) pererindod [-au, mf.]
pill - (n.) pelen [-nau, -ni, f.]
pillar - (n.) colofn [-au, f.], piler [-au, -i, m.], post [pyst, m.]
pillion - (n.) sgi+l [m.]
pillow - (n.) clustog [-au, fm.], gobennydd [gobenyddiau, gobenyddion, m.]
pilot - (n.) awyrennwr [awyrennwyr, m.]
pimple - (n.) ploryn [-nod, m.], tosyn [tosau, m.]
pin - (n.) pin [-nau, mf.]
rolling pin - (n.) rholbren [-ni, m.]
pinafore - (n.) brat [-iau, m.]
pincers - (n.) gefel [gefeiliau, f.]
pinch - (n.) pinsiad [-au, m.]
pinch - (v.) pinsio [pinsi-]
pine - (n.) pi+n [m.]
pine tree - (n.) ffynidwydden [ffynidwydd, f.]
pine - (v.) cryddu [crydd-], curio [curi-], dihoeni [dihoen-], dyddfu [dyddf-], nychu [nych-]
{ Curio is an unlikely word for "to waste away", "to pine". At
least, I would never use "curio", although I might use "curiedig". }
pink - (adj.) pinc
pink - (v.) pincio [pinci-]
pinnacle - (n.) pinacl [-au, m.]
pinnacled - (adj.) pinaclog
pint - (n.) peint [-iau, m.]
pioneer - (n.) arloeswr [arloeswyr, m.], arloesydd [-ion, m.]
pioneer - (v.) arloesi [arloes-]
pious - (adj.) crefyddol, duwiol, duwiolfrydig
pious - (n.) duwiol [m.]
pipe - (n.) cat [-iau, m.], cetyn [catiau, m.], corn [cyrn, m.], peipan [peipiau, f.], pib [-au, f.], pibell [-au, -i, f.]
piping hot - (adj.) chwilboeth
pipe - (v.) pibo [pib-]
pipeful - (n.) cornaid (corned) [corneidiau, m.]
piper - (n.) pibydd [-ion, m.]
piracy - (n.) mo+r-ladrad [-au, m.]
pirate - (n.) mo+r-leidr [mo+r-ladron, m.], mor-herwr [mor-herwyr, m.]
pistol - (n.) llawddryll [-iau, m.]
pit - (n.) ceubwll [ceubyllau, m.], pwll [pyllau, m.], pydew [-au, m.]
full of pits - (adj.) pyllog
pit - (v.) pyllu [pyll-]
pitch - (n.) pyg [m.]
{ Pyg is the kind of pitch that is black. }
pitch - (v.) pygu [pyg-]
{ Pygu is to apply pitch to something. }
pitch-black - (adj.) pygddu
pitcher - (n.) baeol [-au, m.], cawg [-iau, m.], piser [-au, -i, m.]
pitchfork - (n.) picfforch [picffyrch, f.]
pith - (n.) bywyn [-nau, m.]
pith - (n.pl.) mwyd [-ion, -od, m.]
pitiless - (adj.) annhosturiol
pity - (n.) gresyn [m.], piti [m.], tosturi [-aethau, m.], trueni [m.]
more's the pity - (adv.) ysywaeth
show pity - (v.) trugarhau [trugar- &hau]
pity - (v.) gresynu [gresyn-], tosturio [tosturi-]
{ You "tosturio wrth" a person. }
pivot - (n.) colyn [-nau, m.], pegwn [pegynau, m.]
placard - (n.) murlen [-ni, f.]
place - (n.) cyfle [-on, -adau, -oedd, m.], lle [-oedd, -fydd, m.], llecyn [-nau, m.], man [-nau, mf.], mangre [f.]
{ LLe means generally "place" in a spacial sense. It
seems to be natural in question like "pa le?" (= "ble", "'lle?").
"Lle geni" is undoubtedly the place of birth on a registration
document. }
{ Man is generally "place" and includes some temporal
senses such as "yn y fan", "man a man" and so on. "Man geni" is
ambiguously a birthmark ("ac arno roedd man geni twll bach y
clo"). }
desolate place - (n.) anghyfanheddle [anghyfaneddleoedd, m.]
enclosed place - (n.) argae [-au, m.]
hiding place - (n.) cuddfa [cuddfeydd, f.]
high place - (n.) uchelfa [uchelfeydd, f.]
inhabited place - (n.) cyfannedd [cyfanheddau, cyfanheddion, m.]
place of worship - (n.) addoldy [addoldai, m.]
rocky place - (n.) creigle [-oedd, m.]
secret place - (n.) argel [-ion, mf.]
stony place - (n.) clegr (clegyr) [-au, m.]
place - (v.) cyfleu [cyfle-], dodi [dod-; 3.s. dy+d; 2.s.imp. dod], gosod [gosod-; 3.s. gesyd; 2.s.imp. gosod]
placidity - (n.) diddigrwydd [m.]
plague - (n.) pla [pla+u, mf.], plag [m.]
plague - (v.) crugo [crug-], plagio [plagi-]
plaid - (adj.) plod
plaid - (n.) plod [m.]
plain - (adj.) amlwg [amlyc- &adj], croyw [f. croew; pl. -on], diaddurn, eglur, plaen
plain - (n.) gwastadedd [-au, m.], gwastatir [-oedd, m.], maestir [-oedd, m.], rhos [-ydd, f.]
plainsong - (n.) plaen.gan [f.]
plaint - (n.) achwyn [-ion, m.], cwyn [-ion, -au, mf.]
plaintiff - (n.) achwynwr [achwynwyr, m.], hawlydd [-ion, m.]
plaintive - (adj.) cwynfanus, dolefus, lleddf
plait - (n.) plet (pleten) [pletiau, f.], pleth [-au, -i, f.]
plait - (v.) eilio [eili-], plethu [pleth-]
plan - (n.) cynllun [-iau, m.]
plan - (v.) arfaethu [arfaeth-], cynllunio [cynlluni-], ystofi [ystof-]
plane - (n.) arwyneb [-au, m.], cannwyr [canwyrau, canwyrion, m.], canwyr [-au, -ion, m.], plaen [-au, -iau, mf.]
plane - (v.) llyfnhau [llyfn- &hau], plaenio [plaeni-]
planet - (n.) planed [-au, f.]
plank - (n.) astell [estyll, ystyllod, f.], estyllen [estyll, f.], planc [-au, -iau, m.]
plank bread - (n.) bara planc
plank bridge - (n.) pompren [f.]
planner - (n.) cynllunydd [-ion, cynllunwyr, m.]
plant - (n.) planhigyn [planhigion, m.]
plant - (v.) plannu [plann- &1, plan- &2+]
plantation - (n.) planfa [planfeydd, f.], planhigfa [planigfeydd, f.]
planter - (n.) plannwr [plannwyr, m.]
plaster - (n.) calchiad [m.], cymrwd [m.], plastr [-au, m.]
plaster - (v.) dwbio [dwbi-], plastro [plastr-]
plasterer - (n.) plastrwr [plastrwyr, m.]
plate - (n.) pla+t (plat) [platiau, m.]
platform - (n.) areithfa [f.], banllawr [banlloriau, m.], esgynlawr [esgynloriau, m.], llwyfan [-nau, mf.]
plating - (n.) golchiad [-au, m.]
play - (n.) chwarae [-on, m.]
foul play - (n.) camchwarae [m.]
play bo-peep - (v.) chwarae mig
play for - (v.) chwarae am, chwarae dros
play tricks - (v.) ystrancio [ystranci-]
play - (v.) canu [can-; 3.s. & 2.s.imp. ca+n], chwarae (chware) [chwarae-; 3.s. chwery], pyncio [pynci-]
{ Canu is "play" when you play an instrument. }
player - (n.) chwaraewr [chwaraewyr, m.]
playful - (adj.) cellweirus, chwaraegar, chwareus
playhouse - (n.) chwaraedy [chwaraedai, m.]
plaything - (n.) tegan [-au, m.]
plea - (n.) dadl [-euon, -au, f.], ple [m.]
plead - (v.) dadlau [dadla-], eiriol [eiriol-], pledio [pledi-]
plead for - (v.) dadlau dros
pleasant - (adj.) arab, chweg, clyfar, diddan, difyr, dymunol, hyfryd, pleserus, serchus, siriol
pleasantness - (n.) areulder (areuledd) [m.]
pleasantries - (n.) diddanion [pl.]
please - (adv.) os gwelwch yn dda
please - (v.) boddhau [bodd- &hau], boddio [boddi-], plesio [plesi-], rhyngu bodd
pleased - (adj.) boddhaus, diddig
pleasing - (adj.) boddhaol
pleasing the fancy - (adj.) ffansi%ol
pleasurable - (adj.) pleserus
pleasure - (n.) bodd [m.], boddhad [m.], dywenydd [m.], hyfrydwch [m.], menwyd [m.], mwynhad [m.], mwyniant [mwyniannau, m.], pleser [-au, m.]
pleat - (v.) pletio [pleti-]
pleated - (adj.) pletiog
plebian - (adj.) gwerinol
pledge - (n.) adnau [adneuon, m.], ardystiad [-au, m.], arfoll [-au, m.], cred [-au, f.], cyngwystl [-on, -ion, mf.], ern (ernes) [-au, f.], gwystl [-on, m.]
pledge - (v.) ardystio [ardysti-], arwystlo [arwystl-], gwystlo [gwystl-]
plentiful - (adj.) dibrin
plenty - (n. & adv.) digon [m.]
plenty - (n.) abledd [m.], ablwch [m.], digonedd [m.], gwala [f.]
pleurisy - (n.) eisglwyf [m.]
pliable - (adj.) hyblyg
pliancy - (n.) hyblygrwydd [m.], ystwythder [m.]
pliant - (adj.) hyblyg, ystwyth
plight - (n.) sut [m.]
plot - (n.) brad [-au, m.], cynllwyn [-ion, m.]
plot - (v.) bradfwriadu [bradfwriad-], cynllwyn [cynllwyn-]
plough - (n.) gwy+dd [gwehyddion, gwyddion, m.]
plough - (v.) troi [tro- &i; 3.s. try; 2.s.imp. tro]
plover - (n.) cornicyll [-od, m.]
plow (plough) - (v.) arddu [ardd-], aredig [ardd-; 3.s. & 2.s.imp. ardd], atgor [atgor-]
{ Arddu should properly be "aredig". }
plow-beam (plough-beam) - (n.) arnodd [-au, mf.]
plowed (ploughed) land - (n.) a+r [m.]
plowing (ploughing) match - (n.) preimin [m.]
plowing (ploughing) team - (n.) atgor [etgyr, -au, m.]
plowman (ploughman) - (n.) aradrwr [aradrwyr, m.], arddwr [arddwyr, m.], trowr [trowyr, m.]
plowshare (ploughshare) - (n.) swch [sychau, f.]
pluck - (n.) cip [-ion, m.], cnith [-iau, -ion, m.], plwc [plyciau, m.]
pluck - (v.) plicio [plici-], pluo (plufio) [plu-, plufi-], plycio [plyci-]
plug - (n.) topyn [m.]
plug - (v.) topio [topi-]
plum - (n.) eirinen [eirin, f.]
plumb - (v.) plymio [plymi-]
plumber - (n.) plymydd [-ion, m.]
plume - (v.) pluo (plufio) [plu-, plufi-]
plummet - (n.) plymen [f.]
plump - (adj.) gweddgar, llyfndew, tew [pl. -ion]
plunder - (n.) ysbail [ysbeiliau, mf.]
plunder - (v.) anrheithio [anrheithi-], ysbeilio [ysbeili-], ysglyfaethu [ysglyfaeth-]
plunge - (n.) trochfa [trochfeydd, f.]
plunge - (v.) trochi [troch-; 3.s. trych*]
{ Trochi has the sense of immerse in N. Wales. }
plural - (adj.) lluosog (lliosog)
pluralist - (n.) amlblwyfydd [-ion, m.]
pneumonia - (n.) niwmonia [m.]
poach - (v.) herwhela [herwhel-]
pocket - (n.) llogell [-au, -i, f.], poced [-i, f.]
pocket - (v.) pocedu [poced-]
pod - (n.) cib [-au, m.], masgl [-au, m.], plisgyn [plisg, m.]
poem - (n.) ca+n [canau, caniadau, caneuon, f.], caniad [-au, m.], cerdd [cyrdd, -i, -au, f.]
{ Ca+n tends to be thought of a (musical) song(-with-words),
but could be used for "piece of poetry" just as could the English
word. Let me add that since "cerdd" is really an "art", a "folk
song" -- in the Cecil Sharp sense -- is very definitely a "ca+n"
and nothing to do with "cerdd", although this is not the sense of
"folk" that is common in modern American English. In particular
although "cerdd dant" is "canu" it is most definitely not just
"canu". }
{ Cerdd, being a general sort of "art/craft"
comes to mean all sorts of musical and poetic arts, and pieces of
such art. }
epic poem - (n.) arwrgerdd [-i, f.], hanesgerdd [-i, f.]
love poem - (n.) rhieingerdd [-i, f.]
poem in free meter (metre) - (n.) pryddest [-au, f.]
satirical poem - (n.) dychan.gerdd [-i, f.]
poesy - (n.) awenyddiaeth [f.]
poet - (n.) awenydd [-ion, m.], bardd [beirdd, m.], prydydd [-ion, m.]
poetaster - (n.) crachfardd [crachfeirdd, m.]
poetess - (n.) awenyddes [-au, f.], prydyddes [-au, f.]
poetic - (adj.) awenog (awenol), barddol, barddonol
affectedly poetic - (adj.) barddoni%aidd, barddonllyd
poetic gift - (n.) awen [-au, f.]
poetic lore - (n.) barddrin [f.]
poetical - (adj.) awenyddol, barddonol, prydyddol
poetics - (n.) barddas [mf.]
poetize - (v.) barddoni [barddon-], prydyddu [prydydd-]
poetize (poetise) - (v.) awenyddu [awenydd-]
poetry - (n.) awenyddiaeth [f.], barddas [mf.], barddoniaeth [f.], barddwawd [f.], cerdd [cyrdd, -i, -au, f.], prydyddiaeth [f.]
{ Barddoniaeth is the whole towering edifice of poetic
endeavor (endeavour). }
{ Cerdd is literally "art" and could just possibly be
used to refer to various arts such as "barddoniaeth", which is
unlikely to be so in unpretentious use. }
bit of poetry - (n.) pill [-ion, m.]
compose poetry - (v.) barddoni [barddon-], prydyddu [prydydd-]
poignant - (adj.) aethus
point - (n.) atalnod [-au, m.], blaen [-au, -ion, m.], pig [-au, f.], pwnc [pynciau, m.], pwynt [-iau, m.], trwyn [-au, m.]
{ Blaen is point in the sense of something pointy, like
the point of a pencil. }
{ Pwnc is a subject, to raise a point in a discussion one
would "codi pwnc". }
{ Pwynt picks up all the meanings of "point" left over from "pwnc"
and "blaen", and sometimes even those from "pwnc". }
exclamation point - (n.) ebychnod [-au, m.]
main point - (n.) baich [beichiau, m.]
on the point of - (prep.) ar fin
starting point - (n.) cychwynfa [cychwynfeydd, -u, f.]
turning point - (n.) trobwynt [-iau, m.]
point - (v.) atalnodi [atalnod-], blaenu [blaen-], cyfeirio [cyfeiri-], pwyntio [pwynti-]
pointer - (n.) cyfeiriad [-au, m.]
pointer to - (n.) cyfeiriad at
poison - (n.) gwenwyn [-au, m.]
poison - (v.) gwenwyno [gwenwyn-]
poisonous - (adj.) gwenwynig (gwenwynol)
poke - (n.) proc [-iau, m.], pwt [m.]
poke - (v.) procio [proci-], pwtian (pwtio) [pwti-]
poker - (n.) procer [-au, -i, m.]
Poland - (prop.n.) Pwyl
polar - (adj.) pegynol
pole - (n.) cledr [-au, f.], cledren [-nau, -ni, f.], pawl [polion, m.], pegwn [pegynau, m.], polyn [polion, m.], trostan [-au, f.]
polecat - (n.) ffwlbart [-iaid, m.]
polemical - (adj.) dadleuol
police - (n.) heddlu [-oedd, m.]
police force - (n.) heddlu [-oedd, m.]
policeman - (n.) heddgeidwad [heddgeidwaid, m.], heddwas [heddweision, m.], plismon (plisman) [plismyn, m.]
policy - (n.) polisi [-%au, m.]
polish - (v.) caboli [cabol-], gloywi [gloyw-], llathru [llathr-]
polite - (adj.) llysaidd, moesgar
politeness - (n.) moesgarwch [m.]
political - (adj.) gwladwriaethol, gwleidyddol
political - (n.) gwleidiadol
politician - (n.) gwleidydd [-ion, m.], gwleidyddwr [gwleidyddwyr, m.]
politics - (n.) gwleidiadaeth [f.], gwleidyddiaeth [f.]
polity - (n.) ffurflywodraeth [f.]
polled - (adj.) moel [pl. -ion]
pollen - (n.) paill [m.]
pollute - (v.) halogi [halog-]
polluted - (adj.) aflan, halog (halogedig)
polluter - (n.) halogwr [halogwyr, m.]
pollution - (n.) aflendid [m.], halogrwydd [m.]
polygamist - (n.) amlwreiciwr (amlwreigiwr) [amlwreicwyr, amlwreigwyr, m.]
polygamy - (n.) amlwreiciaeth (amlwreigiaeth) [f.]
polymorphic - (adj.) amlffurf
polypody fern - (n.) marchredynen [marchredyn, f.]
polysyllabic - (adj.) lluosill (lluosillafog)
polytheism - (n.) amldduwiaeth [f.]
polytheist - (n.) amldduwiad [amldduwiaid, m.]
pomegranate - (n.) pomgranad [-au, m.]
pomp - (n.) gwychder [-au, m.], rhialtwch [m.], rhwysg [m.]
pompous - (adj.) rhwysgfawr
pond - (n.) llyn [-noedd, -nau, m.], pwll [pyllau, m.]
pony - (n.) merlen [merlod, f.], merlyn [-nod, merlod, m.]
pooh - (interj.) pw
pool - (n.) llyn [-noedd, -nau, m.], pwll [pyllau, m.]
poor - (adj.) gwael [gwael- &adj], gwantan, llwm [f. llom; pl. llymion], sa+l [sal- &adj], salw, tlawd [pl. tlodion], truan (tru) [pl. truain]
poor him! - (interj.) druan ohono fe!
very poor - (adj.) amdlawd
poorhouse - (n.) tloty [tlotai, m.]
poorish - (adj.) tlodaidd
poorly - (adj.) cwla, goachul (gwachul), gwael [gwael- &adj], sa+l [sal- &adj]
poorness - (n.) gwaelder (gwaeldra) [m.], saldra [m.]
pope - (n.) pab [-au, m.]
popery - (n.) pabyddiaeth [f.]
popish - (adj.) pabaidd
poplar - (n.) aethnen [f.], poplysen [poplys, f.]
poppy - (n.) pabi [-au, f.]
popular - (adj.) poblogaidd
popularity - (n.) poblogrwydd [m.]
popularize - (v.) poblogeiddio [poblogeiddi-]
populate - (v.) poblogi [poblog-]
sparsely populated - (adj.) amhoblog
population - (n.) poblogaeth [-au, f.]
populous - (adj.) poblog
porch - (n.) cyntedd [-au, m.], porth [pyrth, m.]
porcupine - (n.) ballasg [m.]
pore - (n.) chwystwll [chwystyllau, m.]
porpoise - (n.) llamhidydd [llamidyddion, m.]
porridge - (n.) uwd [m.]
port - (n.) porth [pyrth, f.], porthladd [-oedd, m.]
port - (v.) cludo [clud-]
portable - (adj.) cludadwy
portend - (v.) argoeli [argoel-], rhagarwyddo [rhagarwydd-]
portent - (n.) arwydd (arw+y) [-ion, mf.]
porter - (n.) cludwr [cludwyr, m.], cludydd [-ion, m.], drysor [-ion, m.], porthor [-ion, m.]
portion - (n.) cwtws [cytysau, m.], cyfran [-nau, f.], cynhysgaeth [f.], dogn [-au, m.], rhan [-nau, f.]
Portmadoc - (prop.n.) Porthmadog
portrait - (n.) arlun [-iau, m.]
portraiture - (n.) arluniaeth [f.]
portray - (v.) arlunio [arluni-], darlunio [darluni-], delweddu [delwedd-], portreadu [portread-]
portrayal - (n.) darluniad [-au, m.], portread [-au, m.]
pose - (v.) ystumio [ystumi-]
position - (n.) safle [-oedd, m.], sefyllfa [-oedd, f.]
positive - (adj.) pendant
positiveness - (n.) pendantrwydd [m.]
possess - (v.) meddiannu [meddiann- &1, meddian- &2+], meddu [medd-], perchenogi [perchenog-], piau [def.; 3.s. piau; 3.s.imperf.ind. pioedd]
possessing - (adj.) meddiannol
possession - (n.) elw [m.], meddiant [meddiannau, m.]
possessions - (n.) eiddo [m.]
possessive - (adj.) meddiannol
possibility - (n.) posibilrwydd [m.]
possible - (adj.) dichonadwy, posibl (posib)
post - (n.) pill [-ion, m.], post [pyst, m.], stwffwl [styffylau, m.]
cow-house post - (n.) buddel (buddelw) [buddelwydd, mf.]
post office - (n.) llythyrdy [llythyrdai, m.]
post - (v.) postio [posti-]
post-date - (v.) ol-ddyddio [ol-ddyddi-]
postage - (n.) llythyrdoll [-au, f.]
postage stamp - (n.) llythyrnod [-au, m.]
postal order - (n.) archeb bost
poster - (n.) murlen [-ni, f.]
posterity - (n.) hil [f.], hiliogaeth [f.]
postilence - (n.) aball [f.]
postpone - (v.) addoedi [addoed-], gohirio [gohiri-], oedi [oed-]
postponement - (n.) gohiriad [-au, m.]
postscript - (n.) o+l-ysgrif [-au, f.]
posture - (n.) ystum [-iau, mf.]
posy - (n.) pwysi [-%au, m.]
pot - (n.) baeol [-au, m.], crochan [-au, m.], pot [-iau, m.]
pot - (v.) potio [poti-]
potato - (n.) cloronen [cloron, f.], pytaten [pytatws, f.], taten (tatysen) [tatws, tato, f.]
potful - (n.) crochanaid (crochaned) [crochaneidiau, m.]
pottage - (n.) potes [m.], sew [-ion, m.]
potter - (n.) crochenydd [-ion, m.]
pouch - (n.) cod [-au, f.], cwd [cydau, cydiau, m.]
pouchful - (n.) codaid (coded) [codeidiau, f.]
poultry - (n.) dofednod [pl.]
pound - (n.) ffald [-au, f.], punt [punnoedd, punnau, f.], pwys [-au, -i, m.]
{ Punt is a pound Stirling. }
{ Pwys is a pound of weight. }
pound - (v.) malurio [maluri-], pwyo [pwy-], stompio (ystompio) [stompi-, ystompi-]
pour - (v.) dylifo [dylif-], gwehynnu [gwehynn- &1, gwehyn- &2+], rhaeadru [rhaeadr-], tywallt [tywallt-]
pour out - (v.) arllwys [arllwys-]
pout - (v.) monni [monn- &1, mon- &2+], pwdu [pwd-]
poverty - (n.) llymder (llymdra) [m.], tlodi [m.]
powder - (n.) llwch [m.], powdr [-au, m.], pylor [m.], ulw [coll.]
power - (n.) cyfoeth [m.], gallu [-oedd, m.], grym [-oedd, m.], grymuster (grymustra) [m.], nerth [-oedd, m.], pw+er [pwerau, pweroedd, m.]
atomic power station - (n.) atomfa [-+u, atomfeydd, f.]
powerful - (adj.) cyfoethog, galluog, grymus, hydr, nerthol, pwerus
powerless - (adj.) di-rym (dirym)
pox - (n.) brech [-au, -od, f.]
practicable - (adj.) dichonadwy
practice - (n.) arfer [-ion, mf.], arferiad [-au, m.], ymarfer [-ion, f.]
{ Arfer is something one is accustomed to do, e.g.,
"that's the standard practice in our industry." }
{ Ymarfer is the thing used in learning by repetition or
exercise, as in "we need more practice before we will be ready." }
practice (practise) - (v.) ymarfer [ymarfer-]
practice (practise) hypocrisy - (v.) rhagrithio [rhagrithi-]
practice (practise) religion - (v.) crefydda [crefydd-]
practise literature - (v.) llenydda [llenydd-]
prairie - (n.) paith [peithiau, m.]
praise - (n.) arawd [arodion, f.], arwyrain [mf.], canmoliaeth [-au, f.], clod [-ydd, mf.], mawl [m.], moliant [moliannau, m.]
song of praise - (n.) moliangerdd [-i, f.]
praise - (v.) canmol [canmol-], clodfori [clodfor-], moli (moliannu) [mol-; moliann- &1, molian- &2+; 3.s. & 2.s.imp. mawl]
praised - (adj.) moliannus
to be praised - (adj.) moliannus
praiseworthy - (adj.) canmoladwy, ceinmyg, clodwiw
prance - (n.) carlam [-au, m.]
prance - (v.) carlamu [carlam-], prancio [pranci-]
prancing - (adj.) llamsachus
prank - (n.) pranc [-iau, m.]
prate - (v.) bragaldian (bragaldio) [bragaldi-], brygawthan [brygawthan- ?], cega [ceg-]
prattler - (n.) brebwl [brebyliaid, m.]
prawn - (n.) corgimwch [corgimychiaid, m.]
pray - (v.) atolygu (atolwg) [atolyg-], eidduno [eiddun-], eiriol [eiriol-], erchi [arch-; 3.s. eirch], erfyn [erfyni-; 3.s. & 2.s.imp. erfyn], gweddi%o [gweddi%-]
{ You "erchi i" a person. }
{ You "erfyn ar" a person. }
pray for - (v.) gweddi%o am
pray to - (v.) gweddi%o ar
pray-er - (n.) gweddi%wr [gweddi%wyr, m.]
prayer - (n.) arawd [arodion, f.], erfyniad [-au, m.], gweddi [-%au, f.]
Lord's Prayer - (n.) pader [-au, m.]
repeat prayers - (v.) padera [pader-]
prayerful - (adj.) gweddigar
pre- - (pfx.) cyn-, rhag-
{ This prefix causes a soft mutation to the affixed stem. }
preach - (v.) pregethu [pregeth-]
preacher - (n.) pregethwr [pregethwyr, m.]
preacher-like - (adj.) pregethwrol
precede - (v.) blaenori [blaenor-], blaenu [blaen-], rhagflaenu [rhagflaen-]
precedence - (n.) blaen [-au, -ion, m.], blaenoriaeth [-au, f.]
precentor - (n.) codwr canu
precious - (adj.) drud [pl. -ion], gwerthfawr, mindlws
preciousness - (n.) gwerthfawredd [m.]
precipice - (n.) clog [-au, f.], clogwyn [-i, -au, m.], dibyn [-nau, m.]
precipitous - (adj.) clogwynog, serth
precise - (adj.) manwl [manyl- &adj]
precision - (n.) manylrwydd [m.], manylwch [m.]
precursor - (n.) rhagflaenydd [-ion, rhagflaenwyr, m.]
predecessor - (n.) rhagflaenydd [-ion, rhagflaenwyr, m.]
predestinate - (v.) rhaglunio [rhagluni-]
predestination - (n.) rhagarfaethiad [m.]
predestine - (v.) rhagarfaethu [rhagarfaeth-], rhaglunio [rhagluni-]
predetermine - (v.) rhagderfynu [rhagderfyn-]
predict - (v.) darogan (daroganu) [darogan-]
prediction - (n.) darogan [-au, f.]
Preece - (prop.n.) Prys
preface - (n.) rhagdraeth [-au, m.], rhaglith [-iau, -oedd, f.], rhagymadrodd [-ion, m.]
prefect - (n.) rhaglaw [-iaid, rhaglofiaid, m.]
prefecture - (n.) rhaglawiaeth [f.]
preference - (n.) blaenoriaeth [-au, f.]
prefix - (n.) blaenddodiad [blaenddodiaid, m.], rhagddodiad [rhagddodiaid, m.]
prefix - (v.) arddodi [arddod-], blaenddodi [blaenddod-]
pregnant - (adj.) beichiog, braisg, cyfeb (cyfebr)
{ Cyfeb is used when describing mares or ewes. }
prejudice - (n.) rhagfarn [-au, f.]
prejudiced - (adj.) rhagfarnllyd
prelacy - (n.) preladiaeth [f.]
prelate - (n.) prelad [-iaid, m.]
premature - (adj.) annhymig, cynamserol
premeditate - (v.) rhagfyfyrio [rhagfyfyri-]
premium - (n.) premiwm [m.]
preparation - (n.) arlwy [-on, -au, f.], darpar [-ion, -iadau, m.], darpariaeth [-au, f.], paratoad [-au, m.]
preparatory - (adj.) rhagbaratoawl
prepare - (v.) arlwyo [arlwy-], cyweirio [cyweiri-], darbod [dar- &bod], darparu (darpar) [darpar-; 3.s. & 2.s.imp. darpar], hwylio [hwyli-], paratoi [parato- &i]
prepare the way - (v.) arloesi [arloes-]
prepared - (adj.) parod [parot- &adj]
prepay - (v.) blaendalu [blaendal-]
prepayment - (n.) blaendal [-iadau, m.]
preposition - (n.) arddodiad [arddodiaid, m.]
presbyter - (n.) henuriad [henuriaid, m.]
Presbyterian - (adj.) Henadurol
Presbyterian - (n.) Henaduriad [henaduriaid, m.]
Presbyterianism - (n.) Henaduriaeth [f.]
presbytery - (n.) henuriaeth [f.]
prescience - (n.) rhagwelediad [m.]
presence - (n.) gw+ydd [m.], gwyddfod [m.], presenoldeb [m.]
present - (adj.) cydrychiol (cydrychol), presennol
be present - (v.) presenoli [presenol-]
present - (n.) anrheg [-ion, f.], present [-au, m.], rhodd [-ion, f.]
{ Present is a blatant borrowing from English. }
present - (v.) anrhegu [anrheg-], cyflwyno [cyflwyn-]
presentation - (n.) cyflwyniad [-au, m.]
presently - (adv.) toc
preserve - (v.) cadw [cadw-; 3.s. ceidw; 2.s.imp. cadw]
preserve' - (v.) jamio [jami-]
{ Jamio is preserve in the sense of making preserves. }
preside - (v.) llywyddu [llywydd-]
presidency - (n.) arlywyddiaeth [f.], llywyddiaeth [-au, f.]
president - (n.) arlywydd [-ion, m.], llywydd [-ion, m.]
{ Arlywydd is the president of a country. }
presidential - (adj.) llywyddol
press - (n.) gwasg [-au, -oedd, gweisg, f.], gwryf [-oedd, m.]
press - (v.) cymell [cymhell- &1, cymell- &2+; 3.s. & 2.s.imp. cymell], gwasgu [gwasg-; 3.s. & 2.s.imp. gwasg], pwyso [pwys-]
pressure - (n.) pwys [-au, -i, m.], pwysedd [m.], sang [-au, f.]
presume - (v.) beiddio [beiddi-; 3.s. & 2.s.imp. baidd], rhyfygu [rhyfyg-]
presumption - (n.) rhyfyg [m.], traha [m.], trahauster [m.]
{ Rhyfyg is presumption in the sense of tempting fate. }
presumptuous - (adj.) rhyfygus
presuppose - (v.) rhagdybied (rhagdybio) [rhagdybi-]
pretend - (v.) cogio [cogi-], cymryd arno, ffuantu [ffuant-], honni [honn- &1, hon- &2+], ymhonni [ymhonn- &1, ymhon- &2+]
{ The "arno" in "cymryd arno" is conjugated to reflect the person doing
the pretending, as in "Rydw i'n cymryd arnaf" = "I am pretending". }
pretender - (n.) ymhonnwr [ymhonwyr, m.]
pretext - (n.) esgus [-ion, m.]
prettiness - (n.) tlysni [m.]
pretty - (adj.) clws [f. clos], del, pert, tlws [f. tlos; pl. tlysion]
prevarbal particle> - (part.) a
prevent - (v.) atal [atali-; 3.s. etyl, eteil*; 2.s.imp. atal], rhwystro [rhwystr-]
prevent from - (v.) atal rhag
prevention - (n.) atalfa [atalfeydd, f.], ataliad [-au, m.], ataliaeth [-au, f.]
preventive - (adj.) ataliol
previous - (adj.) blaenorol
previous - (pfx.) cyn-
{ This prefix causes a soft mutation to the affixed stem. }
prey - (n.) abo (abwy) [m.], anrhaith [anrheithiau, anrheithi, f.], caffaeliad [-au, caffaeliaid, m.], ysglyfaeth [-au, f.]
bird of prey - (n.) bery [-on, m.]
of prey - (adj.) rheibus, ysglyfaethus
prey on - (v.) ysglyfio [ysglyfi-]
prey - (v.) anrheithio [anrheithi-]
price - (n.) prid [m.], pris [-iau, -oedd, m.]
exorbitant price - (n.) crocbris [-iau, m.]
Price - (prop.n.) Prys
price - (v.) prisio [prisi-]
priceless - (adj.) amhrisiadwy
prick - (n.) pigiad [-au, m.]
prick up the ears - (v.) clustfeinio [clustfeini-]
prick - (v.) pigo [pig-]
pricker - (n.) draen [drain, f.]
prickle - (n.) draen [drain, f.], pigyn [-au, m.]
prickly - (adj.) pigog
pride - (n.) balchder (balchedd) [m.], gorfynt [m.]
pride oneself - (v.) ymfalchi%o [ymfalchi%-]
pride - (v.) balchi%o [balchi%-]
priest - (n.) offeiriad [offeiriaid, m.], periglor [-ion, -iaid, m.]
high priest - (n.) archoffeiriad [archoffeiriaid, m.]
priesthood - (n.) offeiriadaeth [f.]
primate - (n.) primas [m.]
prime - (adj.) cyntefig [pl. -ion], prif
prime - (n.) anterth [m.]
primitive - (adj.) cyntefig [pl. -ion]
primitive world - (n.) cynfyd [m.]
primordial - (adj.) cysefin
primrose - (n.) briallen [briallu, f.]
prince - (n.) pendefig [-ion, m.], tywysog [-ion, m.]
princely - (adj.) tywysogaidd
princess - (n.) tywysoges [-au, f.]
principal - (adj.) pennaf, prif
principal - (n.) prifathro [prifathrawon, m.]
principality - (n.) tywysogaeth [-au, f.]
principle - (n.) egwyddor [-ion, f.]
print - (n.) argraff [-au, -ion, f.], o+l [-ion, m.], print [-iau, m.]
print of butter - (n.) breuan [-au, f.]
print - (v.) argraffu [argraff-], printio [printi-]
printed - (adj.) argraffedig
printer - (n.) argraffwr [argraffwyr, m.], argraffydd [-ion, m.], printiwr [printwyr, m.]
printing-house - (n.) argraffdy (argraffty) [argraffdai, argrafftai, m.], argraffty [argrafftai, m.]
printing-office - (n.) argraffdy (argraffty) [argraffdai, argrafftai, m.]
printing-press - (n.) argraffwasg [f.]
prior - (n.) prior [-iaid, m.]
priority - (n.) blaen [-au, -ion, m.]
priory - (n.) priordy [priordai, m.]
prison - (n.) carchar [-au, m.]
prison-house - (n.) carchardy [carchardai, m.]
prisoner - (n.) carcharor [-ion, m.], carcharores [-au, f.]
prithee - (interj.) atolwg
privacy - (n.) neilltuaeth [f.]
private - (adj.) cyfrinachol, preifat
privation - (n.) amddifadrwydd [m.], amddifedi [m.]
privilege - (n.) braint [breintiau, f.], rhagorfraint [rhagorfreintiau, f.]
privilege - (v.) breinio [breini-], breintio [breinti-]
privileged - (adj.) breiniol
privy council - (n.) cyfrin-gyngor [cyfrin-gynghorau, m.]
prize - (n.) camp [-au, f.], gwobr [-au, fm.], gwobrwy [-au, -on, f.]
prize - (v.) prisio [prisi-]
prize-winning - (adj.) arobryn
probability - (n.) tebygolrwydd [m.]
probable - (adj.) tebygol
probation - (n.) prawf (praw) [profion, m.]
problem - (n.) dyrysbwnc [dyrysbynciau, m.], problem [-au, f.]
procedure - (n.) trefniadaeth [m.]
proceed - (v.) deillio [deilli-], hanu [han-]
process - (n.) goruchwyliaeth [-au, f.]
process - (v.) gorymdeithio [gorymdeithi-]
procession - (n.) gorymdaith [gorymdeithiau, f.]
prod - (n.) pwt [m.]
prod - (v.) pwtian (pwtio) [pwti-]
prodical - (adj.) ofer
prodigal - (adj.) afradlon
prodigality - (n.) afradlonedd [m.], wtres [f.]
prodigious - (adj.) aruthrol
produce - (n.) cynnyrch [cynhyrchion, m.]
produce - (v.) cynhyrchu [cynhyrch-; 3.s. cynnyrch*; 2.s.imp. cynnyrch]
product - (n.) cynnyrch [cynhyrchion, m.]
productions - (n.pl.) cynnyrch [cynhyrchion, m.]
productive - (adj.) cnydfawr, cnydiog, cynhyrchiol
profane - (adj.) rheglyd
profane - (v.) halogi [halog-]
profaner - (n.) halogwr [halogwyr, m.]
profess - (v.) honni [honn- &1, hon- &2+], proffesu [proffes-]
profess religion - (v.) crefydda [crefydd-]
profession - (n.) proffes [-au, f.]
professional - (adj.) proffesiynol
professor - (n.) athro [athrawon, m.], proffeswr [proffeswyr, m.]
professorial - (adj.) proffeswrol
proficiency - (n.) cymhendod [m.]
profie - (v.) manteisio [manteisi-]
profit - (n.) budd [-ion, m.], elw [m.], ennill [enillion, m.], lles [m.], llesa+d [m.], mael [-ion, f.], proffid [f.]
{ Proffid is a blatant borrowing from English. }
profit - (v.) buddio [buddi-], elwa [elw-], proffidio [proffidi-]
profitable - (adj.) buddiol, llesol, proffidiol
profitableness - (n.) buddioldeb [m.]
profound - (adj.) dwfn [f. dofn; pl. dyfn, dyfnion]
prognosticate - (v.) brudio [brudi-]
program (programme) - (n.) rhaglen [-ni, f.]
progress - (n.) cynnydd [m.], taith [teithiau, f.]
progressive - (adj.) blaen.gar
prohibit - (v.) gwahardd [gwahardd-; 3.s. gwaheirdd*]
prohibition - (n.) gwaharddiad [-au, m.]
project - (n.) prosiect [m.]
{ Prosiect is a borrowing from English. }
prolific - (adj.) epilgar
prolix - (adj.) amleiriog, anghryno
prolong - (v.) estyn [estynn- &1, estyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. estyn]
prolongation - (n.) estyniad [-au, m.]
promenade - (n.) rhodfa [rhodfeydd, f.]
prominence - (n.) amlygrwydd [-au, m.], arbenigrwydd [m.]
prominent - (adj.) amlwg [amlyc- &adj], blaen.gar, blaenllaw
promise - (n.) addewid [-ion, mf.]
promise to - (v.) addo i
promise - (v.) addo (addaw) [addaw-; 3.s. eddy*; 2.s.imp. addaw]
promiser - (n.) addawydd [-ion, m.]
promising - (adj.) addawol
promote - (v.) hyrwyddo [hyrwydd-]
promoter - (n.) hyrwyddwr [hyrwyddwyr, m.]
promotion - (n.) dyrchafiad [-au, m.]
prompt - (adj.) brau [pl. breuon; breu- &adj], parod [parot- &adj]
pronoun - (n.) rhagenw [-au, m.]
pronounce - (v.) cynanu [cynan-], swnio [swni-]
pronunciation - (n.) cynaniad [-au, m.]
proof - (n.) prawf (praw) [profion, m.]
proof-sheet - (n.) proflen [-ni, f.]
prop - (n.) annel [anelion, anelau, f.], atecbost [m.], ateg [-ion, f.]
prop - (v.) ategu [ateg-]
proper - (adj.) addas, cymesur, cymwys, gweddus, priod, priodol
{ Addas is suitable (because of its nature). }
{ Priod is the German "eigen", the (unique) one or type
that belong to, and proper as in "proper noun". }
{ Priodol is appropriate because of being the right
choice from a range. }
proper noun - (n.) enw priod
property - (n.) eiddo [m.]
prophecy - (n.) armes [f.], proffwydoliaeth [-au, f.]
prophesy - (v.) proffwydo [proffwyd-]
prophet - (n.) proffwyd [-i, m.]
prophetess - (n.) proffwydes [-au, f.]
prophetic - (adj.) proffwydol
propitiate - (v.) dyhuddo [dyhudd-]
propitiation - (n.) dadolwch [m.], dyhuddiant [m.]
propitiatory - (adj.) cymodol
proportion - (n.) cyfartaledd [m.], cymesuredd [m.]
proportion - (v.) cyfartalu [cyfartal-]
proportionate - (adj.) cyfatebol, cymesur, cymesurol
proposal - (n.) cynigiad [-au, m.]
propose - (v.) cynnig [cynigi-]
proposer - (n.) cynigiwr [cynigwyr, m.], cynigydd [-ion, m.]
proposition - (n.) gosodiad [-au, m.]
propriety - (n.) gweddustra [m.], priodoldeb [-au, m.]
prorogation - (n.) addoediad [m.]
prorogue - (v.) addoedi [addoed-]
prosaic - (adj.) rhyddieithol
prose - (adj.) rhyddieithol
prose - (n.) rhyddiaith [f.]
prosecute - (v.) erlyn [erlyn-; 3.s. erlyn]
prosecution - (n.) erlyniad [-au, m.]
prosecutor - (n.) erlynydd [-ion?, m.]
prospect - (n.) rhagolwg [rhagolygon, m.]
prosper - (v.) ffynnu [ffynn- &1, ffyn- &2+], llwyddo [llwydd-], tycio [tyci- {only 3.s. forms exist}]
prosperity - (n.) ffyniant [ffyniannau, m.], hawddfyd [m.], llwydd (llwyddiant) [llwyddiannau, m.]
prosperous - (adj.) ffynadwy (ffynedig), hylwydd, llewyrchus, llwyddiannus, rhwydd
prostitute - (n.) putain [puteiniaid, f.]
prostitution - (n.) puteindra [m.]
prostrate oneself - (v.) ymgreinio [ymgreini-]
protect - (v.) achlesu [achles-], amddiffyn [amddiffynn- &1, amddiffyn- &2+], noddi [nodd-]
protect from - (v.) amddiffyn rhag
protection - (n.) achles [-au, m.], achwre (achfre) [m.], amddiffyniad [m.], ardwy [m.], nawdd [m.], nawddogaeth [f.], nodded [m.]
protectionism - (n.) diffyndollaeth [f.]
protectionist - (n.) diffyndollwr [diffyndollwyr, m.]
protector - (n.) achlesydd [-ion, m.], amddiffynnwr [amddiffynnwyr, m.], amddiffynnydd [-ion, m.], arwaesaf [m.], noddwr [noddwyr, m.]
protest - (n.) gwrthdystiad [-au, m.]
protest - (v.) gwrthdystio [gwrthdysti-]
Protestant - (adj.) Protestannaidd
Protestant - (n.) Protestant [Protestaniaid, m.]
protrude - (v.) aelio [aeli-]
proud - (adj.) balch [pl. beilch, beilchion; balch- &adj], gorfynt, penuchel, syberw
proud of - (adj.) balch o
prove - (v.) profi [profi-; 3.s. & 2.s.imp. prawf]
provender - (n.) ebran [-nau, m.], gogor [-ion, f.]
proverb - (n.) dihareb [diarhebion, f.]
proverbial - (adj.) diarhebol
provide - (v.) arlwyo [arlwy-], darbod [dar- &bod], darparu (darpar) [darpar-; 3.s. & 2.s.imp. darpar]
providence - (n.) darbodaeth [f.], rhagluniaeth [-au, f.]
provident - (adj.) darbodus
providential - (adj.) rhagluniaethol
provider - (n.) darparwr [darparwyr, m.]
province - (n.) talaith [taleithiau, f.]
provincial - (adj.) taleithiol
provision - (n.) arlwy [-on, -au, f.], cyfarpar [m.], darbod [-ion, m.], darpar [-ion, -iadau, m.], darpariaeth [-au, f.]
provoke - (v.) cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry], cythruddo [cythrudd-], profocio [profoci-]
prowl - (v.) herwa [herw-]
proximity - (n.) agosrwydd [m.]
prude - (n.) mursen [-nod, f.]
prudent - (adj.) pwyllog
prudery - (n.) mursendod [m.]
prudish - (adj.) mursennaidd
prune - (v.) tocio [toci-], ysgythru [ysgythr-]
Prussia - (prop.n.) Prwsia
pry - (v.) chwilenna [chwilenn- &1, chwilen- &2+], chwilota [chwilot-]
prying dog - (n.) chwilgi [chwilgwn, m.]
psalm - (n.) salm [-au, f.]
psalmist - (n.) salmydd [-ion, m.]
psalmody - (n.) caniadaeth [f.]
Psalter - (n.) Sallwyr [m.]
Psalter - (n.) Sallwyr [m.]
psaltery - (n.) nabl [-au, m.]
pseudonym - (n.) ffugenw [-au, m.]
psychological - (adj.) seicolegol
psychologist - (n.) eneidegydd [-ion, m.]
psychology - (n.) eneideg [f.], meddyleg [f.], seicoleg [f.]
pub - (n.) tafarn [-au, mf.]
public - (adj.) coedd, cyhoedd, cyhoeddus
public - (n.) cyhoedd [m.]
public-house - (n.) dioty [diotai, m.], tafarn [-au, mf.], tafarndy [tafarndai, m.]
publican - (n.) publican [-od, m.], tafarnwr [tafarnwyr, m.]
publication - (n.) cyhoeddiad [-au, m.]
publicity - (n.) cyhoeddusrwydd [m.]
publish - (v.) cyhoeddi [cyhoedd-]
publisher - (n.) cyhoeddwr [cyhoeddwyr, m.]
pucker - (v.) crebachu [crebach-], crychu [crych-]
puckered - (adj.) crychlyd
pudding - (n.) poten [-ni, f.], pwdin [m.]
puddle - (n.) corbwll [corbyllau, m.]
puerile - (adj.) plentynnaidd
puff - (n.) chwa [-on, -oedd, f.], piff [-iau, m.], pwff [pyffiau, m.]
puff of wind - (n.) cwthwm [cythymau, m.]
puff - (v.) peuo [peu-], pwffio (puffian) [pwffi-]
Pugh - (prop.n.) Puw
pugilistic - (adj.) cecrus
pugnacious - (adj.) ymladdgar
pull - (v.) tynnu [tynn- &1, tyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. tyn]
pullet - (n.) cywen [-nod, f.]
pulp - (n.pl.) mwyd [-ion, -od, m.]
pulpit - (n.) areithfa [f.], pulpud [-au, m.]
pulse - (n.) curiad [-au, m.]
pumpkin - (n.) pompiwn [pompiynau, m.]
punctual - (adj.) prydlon
punctuality - (n.) prydlondeb [m.]
punctuate - (v.) atalnodi [atalnod-]
punctuation - (n.) atalnodiad [m.], atalnodiaeth [-f.]
punctuation mark - (n.) atalnod [-au, m.]
punish - (v.) cosbi [cosb-]
punishable - (adj.) cosbadwy
punisher - (n.) cosbwr [cosbwyr, m.]
punishment - (n.) cosb [-au, f.], cosbedigaeth [f.] , penyd [-iau, m.]
punitive - (adj.) cosbol
puny - (adj.) goachul (gwachul), pitw, tila
pupil - (n.) disgybl [-ion, m.]
puppy - (n.) colwyn [-od, m.]
purblind - (adj.) cibddall
purchase - (n.) pryniad [-au, m.], pwrcas [-au, m.]
purchase - (v.) prynu [pryn-; 3.s. & 2.s.imp. pryn, pry+n], pwrcasu [pwrcas-]
{ Prynu is the standard word for "buy". }
purchased - (adj.) pry+n
pure - (adj.) anllygredig, dihalog, diledryw, pur [pl. -ion; pur- &adj], te+r
pure gold - (n.) aur coeth, aur ma+l
purgatory - (n.) purdan [m.]
purge - (v.) carthu [carth-], gweithio [gweithi-], ysgothi [ysgoth-]
purging - (adj.) glanhaol
purification - (n.) glanhad [m.], puredigaeth [f.]
purifier - (n.) purwr [purwyr, m.]
purify - (v.) glanhau [glan- &hau], puro [pur-]
puritan - (adj.) piwritanaidd
Puritan - (n.) Piwritan [-iaid, m.]
puritanical - (adj.) piwritanaidd
puritanism - (n.) piwritaniaeth [f.]
purity - (n.) anllygredigaeth [f.], purdeb [m.], puredd [m.]
purl - (v.) si%o [si%-]
purple - (adj.) glasgoch, porffor
purple - (n.) glasgoch [m.]
purpose - (n.) amcan [-ion, m.], annel [anelion, anelau, f.], arfaeth [-au, f.], arfeddyd [m.], bwriad [-on, -au, m.], diben [-ion, m.], goddau [m.], perwyl [-ion?, m.], pwrpas [-au, m.]
of one purpose - (adj.) unswydd
purpose - (v.) amcanu [amcan-], arfaethu [arfaeth-], arofun [arofun-], bwriadu [bwriad-], pwrpasu [pwrpas-]
purposed - (adj.) amcanus
purr - (n.) grw+n (grwndi) [m.]
purr - (v.) grwnan [grwnan- ?]
purring - (n.) crwth [crythau, m.]
purse - (n.) amner [-au, m.], balleg [f.], pwrs [pyrsau, m.]
pursue - (v.) canlyn [canlyn-], dilyn [dilyn-; 3.s. & 2.s.imp. dilyn], erlyn [erlyn-; 3.s. erlyn], ymlid [ymlid-]
pursuer - (n.) ymlidiwr [ymlidwyr, m.]
purulent - (adj.) crawnllyd, llinorog
purveyance - (n.) arlwyaeth [f.]
pus - (n.) crawn [m.], go+r [m.]
push - (n.) gwth [-iau, m.], hergwd [m.], hwb [hybiau, m.], hwp [m.]
push oneself - (v.) ymwthio [ymwthi-]
push - (v.) cilgwthio [cilgwthi-], gwthio [gwthi-], hwpio (hwpo) [hwpi-, hyp-]
pusher - (n.) gwthiwr [gwthwyr, m.]
pushing - (adj.) ymwthgar
puss - (n.) titw [mf.]
pussy - (n.) titw [mf.]
put - (v.) dodi [dod-; 3.s. dy+d; 2.s.imp. dod], gosod [gosod-; 3.s. gesyd; 2.s.imp. gosod], rhoi (rhoddi) [rhodd-, rho- &i; 1.s. rhof; 3.s. rhydd, rhy, dyry; 2.s. imp. rho]
{ Gosod has something of a sense of putting carefully:
setting (down) rather than putting (down), putting in place. }
{ Rhoi is a general term for "put". }
{ The literary form of "rhoi" is "rhoddi". }
put a person to the test - (v.) rhoi prawf ar berson
put down - (v.) gostwng [gostyng-; 3.s. & 2.s.imp. gostwng]
put far off - (v.) pellhau [pell- &hau]
put in order - (v.) cymhennu [cymhenn- &1, cymen- &2+], taclu [tacl-]
put off - (v.) diosg [diosg-]
put to death - (v.) dienyddio [dienyddi-]
put up with - (v.) dygymod [dygymod-]
putative - (adj.) tybiedig
putrefaction - (n.) pydrni [m.]
putrefy - (v.) madru [madr-], pydru [pydr-]
putrid - (adj.) pwdr [pl. pydron], pydredig
putridity - (n.) pydredd [m.]
putrify - (v.) braenu [braen-]
puzzle - (n.) pos [-au, m.]
pygmy - (n.) coraches [-au, f.], corrach [corachod, m.]
pyramid - (n.) bera [-on, mf.] quack - (n.) crachfeddyg [-on, m.]
{ Crachfeddyd is the kind of quack you don't want treating your
illnesses. }
quadruped - (adj.) pedwarcarnol [pl. -ion]
quagmire - (n.) mign [-edd, -oedd, f.], mignen [-ni, f.]
quail - (n.) sofliar [soflieir, f.]
quaint - (adj.) pert, tlws [f. tlos; pl. tlysion]
quake - (v.) crynu [cryn-; 3.s. & 2.s.imp. cry+n, cryn], siglo [sigl-]
Quaker - (n.) Crynwr [crynwyr, m.]
qualifications - (n.pl.) cymhwyster [cymwysterau, m.]
qualify - (v.) ansoddi [ansodd-]
qualities - (n.) teithi [coll.]
quality - (n.) ansawdd [ansoddau, mf.], cynneddf [cyneddfau, f.], naws [-au, f.]
qualm - (n.) gloes [-au, -ion, f.]
quandary - (n.) penbleth [mf.]
quantity - (n.) maint [m.], talm (talwm) [-au, m.], twysged [f.]
quarrel - (n.) cweryl [-on, -au, m.], ffrae [-on, -au, f.], ymrafael [-ion, m.]
quarrel - (v.) cweryla [cweryl-], cynhennu [cynhenn- &1, cynnen- &2+], ffraeo [ffrae-], ymgecru [ymgecr-], ymrafael [ymrafael-]
{ Ffraeo is a N. Wales word. }
quarreler - (n.) cwerylwr [cwerylwyr, m.]
quarreller - (n.) ymrafaeliwr [ymrafaelwyr, m.]
quarrelsome - (adj.) cecrus, cwerylgar, cynhennus, ffraegar, ymrafaelgar
quarry - (n.) chwarel [-au, -i, -ydd, fm.], cloddfa [cloddfeydd, f.], cwar [-rau, m.]
quarry - (v.) cloddio [cloddi-]
quarryman - (n.) chwarelwr [chwarelwyr, m.], creigiwr [creigwyr, m.]
quart - (n.) chwart [-iau, m.]
quarter - (n.) ban [-nau, mf.], chwarter [-i, -au, m.]
four quarters - (n.) pedryfan [-noedd, m.]
quarter - (v.) chwarteru [chwarter-]
quarter-deck - (n.) pedryfwrdd [pedryfyrddau, m.]
quarterly - (adj.) chwarterol
quartette - (n.) pedwarawd [-au, m.]
quarto - (adj.) pedwarplyg
quaver - (n.) cwafr [-au, m.]
quaver - (v.) cwafrio [cwafri-], telori [telor-]
quavering - (adj.) crych [f. crech]
quay - (n.) cei [-au, m.]
New Quay - (prop.n.) Y Cei Newydd
queen - (n.) banon [-au, f.], brenhines [breninesau, f.]
queer - (adj.) rhyfedd
quell - (v.) gostegu [gosteg-]
quench - (v.) diffodd (diffoddi) [diffodd-; 3.s. diffydd; 2.s.imp. diffodd]
quench thirst - (v.) disychedu [disyched-]
quencher - (n.) diffoddwr [diffoddwyr, m.], diffoddydd [-ion, m.]
quenching - (n.) diffoddiad [m.]
quern - (n.) breuan [-au, f.]
querulous - (adj.) achwyn.gar, ceintachlyd, cwynfanllyd, swnllyd
query - (n.) gofyniad [-au, m.]
quest - (n.) ymchwil [m.]
question - (n.) cwestiwn [cwestiynau, m.], gofyniad [-au, m.], holiad [-au, m.], pwnc [pynciau, m.]
question and answer - (n.) hawl ac ateb
question - (v.) cwestiynu [cwestiyn-], holi [hol-; 3.s. & 2.s.imp. hawl]
queue - (n.) cwt [cytiau, cytau, fm.], rhes [-i, -au, f.]
quibble - (n.) geirddadl [f.]
quick - (adj.) buan [pl. buain; cynted; cynt; cyntaf], byw, chwim, clau, cuall, cyflym [cyflym- &adj; cynted; cynt; cyntaf], ebrwydd, esgud
{ Buan means "fast", but has the additional
meaning of "soon". A "tre+n buan" is likely to arrive early, even
if it is coming slowly. }
{ Cyflym means "fast", so a "tre+n cyflym" would arrive quickly. }
quick-tempered - (adj.) naturus
quicken - (v.) bywhau [byw- &hau], bywioca/u [bywioc- &a/u]
quicker - (adj.) cynt
{ Comp. of "cynnar" and "cyflym". }
quickly - (adv.) ar frys
more quickly - (adv.) cynt
quicksilver - (n.) arian byw
quiet - (adj.) distaw, llonydd, tawel [tawel- &adj]
become quiet - (v.) tawelu [tawel-; 3.s. & 2.s.imp. tawela]
quiet - (n.) distawrwydd [m.], heddwch [m.], llonydd [m.] , llonyddwch [m.], tawelwch [m.]
quiet - (v.) arafu [araf-], distewi [distaw-; 3.s. distau*; 2.s.imp. distaw], llonyddu [llonydd-]
quietness - (n.) llonyddwch [m.]
quite - (adj.) hollol
quite - (adv.) eithaf, llawn, reit, yn gyfan gwbl
quiver - (n.) cawell saethau
quiz - (n.) cwis
quotation - (n.) dyfyniad [-au, m.]
quotation mark - (n.) dyfynnod [dyfynodau, m.]
quote - (v.) dyfynnu [dyfynn- &1, dyfyn- &2+]
quoth - (n.) eb (ebe; ebr) [def.]
quotidian - (adj.) beunyddiol rabbi - (n.) rabbi [-niaid, m.]
rabbinical - (adj.) rabbiniaidd
rabbit - (n.) cwningen [cwningod, f.]
rabble - (n.) ciwed [coll.f.], gwerinos [coll.f.]
rabid - (adj.) cynddeiriog
rabies - (n.) cynddaredd [f.]
race - (n.) cenedl [cenhedloedd, f.], gyrfa [-oedd, gyrfeydd, f.], hil [f.], ras [-ys, f.], rhedegfa [rhedegfeydd, f.], rhedfa [f.]
{ Cenedl is the sort of race that is genetically related
(cf. "cenhedlu", to breed), as in racial discrimination, and human
race. }
{ Gyrfa is a speed competition (or by the same associations
as in English a career, or curriculum vitae). }
racecourse - (n.) rhedegfa [rhedegfeydd, f.]
racehorse - (n.) rhedegfarch [rhedegfeirch, m.]
rack - (n.) arteithglwyd [-i, f.], rhestl [-au, f.]
rack - (v.) arteithio [arteithi-], dirdynnu [dirdynn- &1, dirdyn- &2+]
racking - (adj.) arteithiol
radiance - (n.) llewyrch [m.]
radiant - (adj.) pefr
radiate - (v.) pefrio [pefri-], pelydru [pelydr-]
radical - (adj.) gwreiddiol
Radical - (n.) Rhyddfrydwr [Rhyddfrydwyr, m.]
radio - (n.) radio [m.]
radish - (n.) rhuddygl [-au?, m.]
Radnor - (prop.n.) Maesyfed
rafter - (n.) tulath (tylath) [-au, f.]
rag - (n.) brat [-iau, m.], cadach [-au, m.], carp [-iau, m.], cerpyn [carpiau, m.], clwt [clytiau, m.], pilyn [pilion, -nau, m.]
rage - (n.) cynddeiriogrwydd [m.], gwylltineb [m.]
{ Cynddeiriogwydd is the kind of fury that is a rage. }
rage - (v.) ffromi [ffrom-], terfysgu [terfysg-], ymgynddeiriogi [ymgynddeiriog-]
ragged - (adj.) bratiog, carpiog, clytiog, llarpiog
raid - (n.) herw [f.]
raid - (v.) herwa [herw-]
raider - (n.) herwr [herwyr, m.]
rail - (n.) cledr [-au, f.], cledren [-nau, -ni, f.]
railing - (n.) canllaw [-iau, m.]
railway - (n.) cledrffordd [cledrffyrdd, f.], rheilffordd [rheilffyrdd, f.]
railway train - (n.) cerbydres [-i, f.]
rain - (n.) adlaw [m.], glaw [-ogydd, m.]
pelting rain - (n.) curlaw [m.]
rain - (v.) bwrw glaw, glawio [glawi-]
rainbow - (n.) bwa'r arch, enfys [-au, f.]
rainy - (adj.) glawog, gwlybyrog
raise - (v.) codi (cyfodi) [cod-, cyfod-; 3.s. cwyd, cyfyd, cod; 2.s.imp. cod, cwyd-], dyrchafu [dyrchaf-; 3.s. dyrchaif*; 2.s.imp. dyrchaf]
raise again - (v.) atgyfodi [atgyfod-]
raiser - (n.) codwr [codwyr, m.]
raisin - (n.) rhesin [-au, resingau, m.]
rake - (n.) cribin [-iau, fm.], rhaca [-nau, mf.]
rake - (v.) cribinio [cribini-], rhacanu [rhacan-]
ram - (n.) hwrdd [hyrddod, m.], maharen [meheryn, m.]
young ram - (n.) hesbwrn [hesbyrniaid, m.]
ramify - (v.) canghennu [canghenn- &1, cangen- &2+], ceincio [ceinci-]
rampart - (n.) gwrthglawdd [gwrthgloddiau, m.]
random, at - (adv.) ar amcan, ar antur
rank - (adj.) mws, rhonc
confer rank - (v.) urddo [urdd-]
of equal rank - (adj.) cyfradd
rank - (n.) rheng [-au, -oedd, f.], rhes [-i, -au, f.], urdd [-au, f.]
ransom - (n.) pridwerth [-au, -oedd, m.]
ransomed - (n.) gwaredigion [pl.]
rant - (v.) brygawthan [brygawthan- ?], pregowtha (pregowthan) [pregowth-]
rapacious - (adj.) rheibus, ysglyfaethus
rapacity - (n.) rhaib [rheibiau, m.]
rape - (v.) treisio [treisi-]
rapid - (adj.) chwyrn, gwyllt [pl. -ion; gwyllt- &adj]
rapidity - (n.) chwyrndra [m.]
rapist - (n.) treisiwr [treiswyr, m.]
rare - (adj.) amheuthun, anaml, anfynych, anghyffredin, prin [pl. -ion; prin- &adj]
rarefied - (adj.) tenau [pl. teneuon]
rarely - (adv.) anaml
rarity - (n.) amheuthun [-ion, m.]
rascal - (n.) bredych [-au, -ion, m.], cenau [cenawon, m.], cidwm [cidymiaid, cidymod, m.], cnaf [-on, -iaid, m.], cono [m.], delff [m.], dihiryn (dyhiryn) [dihirod, dyhirod, m.], gwalch [gweilch, m.]
rascally - (adj.) cnafaidd
rash - (adj.) anystyriol, byrbwyll, chwidr, cuall, ehud, ynfyd [pl. -ion]
rashness - (n.) anystyriaeth [f.], ehudrwydd [m.]
rasp - (n.) rhathell [-au, f.]
rasp - (v.) rhathu [rhath-]
raspberry - (n.) afanen [afan, f.], mafonen [mafon, f.]
rat - (n.) llygoden fawr, llygoden ffrengig
rate - (n.) cyfradd [-au, f.], treth [-i, f.]
interest rate - (n.) cyfradd log
rate - (v.) trethu (trethi) [treth-]
rates - (n.) taloedd [pl.]
rather - (adv.) braidd, go, hytrach, lled, pur, taran (tran)
{ Braidd has the positive sense of "almost", "rather"
(meaning something like "almost very"). "Mynd braidd yn gyflym" is
going faster than your maiden aunt or your driving instructor might
approve -- in Britain they say "rather quickly" with this sense.
The understated "really rather good" (that is, exceptionally good)
translates well as "braidd yn dda". ("Sut oedd y cyngerdd? Braidd
yn dda a dweud y gwir!" -- the concert was utterly wonderful)
"Braidd" also has a negative sense: "o'r braidd" is "hardly", "not
really". If it unlikely that he has finished, then "o'r braidd ei
fod wedi gorffen". "Braidd y" (positive) means "hardly" (negative
sense in English) "braidd y coeliech ddim a ddywedai" you would
scarcely believe anything he said (surely, you don't believe what he
says). "Braidd na" (negative) means "almost" (positive sense) so
"braidd na choeliech popeth a ddywedai" you would almost believe
everything he said (he is quite plausible chap). }
{ Hytrach which is the sense of rather in "rather than", "as
opposed to". }
{ Pur means anything from fairly to very. The obvious
example is the answer to "how are you?" which might be "yn bur dda"
(fairly well, quite well, very ill -- either well but not right, or
in tip top condition), or "yn bur wael" (fairly ill, very ill --
either just under the weather or at death's door). Mind you the
answer might be "yn burion" which gives you even less information. }
rather than - (prep.) yn hytrach na
rather too little - (adv.) ar y lleiaf
rather too much - (adv.) ar y mwyaf
ration - (v.) dogni [dogn-]
rational - (adj.) call, rhesymol
rationalism - (n.) rhesymoliaeth [f.]
rationalist - (n.) rhesymolwr [rhesymolwyr, m.]
ratter - (n.) llygotwr [llygotwyr, m.], llygotwraig [llygotwragedd, f.]
rattle - (n.) rhuglen [-ni, f.]
rattle - (v.) rhuglo [rhugl-]
raucous - (adj.) cryglyd
ravage - (v.) difrodi [difrod-], rheibio [rheibi-]
rave - (v.) gorffwyllo [gorffwyll-], gwallgofi [gwallgof-], ymgynddeiriogi [ymgynddeiriog-], ynfydu [ynfyd-]
raven - (n.) bra+n [brain, mf.], cigfran [cigfrain, f.]
raven - (v.) rheibio [rheibi-]
ravine - (n.) ceunant [ceunentydd, m.], hafn [-au, f.], nant [nentydd, f.]
ravish - (v.) rheibio [rheibi-], treisio [treisi-]
raw - (adj.) amrwd, crai, cri, ir, llymrig, noeth [pl. -ion]
rawness - (n.) amrydedd [m.]
ray - (n.) paladr [pelydr, m.], pelydr [-au, m.], pelydryn [m.]
ray of light - (n.) llygedyn [m.]
razor - (n.) ellyn [-nau, -nod, -au, -od, m.]
re- - (pfx.) ail- (eil-), dad- (dat-)
{ This prefix causes a soft mutation to the affixed stem. }
re-elect - (v.) adethol [adethol-]
re-export - (v.) adforio [adfori-]
re-exports - (n.) adforion [pl.]
reach - (n.) cyr.haeddiad [cyraeddiadau, m.]
reach - (v.) cyrraedd (cyrhaeddyd) [cyrhaedd- &1, cyraedd- &2+; 3.s. cyrraedd, cyrraidd*; 2.s.imp. cyrraedd], estyn [estynn- &1, estyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. estyn], ymestyn [ymestyn-]
reachable - (adj.) cyraeddadwy
reaction - (n.) adwaith [adweithiau, m.], adweithiad [-au, m.]
reactive - (adj.) adweithiol
reactor - (n.) adweithydd [-ion, m.]
read - (v.) darllen [darllen-; 3.s. & 2.s.imp. darllen]
readable - (adj.) darllenadwy
reader - (n.) darllenwr [darllenwyr, m.], darllenydd [-ion, m.]
readiness - (n.) parodrwydd [m.]
reading - (n.) darlleniad [-au, m.]
fond of reading - (adj.) darllen.gar
reading desk - (n.) darllenfa [darllenfeydd, f.]
reading room - (n.) darllenfa [darllenfeydd, f.]
ready - (adj.) mwth, parod [parot- &adj]
get oneself ready - (v.) ymbaratoi [ymbarato- &i]
get ready - (v.) paratoi [parato- &i]
reagent - (n.) adweithydd [-ion, m.]
real - (adj.) gwirioneddol, sylweddol
reality - (n.) gwirionedd [-au, m.], sylwedd [-au, m.]
realization - (n.) sylweddoliad [m.]
realize - (v.) sylweddoli [sylweddol-]
realm - (n.) teyrnas [-oedd, f.]
reanimate - (v.) adfywhau [adfyw- &hau], dadeni [daden-]
reap - (v.) medi [med-; 3.s. & 2.s.imp. med]
reaper - (n.) crymanwr [crymanwyr, m.], medelwr [medelwyr, m.]
reaping - (n.) medel [-au, f.]
reaping hook - (n.) cryman [-au, m.]
reaping party - (n.) medel [-au, f.]
rear - (v.) magu [mag-; 3.s. & 2.s.imp. mag], meithrin [meithrin-]
rear end - (n.) pen o+l
reared by hand - (adj.) llawfaeth
rearm - (v.) adarfogi [adarfog-]
rearrange - (v.) ad-drefnu [ad-drefn-], ail-drefnu [ail-drefn-]
reason - (n.) achlysur [-on, m.], dosbarth [-iadau, -au, m.], rheswm [rhesymau, m.]
{ Dosbarth is a word that I can't think of any reason to
translate as "reason". But that definition was in the
Collins-Spurrell dictionary. }
{ Rheswm is the standard Welsh word for "reason". }
reason - (v.) adlo [adl-], rhesymu [rhesym-], ymresymu [ymresym-]
reasonable - (adj.) rhesymol
reasonableness - (n.) rhesymoldeb [m.]
reasoner - (n.) ymresymwr [ymresymwyr, m.]
reasoning - (n.) ymresymiad [-au, m.]
reassemble - (v.) atgynnull [atgynnull-]
rebel - (n.) gwrthryfelwr [gwrthryfelwyr, m.]
rebel - (v.) gwrthryfela [gwrthryfel-]
rebellion - (n.) gwrthryfel [-oedd, m.]
rebellious - (adj.) gwrthryfelgar
rebirth - (n.) adenedigaeth [f.], ailenedigaeth [f.], dadeni [m.]
{ Ailenedigaeth can refer to the process of being "born again". }
rebound - (n.) adlam [-au, m.], adnaid [adneidiau, f.]
rebound - (v.) adleisio [adleisi-]
rebuke - (n.) cerydd [-on, m.], sen [-nau, f.]
rebuke - (v.) argyhoeddi [argyhoedd-], ceryddu [cerydd-], sennu [senn- &1, sen- &2+]
rebuker - (n.) ceryddwr [ceryddwyr, m.]
recall - (v.) adalw [adalw-; 3.s. adeilw; 2.s.imp. adalw], atgoffa (atgoffa/u) [atgoff-, atgoff- &a/u]
recant - (v.) datgyffesu [datgyffes-]
recantation - (n.) datgyffesiad [m.]
recede - (v.) cilio [cili-], ymgilio [ymgili-]
recede from - (v.) cilio rhag
receipt - (n.) derbyniad [-au, m.], derbynneb [derbynebau, derbynebion, f.], taleb [-au, -ion, f.]
receive - (v.) cael (caffael) [irreg.], derbyn [derbyni-; 3.s. & 2.s.imp. derbyn], erbyn [erbyn-]
{ Cael is a passive kind of receiving -- "cael braw" is
to receive a shock. }
{ Derbyn is what you do when you receive a guest. }
receiver - (n.) derbyniwr [derbynwyr, m.], derbynnydd [derbynyddion, m.]
recent - (adj.) diweddar [diweddar- &adj]
reception - (n.) croesawiad [m.], derbyniad [-au, m.]
welcome reception - (n.) arfoll [-au, m.]
reciprocal - (adj.) cilyddol
recitation - (n.) adroddiad [-au, m.]
recitative - (n.) adroddgan [f.]
recite - (v.) adrodd [adrodd-; 3.s. edrydd; 2.s.imp. adrodd]
recite to - (v.) adrodd wrth
reciter - (n.) adroddwr [adroddwyr, m.]
recken - (v.) rhifo [rhif-]
reckless - (adj.) anystyriol, dibris, drud [pl. -ion]
recklessness - (n.) anystyriaeth [f.]
reckon - (v.) clandro [clandr-], cyfrif [cyfrif-]
reckoner - (n.) cyfrifydd [-ion, m.]
reckoning - (n.) cyfrif [-on, -au, m.]
recline - (v.) lled-orwedd [lled-orwedd-]
recluse - (n.) meudwy [-aid, -od, m.]
reclusive - (adj.) meudwyaidd
recognition - (n.) cydnabyddiaeth [-au, f.]
recognize (recognise) - (v.) adnabod (nabod) [irreg.]
{ "Adnabod" is the literary form of "nabod". }
recollect - (v.) atgofio [atgofi-], cofio [cofi-]
{ Cofio is the usual word for "remember". }
recommend - (v.) argymell [argymell-], cymeradwyo [cymeradwy-]
recompense - (n.) taledigaeth [-au, f.]
reconcile - (v.) cymodi [cymod-], cysoni [cyson-]
be reconciled - (v.) cymodi [cymod-]
reconciler - (n.) cymodwr [cymodwyr, m.]
reconciliation - (n.) cymod [m.]
reconciliatory - (adj.) cymodol
recondition - (v.) atgyflyru [atgyflyr-]
reconsider - (v.) ailystyried [ailystyri-]
record - (n.) coflyfr [-au, m.], record [-iau, mf.]
record - (v.) cofnodi [cofnod-], recordio [recordi-]
recorder - (n.) cofiadur [-on, -iaid, m.]
recount - (v.) datgan [datgan-]
recover - (v.) adenill [adenill-], mendio [mendi-]
recovery - (n.) adferiad [m.]
recreation - (n.) adloniant [adloniannau, m.]
recrossed, not to be - (adj.) diadlam
recruit - (n.) adfilwr [adfilwyr, m.]
rectangle - (adj.) petryal
rectify - (v.) unioni [union-]
rectitude - (n.) uniondeb [m.]
rector - (n.) rheithor [-iaid, -ion, m.]
rectum - (n.) rhefr [m.]
red - (adj.) coch [pl. -ion; coch- &adj], rhudd [pl. -ion]
Red Sea - (prop.n.) Y Mo+r Coch
yellowish red - (adj.) melyn.goch
redbreast, robin - (n.) bron.goch [-iaid, mf.]
redden - (v.) cochi [coch-]
redeem - (v.) gwaredu (gwared) [gwared-; 3.s. gwared, gweryd*; 2.s.imp. gwared], prynu [pryn-; 3.s. & 2.s.imp. pryn, pry+n]
{ Prynu is the standard word for "buy". }
redeemed - (n.) gwaredigion [pl.]
redeemer - (n.) prynwr [prynwyr, m.]
redness - (n.) cochder [m.], cochi [m.]
reduce - (v.) gostwng [gostyng-; 3.s. & 2.s.imp. gostwng], toli [tol-; 3.s. & 2.s.imp. tawl]
reduction - (n.) gostyngiad [m.]
reed - (n.) cawnen [cawn, f.], corsen [-nau, cyrs, f.]
reeling - (adj.) chwil
Rees - (prop.n.) Rhys
refectory - (n.) ffreutur [-iau, m.]
refer - (v.) cyfeirio [cyfeiri-]
reference - (n.) cyfeiriad [-au, m.]
reference to - (n.) cyfeiriad at
refine - (v.) coethi [coeth-]
refined - (adj.) coeth, dilin, dillyn, te+r
refined gold - (n.) aur coeth, aur ma+l
refinement - (n.) coethder [m.], dillynder [m.]
refiner - (n.) coethwr [coethwyr, m.], purwr [purwyr, m.]
refit - (v.) atgyweirio [atgyweiri-]
reflect - (v.) adbelydru [adbelydr-], adlewyrchu [adlewyrch-], pwyllo [pwyll-], ymbwyllo [ymbwyll-]
reflection - (n.) adlewyrch (adlewyrchiad) [-au, m.]
reflector - (n.) adlewyrchydd [-ion, m.]
reflex - (n.) adweithred [-iadau, f.], atblyg [-ion, m.]
reflexive - (adj.) atblygol
reflow - (v.) adlifo [adlif-]
reform - (n.) diwygiad [-au, m.]
leader of a reform - (n.) apostol [-ion, m.]
reform - (v.) diwygio [diwygi-]
reformation - (n.) diwygiad [-au, m.]
reformatory - (adj.) diwygiadol
reformed - (adj.) diwygiedig
reformer - (n.) diwygiwr [diwygwyr, m.]
refractory - (adj.) anhywaith
refrain - (n.) byrdwn [-au?, m.], cytgan [-au, mf.]
refrain from - (v.) peidio a+, ymatal rhag
refrain - (v.) peidio [peidi-; 3.s. & 2.s.imp. paid], ymatal [ymatal-; 3.s. ymetyl; 2.s.imp. ymatal]
refresh - (v.) adlonni [adlonn- &1, adlon- &2+], atgyfnerthu [atgyfnerth-]
refreshing - (adj.) adfywiol
refrigerator - (n.) oergell [-oedd, f.]
refuge - (n.) achles [-au, m.], argel [-ion, mf.], lloches [-au, f.], nodded [m.], noddfa [-+u, noddfeydd, f.]
refugee - (n.) ffoadur [-iaid, m.]
refusal - (n.) gomeddiad [-au, m.], gwrthodiad [m.], naca+d [m.]
refuse - (n.) gwehilion [pl.], mwlwg [m.], sorod [pl.], sothach [m.], ysbwriel (ysbwrial) [m.]
refuse - (v.) gomedd [gomedd-; 3.s. & 2.s.imp. gomedd], gwarafun [gwarafun-], gwrthod [gwrthod-; 3.s. gwrthyd; 2.s.imp. gwrthod], naca/u [nac- &a/u], pallu [pall-]
refuser - (n.) gwrthodwr [gwrthodwyr, m.]
refute - (v.) gwrthbrofi [gwrthbrof-]
regain - (v.) adenill [adenill-]
regal - (adj.) brenhinaidd, brenhinol
regard - (v.) sylwi [sylw-], ystyried [ystyri-]
regenerate - (v.) adeni [aden-], aileni [ailen-], atgenhedlu [atgenhedl-], dadeni [daden-]
regeneration - (n.) adenedigaeth [f.], ailenedigaeth [f.], atgenhedliad [m.]
{ Ailenedigaeth can refer to the process of being "born again". }
regermination - (n.) atyfiant [atyfiannau, m.]
regiment - (n.) catrawd [catrodau, f.]
region - (n.) amgant [amgannau, m.], ardal [-oedd, f.], ardalaeth [-au, f.], bro [-ydd, f.], parth [-au, m.]
inland region - (n.) canoldir [-oedd, m.]
southern region - (n.) deheubarth [-au, m.], deheudir [-oedd, m.]
register - (n.) cofrestr [-i, -au, f.]
register - (v.) cofnodi [cofnod-], cofrestru [cofrestr-]
registrar - (n.) cofrestrydd [-ion, m.]
regular - (adj.) rheolaidd
regularity - (n.) cysondeb [m.]
regulation - (n.) rheol [-au, f.]
reign - (n.) teyrnasiad [-au, m.]
reign over - (v.) teyrnasu ar
reign - (v.) teyrnasu [teyrnas-]
rein - (n.) afwyn (afw+y) [-au, f.], awen [-au, f.]
reinforce - (v.) atgyfnerthu [atgyfnerth-]
reinforcements - (n.) atgyfnerthion [pl.]
reinforcing - (adj.) atgyfnerthol
reintegrate - (v.) atgyfannu [atgyfann- &1, atgyfan- &2+]
reinvigorate - (v.) atgryfhau [atgryf- &hau]
reject - (v.) gwrthod [gwrthod-; 3.s. gwrthyd; 2.s.imp. gwrthod], llysu [llys-]
rejected - (adj.) gwrthodedig
rejecter - (n.) gwrthodwr [gwrthodwyr, m.]
rejection - (n.) gwrthodiad [m.]
rejoice - (v.) gorfoleddu [gorfoledd-], llawenhau [llawen- &hau], llawenychu [llawenych-], ymlawenhau [ymlawen- &hau]
rejoicing - (n.) bloddest [-au, f.], gorfoledd [m.]
relapse - (n.) atgwymp [m.]
relapse - (v.) atglafychu [atglafych-], atgwympo [atgwymp-]
relapsed - (adj.) atglaf
relate - (v.) adrodd [adrodd-; 3.s. edrydd; 2.s.imp. adrodd], mynegi [myneg-]
{ Adrodd is relate in the sense of telling a story. }
relate to - (v.) adrodd wrth
relating to wings - (adj.) adeiniol
related - (adj.) cytras
be related - (v.) perthyn [perthyn-]
be related to - (v.) perthyn i
related to computers - (adj.) cyfrifiadurol
related to land - (adj.) tirol
relation - (n.) ca+r [ceraint], perthynas [-au, mf.]
have relations with - (v.) cael cyfathrach a+
relationship - (n.) perthynas [-au, mf.]
relative - (adj.) perthynol
relax - (v.) llacio [llaci-], llaesu [llaes-], ymlacio [ymlaci-]
relaxation - (n.) ymollyngdod [m.]
release - (n.) abred [m.], gollyngdod [m.]
release - (v.) rhyddhau [rhydd- &hau]
relevant - (adj.) perthynasol
relic - (n.) crair [creiriau, m.]
relief - (n.) esmwytha+d [m.]
religion - (n.) crefydd [-on, -au, f.]
practice (practise) religion - (v.) crefydda [crefydd-]
profess religion - (v.) crefydda [crefydd-]
religioner - (n.) crefyddwr [crefyddwyr, m.]
religionist - (n.) crefyddwr [crefyddwyr, m.]
religious - (adj.) crefyddol
dress of religious order - (n.) abid [mf.]
religious fervor (fervour) - (n.) hwyl [-iau, f.]
religious service - (n.) addoliad [-au, m.]
religiousness - (n.) crefyddolder (crefyddoldeb) [m.]
reliquary - (n.) creirfa [creirfeydd, -oedd, f.]
relish - (n.) awch [m.], blas [-au, m.]
relish eaten with bread - (n.) enllyn [m.]
reluctance - (n.) hwyrfrydigrwydd [m.]
reluctant - (adj.) hwyrfrydig
rely - (v.) dibynnu [dibynn- &1, dibyn- &2+], hyderu [hyder-], pwyso [pwys-]
rely on - (v.) dibynnu ar
remain - (v.) aros [arhos- &1, aros- &2+; 3.s. erys; 2.s.imp. aros]
remainder - (n.) gweddill [-ion, m.], rhelyw [m.]
remains - (n.) gwarged [-ion, m.]
remains - (n.pl.) gweddill [-ion, m.]
remark - (n.) sylw [-adau, m.]
remarkable - (adj.) hynod, nodedig
remedial - (adj.) meddyginiaethol
remedy - (n.) meddyginiaeth [-au, f.]
remedy - (v.) meddyginiaethu [meddyginiaeth-]
remember - (v.) atgofio [atgofi-], coffa [coff-], coffa/u [coff- &a/u], cofio [cofi-]
{ Atgofio is more "recall" (like "atgoffa", to remind).
The "ad-" is "re-" in the sense of "back to", or "again". }
{ Cofio is the usual word for "remember". }
not easily remembered - (adj.) anhygof
remember about - (v.) cofio am
remember to - (v.) cofio at
remembrance - (n.) atgof [-ion, m.], cof [-ion, m.], coffa [-on, coffeion, m.], coffa+d [m.], coffadwriaeth [-au, f.]
{ Atgof then is a recollection, a memory of
something that you experienced earlier. }
{ Cof could be the communal memory of something. }
remembrancer - (n.) cofiedydd [-ion, m.]
remind - (v.) atgoffa (atgoffa/u) [atgoff-, atgoff- &a/u], atgofio [atgofi-], coffa/u [coff- &a/u]
reminiscence - (n.) atgof [-ion, m.]
reminiscent - (adj.) atgofus
remit - (v.) maddau [madd-]
{ You cannot use a person as the direct object of "maddau"; a person is
always an indirect object and is introduced with "i". Thus, you would
"maddau pechod" (forgive a sin), but say "maddewch i mi" (forgive me). }
remnant - (n.) gweddill [-ion, m.]
leave remnant - (v.) gweddillio [gweddilli-]
remnants - (n.) atbawr [m.], atbor [-ion, m.]
remorse - (n.) atgno [-au, -eau, -eon, m.], atgnofa [atgnofeydd, f.], atreg [m.]
remote - (adj.) anghysbell, pell [pell- &adj], pellennig
removable - (adj.) symudadwy
removal - (n.) mudiad [-au, m.], symudiad [-au, m.]
remove - (v.) mudo [mud-], symud [symud-], tynnu [tynn- &1, tyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. tyn]
remove far off - (v.) pellhau [pell- &hau]
remover - (n.) mudwr [mudwyr, m.]
remunerative - (adj.) enillfawr
renaissance - (n.) dadeni [m.]
renascence - (n.) dadeni [m.]
rend - (v.) llarpio [llarpi-], rhwygo [rhwyg-]
render - (v.) datgan [datgan-], datganu [datgan-], talu [tal-; 3.s. & 2.s.imp. ta+l]
render effectual - (v.) effeithioli [effeithiol-]
rendering - (n.) datganiad [-au, m.]
renegade monk - (n.) adfynach [m.]
renew - (v.) adnewyddu [adnewydd-]
renew oneself - (v.) ymadnewyddu [ymadnewydd-]
renewal - (n.) adnewyddiad [-au, m.]
renewer - (n.) adnewyddwr [adnewyddwyr, m.]
rennet - (n.) caul [ceulion, ceuliau, m.]
renoun - (n.) bri [-eiau?, m.]
renounce - (v.) gwadu [gwad-; 3.s. & 2.s.imp. gwad], ymwadu [ymwad-], ymwrthod [ymwrthod-]
renovate - (v.) adnewyddu [adnewydd-]
renovation - (n.) adnewyddiad [-au, m.]
renovator - (n.) adnewyddwr [adnewyddwyr, m.]
renown - (n.) clod [-ydd, mf.], enwogrwydd [m.]
renowned - (adj.) enwog [pl. -ion; enwoc- &adj], hyglod
rent - (n.) ardreth [-i, f.], rhent [-i, m.], rhwyg [-iadau, -au, m.]
rent - (v.) ardrethu [ardreth-], rhentu [rhent-]
rented - (adj.) ardrethol
repair - (n.) atgyweiriad [-au, m.]
repair - (v.) atgyweirio [atgyweiri-], cyrchu [cyrch-; 3.s. & 2.s.imp. cyrch], trwsio [trwsi-]
repairer - (n.) atgyweiriwr [atgyweirwyr, m.], trwsiwr [trwswyr, m.]
repay - (v.) ad-dalu [ad-dal-; 3.s. & 2.s.imp. ad-da+l]
repayment - (n.) ad-dal [-au, m.], ad-daliad [-au, m.]
repeat - (v.) ailadrodd [ailadrodd-; 3.s. ailedrydd; 2.s.imp. ailadrodd], dyblu [dybl-], mynychu [mynych-]
repeat prayers - (v.) padera [pader-]
repel - (v.) gwrthladd [gwrthladd-]
repent - (v.) edifarhau (edifaru) [edifar- &hau, edifar-]
repentance - (n.) edifeirwch [m.]
repentant - (adj.) edifeirus (edifeiriol)
repetition - (n.) ailadroddiad [-au, m.], mynychiad [-au, m.]
reply - (v.) ateb [ateb-; 3.s. etyb, ateb; 2.s.imp. ateb]
report - (n.) adroddiad [-au, m.]
ill report - (n.) anair [aneiriau, aneiri, m.], drygair [drygeiriau, m.]
reporter - (n.) gohebydd [-wyr, -ion, m.]
repose - (n.) gorffwys [m.]
repose - (v.) gorffwys (gorffwyso) [gorffwys-], ymorffwys [ymorffwys-]
repossess - (v.) adfeddiannu [adfeddiann- &1, adfeddian- &2+]
represent - (v.) cynrychioli [cynrychiol-]
representation - (n.) cynrychiolaeth [f.]
representative - (n.) cynrychiolwr [cynrychiolwyr, m.], cynrychiolydd [-ion, m.]
reprint - (n.) adargraffiad [-au, m.]
reprint - (v.) adargraffu [adargraff-]
reproach - (n.) gwaradwydd [-iadau, m.], gwarth [m.]
reproach - (v.) adneirio [adneiri-], cyfymliw [cyfymliw-], dannod [dannod-], edliw [edliw-], gwaradwyddo [gwaradwydd-], ymliw (ymliwio) [ymliw-, ymliwi-]
{ You "edliw i" a person. }
reproachful - (adj.) edliwgar
reprobate - (adj.) gwrthodedig
reproduce - (v.) atgynhyrchu [atgynhyrch-]
reproof - (n.) anniolch [m.], cerydd [-on, m.], sen [-nau, f.]
reprove - (v.) argyhoeddi [argyhoedd-], cymhennu [cymhenn- &1, cymen- &2+]
reptile - (n.) ymlusgiad [ymlusgiaid, m.]
republic - (n.) gweriniaeth [-au, f.], gwerinlywodraeth [-au, f.]
repugnant - (adj.) gwrthnaws, gwrthun
reputation - (n.) cymeriad [-au, m.]
repute, of - (adj.) cyfrifol
request - (n.) arch [eirchion, f.], deisyfiad [-au, m.], ymofyniad [-au, m.]
require - (v.) gofyn [gofynn- &1, gofyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. gofyn]
{ To ask a question, you "gofyn cwestiwn". To ask a person, you "gofyn i
berson". To ask a person a question, you "gofyn i berson am gwestiwn". }
requirement - (n.) gofyn [-ion, m.]
requisite - (adj.) gofynnol
requite - (v.) ad-dalu [ad-dal-; 3.s. & 2.s.imp. ad-da+l], talu'r pwyth
rescue - (v.) achub [achub-]
rescuer - (n.) achubwr [-au, m.], achubydd [-ion, m.]
research - (n.) ymchwil [m.]
fond of research - (adj.) ymchwilgar
resemblance - (n.) tebygrwydd [m.]
resemble - (v.) disgwyl yn debyg i, edrych yn debyg i, tebygu [tebyg-], ymdebygu [ymdebyg-]
{ Disgwyl yn debyg i is used in S. Wales. }
{ Edrych yn debyg i is used in N. Wales. }
{ Ymdebygu is the standard Welsh word for "resemble". }
reservoir - (n.) cronfa [cronfeydd, f.]
reside - (v.) preswylio [preswyli-], trigiannu [trigiann- &1, trigian- &2+]
residence, summer - (n.) hafoty [hafotai, m.]
resident - (n.) trigiannydd [trigianwyr, m.]
residentiary - (adj.) trigiannol
residue - (n.) rhelyw [m.]
resign - (v.) ymddeol [ymddeol-], ymddiswyddo [ymddiswydd-]
resign oneself - (v.) ymroddi (ymroi) [ymrodd-]
resignation - (n.) ymddeoliad [-au, m.]
resin - (n.) ystor [m.]
resist - (v.) gwrthladd [gwrthladd-], gwrthsefyll [gwrthsaf-], gwrthwynebu [gwrthwyneb-]
resistance - (n.) gwrthsafiad [m.]
resolute - (adj.) penderfynol
resolution - (n.) penderfyniad [-au, m.]
resolve - (v.) penderfynu [penderfyn-]
resonant - (adj.) atseiniol
resort - (n.) cyniweirfa [cyniweirfeydd, f.], cyrchfa [cyrchfeydd, f.]
resort - (v.) cynired [cynir-], cyrchu [cyrch-; 3.s. & 2.s.imp. cyrch]
resound - (v.) adleisio [adleisi-], atseinio (atsain) [atseini-], datseinio [datseini-], diasbedain [def.], seinio [seini-]
resounding - (adj.) atseiniol
resource - (n.) glewdra (glewder) [m.]
resources - (n.) adnoddau [pl.]
respect - (n.) parch [parciau, m.]
respect - (v.) parchu [parch-; 3.s. peirch*], perchi [perch-]
respectability - (n.) parchusrwydd [m.]
respectable - (adj.) parchus
respectful - (adj.) parchus
respite - (n.) egwyl [-iau, f.], hamdden [f.], seibiant [seibiannau, m.]
respond - (v.) ymateb [ymateb-]
responsibility - (n.) cyfrifoldeb [-au, m.]
responsible - (adj.) atebol, cyfrifol
rest - (n.) gorffwys [m.], gorffwysfa [-oedd, f.], gweddill [-ion, m.], hoe [f.], rhelyw [m.], saib [seibiau, m.]
{ Hoe is the kind of spell you sit down to take. }
rest - (v.) dadflino [dadflin-], dadluddedu [dadludded-], gorffwys (gorffwyso) [gorffwys-], pwyso [pwys-], ymorffwys [ymorffwys-]
{ Dadflino is to rest after exertion. }
{ Dadluddedu is to rest after exertion. }
restate - (v.) adfynegi [adfyneg-]
resting-place - (n.) adwedd [m.], gorffwysfa [-oedd, f.]
restless - (adj.) aflonydd, amrygyr, anesmwyth, anhywaith, rhwyfus
be restless - (v.) anesmywtho [anesmywth-]
grow restless - (v.) aflonyddu [aflonydd-]
restoration - (n.) adferiad [m.], atgyweiriad [-au, m.]
restorative - (adj.) adferol
restore - (v.) adrefu [adref-], atgyweirio [atgyweiri-], edfryd [edfryd-]
restore to health - (v.) adfer (adferu; adferyd; edfryd) [adfer-; 3.s. adfer, edfryd, edfyr*; 2.s.imp. adfer]
restorer - (n.) adferwr [adferwyr, m.], atgyweiriwr [atgyweirwyr, m.]
restraint - (n.) caethder (caethdra) [m.], carchar [-au, m.]
result - (n.) canlyniad [-au, m.]
resurrect - (v.) atgyfodi [atgyfod-]
resurrection - (n.) atgyfodiad [m.]
resuscitate - (v.) dadebru [dadebr-]
reticulated - (adj.) rhwydog
retinue - (n.) gosgordd [-ion, f.]
retire - (v.) ymddeol [ymddeol-], ymneilltuo [ymneilltu-]
retired - (adj.) ymddeol
retirement - (n.) ymneilltuad [m.]
retiring - (adj.) meudwyaidd
retreat - (n.) achudd [m.], cil [-iau, -ion, m.], encil [-ion, m.], encilfa [encilfeydd, f.]
retreat from - (v.) cilio rhag
retreat - (v.) cilio [cili-], encilio [encili-], ymgilio [ymgili-]
retreater - (n.) enciliwr [encilwyr, m.]
retriever - (n.) adargi [adargwn, m.]
retrospect - (n.) adolwg [adolygon, f.]
return - (n.) adwedd [m.], atgor [etgyr, -au, m.], dychweliad [-au, m.], ymchweliad [m.]
return home - (v.) adrefu [adref-]
return to - (v.) dychwelyd at
return - (v.) adfer (adferu; adferyd; edfryd) [adfer-; 3.s. adfer, edfryd, edfyr*; 2.s.imp. adfer], atgor [atgor-], dychwelyd [dychwel-; 3.s. & 2.s.imp. dychwel], ymchwelyd [ymchwel-]
reunion - (n.) adundeb [m.], aduniad [-au, m.]
reunite - (v.) aduno [adun-]
revaluation - (n.) ailbrisiad [-au, m.]
reveal - (v.) amlygu [amlyg-], datguddio [datguddi-]
revel - (v.) gloddesta [gloddest-]
reveling (revelling) - (n.) gloddest [-au, m.]
revelation - (n.) datguddiad [-au, m.]
reveler (reveller) - (n.) gloddestwr [gloddestwyr, m.]
revenge - (n.) dial [-on, -au, m.]
revenge on - (v.) dial ar
revenge - (v.) dial [dial-; 3.s. & 2.s.imp. dial]
revengeful - (adj.) dialgar
revenue - (n.) cyllid [-au, m.]
revenue officer - (n.) cyllidwr [cyllidwyr, m.], cyllidydd [-ion, m.]
reverberate - (v.) datseinio [datseini-], rhybedio [rhybedi-]
revere - (v.) parchu [parch-; 3.s. peirch*], perchi [perch-]
revered - (adj.) parchedig [pl. -ion]
reverence - (n.) addolgarwch [m.], parch [parciau, m.], parchedigaeth [f.]
reverence - (v.) parchu [parch-; 3.s. peirch*]
Reverend - (adj.) parchedig [pl. -ion]
reverent - (adj.) addolgar, parchedig [pl. -ion]
reverie - (n.) synfyfyrdod [m.]
reversed judgement - (n.) adfarn [f.]
reversion - (n.) ymchweliad [m.]
review - (n.) adolygiad [-au, m.]
review - (v.) adolygu [adolyg-]
reviewer - (n.) adolygwr [adolygwyr, m.], adolygydd [-ion, m.]
revile - (v.) cablu [cabl-], difenwi [difenw-], dilorni [dilorn-], dychanu [dychan-], ymgeinio [ymgeini-]
reviler - (n.) difenwr [difenwyr, m.]
reviling - (n.) cabl [-au, m.]
revise - (v.) adolygu [adolyg-], diwygio [diwygi-]
revised - (adj.) diwygiedig
revival - (n.) adeni [-eiau, m.], adfywiad [-au, m.], diwygiad [-au, m.]
revivalist - (n.) diwygiwr [diwygwyr, m.]
revivalistic - (adj.) diwygiadol
revive - (v.) adfywhau [adfyw- &hau], adfywio [adfywi-], atgyfodi [atgyfod-], dadebru [dadebr-]
revolution - (n.) atchwyl [-iau, m.], chwyldroad [-au, m.], treigl [-au, m.]
revolutionary - (adj.) chwyldroadol
revolutionary - (n.) chwyldroadwr [chwyldroadwyr, m.]
revolve - (v.) chwyldroi [chwyldro- &i], cylchdroi [cylchdro- &i], troi [tro- &i; 3.s. try; 2.s.imp. tro]
revolver - (n.) llawddryll [-iau, m.]
reward - (n.) coelfain [m.], cyfarws (cyfarwys) [-au, m.], gwobr [-au, fm.], gwobrwy [-au, -on, f.]
reward - (v.) gwobrwyo [gwobrwy-]
rewarder - (n.) gwobrwywr [gwobrwywyr, m.]
rewarding - (adj.) gwobrwyol
rhetoric - (n.) areitheg [f.], areithyddiaeth [f.], rheitheg [f.], rhethreg (rhetoreg) [f.]
rhetorician - (n.) rheithegydd [-ion, rheithegwyr, m.]
rheumatism - (n.) cymalwst [f.], gwynegon [m.]
rhyme - (n.) odl [-au, f.], rhigwm [rhigymau, m.]
chief rhyme - (n.) prifodl [-au, f.]
rhyming dictionary - (n.) odliadur [-on, m.]
rhyme - (v.) odli [odl-], rhigymu [rhigym-]
rib - (n.) asen [-nau, ais, f.], eisen [ais, f.]
ribald - (adj.) masweddol
ribaldry - (n.) maswedd [m.], serthedd [m.]
ribbed - (adj.) rhesog, rhiciog
ribbon - (n.) ruban [-au, m.], ysnoden [-ni, f.]
rice - (n.) reis [m.]
Rice - (prop.n.) Rhys
rich - (adj.) abl [abl- &adj], aelaw, ariannog, bras [bras- &adj], cyfoethog, goludog
get rich - (v.) ymgyfoethogi [ymgyfoethog-]
grow rich - (v.) cyfoethogi [cyfoethog-]
make rich - (v.) cyfoethogi [cyfoethog-]
rich in milk - (adj.) llaethog
rich man - (n.) codog [-ion, mf.]
Richard - (prop.n.) Rhisiart
riches - (n.) cyfoeth [m.], golud [-oedd, m.]
rick - (n.) bera [-on, mf.], curn [-au, f.], curnen [-nau, f.], das [-au, deisi, f.], tas [teisi, f.]
rickety - (adj.) bregus, sigledig, simsan
rickyard - (n.) ydlan [-nau, -noedd, f.]
rid - (v.) gwaredu (gwared) [gwared-; 3.s. gwared, gweryd*; 2.s.imp. gwared]
riddle - (n.) adameg [f.], dychymyg [dychmygion, m.], gogr [-au, m.], pos [-au, m.], rhidyll [-au, m.]
{ Gogr is the kind of riddle you sift with. }
{ Pos is the kind of riddle you pose to someone. }
{ Rhidyll is the kind of riddle you sift with. }
riddle - (v.) gogrwn (gogryn; gogrynu) [gogryn-], rhidyllio (rhidyllu) [rhidylli-, rhidyll-]
{ Gogrwn is the kind of riddle you sift with. }
ride - (v.) marchogaeth [marchog-]
ride a horse - (v.) marchoca/u [marchoc- &a/u]
rider - (n.) atodeg [f.], marchog [-ion, m.], marchogwr [marchogwyr, m.]
{ Atodeg is the kind of rider you attach to a contract. }
ridge - (n.) crib [-au, fm.], esgair [esgeiriau, f.], grwn [grynnau, m.], trum [-iau, -au, m.]
ridge - (v.) grynio [gryni-]
ridicule - (n.) gwawd [m.], gwawdiaeth [f.]
ridicule - (v.) gwawdio [gwawdi-]
ridiculous - (adj.) chwerthinllyd
riff-raff - (n.) gwehilion [pl.]
rifle - (n.) dryll [mf.]
rigamarole - (n.) ffiloreg [f.], rheffyn [-nau, m.], rhibidire+s [f.], rhigwm [rhigymau, m.], truth [m.]
right - (adj.) certh, de (deau), iawn, uniawn
all right - (adj.) iawn
all right - (adv.) o'r gorau
right enough - (adj.) purion
right enough - (adv.) purion
right - (adv.) reit
right - (n.) de (deau) [mf.], hawl [-iau, holion, f.], iawn [m.], iawnder [-au, m.]
right-living - (adj.) bucheddol
righteous - (adj.) cyfiawn
righteousness - (n.) cyfiawnder [-au, m.]
rights - (n.) defion [pl.]
rigid - (adj.) anhyblyg, anystwyth
rill - (n.) cornant [cornentydd, f.], gofer [-oedd, -ydd, m.]
rim - (n.) cant [-au, m.], cantel [-au, m.], cyfor [m.]
rind - (n.) croen [crwyn, m.], crofen [-nau, -ni, f.]
ring - (n.) amgarn [-au, mf.], cant [-au, m.], dolen [-ni, -nau, f.], modrwy [-au, f.], tonc [-iau, f.]
ring - (v.) canu [can-; 3.s. & 2.s.imp. ca+n], diasbedain [def.], modrwyo [modrwy-], toncio (toncian) [tonci-]
ringed - (adj.) dolennog, modrwyog
ringworm - (n.) darwden [f.]
riot - (n.) reiat [f.], terfysg [-oedd, m.]
riot - (v.) terfysgu [terfysg-]
rioter - (n.) terfysgwr [terfysgwyr, m.]
riotous - (adj.) terfysgaidd (terfysglyd)
ripe - (adj.) aeddfed (addfed) [aeddfet- &adj], gwisgi
ripen - (v.) aeddfedu [aeddfed-]
ripeness - (n.) aeddfedrwydd [m.]
ripple - (v.) crychu [crych-]
rippling - (adj.) crych [f. crech]
rise - (n.) codiad [-au, m.], cyfodiad [-au, m.], esgynfa [esgynfeydd, f.]
rise again - (v.) atgyfodi [atgyfod-]
rise - (v.) arwyrain [arwyrein-], codi (cyfodi) [cod-, cyfod-; 3.s. cwyd, cyfyd, cod; 2.s.imp. cod, cwyd-], cychwyn [cychwynn- &1, cychwyn- &2+; 3.s. cychwyn], dyrchafael [dyrchafael-], dyrchafu [dyrchaf-; 3.s. dyrchaif*; 2.s.imp. dyrchaf], esgyn [esgynn- &1, esgyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. esgyn], ymddyrchafu [ymddyrchaf-], ymgodi [ymgod-]
{ Codi is the usual word for "rise". }
{ Cychwyn is begin (to do) and so "rise" only in the sense
of "stir", "rise up (and)". I can only think of "heb gychwyn o'i
wely" (not having got out of bed). }
riser - (n.) codwr [codwyr, m.]
rising - (n.) codiad [-au, m.], cyfodiad [-au, m.]
rising - (adj.) afrywiog
risk - (n.) perygl (peryg) [-on, m.]
rite - (n.) defod [-au, f.]
rites - (n.) defion [pl.]
funeral rites - (n.) arwyl (arw+y) [-ion, f.], arwyliad (arwylad) [-au, m.], arwyliant [arwyliannau, m.]
ritualism - (n.) defodaeth [f.]
ritualistic - (adj.) defodol
rival - (n.) cydymgeisiwr (cydymgeisydd) [cydymgeiswyr, m.]
rivalry - (n.) cydymgais [cydymgeisiau, m.], ymryson [-au, m.]
river - (n.) afon [-ydd, f.]
bank of river - (n.) torlan [torlennydd, -nau, f.]
efflux of river from lake - (n.) bala [m.]
mouth of river - (n.) aber [-oedd, ebyr, mf.]
river capture - (n.) afon ladrad
river meadow - (n.) ynys [-oedd, f.]
riverbank - (n.) torlan [torlennydd, -nau, f.]
rivet - (n.) hem [m.], lletem [-au, f.]
rivet - (v.) rhybedio [rhybedi-]
rivulet - (n.) afonig [f.]
road - (n.) cerrynt [mf.], ffordd [ffyrdd, f.], heol [-ydd, f.]
{ Cerrynt is an unlikely translation of "road", but "road"
might be a good translation of some poetic use of "cerrynt". It is
the same word as the English (water, or electrical) "current". }
{ Ffordd is a "road", like a route. A "ffordd" generally
occurs in the country and in suburbs. }
{ Heol is a "street", like a row of houses. A "heol" tends to
occur in towns and in the suburbs. }
roam - (v.) crwydro [crwydr-]
roar - (n.) bugunad [m.], rhuad [-au, m.]
roar - (v.) rhuo [rhu-]
roaring - (adj.) rhuadwy
roaring - (n.) rhuad [-au, m.]
roast - (adj.) rhost
roast - (v.) pobi [pob-], rhostio [rhosti-]
roasted - (adj.) rhost
roasting-spit - (n.) be+r [berau, -i, mf.]
robber - (n.) lleidr (lleidyr) [lladron, m.], ysbeiliwr [ysbeilwyr, m.]
robbery - (n.) lladrad [-au, m.]
robe - (n.) gwisg [-oedd, f.]
Robert - (prop.n.) Rhobert
robin - (n.) coch-gam [f.]
robin redbreast - (n.) bron.goch [-iaid, mf.]
robust - (adj.) talgryf
rock - (n.) clegr (clegyr) [-au, m.], clog [-au, f.], craig [creigiau, f.], tarren [tarenni, -ydd, f.]
rock - (v.) siglo [sigl-]
rocket - (n.) roced [-i, f.]
rockslide - (n.) cwymp creigiau
rocky - (adj.) creigiog
rocky place - (n.) creigle [-oedd, m.]
rod - (n.) gwaell [gwe%yll, gweill, f.], gwialen [gwiail, -ni, -nod, f.]
beat with a rod - (v.) gwialenodio [gwialenodi-]
fishing rod - (n.) genwair [genweiriau, f.]
roe - (n.) gronell [-au, f.]
roe - (n.pl.) gronyn [grawn, -nau, m.]
roebuck - (n.) caeriwrch [caeriyrchod, m.], iwrch [iyrchod, m.]
rogue - (n.) chwiwgi [chwiwgwn, m.], gwalch [gweilch, m.]
roll - (n.) cofrestr [-i, -au, f.], corn [cyrn, m.], rho+l [rholiau, f.], rholyn [m.]
rolling pin - (n.) rholbren [-ni, m.]
roll - (v.) powlio [powli-], rholio [rholi-], torchi [torch-], treiglo [treigl-], trolian (trolio) [troli-], ymdreiglo [ymdreigl-]
{ Treiglo is a transitive verb. }
{ Ymdreiglo is an intransitive verb. }
Roman - (adj.) Rhufeinig (Rhufeinaidd)
Roman Catholic - (adj.) pabyddol
Roman Catholic - (n.) pabydd [-ion, m.]
Roman - (n.) Rhufeiniad [Rhufeiniaid, m.], Rhufeiniwr [Rhufeinwyr, m.]
romance - (n.) rhamant [-au, f.]
romance - (v.) rhamanta [rhamant-]
romantic - (adj.) rhamantus
Rome - (prop.n.) Rhufain
romp - (v.) rhampio [rhampi-]
rood - (n.) crog [-au, f.]
rood-loft - (n.) croglofft [-ydd, -au, f.]
roof - (n.) to [toeau, m.]
roofing tile - (n.) peithin [-au, f.]
under my roof - (adv.) tan fy nghronglwyd
roof - (v.) toi [to- &i]
roof-tree - (n.) nenbren [m.]
rook - (n.) bra+n [brain, mf.]
room - (n.) ystafell [-oedd, f.]
reading room - (n.) darllenfa [darllenfeydd, f.]
roost - (n.) clwyd [-au, -i, -ydd, f.]
roost - (v.) clwydo [clwyd-]
rooster - (n.) ceiliog [-od, m.]
root - (n.) gwreiddyn [gwreiddiau, gwraidd, m.]
root up - (v.) turio [turi-], tyrchu [tyrch-]
root - (v.) gwreiddio [gwreiddi-]
rooted - (adj.) greddfol, gwreiddiol
rope - (n.) cortyn [-nau, m.], rhaff [-au, f.], tennyn [tenynnau, m.]
rope - (v.) rhaffo (rhaffu) [rhaff-]
rose - (n.) rhosyn [-nau, rhos, rhosod, m.]
rosy-cheeked - (adj.) bochgoch, gwridog (gwritgoch)
rot - (n.) malltod [m.], pydredd [m.]
rot - (v.) braenu [braen-], madru [madr-], mallu [mall-], pydru [pydr-]
rota - (n.) cylchres [-i, f.]
rotary - (adj.) amdro
rotate - (v.) chwyldroi [chwyldro- &i], cylchdroi [cylchdro- &i]
rotation - (n.) chwy+l [-iau, mf.], chwyldro [-ion, -eon, m.]
rote, by - (adv.) ar dafodleferydd
rotten - (adj.) braen, pwdr [pl. pydron], pydredig
rottenness - (n.) pydredd [m.], pydrni [m.]
rough - (adj.) anfanol (anfanwl), anfynud, clogyrnaidd, didoriad, garw [pl. geirwon, geirw], gerwin, sgaprwth
become rough - (v.) chwerwi [chwerw-]
rough-hew - (v.) brasnaddu [brasnadd-]
roughen - (v.) garwhau [garw- &hau], gerwino [gerwin-]
roughness - (n.) afrywiogrwydd [m.], garwedd [m.], gerwindeb (gerwinder) [m.]
round - (adj.) crwn [f. cron; pl. crynion]
round about - (adj.) cwmpasog
round about - (prep.) o amglych
round basket without handle - (n.) gwyntell [-i, -au, f.]
round - (n.) cwmpas [-oedd, -au, m.], cylch [-au, -oedd, m.], cylchres [-i, f.], to+n gron
{ To+n gron is the kind of round you sing with your friends. }
round - (v.) cwmpasu [cwmpas-]
round-head - (n.) pen.grymiad [pen.grymiaid, m.]
round-shouldered - (adj.) gwargrwm
roundness - (n.) crynder [m.]
rouse - (v.) deffro (deffroi) [deffro- &i; 3.s. deffry; 2.s.imp. deffro], dihuno [dihun-]
rout - (n.) chwalfa [chwalfeydd, f.]
rove - (v.) gwibio [gwibi-]
rover - (n.) crwydrwr [crwydrwyr, m.]
row - (n.) gwanaf [-au, f.], reiat [f.], rheng [-au, -oedd, f.], rhes [-i, -au, f.], rhestr [-i, -au, f.]
{ Rhes is just a linear alignment, such as a row of houses or
bricks, or a sequence such as of names or words or numbers spoken
one after the other. }
{ Rhestr is a register, a list, such as list of names in
some specific order, or a list of items to be bought or a list of
jobs to be done. }
row - (v.) rhwyfo [rhwyf-]
rowan - (n.) cerddinen [cerddin, f.]
rowdy - (adj.) trystiog
Rowena - (prop.n.) Rhonwen
rower - (n.) rhwyfwr [rhwyfwyr, m.]
royal - (adj.) brenhinol
royal palace - (n.) brenhindy [brenhindai, m.]
royalty - (n.) breintal [m.]
rrefine - (v.) teru [ter-]
rub - (v.) cluro [clur-], iro [ir-], rhathu [rhath-], rhwbio [rhwbi-], rhygnu [rhygn-]
rubber - (n.) rwber [m.]
rubbish - (n.) cybo+l [m.], ge+r [pl.], rwbel [m.], rwtsh [m.], sothach [m.], ysbwriel (ysbwrial) [m.]
{ Rwtsh means "rubbish" in the sense of "nonsense". }
{ Rwtsh is a slang term heard primarily in S. Wales. }
talk rubbish - (v.) rwdlan (rwdlo) [rwdl-]
{ Rwdlo may be more common in N. Wales. }
rubble - (n.) rwbel [m.]
rubric - (n.) rhuddell [f.]
rudder - (n.) llyw [-iau, m.]
ruddy - (adj.) gwridog (gwritgoch)
rude - (adj.) anfoesgar, di-foes (difoes), diaddurn, taeogaidd
rudeness - (n.) anfoesgarwch [m.]
rudiment - (n.) egwyddor [-ion, f.], gwyddor [-ion, -au, f.]
ruffle - (v.) crychu [crych-], garwhau [garw- &hau]
rug - (n.) brycan (brecan) [-au, mf.], hugan [-au, f.]
rugbi - (n.) rygbi [m.]
rugged - (adj.) amddyfrwys, clogyrnaidd, ysgithrog
ruin - (n.) adfail [adfeilion, m.], adfeiliad (adfeiliant) [m.], murddun [-od, m.]
become a ruin - (v.) adfeilio [adfeili-]
fall to ruin - (v.) dadfeilio [dadfeili-]
ruin - (v.) andwyo [andwy-]
ruinous - (adj.) andwyol
ruins - (n.) murddun [-od, m.]
in ruins - (adj.) adfeiliedig
rule - (n.) rheol [-au, f.], rheolaeth [-au?, f.], rho+l [f.]
rule over - (v.) llywodraethu ar
rule - (v.) llywio [llywi-], llywodraethu [llywodraeth-], rheoli [rheol-]
ruler - (n.) ardwy [m.], llyw [-iau, m.], llywiawdwr [llywiawdwyr, m.], llywodraethwr [llywodraethwyr, m.], rheolwr [rheolwyr, m.], riwl [f.]
ruminate - (v.) cil-gnoi (cilgnoi) [cil-gno- &i, cilgno- &i]
rummage - (v.) chwilenna [chwilenn- &1, chwilen- &2+], chwilota [chwilot-]
rumor (rumour) - (v.) so+n [soni-; 2.s.pres.ind. sonni; 2.s.imp.ind. sonnit]
rump - (n.) cloren [clor, -nau, f.], cwman [cymanod, m.], tin [-au, f.]
run - (v.) hidlo [hidl-], rhedeg [rhed-; 3.s. & 2.s.imp. rhed]
run away - (v.) baglan [baglan- ?], baglu [bagl-]
run errands - (v.) negesa (negeseua) [neges-, negeseu-]
run to - (v.) rhedeg at
run to seed - (v.) ehedeg [ehed-], hedeg [hed-]
to run into - (v.) bwrw yn erbyn
runner - (n.) rhedegydd [-ion, rhedegwyr, m.]
running - (adj.) rhedegog
running - (n.) rhedfa [f.], rhediad [-au, m.]
rupture - (n.) rhwyg [-iadau, -au, m.]
rural - (adj.) gwledig
ruse - (n.) ystryw [-iau, f.]
rush - (n.) brwynen [brwyn, f.], hesgen [hesg, f.], pabwyren [pabwyr, f.], pabwyryn [pabwyr, m.], rhuthr [-au, m.]
{ Hesgen is the kind of rush that grows along a river bank. }
rush - (v.) rhuthro [rhuthr-]
rushy - (adj.) brwynog
Russia - (prop.n.) Rwsia [f.]
rust - (n.) rhwd [m.]
rust - (v.) rhydu [rhyd-]
rustle - (v.) chwithrwd [chwithryd-], siffrwd [siffryd-]
rusty - (adj.) rhydlyd
rut - (n.) rhigol [-au, -ydd, f.], rhych [-au, f.]
Ruthin - (prop.n.) Rhuthun
ruthless - (adj.) annhosturiol
rye - (n.) rhyg [m.] Sabbath - (adj.) Sabothol
Sabbath - (n.) Sabath (Saboth) [-au, m.]
sabbatical - (adj.) Sabothol
sack - (n.) ffetan [-au, f.], sach [-au, f.]
sack - (v.) sachu [sach-]
sackcloth - (n.) sachlen [-ni, f.], sachliain [sachlieiniau, m.]
sackful - (n.) sachaid (sached) [sacheidiau, f.]
sacrament - (n.) sacrament [-au, mf.], sagrafen [-nau, f.]
sacramental - (adj.) sacramentaidd
sacred - (adj.) cysegredig [cysegredic- &adj]
sacredness - (n.) cysegredigrwydd [m.]
sacrifice - (n.) aberth [-au, mf.]
sacrifice - (v.) aberthu [aberth-], offrymu [offrym-]
sacrificer - (n.) aberthwr [aberthwyr, m.], offrymwr [offrymwyr, m.]
sacrificial - (adj.) aberthol
sacrilege - (n.) cysegr-ladrad [m.]
sacriment - (n.) ordinhad [-au, f.]
sad - (adj.) addoer, adfant, aele, aflawen, alaeth, chwith, digalon, galarus, gofidus, graen, oer [oer- &adj], prudd, pruddaidd, trist [trist- &adj]
{ Chwith is sad on account of something unfortunate,
something regretted. "Chwith" is on the boundary between "sorry"
and "sad": "mae'n chwith gen i am hynny" -- "I am sorry for that / I
am sad about that", "chwith clywed" -- "I am sad to hear that". }
{ Gofidus is sad on account of a concern, a sorrow (for
someone). }
{ Trist is feeling darkly, perhaps as bad as grieving. }
very sad - (adj.) athrist
sadden - (v.) pruddhau [prudd- &hau], trista/u [trist- &a/u; 3.s. & 2.s.imp. trista/]
saddle - (n.) cyfrwy [-au, m.]
saddle - (v.) cyfrwyo [cyfrwy-]
saddler - (n.) cyfrwywr [cyfrwywyr, m.]
sadness - (adj.) trymfryd
sadness - (n.) anaelau [m.], annywenydd [m.], brwyn [m.], chwithdod (chwithdra) [m.], llawfrydedd [m.], prudd-der [m.], tristwch [-au?, m.]
{ Chwithdod is sadness on account of something
unfortunate, something regretted. }
{ Tristwch is a dark feeling, perhaps as bad as grief. }
safe - (adj.) dihangol, diogel
safe conduct - (n.) cwndid [m.]
safety - (n.) diddosrwydd [m.], diogelwch [m.]
sagacious - (adj.) craff, craffus
sagacity - (n.) craffter [m.]
sage - (n.) saets [m.]
said - (n.) eb (ebe; ebr) [def.]
sail - (n.) hwyl [-iau, f.]
sail - (v.) hwylio [hwyli-], mordwyo [mordwy-], morio [mori-]
sailor - (n.) llongwr [llongwyr, m.], mordwywr [mordwywyr, m.], morwr [morwyr, m.]
saint - (n.) sant [saint, seintiau, m.]
female saint - (n.) santes [-au, f.]
patron saint - (n.) mabsant [mabsannau, m.]
saint - (v.) seintio [seinti-]
sake - (n.) mwyn [-au, m.]
for the sake of - (prep.) er mwyn
sale - (n.) arwerthiant [arwerthiannau, m.], gwerth [-au, -oedd, f.]
for sale - (adv.) ar werth
saliva - (n.) poer [-ion, m.]
sally - (n.) rhuthr [-au, m.]
salmon - (n.) eog [-iaid, m.], gleisiad [gleisiaid, m.]
salon, beauty - (n.) parlwr pincio
salt - (adj.) hallt [pl. heilltion]
salt water - (n.) heli [m.]
salt - (n.) halen [m.], halwyn [-au, m.]
salt - (v.) halltu [hallt-]
salter - (n.) halltwr [halltwyr, m.]
saltiness - (n.) halltedd (halltrwydd) [m.], helltni [m.]
saltness - (n.) halltedd (halltrwydd) [m.], helltni [m.]
salts - (n.) halwyn [-au, m.]
salty - (adj.) hallt [pl. heilltion]
salutation - (n.) anerchiad [-au, m.], annerch [anerchion, anerchiadau, m.], cyfarchiad [-au, m.]
salute - (v.) annerch [anerch-], cyfarch [cyfarch-]
salvation - (n.) achubiaeth [-au, f.], cadwedigaeth [f.], iachawdwriaeth [f.], iechydwriaeth [f.]
salve - (n.) eli [-%au, m.]
same - (adj.) un
at the same time - (adv.) ar y cyd, ar yr un pryd
{ Ar y cyd is in co-operation (e.g.,
we will learn at the same time = we will learn together). }
{ Ar yr un pryd means simultaneously. }
of the same language - (adj.) cyfiaith
of the same month - (adj.) cyfisol
the same - (adj.) yr un
same - (adv.) unrhyw
sameness - (n.) unrhywiaeth [mf.]
sanatorium - (n.) iechydfa [iechydfeydd, f.]
sanctification - (n.) sancteiddhad (sancteiddiad) [m.]
sanctify - (v.) sancteiddio [sancteiddi-]
sanctity - (n.) sancteiddrwydd [m.]
sanctuary - (n.) addoldy [addoldai, m.], cafell [-au, f.], cysegr [-au, -oedd, m.], seintwar [f.]
sand - (n.) tywod [m.]
bank of sand - (n.) traethell [-au, f.]
catch sand eels - (v.) llymrieita [llymrieit-]
grain of sand - (n.) tywodyn [tywod, m.]
sand bar - (n.) traethell [-au, f.]
sand eel - (n.) llymri%en [llymri%aid, f.]
sandal - (n.) sandal [-au, m.]
sandbank - (n.) traethell [-au, f.]
sandstone - (n.) tywodfaen [m.]
sandwich - (n.) brechdan [-au, f.]
sandy - (adj.) tywodlyd (tywodog)
sanguinary - (adj.) gwaedlyd
sanitary - (adj.) iechydol
sanitation - (n.) iechydiaeth [f.]
sap - (n.) nodd [-ion, -au, m.], sudd [-ion, m.], sug [-ion, m.], sugn [m.]
sapphire - (n.) saffir [m.]
sappy - (adj.) gordeimladwy, noddlyd
sarcasm - (n.) coegni [m.], gwatwareg [f.]
sarcastic - (adj.) coeglyd, crafog
sargeant - (n.) rhingyll [-iaid, m.]
satellite - (n.) adblaned [-au, f.]
satire - (n.) dychan [-au, m.], dychan.gerdd [-i, f.], gogan [f.], gwatwareg [f.]
satirical poem - (n.) dychan.gerdd [-i, f.]
satirist - (n.) dychanwr [dychanwyr, m.], goganwr [goganwyr, m.]
satirize - (v.) goganu [gogan-]
satisfaction - (n.) boddhad [m.]
satisfactory - (adj.) boddhaol
satisfied - (adj.) digonol, diwall
satisfy - (v.) boddhau [bodd- &hau], boddio [boddi-], bodloni [bodlon-], digoni [digon-], diwallu [diwall-]
satisfying - (adj.) digonol
saturate - (v.) trwytho [trwyth-]
Saturday - (n.) Dydd Sadwrn
Saturday night - (n.) Nos Sadwrn
Saturn - (n.) Sadwrn [Sadyrnau, mf.]
sauce - (n.) saws [-iau, m.]
saucepan - (n.) sosban [sosbenni, -nau, f.]
saucer - (n.) soser [-i, f.]
sausage - (n.) selsig [-od, f.]
savage - (adj.) anwar [anwar- &adj], anwaraidd, barbaraidd, egr, ffyrnig, gwyllt [pl. -ion; gwyllt- &adj], milain, mileinig
{ Anwar is "uncivilized (uncivilised)". }
{ Anwaraidd is "like a savage". }
{ Gwyllt is the word closest to the English word
"wild" in the sense of "gwylltio" (to be mad), "gyrru'n wyllt"
(drive recklessly) and also "bywyd gwyllt" (wildlife) and "tir
gwyllt" (wilderness). }
savage - (n.) anwar (anwarddyn) [-iaid, m.]
savageness - (n.) mileindra [m.]
save - (prep.) namyn, ond, oni (onid)
save - (v.) achub [achub-], arbed [arbed-; 3.s. arbed, erbyd*; 2.s.imp. arbed], cadw [cadw-; 3.s. ceidw; 2.s.imp. cadw], cynilo [cynil-], gwaredu (gwared) [gwared-; 3.s. gwared, gweryd*; 2.s.imp. gwared], iacha/u [iach- &a/u], safio [safi-], sbario [sbari-]
{ Arbed is "save" when you save someone's life. }
{ Safio is a blatant borrowing from English. }
saved - (adj.) cadwedig
saving - (adj.) achubol, arbedol
saving - (n.) achubiaeth [-au, f.]
savings - (n.) cynilion [pl.]
savior (saviour) - (n.) achubwr [-au, m.], achubydd [-ion, m.], arbedwr [arbedwyr, m.], ceidwad [ceidwaid, m.], gwaredwr [gwaredwyr, m.], gwaredydd [-ion, m.], iachawdwr [iachawdwyr, m.]
savor (savour) - (v.) archwaethu [archwaeth-], sawru [sawr-]
savory (savoury) - (adj.) amheuthun, blasus, sawrus
saw - (n.) llif [-iau, -ion, f.]
saw - (v.) llifio [llifi-]
sawyer - (n.) llifiwr [llifwyr, m.]
Saxon - (n.) Sais [Saeson, m.]
say - (v.) dweud (deud; dywedyd) [dywed-, dweud-, deud-; 3.s. & 2.s.imp. dywed]
{ "Dweud" is the common written form; "deud" is what is often spoken.
The rather archaic literary form is "dywedyd". }
say about - (v.) dweud am
say to - (v.) dweud wrth, meddaf wrth
that is to say - (adv.) nid amgen
that is to say - (conj.) sef
say {to} - (v.) meddaf [medd-; 3.s. medd]
saying - (n.) dywediad [-au, m.], ymadrodd [-ion, m.]
scab - (n.) crachen [crach, f.], cramen [-nau, f.]
scabbard - (n.) gwain [gweiniau, f.]
scabby - (adj.) crach
scale - (n.) graddfa [graddfeydd, f.], tafl [-au, f.]
turn scale - (v.) mantoli [mantol-]
scale - (v.) cennu [cenn- &1, cen- &2+]
scales - (n.) cen [coll.], tafol [f.]
pair of scales - (n.) clorian [-nau, mf.]
scaly - (adj.) cennog
scandal - (n.) drygair [drygeiriau, m.]
scandalous - (adj.) tramgwyddus
scansion - (n.) corfaniaeth [f.]
scar - (n.) craith [creithiau, f.]
scarce - (adj.) prin [pl. -ion; prin- &adj]
grow scarce - (v.) prinhau [prin- &hau]
make scarce - (v.) prinhau [prin- &hau]
scarcely - (adv.) prin
scarceness - (n.) prinder (prindra) [m.]
scarcity - (n.) drudaniaeth [f.], prinder (prindra) [m.]
scare - (v.) rhusio [rhusi-], tarfu [tarf-; 3.s. teirf*; 2.s.imp. tarf]
scarecrow - (n.) bwbach [-od, m.], bwgan [-od, m.]
scarify - (v.) ysgraffinio [ysgraffini-]
scarlet - (adj.) ysgarlad
scathing - (adj.) deifiol
scatter - (v.) chwalu [chwal-; 3.s. & 2.s.imp. chwa+l], gwasgaru [gwasgar-; 3.s. gwesgyr*, gwasgar; 2.s.imp. gwasgar], tarfu [tarf-; 3.s. teirf*; 2.s.imp. tarf], ymwasgaru [ymwasgar-]
scattered - (adj.) gwasgaredig, gwasgarog
scattered - (adv.) ar wasgar
scatterer - (n.) chwalwr [chwalwyr, m.], gwasgarwr [gwasgarwyr, m.]
scavenge - (v.) carthu [carth-]
scavenger - (n.) carthwr [carthwyr, m.]
scene - (n.) golygfa [golygfeydd, f.]
scenery - (n.pl.) golygfa [golygfeydd, f.]
scent - (n.) adrywedd [m.], arogl [-au, -euau, -euon, m.], trywydd [m.]
scent - (v.) arogleuo (arogli) [arogleu-, arogl-], arogli (arogleuo) [arogl-, arogleu-]
scepter (sceptre) - (n.) teyrnwialen [teyrnwiail, f.]
sceptic - (n.) sgeptig [m.]
{ Sgeptig is a crass borrowing from English. }
sceptical - (adj.) sgeptigol
{ Sgeptigol is a crass borrowing from English. }
schedule - (n.) atodlen [-ni, f.]
scheme - (n.) sga+m [sgamiau, f.]
scheme - (v.) sgamio [sgami-]
schism - (n.) rhwyg [-iadau, -au, m.], ymraniad [-au, m.]
scholar - (n.) ysgolhaig [ysgolheigion, m.], ysgolor [-ion, m.]
Welsh scholar - (n.) Cymreigydd [-ion, m.]
scholarly - (adj.) academig (academaidd), ysgolheigaidd
scholarship - (n.) ysgolheictod [-au?, m.], ysgoloriaeth [-au, f.]
school - (n.) ysgol [-ion, f.]
nursery school - (n.) ysgol feithrin
schoolhouse - (n.) ysgoldy [ysgoldai, m.]
schooling - (n.) ysgol [-ion, f.]
schoolman - (n.) ysgolwr [ysgolwyr, m.]
schoolmaster - (n.) ysgolfeistr [-i, -iaid, m.]
schoolmistress - (n.) ysgolfeistres [-au, f.]
schoolroom - (n.) ysgoldy [ysgoldai, m.]
science - (n.) gwyddoniaeth [f.], gwyddor [-ion, -au, f.]
natural sciences - (n.) anianaeth [f.]
scientific - (adj.) gwyddonol
scientist - (n.) gwyddonydd [-ion, m.]
scintilla - (n.) rhithyn [rhithiau, m.]
scintillate - (v.) serennu [serenn- &1, seren- &2+]
scion - (n.) impyn [impiau, m.]
scissors - (n.) siswrn [sisyrnau, m.]
scoff - (n.) gwawd [m.]
scoff - (v.) gwawdio [gwawdi-]
scoffer - (n.) gwatwarwr [gwatwarwyr, m.], gwawdiwr [gwawdwyr, m.]
scoffing - (adj.) gwatwarus
scold - (n.) cecren [-nod, f.]
scold - (v.) cymhennu [cymhenn- &1, cymen- &2+], difri%o [difri%-], dwrdio [dwrdi-], tafodi [tafod-], ymgeinio [ymgeini-]
scoop - (v.) cafnio (cafnu) [cafni-, cafn-]
scorch - (v.) crasu [cras-], deifio [deifi-], greidio [greidi-], llosgi [llosg-; 3.s. llysg]
scorching - (adj.) chwilboeth, deifiol
score, six - (adj.) chweugain
scorn - (n.) dirmyg [m.], diystyrwch [m.], gwawd [m.]
scorn - (v.) dirmygu [dirmyg-]
scorned - (adj.) dirmygedig
scorpion - (n.) ysgorpion [-au, m.]
Scot - (n.) Albanwr [Albanwyr, m.], Ysgotyn [Ysgotiaid, m.]
Scotchman - (n.) Ysgotyn [Ysgotiaid, m.]
Scotland - (prop.n.) Yr Alban, yr Alban
scoundrel - (n.) adyn [-od, m.], anfadwr [anfadwyr, m.], dihiryn (dyhiryn) [dihirod, dyhirod, m.]
scour - (v.) ysgwrio [ysgwri-]
scourge - (n.) fflangell [-au, f.], ffrewyll [-au, f.]
scourge - (v.) fflangellu [fflangell-], ffrewyllu (ffrewyllio) [ffrewyll-, ffrewylli-]
scouring - (n.) ysgwrfa [f.]
scout - (n.) fforiwr [fforwyr, m.], herwr [herwyr, m.]
scout - (v.) fforio [ffori-], herwa [herw-], wfftio [wffti-]
scowl - (n.) cilwg [cilygon, m.], cuwch [cuchiau, m.], gwg [m.]
scowl - (v.) cibo [cib-], cuchio [cuchi-], gwgu [gyg-]
scowling - (adj.) cibog, cuchiog
scramble - (n.) ciprys [-au, m.], ymgiprys [m.]
scramble - (v.) ciprys [ciprys-], ymgiprys [ymgiprys-]
scrap - (n.) brib [-ys, m.], dernyn [-nau, m.]
scrape - (.) ysgrafellu [ysgrafell-]
scrape - (v.) crafu [craf-; 3.s. & 2.s.imp. craf]
scraper - (n.) crafwr [crafwyr, m.], ysgrafell [-od, -i, f.]
scrapings - (n.) creifion [pl.]
scraps - (n.) atbor [-ion, m.], manion [pl.]
scratch - (n.) crafiad [-au, m.]
scratch memory - (n.) cof dros dro
scratch - (v.) cosi [cos-], crafu [craf-; 3.s. & 2.s.imp. craf], cripio [cripi-]
scream - (n.) diasbad [-au, f.], gwawch [-iau, f.], ysgrech [-feydd, f.]
scream - (v.) gwawchio [gwawchi-], ysgrechain (ysgrechin) [ysgrech-]
screech - (n.) sgrech [f.]
screw - (n.) ysgriw [-iau, f.]
screw - (v.) nydd-droi [nydd-dro- &i], ysgriwio [ysgriwi-]
scribe - (n.) ysgrifennydd [ysgrifenyddion, m.]
scrimp - (v.) crintachu [crintach-]
scrip - (n.) ysgrepan [-au, f.]
scriptural - (adj.) ysgrythurol
scripture - (n.) ysgrythur [-au, f.]
scripturist - (n.) ysgrythurwr [ysgrythurwyr, m.]
scrotum - (n.) sgrotwm [m.]
scrub - (v.) sgrwbio [sgrwbi-], ysgrwbio [ysgrwbi-], ysgwrio [ysgwri-]
scrutinize (scrutinise) - (v.) craffu [craff-; 3.s. & 2.s.imp. craff]
scrutiny - (n.) chwilfa [chwilfeydd, f.]
sculptor - (n.) cerflunydd [cerflunwyr, m.]
sculpture - (n.) cerfluniaeth [f.], cerfwaith [m.]
scum - (n.) ysgum [m.]
scurf - (n.) cen [coll.], crest [m.]
scurf - (v.) cennu [cenn- &1, cen- &2+]
scurfy - (adj.) cennog
scythe - (n.) pladur [-iau, f.]
scythe - (v.) pladuro [pladur-]
sea - (n.) aig (eigiau) [f.], gweilgi [f.], mo+r [moroedd, m.]
{ Aig for "sea" or "ocean" is an erroneous term. }
Dead Sea - (prop.n.) Y Mo+r Marw
go by sea - (v.) mordwyo [mordwy-]
main sea - (n.) cefnfor [-oedd, m.], cyfanfor [-oedd, m.]
Mediterranean Sea - (prop.n.) Mo+r y Canoldir, Y Mo+r Canoldir
Red Sea - (prop.n.) Y Mo+r Coch
sea-calf - (n.) morlo [-i, m.]
sea-gull - (n.) gwylan [-od, f.]
seal - (n.) morlo [-i, m.], se+l [seliau, selau, f.]
seal - (v.) selio [seli-]
seam - (n.) gwni%ad [-au, m.], gwrym [-iau, m.], haen [-au, f.]
seaman - (n.) morwr [morwyr, m.]
seamanship - (n.) llongwriaeth [f.], morwriaeth [f.]
seamed - (adj.) rhychog
seamstress - (n.) gwniadwraig [gwniadwragedd, f.], gwniadyddes [-au, f.], gwniyddes [-au, f.]
sear - (adj.) crin [pl. -ion], gwyw
sear - (v.) serio [seri-]
search - (n.) chwilfa [chwilfeydd, f.], ymchwil [m.]
search - (v.) chwilio [chwili-]
searcher - (n.) chwiliwr [chwilwyr, m.]
seashore - (n.) beiston [-nau, f.], tywyn [-nau, m.]
season - (n.) pryd [-iau, m.], tymor [tymhorau, m.], tymp [m.]
{ Pryd denotes "the right time", so "yn ei bryd" would be
"in its season", i.e., "when it is ready". }
{ Tymor is the kind of season that comes four per year. }
seasonable - (adj.) tymhoraidd
seat - (n.) cadair [cadeiriau, f.], eisteddfa [eisteddfeydd, -+u, f.], eisteddle [-oedd, m.], mainc [meinciau, f.], se+t [seti, f.], sedd [-au, f.]
mercy seat - (n.) trugareddfa [f.]
seat - (v.) eistedd [eistedd-; 3.s. & 2.s.imp. eistedd], seddi [sedd-]
seaweed - (n.) gwymon [m.]
secede - (v.) gwrthgilio [gwrthgili-]
seceder - (n.) gwrthgiliwr [gwrthgilwyr, m.]
secluded - (adj.) neilltuedig
seclusion - (n.) achudd [m.], neilltuaeth [f.]
second - (adj.) ail
a second time - (adv.) ail, eilwaith
female second cousin - (n.) cyfyrderes [-au, f.]
second chewing - (n.) atgno [-au, -eau, -eon, m.], atgnofa [atgnofeydd, f.]
second cousin - (n.) cyfyrder [cyfyrdyr, m.]
second growth - (n.) atwf [atyfion, m.]
second milk - (n.) adflith [-ion, m.], armel [m.]
second name - (n.) adenw [-au, m.]
second - (n.) amrantiad [-au, m.], eiliad [-au, mf.]
second - (v.) eilio [eili-]
second-hand - (adj.) ail-law
secondary accent - (n.) adacen [-ion, f.]
seconder - (n.) eiliwr [eilwyr, m.]
secrecy - (n.) dirgelwch [dirgelychau, m.]
secret - (adj.) argel, cyfrin, cyfrinachol, dirgel [dirgel- &adj], dirgeledig
{ Cyfrin is something being kept secret or arcane. }
{ Dirgel is secret in the sense of hidden; "yn y dirgel" is
secretly, in the sense of out of sight. }
secret place - (n.) argel [-ion, mf.]
secret - (n.) cwnsel [-au, -oedd, -i, m.], cyfrinach [-au, f.], dirgel [-ion, m.], dirgelwch [dirgelychau, m.]
secretary - (n.) ysgrifennydd [ysgrifenyddion, m.], ysgrifennyddes [-au, f.]
secretaryship - (n.) ysgrifenyddiaeth [f.]
secrete - (v.) dirgelu [dirgel-]
{ Dirgelu is secrete in the sense of hiding away. }
sect - (n.) enwad [-au, m.], sect [-au, f.]
sectarian - (adj.) enwadol, sectyddol
sectarian - (n.) enwadwr [enwadwyr, m.]
sectarianism - (n.) enwadaeth [f.], sectyddiaeth [f.]
section - (n.) adran [-nau, f.], dosran [-nau, f.]
secular - (adj.) bydol
secure - (adj.) diogel, sicr [sicr- &adj], ysgafala
secure - (n.) sicr.hau [sicr- &hau]
secure - (v.) diogelu [diogel-], sicrhau [sicr- &hau]
security - (n.) diogelwch [m.]
sedge - (n.) hesgen [hesg, f.]
{ Hesgen is the kind of rush that grows along a river bank. }
sediment - (n.) gwaddod [-ion, m.], rhwd [m.]
deposit sediment - (v.) gwaddodi [gwaddod-], gwaelodi [gwaelod-]
sediment - (n.pl.) gwaelod [-ion, m.]
seduce - (v.) llithio [llithi-]
see - (n.) esgobaeth [-au, f.]
see again - (v.) adweled [adwel-]
see to it - (v.) ymorol [ymorol-]
see - (v.) canfod [can- &fod], gweld (gweled) [gwel-; 3.s. gwe+l, gwy+l; 2.s.imp. gwe+l]
{ Canfod is "discern" or "discover", something for which
someone might say "see" in English. }
{ Gweld is what you do by looking. }
seed - (n.) had [-au, m. & coll.], hedyn [hadau, m.]
run to seed - (v.) ehedeg [ehed-], hedeg [hed-]
seed - (v.) hadu [had-]
seed-corn - (n.) hadyd [m.]
seek - (v.) argeisio [argeisi-], ceisio [ceisi-; 3.s. & 2.s.imp. cais], ymofyn [ymofynn- &1, ymofyn- &2+], ymorol [ymorol-]
seek a husband - (v.) gwra [gyr-]
seek a wife - (v.) gwreica [gwreic-]
seek forgiveness - (v.) dadolwch (dadolychu) [dadolych-]
seeker - (n.) ceisiedydd [-ion, m.], ceisiwr [ceiswyr, m.]
seem - (v.) ymddan.gos (ymddangos) [ymddangos-; 3.s. ymddengys; 2.s.imp. ymddangos]
seeming - (adj.) ymddan.gosiadol
seemliness - (n.) gweddeidd-dra [m.]
seemly - (adj.) cymon, gweddaidd, gweddus
seen - (adj.) gweledig
seer - (n.) gweledydd [-ion, m.]
seethe - (v.) berwi [berw-]
seething - (adj.) berw
seething - (n.) berw [-on, m.]
segregate - (v.) didoli (didol) [didol-]
segregation - (n.) didoliad [-au, m.]
seize - (adj.) amwyn
seize the opportunity - (v.) achub y cyfle
seize - (v.) achub [achub-], ymafael (ymaflyd, ymaelyd) [ymafael-, ymafl-; 3.s. ymafael, ymeifl; 2.s.imp. ymafael]
seldom - (adj.) anfynych
seldom - (adv.) anaml
select - (adj.) dethol
select - (v.) dethol [dethol-], dewis [dewis-]
selection - (n.) detholiad [-au, detholion, m.]
selections - (n.) pigion [coll.]
self - (pron.) hun, hunan [hunain]
deny self - (v.) hunanymwadu [hunanymwad-]
self- - (pfx.) hunan-
self-conceit - (n.) hunan-dyb [m.]
self-denial - (n.) hunanymwadiad [m.]
self-government - (n.) ymreolaeth [f.]
self-loving - (adj.) hunan.gar
self-murder - (n.) hunanladdiad [-au, m.]
selfish - (adj.) hunan.gar, hunanol
selfishness - (n.) hunan.garwch [m.], hunanoldeb [m.]
sell - (v.) gwerthu [gwerth-; 3.s. & 2.s.imp. gwerth]
sell by auction - (v.) arwerthu [arwerth-]
seller - (n.) gwerthwr [gwerthwyr, m.]
selvedge - (n.) ymylwe [f.]
semantics - (n.) semanteg [f.]
semibreve - (n.) bannig [banigion, m.]
seminary - (n.) addysgfa [-oedd, addysgfeydd, f.]
semiquaver - (n.) atgrychyn [-nau, m.]
semitone - (n.) hanner to+n
senate - (n.) senedd [-au, f.]
senator - (n.) seneddwr [seneddwyr, m.]
senatorial - (adj.) seneddol
send - (v.) anfon [anfon-; 3.s. enfyn; 2.s.imp. anfon], danfon [danfon-; 3.s. denfyn; 2.s.imp. danfon], gyrru [gyrr- &1, gyr- &2+]
{ Anfon is identical in meaning to "danfon" and "gyrru". }
{ Danfon is identical in meaning to "anfon" and "gyrru". }
{ Gyrru is identical in meaning to "anfon" and "danfon". }
send to - (v.) anfon at
sender - (n.) gyrrwr (gyrriedydd) [gyrwyr, m.]
sending - (n.) anfoniad [-au, m.]
sensation - (n.) teimlad [-au, m.]
sense - (n.) callineb [m.], pwyll [m.], synnwyr [synhwyrau, m.], ymdeimlad [m.], ystyr [-on, fm.]
lose one's senses - (v.) amhwyllo [amhwyll-]
sense of hearing - (n.) clyw [m.]
sense of smell - (n.) arogledd [m.], arogliad [m.]
wrong sense - (n.) camystyr [-on, m.]
senseless - (adj.) dienaid, disynnwyr
sensibility - (n.) teimladrwydd [m.]
sensible - (adj.) call, synhwyrol
sensibleness - (n.) synwyroldeb [m.]
sensitive - (adj.) teimladwy, tenau [pl. teneuon]
sent - (adj.) anfonedig
sentence - (n.) barn [-au, f.], brawddeg [-au, f.], dedfryd [-au, -on, f.]
{ Barn is the kind of sentence that is passed in a court. }
{ Brawddeg is a grammatical sentence. }
{ Dedfryd is the kind of sentence passed down by a jury. }
construct sentences - (v.) brawddegu [brawddeg-]
sentence - (v.) dedfrydu [dedfryd-]
sentimental, overly - (adj.) gordeimladwy
sentinel - (n.) gwyliedydd [-ion, m.], gwyliwr [gwylwyr, m.]
separate - (v.) didoli (didol) [didol-], dosrannu [dosrann- &1, dosran- &2+], gwahanu [gwahan-], neilltuo [neilltu-], ymrannu [ymrann- &1, ymran- &2+], ymwahanu [ymwahan-], ysgar [ysgar-], ysgaru [ysgar-]
separated - (adj.) neilltuedig
separately - (adv.) ar waha+n
separation - (n.) didoliad [-au, m.], neilltuad [m.], neilltuaeth [f.], ysgariad [-au, m.], ysgariaeth [f.]
separatist - (n.) ymwahanwr [ymwahanwyr, m.]
septangle - (n.) seithongl [-au, f.]
September - (n.) Medi [m.]
sepulchre - (n.) bedd [-au, -i, m.], beddrod [-au, m.]
sequence - (n.) olyniaeth [f.]
seraph - (n.) seraff [-iaid, m.]
serene - (adj.) araul
serenity - (n.) areulder (areuledd) [m.]
series - (n.) cyfres [-i, -au, f.]
serious - (adj.) difrifol, o ddifrif, prudd, prysur, sobr
{ O ddifrif means you're serious about something. }
{ Difrifol is serious for example when you have a serious
injury. }
seriousness - (n.) difrif [m.], difrifwch (difrifoldeb) [m.]
sermon - (n.) pregeth [-au, f.]
serpent - (n.) sarff [seirff, f.]
servant - (n.) gwas [gweision, m.], gwasanaethwr [gwasanaethwyr, m.], gwasanaethydd [-ion, m.], gweinidog [-ion, m.]
serve - (v.) gwasanaethu [gwasanaeth-], gweini [gweinydd-]
serve as clerk - (v.) clercio [clerci-]
service - (n.) gwasanaeth [-au, m.], gweinidogaeth [-au, f.]
be in service - (v.) gweini [gweinydd-]
engage in service - (v.) cyflogi [cyflog-]
religious service - (n.) addoliad [-au, m.]
serviceable - (adj.) gwasanaethgar
servicee - (n.) oedfa (odfa) [-on, f.]
servile - (adj.) adlaw, gwasaidd
servility - (n.) gwaseidd-dra [m.]
servitude, penal - (n.) penyd-wasanaeth [m.]
session - (n.) eisteddfod [-au, f.], eisteddiad [-au, m.], sesiwn [sesiynau, f.]
{ An eisteddfod is a Welsh cultural festival. The principal
eisteddfod is the Eisteddfod Genedlaethol Frenhinol Cymru, the Welsh
National Royal Eisteddfod, which takes place annually in August. }
set - (adj.) nodedig
set apart - (v.) neilltuo [neilltu-]
set army in array - (v.) byddino [byddin-]
set his mind to - (v.) rhoi ei fryd ar
set in order - (v.) cyweirio [cyweiri-]
set on - (v.) annos [annos-], hysian (hysio) [hysi-]
{ Annos means to set something like a dog on someone. }
set type - (v.) cysodi [cysod-]
well set - (adj.) cydnerth
set - (n.) set [-iau, f.]
set - (v.) cyfleu [cyfle-], gosod [gosod-; 3.s. gesyd; 2.s.imp. gosod], machlud (machludo) [machlud-]
setback - (n.) tafliad [-au, m.]
setter - (n.) adargi [adargwn, m.]
setting - (n.) machlud [-iadau, m.], machludiad [-au, m.]
settle - (n.) setl [-au, f.], ysgri+n [ysgriniau, f.]
settle - (v.) anheddu [anhedd-], cartrefu [cartref-], gwaelodi [gwaelod-], gwastata/u [gwastat- &a/u], gwladychu [gwladych-], sefydlu [sefydl-], setlo [setl-], ymsefydlu [ymsefydl-]
settlement - (n.) gwladfa [gwladfeydd, f.], gwladychfa [-oedd, f.], trefedigaeth [-au, f.]
settler - (n.) gwladychwr [gwladychwyr, m.], ymsefydlwr [ymsefydlwyr, m.]
settles - (adj.) sefydlog
seven - (adj.) saith
sevenfold - (adj.) seithblyg
seventh - (adj.) seithfed
several - (adj.) amryw
severe - (adj.) aethus, caled [pl. -ion; calet- &adj], chwerw [chwerw- &adj], dygn, egr, gerwin, hallt [pl. heilltion], llym [f. llem; pl. -ion; llym- &adj], tost
severity - (n.) gerwindeb (gerwinder) [m.], llymder [m.], toster [m.]
Severn - (prop.n.) Hafren [f.]
sew - (v.) gwni%o [gwni%-]
sewer - (n.) carthffos [-ydd, f.]
sewing - (n.) gwni%ad [-au, m.]
sex - (n.) rhyw [-iau, mf.], ystlen [-i, f.]
sexton - (n.) clochydd [-ion, m.]
sexual - (adj.) rhywiol
shackle - (n.) gefyn [-nau, m.], hual [-au, m.], llyffethair [llyffetheiriau, f.]
shackle - (v.) gefynnu [gefynn- &1, gefyn- &2+], hualu [hual-], llyffetheirio [llyffetheiri-]
shackled - (adj.) hualog
shade - (n.) arlliw [-iau, f.], cysgod [-au, -ion, m.], gw+er [m.]
{ Arlliw is a colo(u)r cast, so this is a shade of
meaning, or a flavo(u)r ("heb arlliw o" -- "with no hint of"). }
{ Cysgod is shadow, so shade from the sun. }
shade - (v.) cysgodi [cysgod-]
shadow - (n.) cysgod [-au, -ion, m.]
shadow - (v.) cysgodi [cysgod-]
shady - (adj.) cysgodol
shaggy - (adj.) blewog
shake - (n.) ysgydwad [m.]
shake violently - (v.) ysgytio [ysgyti-]
shake - (v.) cysgogi [cysgog-], siglo [sigl-], ysgegio (ysgegian) [ysgegi-], ysgwyd [ysgydw-; 3.s. & 2.s.imp. ysgwyd]
shaking - (n.) cyffryd [m.], ysgydwad [m.]
shaky - (adj.) sigledig, simsan
shallow - (adj.) bas [pl. bais, beis]
sham - (adj.) ffug
sham - (n.) ffug [-ion, m.]
sham - (v.) cogio [cogi-], ffuantu [ffuant-]
shame - (n.) achlod [mf.], cardd [m.], cywilydd [m.], gwaradwydd [-iadau, m.], gwarth [m.], gwarthrudd [m.]
for shame - (interj.) wfft
shame on him! - (interj.) yr achlod iddo!
shame - (v.) cywilyddio [cywilyddi-], gwaradwyddo [gwaradwydd-], gwarthruddo [gwarthrudd-]
shameful - (adj.) anniwarth, cywilyddus, gwaradwyddus, gwarthus
shank - (n.) coes [-au, f.], esgair [esgeiriau, f.], hegl [-au, f.]
shape - (n.) ffurf [-iau, f.]
shape - (v.) llunio [lluni-]
shapeless - (adj.) annelwig
shapely - (adj.) addfain, lluniaidd
share - (n.) cyfran [-nau, f.], dogn [-au, m.], sia+r [f.]
share - (v.) rhannu [rhann- &1, rhan- &2+; 3.s. & 2.s.imp. rhan], siario [siari-]
shareholder - (n.) cyfranddaliwr [cyfranddalwyr, m.]
sharer - (n.) rhannwr [rhannwyr, m.]
sharp - (adj.) awchlym, awchus, blaenllym, chwerw [chwerw- &adj], cyfallwy, egr, ffel, llym [f. llem; pl. -ion; llym- &adj], miniog, tost
sharp bend - (n.) bachdro [-eau, -eon, m.]
sharp-eyed - (adj.) llygadog
sharp-sighted - (adj.) llygatraff
sharpen - (v.) awchlymu [awchlym-], blaenllymu [blaenllym-], hogi [hog-], llymhau [llym- &hau], llymu [llym-], minio [mini-]
sharpness - (n.) llymder [m.]
shatter - (v.) chwilfriwio [chwilfriwi-], dryllio [drylli-]
shattered - (adj.) brwyd, candryll
shave - (v.) eillio [eilli-]
shaver - (n.) eilliwr [eillwyr, m.]
shawl - (n.) sio+l [siolau, f.]
she - (pron.) hi, hyhi
{ Hyhi is an emphatic word for "she". }
she also - (pron.) hithau
she-ass - (n.) asen [-nod, f.], mules [-au, f.]
she-bear - (n.) arthes [-au, f.]
she-devil - (n.) cythreules [-au, f.]
she-mull - (n.) mules [-au, f.]
sheaf - (n.) ysgub [-au, f.]
sheaf of corn - (n.) aberthged [f.]
{ Aberthged is specifically the sheaf of corn used in the
Gorsedd ceremony. }
shear - (v.) cneifio [cneifi-], gwelleifio [gwelleifi-]
shearer - (n.) cneifiwr [cneifwyr, m.]
shearing - (n.) cnaif [cneifion, cneifiau, m.]
shears - (n.) gwellau (gwellaif) [gwelleifiau, m.]
sheath - (n.) gwain [gweiniau, f.]
sheathe - (v.) gweinio [gweini-]
sheaves, heap of corn - (n.) beisgawn [-au, f.]
shed - (n.) cut [-iau, m.], penty [pentai, m.]
shed - (v.) bwrw [bwri-; 2.s.imp. bwrw, bwra], colli [coll-; 3.s. cyll; 2.s.imp. coll], dihidlo [dihidl-], tywallt [tywallt-]
sheep - (n.) dafad [defaid, f.]
flock of sheep - (n.) cail [ceiliau, f.]
sheep walk - (n.) ffridd [-oedd, f.]
sheep with young - (n.) mamog [-iaid, -ion, f.]
sheepfold - (n.) cail [ceiliau, f.]
sheet - (n.) cynfas [-au, fm.], llen [-ni, f.]
balance sheet - (n.) mantolen [-ni, f.]
canvas sheet - (n.) llywionen [f.]
winnowing sheet - (n.) nithlen [-ni, f.]
shekel - (n.) sicl [-au, m.]
shelf - (n.) astell [estyll, ystyllod, f.], silff [-oedd, f.], ysgafell [-au, f.]
shell - (n.) cibyn [-nau, m.], cogwrn [cogyrnau, cegyrn, m.], cragen [cregyn, f.], masgl [-au, m.], plisgyn [plisg, m.]
shell - (v.) masglo (masglu) [masgl-], plisgo [plisg-]
shelter - (n.) clydwch (clydwr) [m.], cuert [m.], cwfert [m.], cyfarchwel (cyfarchwyl) [m.], cysgod [-au, -ion, m.], diddosrwydd [m.], gwasgod [m.], lloches [-au, f.]
shelter - (v.) achlesu [achles-], cysgodi [cysgod-], diddosi [diddos-], llechu [llech-], llochesu [lloches-], ymochel (ymochelyd) [ymochel-]
sheltered - (adj.) clyd [f. cled], cysgodol, diddos
sheltering - (adj.) achlesol
shepherd - (n.) bugail [bugeiliaid, m.]
shepherd - (v.) bugeilio (bugeila) [bugeili-]
shepherdess - (n.) bugeiles [-au, f.]
sheriff - (n.) sirydd (siryf) [-ion, m.]
shield - (n.) aes [f.], astalch [estylch, f.], tarian [-au, f.]
shift for oneself - (v.) ymdaro [ymdar-]
shiftless - (adj.) didoreth
shilling - (n.) swllt [sylltau, m.]
ten shillings - (n.) chweugain [chweugeiniau, m.]
shin - (n.) crimog [-au, f.], crimp [-iau, -au, m.]
shine - (v.) disgleirio [disgleiri-], heulo [heul-], llewyrchu [llewyrch-], tywynnu [tywynn- &1, tywyn- &2+]
{ Heulo is shine in the way the sun does. }
shine forth - (v.) ymddisgleirio [ymddisgleiri-]
shine on - (v.) tywynnu ar
shingles - (n.) eryr [-od, m.]
shining - (adj.) claer
shiny - (adj.) gloyw [pl. -on]
ship - (n.) llong [-au, f.]
shippon - (n.) beudy [beudai, -au, m.], glowty [glowtai, m.]
shipwreck - (n.) llongddrylliad [-au, m.]
shipwreck - (v.) llongddryllio [llongddrylli-]
shire - (n.) sir [-oedd, f.]
shirk - (v.) osgoi [osgo-]
{ "Osgoi" is accented on the final syllable, in contrast to the normal
rule. }
shirt - (n.) crys [-au, m.]
shit - (v.) cachu [cach-]
shiver - (n.) ias [-au, f.], yfflyn [yfflon, m.], ysgryd [m.], ysgwr [ysgyrion, m.]
shiver - (v.) crynu [cryn-; 3.s. & 2.s.imp. cry+n, cryn], ysgrythu [ysgryth-], ysgrytian [ysgryti-]
shivering - (adj.) rhynllyd
shivering - (n. & adj.) cry+n [crynion, m.]
shivering - (n.) achre [m.], cryd [-iau, m.], cryndod [m.], rhyndod [m.]
shivery - (adj.) anwydog (anwydus)
shoal - (n.) aig (eigiau) [f.], basle [-oedd, m.], haig [heigiau, f.]
shoal - (v.) heigio [heigi-]
shock - (n.) aeth [-au, m.], sioc [-iau?, m.], ysgytiad [-au, m.]
shock - (v.) ysgytio [ysgyti-]
shocking - (adj.) aethus, echrydus, echryslon
shoe - (n.) archen [f.], archenad [m.], esgid [-iau, f.]
take off shoes - (v.) diarchenu [diarchen-]
shoe - (v.) pedoli [pedol-]
{ Pedoli is specifically to shoe a horse. }
shoehorn - (n.) sesbin [m.], siasbi [m.], siesbin [m.]
shoemaker - (n.) crydd [-ion, m.]
shoemaking - (n.) cryddiaeth [f.]
shoot - (n.) blaguryn [blagur, m.], impyn [impiau, m.]
shoot - (v.) egino [egin-], hodi [hod-], impio [impi-], saethu [saeth-]
{ Egino is the kind of shooting that a plant does. }
shooter - (n.) saethwr [saethwyr, m.], saethydd [-ion, m.]
shop - (n.) maelfa [-oedd, f.], masnachdy [masnachdai, m.], siop [-au, f.]
shop - (v.) siopa [siop-; 3.s. & 2.s.imp. siopa]
shopkeeper - (n.) siopwr [siopwyr, m.]
shopman - (n.) siopwr [siopwyr, m.]
shore - (n.) glan [-nau, glennydd, f.], traeth [-au, m.]
short - (adj.) anhydwf, byr [f. ber; pl. -ion], cwta [f. cota]
anything short - (n.) pwt [pytiau, m.]
short-lived - (adj.) byr.hoedlog
short-sighted - (adj.) byr ei olwg
shorten - (v.) byr.hau [byr.- &hau], cwtogi [cwtog-]
shorthand - (n.) llaw-fer [f.]
shortly - (adv.) ar fyr o dro, toc
shortness - (n.) byrder (byrdra) [m.]
shot - (n.) ergyd [-ion, f.], saethwr [saethwyr, m.]
should - (v.) dylu [dyl-; {only imp. and plup. forms exist}]
shoulder - (n.) palfais [palfeisiau, f.], ysgwydd [-au, f.]
shoulder - (v.) ysgwyddo [ysgwydd-]
shout - (n.) baniar [banieri, mf.], bloedd [-iau, -iadau, f.], bonllef [-au, f.], disgyr [f.], gryd [m.], gwaedd [-au, f.]
loud shout - (n.) banllef [-au, f.]
shout - (v.) bloeddio (bloeddian) [bloeddi-], gweiddi (gwaeddi) [gweidd-, gwaedd-]
shouter - (n.) bloeddiwr [bloeddwyr, m.]
shove - (n.) gwth [-iau, m.], hergwd [m.], ysgw+d [m.]
shove - (v.) cilgwthio [cilgwthi-], gwthio [gwthi-]
shovel - (n.) rhaw [-iau, rhofiau, f.]
shovel - (v.) rhawio [rhawi-], rhofio [rhofi-]
shovelful - (n.) rhawaid (rhawed) [rhaweidiau, f.]
show - (n.) arddan.gosfa (arddangosfa) [arddangosfeydd, f.], arddan.gosiad (arddangosiad) [-au, m.], siew [-au, f.], sioe [-au, f.]
show pity - (v.) trugarhau [trugar- &hau]
show - (v.) arddan.gos (arddangos) [arddan.gos-; 3.s. ardden.gys; 2.s.imp. arddan.gos], dan.gos (dangos) [dangos-; 3.s. dengys; 2.s.imp. dangos]
shower - (n.) cawod [-ydd, -au, f.]
shower - (v.) cawodi [cawod-]
showery - (adj.) cawodog
shred - (n.) affliw [m.], llarp [-iau, m.]
shreds - (n.) naddion [pl.]
shrew - (n.) cecren [-nod, f.], llyg [-od, f.]
shrewd - (adj.) hirben
shrewmouse - (n.) llyg [-od, f.]
Shrewsbury - (prop.n.) Amwythig
shriek - (n.) ysgrech [-feydd, f.]
shriek - (v.) ysgrechain (ysgrechin) [ysgrech-]
shrievalty - (n.) siryddiaeth [f.]
shrill voice - (n.) meinllais [meinlleisiau, m.]
shrimp - (n.) berdysen [berdys, f.], berdysyn [berdys, m.]
shrimps - (n.) bardas [pl.]
shrink - (v.) crebachu [crebach-], cryddu [crydd-]
shrivel - (v.) crebachu [crebach-]
shroud - (n.) amdo [-eau, m.], amwisg [-oedd, f.], anhudded [m.]
shroud - (v.) amdoi [amdo- &i], amwisgo [amwisg-]
Shrovetide - (n.) Ynyd [m.]
shrunk - (adj.) crebach
shudder - (v.) arswydo [arswyd-], ysgrythu [ysgryth-], ysgrytian [ysgryti-]
shuffle - (v.) siffrwd [siffryd-]
shun - (v.) gochel (gochelyd) [gochel-]
shut - (adj.) caead
shut in - (v.) amga/u [amg- &a/u]
shut - (v.) cau [cae-; 3.s. cae; 2.s.imp. cau, caua, caea]
shuttle - (n.) gwennol [gwenoliaid, f.]
shy - (adj.) anhyderus, cywilyddgar, swil, yswil
shyness - (n.) anhyder [m.], cywilydd [m.], swilder [m.], yswildod [m.]
sick - (adj.) adwythig, afiach, claf [pl. cleifion], clwyfus, gwael [gwael- &adj], sa+l [sal- &adj]
sick person - (n.) claf [cleifion, m.]
sicken - (v.) clafychu [clafych-], gwaelu [gwael-], nychu [nych-]
sickle - (n.) cryman [-au, m.]
sickly - (adj.) afiachus, goachul (gwachul), nychlyd
sickness - (n.) anhwyl [-iau, -iadau, m.], anhwyldeb (anhwylder) [-au, m.], cyfog [m.]
side - (n.) erchwyn [-ion, -nau, mf.], ochr [-au, f.], parwyden [-nau, f.], plaid [pleidiau, f.], tu [m.], ystlys [-au, f.]
{ Ochr is a surface at the edge of something such as the side of a
building, or the side of a chasm, or the side of the bed, presumably
because it is alongside or beside ("wrth ochr") the body of the
object. }
{ Plaid is a side in a dispute, a party (such as a
political party). }
{ Tu is something of which there are probably two, such as
the side of a leaf in a book ("tudalen", "tu" + "dalen", a page), or
a side in a conflict (the sense of "part" which is "tu"), or the
inside or outside ("tu mewn", "tu allan"; when exchanged these leave
you "tu chwith", inside out), this side or the side beyond ("tu
yma", "tu hwnt") and so on. }
both sides - (n.) deutu [m.]
left side - (adj.) aswy
one side - (n.) neilltu [m.]
side by side - (adj.) cyfystlys
side with - (v.) pleidio [pleidi-]
side - (v.) ochri [ochr-]
side-wind - (n.) asgellwynt [-oedd, m.]
sideboard - (n.) seld [-au, f.]
siege - (n.) gwarchae [m.]
sieve - (n.) gogr [-au, m.], hidl [-au, f.], rhidyll [-au, m.]
sieveful - (n.) gograid (gogred) [gogreidiau, m.]
sift - (v.) gogrwn (gogryn; gogrynu) [gogryn-], nithio [nithi-], peillio [peilli-], rhidyllio (rhidyllu) [rhidylli-, rhidyll-]
sifter - (n.) nithiwr [nithwyr, m.]
sigh - (n.) ochenaid [ocheneidiau, f.], uchenaid [ucheneidiau, m.]
sigh - (v.) ochneidio (ocheneidio) [ochneidi-]
sight - (n.) golwg [golygon, mf.], gwelediad [-au, m.], trem [-iau, f.], tremynt [m.]
sightly - (adj.) golygus
sign - (n.) amnaid [amneidiau, f.], argoel [-ion, f.], argoeliad [-au, m.], arwydd (arw+y) [-ion, mf.], munud [-iau, m.]
{ Amnaid is the kind of sign you make to your friend from across
the room. }
{ Argoel is the kind of sign that is a sign of the times. }
{ Argoeliad is the kind of sign that is a sign of the times. }
{ Arwydd is a sign you see by the road, or a sign of the
times. }
{ Munud is a signal you make with your head to your
accomplice. }
sign - (v.) arwyddo [arwydd-], llofnodi (llawnodi) [llofnod-, llawnod-], ucheneidio [ucheneidi-]
signal - (n.) arwydd (arw+y) [-ion, mf.]
signature - (n.) llofnod [-au, -ion, m.], llofnodiad (llawnodiad) [-au, m.]
significant - (adj.) arwyddocaol
signification - (n.) arwyddoca+d [m.]
signify - (v.) arwyddo [arwydd-], arwyddoca/u [arwyddoc- &a/u], dynodi [dynod-]
silage - (n.) silwair [m.]
silence - (n.) distawrwydd [m.], gosteg [-ion, f.], taw [m.]
keep silence - (v.) tewi [taw-; 3.s. tau*; 2.s.imp. taw]
silence - (v.) distewi [distaw-; 3.s. distau*; 2.s.imp. distaw], gostegu [gosteg-]
silent - (adj.) distaw, tawedog
be silent - (v.) tewi [taw-; 3.s. tau*; 2.s.imp. taw]
silk - (n.) sidan [-au, m.]
silkworm - (n.) sidanbryf [-ed, m.]
silky - (adj.) sidanaidd
silliness - (n.) coegedd [m.], gwiriondeb [m.]
silly - (adj.) didoreth, ffo+l, gwirion [pl. -iaid; gwirion- &adj], penffol
silly woman - (n.) ffolog [-od, f.]
silver - (adj.) ariannaid
silver money - (n.) arian gleision, arian gwynion
silver - (n.) arian [m.]
silver - (v.) ariannu [ariann- &1, arian- &2+]
silvern - (adj.) ariannaid
silvery - (adj.) ariannaidd
make silvery - (v.) ariannu [ariann- &1, arian- &2+]
similar - (adj.) cyffelyb, hefelydd, tebyg [tebyc- &adj]
similar to - (adj.) cyffelyb i
similarity - (n.) cyffelybrwydd [m.]
simper - (v.) cilwenu [cilwen-]
simpering - (adj.) mindlws
simple - (adj.) annichellgar, disyml, ehud, syml [f. seml; syml- &adj], unplyg
simpleton - (n.) gwirionyn [m.]
simplicity - (n.) symledd [m.], symlrwydd [m.]
simplify - (v.) symleiddio [symleiddi-]
simultaneously - (adv.) ar yr un pryd
sin - (n.) caredd [-au, m.], pechod [-au, m.]
sin - (v.) pechu [pech-]
sin-offering - (n.) pech-aberth [-au, m.]
since - (adv.) pryd
some time since - (adv.) ers meitin
{ Ers meitin means a while on the scale of hours. }
since - (prep.) er [er- &prep2], ers, wrth [irreg.]
sincere - (adj.) didwyll, diffuant, pur [pl. -ion; pur- &adj]
sincerity - (n.) didwylledd [m.], purdeb [m.], unplygrwydd [m.]
sinew - (n.) gewyn [-nau, gi%au, m.]
sinewy - (adj.) gewynnog
sinful - (adj.) pechadurus
sinfulness - (n.) pechadurusrwydd [m.]
sing - (v.) canu [can-; 3.s. & 2.s.imp. ca+n], cathlu [cathl-], datganu [datgan-], eilio [eili-], pyncio [pynci-]
singe - (v.) deifio [deifi-]
singer - (n.) caniedydd [-ion, m.], cantor [-ion, m.], cantwr [cantwyr, m.], cantwraig [cantwragedd, f.], canwr [canwyr, m.], ceiniad [ceiniaid, m.], cerddor [-ion, m.], datgeiniad [datgeiniaid, m.]
{ Cantor is old fashioned except for the female "cantores" (a
female performer) and the plural "cantorion". There is a sense that
"cantorion" are more of a choir than "canwyr" who might just be a
bunch of people making a singing noise. "Cantor" may have technical
senses: the church may still use it for precentor (what the rest of
us call "codwr canu"). }
{ Canwr is the standard word for "singer" in the modern language. }
female singer - (n.) cantores [-au, f.]
singing - (n.) caniadaeth [f.]
single - (adj.) dibriod, gweddw [pl. -on], sengl
singular - (adj.) unigol
singular - (n.) unigol [-ion, m.]
sink - (n.) sinc [-iau?, mf.]
sink - (v.) pantio [panti-], soddi [sodd-; 3.s. & 2.s.imp. sawdd], suddo [sudd-], ymollwng [ymollyng-]
sinlessness - (n.) amhechadurusrwydd [m.]
sinner - (n.) pechadur [-iaid, m.]
woman sinner - (n.) pechadures [-au, f.]
sip - (n.) llymaid (llymed) [llymeidiau, m.]
sip - (v.) llymeitian (llymeitio) [llymeiti-], sipian [sipi-]
sir - (n.) syr [m.]
sirloin - (n.) arlwyngig [m.]
sister - (n.) chwaer [chwiorydd, f.]
sit - (v.) eistedd [eistedd-; 3.s. & 2.s.imp. eistedd]
sitting - (n.) eisteddiad [-au, m.], eisteddle [-oedd, m.]
situation - (n.) safle [-oedd, m.], sefyllfa [-oedd, f.]
six - (adj.) chwe, chwech
{ Chwe occurs only before a noun. }
{ Chwech is used when counting. }
six score - (adj.) chweugain
six - (n.) chwech [-au, m.]
sixfold - (adj.) chwephlyg
sixpence - (n.) chwech [-au, m.], chwecheiniog [-au, m.]
sixteenth note - (n.) atgrychyn [-nau, m.]
sixth - (adj.) chweched
sixtieth - (adj.) trigeinfed
sixty - (adj.) trigain
size - (n.) maint [m.], maintioli [m.]
of equal size - (adj.) gogymaint
skate - (v.) ysglefrio [ysglefri]
skeleton - (n.) ysgerbwd [ysgerbydau, m.]
skeptic (sceptic) - (n.) amheuwr [amheuwyr, m.]
skeptical (sceptical) - (adj.) amheugar
skepticism (scepticism) - (n.) amheuaeth [-au, f.]
sketch - (n.) braslun [-iau, m.]
skewer - (n.) brwyd [-au, m.]
skill - (n.) celfyddyd [-au, f.], deheurwydd [m.], medr [m.], medrusrwydd [m.]
skilled - (adj.) celfydd, cyfarwydd
skillful (skilful) - (adj.) amcanus, celfydd, cymen, cywrain, deheuig, hyfedr, medrus
skillfulness (skilfulness) - (n.) medrusrwydd [m.]
skimp - (v.) crintachu [crintach-]
skin - (n.) cen [coll.], croen [crwyn, m.], ton [-nau, f.], tonnen [tonennydd, -au, f.]
form skin - (v.) croeni (croenio) [croen-, croeni-]
skin over - (v.) croeni (croenio) [croen-, croeni-]
skin - (v.) blingo [bling-], digroeni [digroen-]
skinflint - (n.) cribin [-iau, fm.], sinach [-od, sinechydd, m.]
skinner - (n.) crwynwr [crwynwyr, m.]
skip - (v.) crychneidio [crychneidi-], llemain [llem- ?]
skirmish - (n.) ysgarmes [-oedd, -au, f.]
skirt - (n.) cwr [cyrrau, m.], cwt [cytiau, cytau, fm.], godre [-on, m.]
skulk - (v.) bachu (bacho) [bach-], llechu [llech-], ystelcian [ystelci-]
skull - (n.) pen.glog [-au, f.], sio\l (siol) [-au, f.]
skunk - (n.) drewgi [drewgwn, m.]
sky - (n.) awyr [f.], ffurfafen [-nau, f.], nwyfre [m.], wybr [-au, f.], wybren [-nau, -nydd, f.]
slab - (n.) llech [-i, -au, f.]
slack - (adj.) llac
slacken - (v.) llacio [llaci-], llaesu [llaes-]
slackness - (n.) llacrwydd [m.]
slain - (adj.) lladdedig
slam - (v.) clepian [clepi-]
slander - (n.) absen [-nau, mf.], anair [aneiriau, aneiri, m.], athrod [-ion, m.], athrodiaeth [f.], enllib [-ion, -iau, m.]
slander - (v.) absennu [absenn- &1, absen- &2+], athrodi [athrod-], enllibio [enllibi-]
slanderer - (n.) athrodwr [athrodwyr, m.], enllibiwr [enllibwyr, m.]
slanderous - (adj.) absennus, enllibaidd, enllibus
slant - (n.) gogwydd [-iadau, m.], goledd (goleddf) [m.], osgo [m.]
slanting - (adj.) lleddf
slap - (n.) cis [-iau, mf.], palfod [-au, f.]
slash - (n.) llach [-iau, f.]
slash - (v.) llachio [llachi-]
slate - (n.) llech [-i, -au, f.]
slaughter - (coll.n.) celanedd [f.]
slaughter - (n.) aerfa [f.], galanastra [m.], lladdedigaeth [-au, f.], lladdfa [-+u, lladdfeydd, f.]
slaughter - (v.) cigyddio [cigyddi-], lladd [lladd-; 3.s. & 2.s.imp. lladd]
slaughterhouse - (n.) lladd-dy [lladd-dai, m.]
slave - (n.) caeth [-ion, m.], caethes [-au, f.], caethfab [caethfeibion, m.], caethferch [-ed, f.], caethforwyn [caethforynion, f.], caethwas [caethweision, m.], slaf [-iaid, m.]
slave trade - (n.) caethfasnach [f.]
slave-ship - (n.) caethlong [-au, f.]
slaver - (n.) caethlong [-au, f.]
slavery - (n.) caethiwed [m.], caethwasanaeth [m.], caethwasiaeth [f.]
slavish - (adj.) gwasaidd
slay - (v.) lladd [lladd-; 3.s. & 2.s.imp. lladd]
slayer - (n.) lladdwr [lladdwyr, m.], lleiddiad [lleiddiaid, m.]
sleek - (adj.) graenus, gweddgar, llyfn [f. llefn; pl. -ion; llyfn- &adj], llyfndew
sleekness - (n.) llyfnder (llyfndra) [m.]
sleep - (n.) cwsg [m.], hun [-au, f.]
deep sleep - (n.) trwmgwsg [m.]
sleep - (v.) cysgu [cysg-; 3.s. & 2.s.imp. cwsg], huno [hun-]
sleeper - (n.) cysgadur [-iaid, m.]
sleepiness - (n.) cysgadrwydd [m.]
sleepless - (adj.) anhunog (anhunol)
sleeplessness - (n.) anhun [m.], anhunedd [m.]
sleepy - (adj.) cysglyd
sleet - (n.) eirlaw [m.], odlaw [m.]
sleeve - (n.) llawes [llewys, f.]
slender - (adj.) addfain, eiddil, main [pl. meinion], tenau [pl. teneuon]
grow slender - (v.) meinhau [mein- &hau]
slender part - (n) meinedd [m.]
slenderness - (n.) eiddilwch [m.], meinder [m.]
slice - (n.) clem [-iau, f.], golwyth [-ion, m.], tafell [-au, -i, tefyll, f.], ysglisen [ysglisiau, f.]
furrow slice - (n.) cwys [-i, -au, f.]
slice of bread and butter - (n.) brechdan [-au, f.]
slice - (v.) ysglisio [ysglisi-]
slick - (adj.) slic
slickness - (n.) slicrwydd [m.]
slide - (n.) ysglent [-iau, f.]
slide - (v.) llithro [llithr-], ysglefrio [ysglefri]
{ Ysglefrio specifically means to slide on ice. }
slight touch - (n.) cnith [-iau, -ion, m.]
slime - (n.) llysnafedd [m.]
sling - (n.) ffon dafl
slink - (v.) sleifio [sleifi-]
slip - (n.) llithriad [-au, m.]
slip - (v.) llithro [llithr-]
slipperiness - (n.) llithrigrwydd [m.]
slippery - (adj.) llithrig
slipshod - (adj.) llymrig
slit - (n.) hollt [-au, mf.]
slit - (v.) hollti [hollt-]
slobber - (n.) glafoerion [pl.]
slobber - (v.) glafoerio [glafoeri-]
slope - (n.) goledd (goleddf) [m.], llechwedd [-au, -i, f.], llethr [-au, -i, f.], osgo [m.], rhediad [-au, m.], tyle [-au, m.]
wooded slope - (n.) gorwydd [gorwy+dd, m.]
slope - (v.) gogwyddo [gogwydd-], gwyro [gwyr-]
sloping - (adj.) gw+yr, llethrog
slops - (n.) golchion [pl.]
slot - (n.) agen [-nau, f.]
slot - (v.) agennu [agenn- &1, agen- &2+]
sloth - (n.) syrthni [m.]
slothful - (adj.) diog [dioc- &adj]
sloven - (adj.) anghywair
slovenliness - (n.) aflerwch [m.]
slovenly - (adj.) afle+r, anghywrain, anniben, ansyber, ble+r, di-lun
slow - (adj.) anniben, araf (arafaidd) [araf- &adj], dicra, hwyrfrydig
slow - (v.) arafu [araf-]
slow-coach - (n.) llusgwr [llusgwyr, m.]
slowness - (n.) annibendod [m.], arafwch [m.]
sluggard - (n.) diogyn [m.]
sluggish - (adj.) dioglyd, hwyrdrwm, llesg, marwaidd, swrth [f. sorth]
sluggishness - (n.) marweidd-dra [m.]
slumber - (n.) hun [-au, f.]
slumber - (v.) hepian [hepi-], pendwmpian [pendwmpi-, pendympi-]
slut - (n.) maeden [f.]
sly - (adj.) ffel, slei
smack - (n.) palfod [-au, f.]
small - (adj.) bach [lleied; llai; lleiaf], bychan [f. bechan; pl. bychain], di-sut, ma+n
small animal - (n.) anifeilyn [m.]
small cluster - (n.) bagedyn [m.]
small fry - (n.) silidons [m.]
small of leg - (n.) meilwng [meilyngau, m.]
small of the back - (n.) main y cefn, mein.gefn [-au?, m.]
small particles - (n.) mwnws [coll.]
small piece - (n.) ysgrublyn [m.]
small town - (n.) treflan [-nau, f.]
small - (n) meinedd [m.]
small-holder - (n.) tyddynnwr [tyddynnwyr, m.]
smaller - (adj.) llai
{ Comp. of "bach". }
smallest - (adj.) lleiaf
{ Sup. of "bach". }
smallness - (n.) bychander (bychandra) [m.]
smart - (adj.) trwsiadus, twt
smart - (n.) gwy+n [gwyniau, m.]
smart - (v.) llosgi [llosg-; 3.s. llysg], merwino [merwin-]
smarten - (v.) hoywi [hoyw-]
smash - (v.) chwilfriwio [chwilfriwi-], malu [mal-; 3.s. & 2.s.imp. ma+l]
smashed to atoms - (adj.) chwilfriw
smattering - (n.) crap [-iau, m.]
smear - (v.) cluro [clur-], iro [ir-]
smell - (n.) arogl [-au, -euau, -euon, m.], gwynt [-oedd, m.]
sense of smell - (n.) arogledd [m.], arogliad [m.]
smell - (v.) arogleuo (arogli) [arogleu-, arogl-], arogli (arogleuo) [arogl-, arogleu-], clywed [clyw-; 3.s. & 2.s.imp. clyw], gwyntio [gwynti-]
{ Arogli (or arogleuo) is the standard word for "smell" in
the modern language. }
{ Clywed has tended to come to mean only the sense of hearing but
older people use it for other senses, so that as well as "clywed
sw+n" you can also "clywed blas" (more recently "blasu") and "clywed
arogl" (more recently "arogleuo") and also to feel an emotion
("clywed a+'r galon"). }
smelling - (n.) arogliad [m.]
smile - (n.) gwe+n [gwenau, f.]
half smile - (n.) cilwen [-au, f.]
smile at - (v.) gwenu ar
smile - (v.) cilwenu [cilwen-], gwenu [gwen-]
smite - (v.) taro [traw-; 3.s. tery; 2.s.imp. taro]
smith - (n.) gof [-aint, m.]
smith's craft - (n.) gofaniaeth [f.]
smithereen - (n.) cyrbibyn [cyrbibion, m.]
smithy - (n.) gefail [gefeiliau, f.]
smitten in years, well - (adj.) mewn gwth o oedran
smoke - (n.) mwg [m.], mygyn [m.]
smoke - (v.) mygu [myg-], smocio [smoci-], ysmygu [ysmyg-]
{ Mygu is the kind of smoking a fire does. }
{ Smocio means to smoke tobacco. }
{ Ysmygu is to smoke something. }
smoker - (n.) smociwr [smocwyr, m.], ysmygwr [ysmygwyr, m.]
smoky - (adj.) myglyd
smooth - (adj.) esmwyth, llathr, llathraidd, llyfn [f. llefn; pl. -ion; llyfn- &adj]
smooth - (v.) llyfnhau [llyfn- &hau], llyfnu [llyfn-]
smoothness - (n.) llyfnder (llyfndra) [m.]
smother - (v.) llethu [lleth-], mygu [myg-]
smut - (n.) parddu [m.]
snail - (n.) malwoden (malwen) [malwod, f.]
gather snails - (v.) malwenna [malwenn- &1, malwen- &2+]
snake - (n.) neidr [nadroedd, nadredd, f.]
snap - (v.) clecian [cleci-]
snare - (n.) bachell [-ion, -au, f.], croglath [-au, f.], hoenyn [-nau, m.], magl [-au, f.], rhwyd [-au, -i, f.], telm [-au, f.]
snare - (v.) maglu [magl-]
snarl - (n.) chwyrniad [m.]
snarl - (v.) chwyrnu [chwyrn-], ysgyrnygu [ysgyrnyg-]
snarler - (n.) chwyrnwr [chwyrnwyr, m.]
snatch - (n.) cip [-ion, m.]
snatch of song - (n.) pill [-ion, m.]
snatch - (v.) achub [achub-], caffio [caffi-], cipio [cipi-], ysglyfio [ysglyfi-]
snatcher - (n.) cipiwr [cipwyr, m.]
sneak - (n.) chwiwgi [chwiwgwn, m.], llechgi [llechgwn, m.]
sneering - (adj.) gwawdlyd
sneeze - (n.) trew [m.]
sneeze - (v.) tisian [tisi-]
sniff - (v.) ffroeni [ffroen-], snwffian [snwffi-], trwyno [trwyn-]
snigger - (v.) piffian [piffi-]
snivel - (n.) llysnafedd [m.]
snob - (n.) crachfonheddwr [crachfonheddwyr, m.]
snobs - (n.) crachach [pl.]
snore - (n.) chwyrniad [m.], rhwnc [m.]
snore - (v.) chwyrnu [chwyrn-]
snorer - (n.) chwyrnwr [chwyrnwyr, m.]
snoring - (n.) chwyrniad [m.]
snort - (n.) rhwnc [m.]
snort - (v.) ffroeni [ffroen-]
snout - (n.) trwyn [-au, m.], turs [-iau, m.]
snow - (n.) eira [m.], nyf [coll.], o+d [m.]
snow - (v.) bwrw eira, odi [od-]
Snowdon - (prop.n.) Yr Wyddfa, yr Wyddfa
Snowdonia - (prop.n.) Eryri
snowdrift - (n.) lluchfa [lluchfeydd, f.], lluwch [m.]
snowflakes - (n.) plu eira
snuff - (n.) snisin [m.], trewlwch [m.]
snuff - (v.) ffroeni [ffroen-], snwffian [snwffi-]
snuffle - (v.) snwffian [snwffi-]
snug - (adj.) clyd [f. cled], diddos
so - (adv.) felly, mor
{ Felly means "so" in the sense of "thus". }
{ Mor is only used to modify adjectives, as in "mor fawr" -- so
big. }
and so forth - (adv.) ac yn y blaen
is it so? - ai e?
is that so? - (adv.) tybed
not so - (adv.) nage
so as - (conj.) megis
so as - (prep.) megis
so good - (adj.) cystal
{ Eq. of "da". }
so long - (adj.) cyhyd
so many - (adj.) cynifer
so much - (adv.) ogystal
so well - (adv.) cystal
so - (conj. & prep.) fel
soak - (v.) mwydo [mwyd-]
soap - (n.) sebon [-au, m.]
soap - (v.) seboni [sebon-]
soapman - (n.) sebonwr [sebonwyr, m.]
sob - (v.) beichio [beichi-], ubain [def.]
sober - (adj.) sad, sobr, syber
sober - (v.) difrifoli [difrifol-], sobreiddio (sobri) [sobreiddi-, sobr-]
soberness - (n.) sobrwydd [m.]
sobriety - (n.) sobrwydd [m.]
sociable - (adj.) cymdeithasgar, cyweithas
social - (adj.) cymdeithasol
socialism - (n.) sosialaeth [f.]
socialist - (adj.) sosialaidd
socialist - (n.) sosialydd [-ion, m.]
society - (n.) cymdeithas [-au, f.], cyweithas [m.]
lodge of friendly society - (n.) cyfrinfa [cyfrinfeydd, -oedd, -u, f.]
socket - (n.) crau [creuau, m.]
sod - (n.) tywarchen [tywarch, f.]
sodomite - (n.) gwrywgydiwr [gwrywgydwyr, m.]
soft - (adj.) esmwyth, masw, meddal [meddal- &adj]
soft mutation - (n.) treigliad meddal
soft part of bread - (n.) bywiad [m.]
soft voice - (n.) mwynllais [mwynlleisiau, f.]
soft-soap - (v.) seboni [sebon-]
soften - (v.) esmwytho (esmwytha/u) [esmwyth-, esmwyth- &a/u], lleddfu [lleddf-], meddalu (meddalhau) [meddal-, meddal- &hau], nawseiddio [nawseiddi-], tyneru [tyner-], ystwytho [ystwyth-]
softness - (n.) meddalwch [m.]
soil - (n.) daear [-oedd, f.], gweryd [-au, -on, m.], pridd [m.], priddyn [m.]
soil - (v.) baeddu (maeddu) [baedd-, maedd-], budro [budr-], difwyno [difwyn-], diwyno [diwyn-], llychwino [llychwin-], trochi [troch-; 3.s. trych*]
{ Trochi means "soil" in S. Wales. }
sojourn - (v.) ymdeithio [ymdeithi-]
sojourner - (n.) ymdeithydd [-ion, m.]
sol-fa - (n.) sol-ffa [m.]
sol-fa - (v.) sol-ffaeo [sol-ffae-]
solace - (n.) solas [m.]
solder - (n.) sodr [-au, m.]
solder - (v.) asio [asi-]
soldier - (n.) milwr [milwyr, m.]
soldierly - (adj.) milwraidd
sole - (adj.) unig
{ "Unig" means "only" when used before the noun and "lonely" when
used afterwards. For example, "yr unig fab" is "the only son",
but "yr mab unig" is "the lonely son". }
patch sole of boot - (v.) clemio [clemi-]
sole - (n.) gwadn [-au, m.]
{ Gwadn is the kind of sole on your foot/shoe. }
sole - (v.) gwadnu [gwadn-]
sole-piece - (n.) clem [-iau, f.]
solemn - (adj.) difrifddwys, difrifol
solemnity - (n.) difrifwch (difrifoldeb) [m.], dwyster [m.]
solemnize - (v.) difrifoli [difrifol-]
solfege - (n.) sol-ffa [m.]
solicitous - (adj.) carcus, pryderus
solicitude - (n.) pryder [-on, m.]
solid - (adj.) sad
solid - (n.) soled [-au, m.]
soliloquize - (v.) ymson [ymson-]
soliloquy - (n.) ymson [-au, m.]
solitude - (n.) unigedd [m.], unigrwydd [m.]
solo - (n.) unawd [-au, mf.]
soloist - (n.) unawdwr [unawdwyr, m.]
Solomon - (prop.n.) Selyf
solstice - (n.) alban [m.]
solution - (n.) ateb [-ion, m.]
{ Ateb is the kind of solution that solves a problem. }
solve - (v.) datrys [datrys-]
some - (adj.) peth, rhai, rhyw
some ones - (pron.) rhai
some time since - (adv.) ers meitin
{ Ers meitin means a while on the scale of hours. }
some - (adv.) rhyw
somehow - (adv.) rhywsut
someone - (n.) rhywun [m.]
someones - (n.) rhywrai [pl.]
Somerset - (prop.n.) Gwlad-yr-haf
something - (n.) rhywbeth [m.]
sometime - (adv.) rhywbryd, rhywdro
sometimes - (adv.) ar adegau, weithiau
{ Ar adegau means at some specific or identifiable times. }
{ Weithiau, although it is literally "sometimes", seems to me to
mean "not always". }
somewhat - (adv.) braidd, go, taran (tran)
somewhere - (adv.) rhywle
somewhere - (n.) rhywle [m.]
son - (n.) ab (ap), bachgen [bechgyn, m.], mab [meibion, m.]
{ Ab (ap) is used before a name, like "Mac" or "Fitz", e.g.,
Dafydd ap Gwilym. }
{ Bachgen is the obvious word for "boy", and is used in some
dialects for "son", otherwise "mab". }
{ Mab is also used to mean "boy" (e.g. "Meibion
Glyndw+r"), as opposed to "son", but probably does not get used much
that way these days. }
foster son - (n.) mabmaeth [-au, -od, m.]
son-in-law - (n.) daw [dofion, m.], mab-yng-nhgyfraith [meibion-yng-nghyfraith, m.]
song - (n.) ca+n [canau, caniadau, caneuon, f.], caniad [-au, m.], canig [-ion, f.], cerdd [cyrdd, -i, -au, f.], cwndid [-au, m.], odl [-au, f.]
{ Ca+n tends to be thought of a (musical) song(-with-words),
but could be used for "piece of poetry" just as could the English
word. Let me add that since "cerdd" is really an "art", a "folk
song" -- in the Cecil Sharp sense -- is very definitely a "ca+n"
and nothing to do with "cerdd", although this is not the sense of
"folk" that is common in modern American English. In particular
although "cerdd dant" is "canu" it is most definitely not just
"canu". }
{ Cerdd, being a general sort of "art/craft"
comes to mean all sorts of musical and poetic arts, and pieces of
such art. }
{ Odl means "rhyme", a correspondence of final syllables;
but it can be used to mean a throw-away sort of piece of verse, just
as "rhyme" can in English. }
harmonious song - (n.) cyfaenad [m.]
snatch of song - (n.) pill [-ion, m.]
song of praise - (n.) moliangerdd [-i, f.]
songster - (n.) caniedydd [-ion, m.], cantwr [cantwyr, m.]
songstress - (n.) cantores [-au, f.], cantwraig [cantwragedd, f.]
sonnet - (n.) soned [-au, f.]
sonorous - (adj.) clochaidd, hysain
sonship - (n.) mabolaeth [f.]
soon - (adj.) buan [pl. buain; cynted; cynt; cyntaf], clau, ebrwydd
soon - (adv.) cyn bo hir, toc, yn fuan
{ Cyn bo hir means "before a long time has passed" and so, soon,
shortly into the future. }
{ Yn fuan can indicate "early", i.e., "early in the day", but also
"early in the future" (soon). "Yn fuan" also has the other meaning
"fast", "swift". }
soot - (n.) huddygl [m.], parddu [m.]
soothe - (v.) claearu [claear-], esmwytho (esmwytha/u) [esmwyth-, esmwyth- &a/u], llarieiddio [llarieiddi-], lleddfu [lleddf-], lliniaru [lliniar-]
soothsayer - (n.) brudiwr [brudwyr, m.]
sophism - (n.) twyllresymeg [f.]
sophisticated - (adj.) doethlyd
sophistry - (n.) twyllresymiad [-au, m.]
sorcerer - (n.) swyn.gyfareddwr [swyn.gyfareddwyr, m.]
sorceress - (n.) dewines [-au, f.], hudoles [-au, f.], swynwraig [swynwragedd, f.]
sorcery - (n.) swyn.gyfaredd [-ion, f.]
sordid - (adj.) bawaidd
sore - (adj.) adwythig, briw, clwyfus, dolurus, dybryd, tost, ysig
sore - (n.) briw [-iau, -ydd, m.], cornwyd [-ydd, -on, m.], dolur [-iau, m.], gweli [-%au, m.]
sorrow - (adj.) trymfryd
sorrow - (n.) afar [m.], alaeth [m.], galar [m.], gofid [-iau, -ion, m.], tristwch [-au?, m.]
{ Gofid is a concern, a sorrow (for someone). }
{ Tristwch is a dark feeling, perhaps as bad as grief. }
sorrow - (v.) hiraethu [hiraeth-]
sorrowful - (adj.) alaeth, alaethus, amdrist, athrist, trist [trist- &adj]
sorry - (adj.) chwith, edifar
be sorry - (v.) edifarhau (edifaru) [edifar- &hau, edifar-]
I'm sorry {about} - Mae'n chwith gen i {am}, Mae'n ddrwg gen i {am}
sort - (n.) bath [-au, m.], math [-au, m.], rhyw [-iau, mf.], rhywogaeth [-au, m.]
sot - (n.) llymeitiwr [llymeitwyr, m.]
soul - (n.) enaid [eneidiau, m.]
soulless - (adj.) dienaid
sound - (adj.) holliach
of different sounds - (adj.) amrysain
sound a trumpet - (v.) utganu (udganu) [utgan-, udgan-]
sound - (n.) sain [seiniau, f.], sw+n [m.], swnt [m.]
sound - (v.) lleisio [lleisi-], plymio [plymi-], seinio [seini-], swnio [swni-]
soup - (n.) cawl [m.], potes [m.]
sour - (adj.) egr, sur [pl. -ion], trwynsur
sour - (v.) suro [sur-]
source - (n.) echen [f.], ffynhonnell [ffynonellau, f.], tarddiad [-au, m.], tarddle [-oedd, m.]
{ Tarddiad is the abstraction. It is pretty much
interchangeable with "tarddle". }
{ Tarddle is the "lle", the place, from which something comes. It
is pretty much interchangeable with "tarddle". }
sourness - (n.) surni [m.]
south - (adj.) de (deau)
South Walian (slang) - (n.) Hwntw [m.]
south wind - (n.) deheuwynt [-oedd, m.]
south - (n.) de (deau) [mf.], deheubarth [-au, m.], deheudir [-oedd, m.]
southern - (adj.) deheuol
southern region - (n.) deheubarth [-au, m.], deheudir [-oedd, m.]
southerner - (n.) deheuwr [deheuwyr, m.]
southman - (n.) deheuwr [deheuwyr, m.]
sovereign - (n.) penadur [-iaid, m.], penllywydd [-ion, m.], sofren [-ni, f.], teyrn [-edd, -oedd, m.]
{ Sofren is the kind of sovereign you spend. }
sovereign lord - (n.) unben [-iaid, unbyn, m.]
sovereignty - (n.) penaduriaeth [f.], penarglwyddiaeth [f.], penllywyddiaeth [f.], unbennaeth [f.]
sow - (v.) hau [irreg.]
sower - (n.) heuwr [heuwyr, m.]
space - (n.) cyfwng [cyfyngau, m.], encyd [mf.], gofod [m.], gwagle [-oedd, m.], plwc [plyciau, m.], talm (talwm) [-au, m.], ysbaid (ysbed) [ysbeidiau, mf.]
{ Ysbaid means space with respect to time. }
spade - (n.) pa+l [palau, palod, fm.], rhaw [-iau, rhofiau, f.]
spadeful - (n.) rhawaid (rhawed) [rhaweidiau, f.]
Spain - (prop.n.) Hisbaen, Sbaen [f.]
span - (n.) dyrnfedd [-i, f.], rhychwant [-au, m.]
span new - (adj.) newydd sbon
span - (v.) rhychwantu [rhychwant-]
spaniel - (n.) adargi [adargwn, m.]
spar - (n.) aseth [f.]
spare - (adj.) sba+r
leave spare - (v.) gweddillio [gweddilli-]
spare - (n.) sba+r [-ion, m.]
spare - (v.) arbed [arbed-; 3.s. arbed, erbyd*; 2.s.imp. arbed], hepgor [hepgor-], sbario [sbari-]
sparing - (adj.) arbedol
spark - (n.) gwreichionen [gwreichion, f.]
emit sparks - (v.) gwreichioni [gwreichion-]
sparkle - (v.) gwreichioni [gwreichion-], pefrio [pefri-], serennu [serenn- &1, seren- &2+]
sparrow - (n.) aderyn y to
sparsely populated - (adj.) amhoblog
spasmodic - (adj.) adegol
spawn - (n.) sil [-od, m.]
spay - (v.) disbaddu [disbadd-]
speak - (v.) areithio [areithi-], dweud (deud; dywedyd) [dywed-, dweud-, deud-; 3.s. & 2.s.imp. dywed], llefaru [llefar-; 3.s. llefair*], parablu [parabl-], siarad [siarad-; 3.s. sieryd; 2.s.imp. siarad], ymadroddi [ymadrodd-], yngan (ynganu) [yngan-]
{ "Dweud" is the common written form; "deud" is what is often spoken.
The rather archaic literary form is "dywedyd". }
speak about - (v.) dweud am, siarad am
speak indistinctly - (v.) bloesgi [bloesg-]
speak to - (v.) dweud wrth, siarad a+
speaker - (n.) areithiwr [areithwyr, m.], areithydd [-ion, m.], llefarwr [llefarwyr, m.], llefarydd [-ion, m.], siaradwr [siaradwyr, m.], ymadroddwr [ymadroddwyr, m.]
spear - (n.) be+r [berau, -i, mf.], cethr [-i, -au, f.], cethren [-nau, f.], gwaywffon [gwaywffyn, f.], pa+r [peri, m.], picell [-au, f.], rhaidd [rheiddiau, m.], saffwy [f.]
spear - (v.) picellu [picell-], tryferu [tryfer-]
special - (adj.) anad, arbennig [arbennic- &adj], neilltuol
specialist - (n.) arbenigwr [arbenigwyr, m.]
speciality - (n.) arbenigrwydd [m.]
specialize - (v.) arbenigo [arbenig-]
species - (n.) rhywogaeth [-au, m.]
specific - (adj.) penodol
specify - (v.) pennu [penn- &1, pen- &2+]
speckle - (v.) britho [brith-]
speckled - (adj.) brith [f. braith], erch [erch- &adj], tryfrith
spectacle - (n.) drych [-au, m.]
spectacles - (n.) sbectol [f.]
spectator - (n.) edrychwr [edrychwyr, m.]
speculate - (v.) damcanu [damcan-]
speech - (n.) adameg [f.], araith [areithiau, f.], arawd [arodion, f.], gofeg [f.], llafar [m.] , lleferydd [mf.], parabl [-au, m.], tafodiaith [tafodieithoedd, f.], tafodleferydd (tafod-leferydd) [m.], ymadrodd [-ion, m.]
{ Araith is the speech that is given by a speaker -- an
after-dinner speech, or a political speech, or a lecture. }
{ Llafar as a noun is rare, except for some idioms like "ar lafar"
(spoken, as opposed to in writing), "ar lafar gwlad" (in everyday
speech, literally in the speech of the country). }
{ Lleferydd is the physiological process of
speech, and the process of speaking. }
{ Parabl is a bit quaint, except perhaps with the meaning
of unrestrained or uncontrolled speech -- "parablu" is something
that small children do, and something that politicians do when you
don't want them to. }
make a speech - (v.) areithio [areithi-]
speech therapist - (n.) therapydd lleferydd
speed - (n.) buander (buandra) [m.], cyflymder (cyflymdra) [m.]
speed - (v.) chwyrli%o [chwyrli%-], cyflymu [cyflym-], ysbedu [ysbed-]
spell - (n.) cyfaredd [-ion, -au, f.], daliad [-au, m.], hoe [f.], rhaib [rheibiau, m.], sbel [-au, -iau, f.], swyn [-ion, m.]
{ Hoe is the kind of spell you sit down to take. }
{ Sbel is a period of time. }
{ Swyn is a magical incantation. }
spell - (v.) sillafu [sillaf-]
spelling - (n.) sillafiad [-au, m.], sillafiaeth [f.]
{ Sillafiad is "spelling" as it relates to a word. }
{ Sillafiaeth is the scholarly study of spelling. }
spend - (v.) bwrw [bwri-; 2.s.imp. bwrw, bwra], gwario [gwari-], treulio [treuli-]
spend time with - (v.) cadw oed
spendthrift - (n.) gwastraffwr [gwastraffwyr, m.]
sphere - (n.) cronnell [cronellau, f.], cylch [-au, -oedd, m.]
spices - (n.) perlysiau [pl.]
spider - (n.) adyrgop (adyrgopyn) [m.], copyn (cop) [copynnod, copynnau, m.], cor [-rod, m.], corryn [corynnod, m.]
spike - (n.) pig [-au, f.]
spikenard - (n.) nard (nardus) [m.]
spill - (v.) colli [coll-; 3.s. cyll; 2.s.imp. coll], tywallt [tywallt-]
spin - (v.) chwildroi [chwildro- &i], chwyrli%o [chwyrli%-], nyddu [nydd-], troelli [troell-]
spinal cord - (n.) madruddyn y cefn
spindle - (n.) gwerthyd [-au, -oedd, f.]
spineless - (adj.) di-asgwrn-cefn
spinner - (n.) nyddwr [nyddwyr, m.]
spinning-wheel - (n.) troell [-au, f.]
spire - (n.) pigdwr [pigdyrau, m.]
spirit - (n.) ysbryd [-ion, -oedd, m.]
evil spirit - (n.) anysbryd [-oedd, m.]
Holy Spirit - (n.) Ysbryd Gla+n
spirited - (adj.) asbri%ol (asbri%og), nwyfus
spirits - (n.) asbri [m.], gwirod [-ydd, -au, m.]
spiritual - (adj.) ysbrydol
spiritualism - (n.) ysbrydegaeth [f.]
spiritualist - (n.) ysbrydegydd [-ion, m.]
spiritualistic - (adj.) ysbrydegol
spirituality - (n.) ysbrydolrwydd [m.]
spiritualize - (v.) ysbrydoli [ysbrydol-]
spit - (n.) poer [-ion, m.]
spit - (v.) poeri [poer-]
spite - (n.) coegni [m.], sbeit [f.]
in spite of - (prep.) er gwaethaf
spite - (v.) sbeitio [sbeiti-]
spiteful - (adj.) sbeitlyd
spittle - (n.) poer [-ion, m.], poeryn [m.]
splash - (v.) tasgu [tasg-], ysboncio [ysbonci-]
spleen - (n.) dueg [f.]
splendid - (adj.) ardderchog, campus, godidog, gwych [f. gwech], penigamp, rhagorol, ysblennydd
splendor (splendour) - (n.) gwychder [-au, m.], ysblander [m.]
splinter - (n.) dellten [dellt, -ni, -nau, f.], fflaw (fflewyn) [m.], ysgwr [ysgyrion, m.]
split - (n.) hollt [-au, mf.]
split - (v.) agennu [agenn- &1, agen- &2+], astyllodi [astyllod-], hollti [hollt-]
splitter - (n.) holltwr [holltwyr, m.]
spoil - (n.) anrhaith [anrheithiau, anrheithi, f.], caffaeliad [-au, caffaeliaid, m.], ysbail [ysbeiliau, mf.], ysglyfaeth [-au, f.]
spoiled (spoilt) - (adj.) moethlyd
spoil - (v.) andwyo [andwy-], anrheithio [anrheithi-], anurddo [anurdd-], difetha [difeth-], difrodi [difrod-], diwyno [diwyn-], sbwylio [sbwyli-], ysbeilio [ysbeili-], ysbwylio [ysbwyli-], ysglyfaethu [ysglyfaeth-]
spoiler - (n.) anrheithiwr [anrheithwyr, m.], difrodwr [difrodwyr, m.], ysbeiliwr [ysbeilwyr, m.]
spoken - (adv.) ar lafar
sponge - (n.) bolerwr [bolerwyr, m.], ysbwng [ysbyngau, m.]
sponge - (v.) bolera [boler-]
sponsor - (n.) hyrwyddwr [hyrwyddwyr, m.]
spontaneity - (n.) gwirfoddoldeb [m.]
spontaneous - (adj.) gwirfoddol
spoon - (n.) llwy [-au, f.]
spoon - (v.) llwyo [llwy-]
spoonful - (n.) llwyaid (llwyed) [llwyeidiau, f.]
sport - (n.) mabolgamp [-au, f.], sbort [mf.]
sportive - (adj.) chwaraegar
spot - (n.) llannerch (llanerchau) [llennyrch, llanerchi, llanerchydd, f.], llecyn [-nau, m.], man [-nau, mf.], mangre [f.], ysmotyn [ysmotiau, m.]
{ Llannerch is a clearing or glade, an open place in a
forest -- I can conceive of translating "llannerch" as "pleasant
spot", but it is hardly a general term for "spot". }
{ Man is generally "place" and includes some temporal
senses such as "yn y fan", "man a man" and so on. "Man geni" is
ambiguously a birthmark ("ac arno roedd man geni twll bach y
clo"). }
having a white spot on the forehead - (adj.) bal
spot - (v.) brychu [brych-], llychwino [llychwin-]
spotless - (adj.) difrycheulyd, dilychwin
spots - (n.) brycheuyn [brychau, m.], brychni [m.]
spotted - (adj.) brycheulyd
spouse - (n.) cyfalle (cyfalledd) [mf.], priod [coll.]
spout - (n.) pig [-au, f.], pistyll [-oedd, m.]
spout - (v.) pistyllio [pistylli-]
sprain - (n.) ysictod [m.]
sprain - (v.) ysigo [ysig-]
sprained - (adj.) ysig
spray - (n.) lluwch [m.]
spread - (v.) chwalu [chwal-; 3.s. & 2.s.imp. chwa+l], gwasgaru [gwasgar-; 3.s. gwesgyr*, gwasgar; 2.s.imp. gwasgar], hulio [huli-], lledaenu [lledaen-], lledu [lled-], taenu [taen-], ymledu [ymled-], ymwasgaru [ymwasgar-]
spreader - (n.) gwasgarwr [gwasgarwyr, m.]
spree - (n.) breci [-%au, m.]
sprig - (n.) pincyn [m.], ysbrigyn [m.]
sprightliness - (n.) hoenusrwydd [m.], hoywdeb (hoywder) [m.]
sprightly - (adj.) nwyfus
spring - (n.) ffynnon [ffynhonnau, f.], gwanwyn [-i, -au, m.]
{ Gwanwyn is the kind of spring that ends winter. }
spring - (v.) tarddu [tardd-, 3.s. & 2.s.imp. tardd]
springe - (n.) croglath [-au, f.]
sprinkle - (v.) taenellu [taenell-]
sprinkler - (n.) taenellwr [taenellwyr, m.]
sprinkling - (n.) taenelliad [m.]
sprite - (n.) coblyn [-nod, m.]
spritely - (adj.) hoyw (hoew) [pl. -on; hoyw- &adj]
sprout - (n.) adfresychen [adfresych, f.], blaguryn [blagur, m.], eginyn [egin, m.]
sprout - (v.) blaendarddu [blaendardd-], blaguro [blagur-], egino [egin-], impio [impi-], tarddu [tardd-, 3.s. & 2.s.imp. tardd]
sprouts - (n.) ad-ddail [pl.]
spue - (v.) chwydu [chwyd-]
spur - (n.) gotoyw [m.], ysbardun [-au, mf.]
spur - (v.) symbylu [symbyl-], ysbarduno [ysbardun-]
spurious - (adj.) annilys
spurt - (n.) sbonc (ysbonc) [-iau, f.]
spurt (spirt) - (v.) ysgothi [ysgoth-]
spurt - (v.) tasgu [tasg-], ysboncio [ysbonci-]
spy - (n.) ysbi%wr [ysbwyr, m.]
spying glass - (n.) ysbienddrych [-au, m.]
spy - (v.) fforio [ffori-], sbio [sbi-], ysbi%o [ysbi%-]
squabble - (n.) ffrwgwd [ffrygydau, m.]
squander - (v.) afradu (afradloni) [afrad-, afradlon-], gwastraffu [gwastraff-], ofera [ofer-]
square - (adj.) pedrongl, petrual, petryal, sgwar, ysgwa+r
square brackets - (n.) bach petryal
square - (n.) pedrongl [-au, m.], petrual [m.], sgwar [mf.], ysgwa+r [m.]
square - (v.) sgwario [sgwari-], ysgwario [ysgwari-]
squat - (v.) cyrcydu [cyrcyd-]
squatting - (n.) cwrcwd [m.]
squeak - (n.) gwich [-iau, f.]
squeak - (v.) grillian (grillio) [grilli-], gwichian (gwichio) [gwichi-]
squeal - (v.) gwichian (gwichio) [gwichi-]
squeamish - (adj.) dicra
squeeze - (n.) gwasgfa [gwasgfeydd, f.]
squeeze - (v.) gwasgu [gwasg-; 3.s. & 2.s.imp. gwasg]
squire - (n.) ysgwi%er [-iaid, m.]
squirrel - (n.) gwiwer [-od, f.]
squirt - (n.) chwistrell [-au, -i, f.]
squirt - (v.) chwistrellu [chwistrell-], pibo [pib-], ysgothi [ysgoth-]
St. Asaph - (prop.n.) Llanelwy
St. David's - (prop.n.) Mynyw, Tyddewi
stab - (n.) brath [-au, m.]
stab - (v.) brathu [brath-; 3.s. & 2.s.imp. brath], gwanu [gwan-; 3.s. & 2.s.imp. gwa+n], picellu [picell-], trywanu [trywan-]
stability - (n.) cadernid [m.], diysgogrwydd [m.], sefydlogrwydd [m.]
stable - (adj.) diysgog, safadwy, sefydlog
stable - (n.) ystabl [-au, f.]
stack - (n.) beisgawn [-au, f.], das [-au, deisi, f.], helm [-au, -ydd, f.], llumon [m.], tas [teisi, f.], ysgafn [m.]
stack - (v.) curnennu [curnenn- &1, curnen- &2+]
stackyard - (n.) ydlan [-nau, -noedd, f.]
staff - (n.) ffon [ffyn, f.], paladr [pelydr, m.], trosol [-ion, m.]
{ Ffon is the kind of staff you can wield as a weapon. }
stag - (n.) carw [ceirw, m.], hydd [-od, m.]
stage - (n.) chwaraefwrdd [chwaraefyrddau, m.], esgynlawr [esgynloriau, m.], gradd [-au, f.], llwyfan [-nau, mf.]
staggers - (n.) gysb [m.], pendro [f.]
the staggers - (n.) dera [f.]
stagnant water - (n.) merddwr [merddyfroedd, m.]
stain - (n.) staen [-au, m.]
stain - (v.) staenio [staeni-]
stair - (n.) gris [-iau, f.]
stake - (n.) aseth [f.], pawl [polion, m.]
stale - (adj.) mws
grow stale - (v.) egru [egr-]
staleness - (n.) surni [m.]
stalk - (n.) coes [-au, mf.], corsen [-nau, cyrs, f.], gwrysgen [gwrysg, f.]
stall - (n.) co+r [corau, m.], preseb [-au, m.], sta+l [-au, f.]
stallion - (n.) march [meirch, m.], ystalwyn [-i, m.]
stammering - (n.) atal dweud
stamp - (n.) bath [-au, m.], stamp [-iau, m.]
postage stamp - (n.) llythyrnod [-au, m.]
stamp with the feet - (v.) pystylad [pystylad-]
stamp - (v.) stampio [stampi-]
stand - (n.) safiad [m.]
he stands up - (v.) codi ar ei sefyll
stand about - (v.) sefyllian [sefylli-]
stand by - (v.) sefyll wrth
stand - (v.) sefyll [saf-; 3.s. saif; 2.s.imp. saf]
standard - (adj.) safonol
standard - (n.) lluman [-au, m.], safon [-au, f.]
standard-bearer - (n.) banerwr [banerwyr, m.]
standing - (n.) safiad [m.]
hair standing on end - (n.) ceginwrych [m.]
standpoint - (n.) safbwynt [-iau, m.]
stanza - (n.) ban [-nau, mf.], pennill [penillion, m.]
staple - (n.) stwffwl [styffylau, m.]
staple - (v.) styffylu [styffyl-]
star - (n.) seren [se+r, f.]
starch - (n.) starts [m.]
stare - (v.) llygadrythu [llygadryth-], rhythu [rhyth-], safnrhythu [safnrhyth-]
staring - (adj.) llygadrwth
stark - (adj.) rhonc
stark-naked - (adj.) noethlymun (noeth lymun)
starling - (n.) aderyn drudwy, aderyn yr eira, drudwen [f.], drudwy [m.]
starry - (adj.) serennog
start - (n.) cychwyn [m.], cychwynfa [cychwynfeydd, -u, f.], cychwyniad [-au, m.]
from the start - (adv.) o'r cychwyn
starting point - (n.) cychwynfa [cychwynfeydd, -u, f.]
start - (v.) cychwyn [cychwynn- &1, cychwyn- &2+; 3.s. cychwyn], rhusio [rhusi-], tasgu [tasg-]
{ Cychwyn is start in the sense of begin. }
{ Rhusio means start in the sense of be startled. }
starve - (v.) llwgu [llyg-], newynu [newyn-]
starve with cold - (v.) rhynnu [rhynn- &1, rhyn- &2+], sythu [syth-]
starveling - (n.) edlych [-od, m.]
starving - (adj.) newynog
state - (adj.) gwladol, gwladwriaethol
state of evil - (n.) abred [m.]
the United States - (prop.n.) yr Unol Daleithiau
the welfare state - (n.) y wladwriaeth les
state - (n.) ansawdd [ansoddau, mf.], byd [-au, -oedd, m.], gwladwriaeth [-au, f.], talaith [taleithiau, f.], ystad [-au, f.]
state - (v.) nodi [nod-]
statement - (n.) mynegiad [-au, m.]
statesman - (n.) gwladweinydd [-ion, gwladweinwyr, m.], gwleidydd [-ion, m.]
statesmanship - (n.) gwladweiniaeth [f.]
station - (n.) gorsaf [-oedd, f.], safle [-oedd, m.], stesion [-au, f.]
atomic power station - (n.) atomfa [-+u, atomfeydd, f.]
stationary - (adj.) sefydlog
statistician - (n.) ystadegydd [-ion, m.]
statistics - (n.) ystadegau [pl.]
statue - (n.) cerfddelw [-au, f.], cerflun [-iau, m.]
stature - (n.) corffolaeth [f.], maintioli [m.], safiad [m.], taldra [m.]
statute - (n.) act [-au, f.], deddf [-au, f.]
staunch - (adj.) pybyr
stave - (n.) erwydd [pl.], ysgwr [ysgyrion, m.]
{ Erwydd is the musical stave. }
stay - (n.) ar.hosfa [arosfeydd, f.], ar.hosiad [m.], ateg [-ion, f.]
stay at - (v.) aros wrth
stay - (v.) aros [arhos- &1, aros- &2+; 3.s. erys; 2.s.imp. aros], trigo [trig-]
staying - (n.) ar.hosiad [m.]
steadfast - (adj.) di-sigl, diysgog
steadfastness - (n.) diysgogrwydd [m.]
steadiness - (n.) sadrwydd [m.]
steady - (adj.) sad
steady - (v.) sadio [sadi-]
steal - (v.) dwyn [dyg-; 3.s. & 2.s.imp. dwg], lladrata [lladrata-]
stealthy - (adj.) lladradaidd, llechwraidd
steam - (n.) ager (agerdd) [m.], anwedd [m.]
steam - (v.) ageru [ager-]
steamboat - (n.) agerfad [-au, m.]
steamer - (n.) agerlong [-au, f.]
steamship - (n.) agerlong [-au, f.]
steed - (n.) amws [emys, m.], march [meirch, m.]
steel - (n.) dur [-oedd, m.]
steely - (adj.) duraidd
steep - (adj.) diffwys, llethrog, serth
steep climb - (n.) gorifyny [m.]
steep - (n.) dibyn [-nau, m.]
steep - (v.) mwydo [mwyd-], rhoi yng ngwlych, trwytho [trwyth-]
steeple - (n.) clochdy [clochdai, m.], pigdwr [pigdyrau, m.]
steer - (n.) bustach [bustych, m.]
steer - (v.) llywio [llywi-]
steersman - (n.) llywiwr [llywwyr, m.]
stem - (n.) coes [-au, mf.], corsen [-nau, cyrs, f.], paladr [pelydr, m.]
stench - (n.) archfa [archfeydd, f.]
step - (n.) cam [-au, m.], gris [-iau, f.]
step - (v.) camu [cam-]
step-brother - (n.) llysfrawd [llysfrodyr, m.]
step-children - (n.) llysblant [pl.]
step-daughter - (n.) llysferch [-ed, f.]
step-father - (n.) llystad [-au, m.]
step-mother - (n.) llysfam [-au, f.]
step-sister - (n.) llyschwaer [-oedd?, f.]
step-son - (n.) llysfab [llysfeibion, m.]
Stephen - (prop.n.) Steffan
stereotype - (v.) ystrydebu [ystrydeb-]
stereotyped - (adj.) ystrydebol
stern - (n.) ystarn [-au, f.]
steward - (n.) distain [disteiniaid, m.], goruchwyliwr [goruchwylwyr, m.], ystiward [ystiwardiaid, m.]
stick - (n.) ffon [ffyn, f.], pric [-iau, m.]
stick to - (v.) glynu wrth
walking stick - (n.) llawffon [llawffyn, f.]
stick - (v.) glynu [glyn-; 3.s. & 2.s.imp. gly+n], taro [traw-; 3.s. tery; 2.s.imp. taro]
sticky - (adj.) gludiog
stiff - (adj.) afrwydd, anhyblyg, anhydwyth, anystwyth, syth [f. seth]
stiff - (n.) celain [celanedd, celaneddau, f.]
stiffen - (v.) anystwytho [anystwyth-], cyffio [cyffi-], sythu [syth-]
stiffnecked - (adj.) gwargaled
stifle - (v.) mygu [myg-], tagu [tag-]
stigma - (n.) gwarthnod [-au, m.]
stigmatize - (n.) gwarthnodi [gwarthnod-]
stile - (n.) camfa [camfeydd, f.], sticil (sticill) [f.]
still - (adj.) llonydd, tawel [tawel- &adj]
grow still - (v.) ymlonyddu [ymlonydd-]
still - (adv.) eto, o hyd
{ Eto is equivalent to "encore" in French: "yet, again,
still"; to me there is something "short", "separate" in the meaning.
"Bu unwaith, ac mae unwaith eto", "it was and it still is" indicates
"it was and it is again". }
{ O hyd has a meaning close to "continues to be" -- "bu ac mae o
hyd" is "it was and it still is" indicating "it was and has been
ever since." }
still - (conj.) eto
still - (v.) gostegu [gosteg-], llonyddu [llonydd-]
stillborn - (adj.) marw-anedig
stilt - (n.) ystudfach [-au, m.]
stimulant - (n.) symbylydd [-ion, m.]
stimulate - (v.) symbylu [symbyl-]
stimulus - (n.) symbyliad [m.]
sting - (n.) brath [-au, m.], colyn [-nau, m.], pigiad [-au, m.]
sting - (v.) brathu [brath-; 3.s. & 2.s.imp. brath], colynnu [colynn- &1, colyn- &2+], pigo [pig-]
stinginess - (n.) crintachrwydd [m.]
stinging - (adj.) colynnog
stingy - (adj.) crintach (crintachlyd)
stink - (n.) drewi [m.]
stink - (v.) drewi [drew-]
stink-horn - (n.) cin.groen [f.]
stinking - (adj.) drewllyd, mws
stinky - (adj.) drewllyd
stint - (v.) crintachu [crintach-], cybydda [cybydd-]
stipulate - (v.) amodi [amod-]
stir - (n.) cyffro [-adau, -au, m.], cynnwrf [m.], ystw+r [m.]
stir - (v.) chwimio [chwimi-], cychwyn [cychwynn- &1, cychwyn- &2+; 3.s. cychwyn], cyffroi [cyffro- &i; 3.s. cyffry], cynhyrfu [cynhyrf-], syflyd [syfl-; 3.s. & 2.s.imp. syfl], ymod (ymodi) [ymod-], ysgogi (ysgog) [ysgog-; 3.s. ysgyg*], ystwyrian [ystwyri-]
stirize - (v.) dychanu [dychan-]
stirk - (n.) dyniawed [diniewaid, m.]
stirrer - (n.) ymotbren (mopren) [-ni, m.]
stirring - (adj.) cynhyrfiol
stirring - (n.) cynhyrfiad [cynyrfiadau, m.]
stirrup - (n.) gwarthafl [-au, f.], gwarthol [-ion, f.]
stitch - (n.) gwayw [gwewyr, mf.], pigyn [-au, m.], pwyth [-au, -on, m.]
stitch - (v.) gwni%o [gwni%-], pwytho [pwyth-]
stitcher - (n.) gwniadwraig [gwniadwragedd, f.], gwniadyddes [-au, f.], pwythwr [pwythwyr, m.]
stitching - (n.) gwni%ad [-au, m.]
stoat - (n.) carlwm [carlymod, m.], gwenci [-%od, f.]
stock - (n.) boncyff [-ion, m.], cyff [-ion, -iau, m.], da [-oedd, m.]
stockade - (n.) crau [creuau, m.]
stocking - (n.) hosan [-au, f.]
footless stocking - (n.) bacas [-au, bacsiau, f.]
stocks - (n.) cyffion [pl]
stoke - (v.) tanio [tani-]
stoker - (n.) taniwr [tanwyr, m.]
stomach - (n.) cylla [-on, m.], ystumog [-au, f.]
stone - (n.) caregan (caregen) [caregos, f.], carreg [cerrig, f.], maen [meini, m.]
stone - (v.) caregu [careg-], llabyddio [llabyddi-]
stony - (adj.) caregog
stony place - (n.) clegr (clegyr) [-au, m.]
stool - (n.) ysto+l [ystolion, f.]
stoop - (n.) cwman [cymanod, m.]
stoop - (v.) camu [cam-], crymu [crym-], gwargamu [gwargam-], gwargrymu [gwargrym-], gwyro [gwyr-], plygu [plyg-; 3.s. & 2.s.imp. plyg], ymgrymu [ymgrym-], ymostwng [ymostyng-]
stooping - (adj.) gwargam
stooping - (n.) cwrcwd [m.]
stop - (n.) atalnod [-au, m.]
stop from - (v.) atal rhag
stop up - (v.) topio [topi-]
stop - (v.) aros [arhos- &1, aros- &2+; 3.s. erys; 2.s.imp. aros], atal [atali-; 3.s. etyl, eteil*; 2.s.imp. atal], nadu [nad-], peidio [peidi-; 3.s. & 2.s.imp. paid], sefyll [saf-; 3.s. saif; 2.s.imp. saf]
{ Peidio is to cease doing something. }
{ Sefyll is to stand, to be or become stationary, to stop
moving (what a bus does, for example, what traffic does at lights). }
stoppage - (n.) atalfa [atalfeydd, f.], ataliad [-au, m.], ataliaeth [-au, f.]
stopper - (n.) topyn [m.]
stopping-place - (n.) ar.hosfa [arosfeydd, f.]
store - (n.) ysto+r [ystorau, m.], ystorfa [ystorfeydd, f.]
store - (v.) ystorio [ystori-]
storehouse - (n.) ystordy [ystordai, m.], ystorfa [ystorfeydd, f.]
storey - (n.) llawr [lloriau, m.]
stork - (n.) ciconia [m.], garan [-od, mf.]
storm - (n.) brythwch [m.], cwthwm [cythymau, m.], storm (storom) [stormydd, f.], tymestl [tymhestloedd, f.], ystorm [-ydd, f.]
stormy - (adj.) drycinog, tymhestlog, ystormus
story - (n.) chwedl [-au, f.], cyfranc [cyfrangau, fm.], hanes [-ion, m.], mabinogi [m.], stori [-%au, -a+u, straeon, f.]
{ Hanes is historia, story as a narrative of presumably
actual events. }
{ chwedl is a tale, a legend. The only time it is
important for one's self-preservation to distinguish it from "hanes"
is when describing a piece of gossip passed on -- when to call it a
"chwedl" would perhaps be to convey the impression of a lie. }
storyteller - (n.) ystori%wr [ystori%wyr, m.]
stout - (adj.) ffyrf [f. fferf], praff [pl. preiffion], pybyr
stoutness - (n.) ffyrfder [m.], praffter [m.], pybyrwch [m.]
straight - (adj.) syth [f. seth], uniawn, union, unionsyth
{ Syth is the quality of a special kind of line. }
{ Union is likely an abbreviation for "unionsyth"
(exactly-"syth") in this context. I would expect to use "gosod yn
union" for "set straight". }
become straight - (v.) ymunioni [ymunion-]
straight ahead - (adv.) syth ymlaen
straightaway - (adv.) yn syth, yn union
straighten - (v.) sythu [syth-], unioni [union-]
straighten oneself - (v.) ymunioni [ymunion-]
straightness - (n.) uniondeb [m.]
strain - (n.) cainc [cangau, ceinciau, f.]
strain - (v.) hidlo [hidl-], tynhau [tyn- &hau]
strainer - (n.) hidl [-au, f.]
strainerful - (n.) hidlaid (hidled) [hidleidiau, m.]
strait - (n.) culfor [-oedd, m.], swnt [m.]
strand - (n.) cainc [cangau, ceinciau, f.], marian [m.], traeth [-au, m.], traethell [-au, f.], tywyn [-nau, m.]
strange - (adj.) anadnabyddus, aruthr, chwith, chwithig, dieithr, eres, estron (estronol; estronaidd), estronaidd, estronol, od [odi- &adj], rhyfedd
{ Chwith is "strange" in the sense of "all things
counter, original, spare, strange" (Gerard Manley Hopkins). It
means "left" and has the the odd senses that go with "sinister" in
English; also counter, running counter to desire, to expectation:
"mynd o chwith", to go wrong; "mae'n chwith gen i", I am sorry (to
hear that). }
{ Estron means "strange" in the sense of someone you
don't know, i.e., a stranger. }
{ Od is borrowed from English "odd" with the sense of unusual,
unexpected. }
{ Rhyfedd is "beyond measure", outlandish,
remarkable, strange. It comes from "rhy-" has the sense "extreme",
and the "-fedd" is "measure" (like "modfedd", a thumb-measure). It
is aslo used for humorous (humourous), so there is no question of
"funny peculiar" or "funny ha-ha", both are "rhyfedd". }
strangeness - (n.) chwithdod (chwithdra) [m.], dieithrwch [m.]
stranger - (n.) dieithr [-iaid, m.], dyfodiad [dyfodiaid, m.]
strangle - (v.) llindagu [llindag-], tagu [tag-]
strangling - (n.) tagfa [tagfeydd, f.]
Strata Florida - (prop.n.) Ystrad-fflur
Strata Marcella - (prop.n.) Ystrad Marchell
strategic - (adj.) cadofyddol
strategist - (n.) cadofydd [-ion, m.]
strategy - (n.) cadofyddiaeth [f.]
stratify - (v.) haenu [haen-]
stratum - (n.) haen [-au, f.]
straw - (n.) gwellt [coll.], gwelltyn [gwellt, m.]
strawberry - (n.) mefusen [mefus, f.], syfien [syfi, f.]
stray - (v.) crwydro [crwydr-], cyfeiliorni [cyfeiliorn-]
streak - (n.) rhesen [rhesi, f.], rhibin [m.], ystremp [-iau, f.]
stream - (n.) aber [-oedd, ebyr, mf.], ffrwd [ffrydiau, f.], ffrydlif [mf.], llif [-ogydd, m.]
stream - (v.) dylifo [dylif-], ffrydio [ffrydi-], llifeirio [llifeiri-], llifo [llif-]
streaming - (adj.) llifeiriol
streamlet - (n.) afonig [f.]
street - (n.) stryd (ystryd) [-oedd, f.], ystryd [-oedd, f.]
strength - (n.) cryfder (cryfdwr) [m.], nerth [-oedd, m.]
strengthen - (v.) cadarnhau [cadarn- &hau], cryfhau [cryf- &hau], grymuso [grymus-], nerthu [nerth-]
strengthen oneself - (v.) ymgryfhau [ymgryf- &hau]
strengthening - (adj.) cryfhaol
stress - (n.) aceniad [-au, m.]
stress - (v.) acennu [acenn- &1, acen- &2+]
stretch - (v.) estyn [estynn- &1, estyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. estyn], taenu [taen-], ymestyn [ymestyn-], ymgyrraedd [ymgyrhaedd-]
stretch and yawn - (v.) ystwyrian [ystwyri-]
strickle - (n.) rhip [-iau, m.]
strict - (adj.) manwl [manyl- &adj]
strictness - (n.) caethder (caethdra) [m.]
stride - (n.) gafl [-au, geifl, f.], llam [-au, m.]
stride - (v.) brasgamu [brasgam-], camu [cam-], llamu (llemain; llamsach) [llam-]
strife - (n.) cyfrysedd [-au, mf.], cynfyl [m.], cynnen [cynhennau, f.], ymryson [-au, m.]
strike - (v.) bwrw [bwri-; 2.s.imp. bwrw, bwra], clapio (clapian) [clapi-], curo [cur-], ergydio [ergydi-], taro [traw-; 3.s. tery; 2.s.imp. taro]
to strike against - (v.) bwrw yn erbyn
striker - (n.) ergydiwr [ergydwyr, m.]
striking - (adj.) trawiadol
string - (n.) arwest [f.], llinyn [-nau, m.], rheffyn [-nau, m.], rhimyn [-nau, m.], tant [tannau, m.]
string in faith - (adj.) ffyddiog
string - (v.) llinynnu [llinynn- &1, llinyn- &2+]
strip - (n.) rhimyn [-nau, m.]
narrow strip - (n.) llain [lleiniau, f.]
strip - (v.) dihatru (dihatryd) [dihatr-], diosg [diosg-], plicio [plici-], ymddiosg [ymddiosg-]
stripe - (n.) clais [cleisiau, m.], ffonnod [ffonodiau, f.], gwialennod [gwialenodiau, f.], rhes [-i, -au, f.], rhesen [rhesi, f.]
striped - (adj.) rhesog
stripling - (n.) glaslanc [-iau, m.], llencyn [m.]
strive - (v.) ymdrechu [ymdrech-; 3.s. & 2.s.imp. ymdrech], ymlafnio [ymlafni-], ymorchestu [ymorchest-], ymryson [ymryson-]
strive after - (v.) ymgyrraedd [ymgyrhaedd-]
strive with - (v.) ymryson a+
striving - (adj.) ymdrechgar
stroke - (n.) dyrnod [-iau, -au, mf.], ergyd [-ion, f.], ffonnod [ffonodiau, f.], gwialennod [gwialenodiau, f.], hwrdd [hyrddiau, m.], trawiad (tarawiad) [-au, m.]
stroke of a weapon - (n.) arfod [f.]
stroke - (v.) llochi [lloch-], pratio [prati-]
stroll - (v.) rhodianna [rhodiann- &1, rhodian- &2+], rhodio [rhodi-]
stroll as minstrels - (v.) clera [cler-]
strong - (adj.) bwr (f. byr), cadarn [pl. cedyrn], cryf [f. cref; pl. -ion; cryf- &adj], dengyn, grymus, hydr, nerthol, pybyr
be strong - (v.) ymgryfhau [ymgryf- &hau]
grow strong - (v.) cryfhau [cryf- &hau]
stronger - (adj.) trech
structure - (n.) adail [f.]
struggle - (v.) gwingo [gwing-], ymlafnio [ymlafni-], ymrwyfo [ymrwyf-]
strut - (v.) torsythu [torsyth-]
stubble - (n.) soflyn [sofl, m.]
stubborn - (adj.) anhyblyg, cildyn, cildynnus, cyndyn, dengyn, gwargaled, gwrthnysig, pen.gryf, ystyfnig
stubbornness - (n.) cildynrwydd [m.], cyndynrwydd [m.], gwargaledwch [m.], pen.galedwch [m.]
stud - (n.) boglwm [boglymau, m.], gre [-oedd, f.], lletem [-au, f.]
student - (n.) efrydydd [-ion, -wyr, m.], myfyriwr [myfyrwyr, m.]
{ Efrydydd is a bit rare by now. }
{ Myfyriwr is the common word for student. }
studies - (n.pl.) gwybod [-au, m.]
studious - (adj.) darllen.gar, myfyrgar
study - (n.) astudiaeth [-au, f.], astudrwydd [m.], efrydiaeth [-au, f.], myfyrfa [myfyrfeydd, f.], myfyrgell [-oedd, f.]
study - (v.) astudio [astudi-], efrydu [efryd-], myfyrio [myfyri-]
{ Astudio is just an assimilation of the same word as the
English and probably covers more external active things
(including active verbs like "craffu (ar)", to study, as in to
look closely (at)). }
{ Myfyrio is to ponder (over), and is something internal. }
stuff - (n.) defnydd [-iau, m.], deunydd [-iau, m.], stwff [styffiau, m.]
stuff - (v.) stwffio [stwffi-]
stuggle - (n.) ymdrech [-ion, mf.]
stumble - (v.) baglan [baglan- ?], baglu [bagl-], syrthio [syrthi-; 3.s. & 2.s.imp. syrth], tramgwyddo [tramgwydd-]
stumbling - (n.) tramgwydd [-iadau, -au, m.]
stump - (n.) bo+n [bonau, bonion, m.], boncyff [-ion, m.], bonyn [bonion, bonau, m.], pwt [pytiau, m.], wystn [m.]
decayed stump - (n.) celffaint [celffeiniau, m.]
stun - (v.) byddaru [byddar-], hurtio [hurti-], pensyfrdanu [pensyfrdan-], syfrdanu [syfrdan-]
stunned - (adj.) hurt, pensyfrdan, syfrdan
stupefaction - (n.) madrondod [m.]
stupefy - (v.) hurtio [hurti-], syfrdanu [syfrdan-]
stupid - (adj.) bal, dwl [f. dol], hurt, pendew, twp [twp- &adj]
{ Hurt used to have a medical meaning, but it doesn't
much any more. "Hurt" probably leans more towards wild and
reckless. }
{ Twp is probably more towards senseless. }
stupid - (n.) hurtyn [-nod, m.]
stupidity - (n.) hurtrwydd [m.]
stupor - (n.) syfrdandod [m.]
sturdy - (adj.) talgryf
sty - (n.) crau [creuau, m.], cut [-iau, m.], cwt [cytiau, cytau, m.], twlc [tylciau, m.]
sty - (v.) cytio [cyti-]
style - (n.) arddull [-iau, f.]
stylist - (n.) arddulliwr [arddullwyr, m.], arddullydd [-ion, m.]
sub- - (pfx.) is
subconscience - (n.) isymwybyddiaeth [f.]
subdue - (v.) darostwng [darostyng-]
subject - (n.) deiliad [-on, deiliaid, m.], goddrych [-au, m.], gwrthrych [-au, m.], pwnc [pynciau, m.], testun [-au, m.]
{ Goddrych is the subject that occurs in grammar. }
{ Gwrthrych is subject of a biography. }
subject - (v.) darostwng [darostyng-]
subjection - (n.) darostyngiad [-au, m.]
subjective - (adj.) goddrychol, mewnol
subjunctive - (adj.) dibynnol
subjunctive mood - (n.) modd dibynnol
sublime - (adj.) arddun, arddunol, aruchel [aruched; aruwch; aruchaf]
sublimity - (n.) arddunedd [m.], ardduniad [m.], ardduniant [ardduniannau, m.], arucheledd [m.]
submarine - (adj.) tanforol (tanfor)
submarine - (n.) suddlong [-au, f.]
submerge - (v.) soddi [sodd-; 3.s. & 2.s.imp. sawdd]
submission - (n.) ymddarostyngiad [m.], ymostyngiad [m.]
submissive - (adj.) ymostyngar
submit - (v.) ymddarostwng [ymddarostyng-], ymostwng [ymostyng-]
subscribe - (v.) tanysgrifio [tanysgrifi-]
subscriber - (v.) tanysgrifiwr [tanysgrifwyr]
subscription - (n.) tanysgrifiad [-au, m.]
subservient - (adj.) iswasanaethgar
subsidy - (n.) cymhorthdal [cymorthdaloedd, m.]
substance - (n.) nwydd [-au, m.], sylwedd [-au, m.]
substantial - (adj.) sylweddol
substantiate - (v.) gwireddu [gwiredd-]
subterranean - (adj.) tanddaearol
subtle - (adj.) cyfrin
suburb - (n.) maestref [-i, -ydd, f.]
subvert - (v.) dymchwelyd (dymchwel) [dymchwel-]
succeed - (v.) llwyddo [llwydd-], tycio [tyci- {only 3.s. forms exist}]
succeed to - (v.) olynu [olyn-]
success - (n.) llwydd (llwyddiant) [llwyddiannau, m.]
successful - (adj.) llwyddiannus
succession - (n.) olyniaeth [f.]
in succession - (adv.) o'r bron
successive - (adj.) olynol
successor - (n.) olynwr [olynwyr, m.], olynydd [-ion, m.]
succor (succour) - (v.) achlesu [achles-], adeinio (adeino) [adeini-, adein-], swcro [sycr-], ymgeleddu [ymgeledd-]
succorer (succourer) - (n.) achleswr [achleswyr, m.], ymgeleddwr [ymgeleddwyr, m.]
succoring (succouring) - (adj.) achlesol
succulent - (adj.) iraidd
such - (adj.) cyfryw
suck - (n.) sugn [m.]
suck - (v.) sipian [sipi-], sugno [sugn-]
suction - (n.) sugn [m.]
sudden - (adj.) diswta, disyfyd, disymwth, sydyn
sudden blast - (n.) piff [-iau, m.]
suddenness - (n.) sydynrwydd [m.]
suds - (n.) golchion [pl.], trochion [pl.]
suet - (n.) gwe+r [m.]
suety - (adj.) gwerog
suffer - (v.) dioddef [dioddef-], goddef [goddef-; 3.s. & 2.s.imp. goddef]
sufferer - (n.) dioddefwr (dioddefydd) [dioddefwyr, m.]
suffering - (n.) dioddef [-iadau, m.], dioddefaint [m.]
suffice - (v.) digoni [digon-]
sufficiency - (n.) digonolrwydd [m.]
sufficient - (adj.) abl [abl- &adj], digonol
suffix - (n.) olddodiad [olddodiaid, m.]
suffocate - (v.) mygu [myg-]
suffocation - (n.) mygfa [mygfeydd, f.]
suffrage - (n.) pleidlais [pleidleisiau, f.]
sugar - (n.) siwgr [m.]
suggest - (v.) awgrymu [awgrym-]
suggestion - (n.) awgrym [-au, -iadau, m.], awgrymiad [-au, m.]
suggestive - (adj.) awgrymiadol (awgrymog)
suicide - (n.) hunanladdiad [-au, m.]
suit - (n.) pa+r [parau, m.]
suit - (v.) addasu [addas-], gweddu [gwedd-], talu [tal-; 3.s. & 2.s.imp. ta+l], taro [traw-; 3.s. tery; 2.s.imp. taro]
suitability - (n.) addasrwydd [m.], cyfaddaster [m.], cymhwyster [cymwysterau, m.]
suitable - (adj.) addas, cyfaddas, cymwys, cyngan, pwrpasol
suitableness - (n.) addasrwydd [m.]
sulfur (sulphur) - (n.) brwmstan [m.]
sulfurous (sulphurous) - (adj.) brwmstanaidd
sulk - (v.) monni [monn- &1, mon- &2+], pwdu [pwd-], sorri [sorr- &1, sor- &2+]
sullen - (adj.) blwng [f. blong], dreng, swrth [f. sorth]
sully - (v.) difwyno [difwyn-], diwyno [diwyn-], llychwino [llychwin-]
sultriness - (n.) mwrndra [m.], myllni [m.], myrndra [m.]
sultry - (adj.) gwygl, mwll [f. moll], mwrn, mwygl, tesog, twym
sum - (n.) swm [symiau, m.]
sum - (v.) symio [symi-]
summary - (n.) crynodeb [-au, m.]
summer - (n.) haf [-au, m.]
summer dwelling - (n.) hafod [-ydd, f.]
summer residence - (n.) hafoty [hafotai, m.]
summer-like - (adj.) hafaidd
summery - (adj.) hafaidd
summit - (n.) copa [-+u, -on, m.], goruchelder [m.], gwarthaf [m.]
summon - (v.) dyfynnu [dyfynn- &1, dyfyn- &2+], gwysio [gwysi-]
summons - (n.) gwy+s [gwysion, f.]
sumptuous - (adj.) helaethwych
sun - (n.) haul [heuliau, m.], huan [f.]
bask in the sun - (v.) bolheulo [bolheul-]
dry in the sun - (v.) cynaeafa (cynhaeafa) [cynaeaf-]
sun - (v.) heulo [heul-]
sunbathe - (v.) tor.heulo [tor.heul-]
Sunday - (n.) Dydd Sul, Sul [-iau, m.]
Sunday night - (n.) Nos Sul
sundry - (adj.) amryfal, amryw, amrywiol
sunken - (adj.) pantiog
sunless - (adj.) anaraul
sunlit - (adj.) araul
sunny - (adj.) araul, heulog, tesog
sunset - (n.) machlud haul
sunshine - (n.) heulwen [f.], tes [m.]
sup - (v.) sipian [sipi-]
super- - (pfx.) gor-
{ This prefix causes a soft mutation to the affixed stem. }
superabundant - (adj.) gorlawn
superficial - (adj.) arwynebol
superficies - (n.) arwynebedd [m.]
superfluity - (n.) afreidiau [m.], gormodedd [m.]
superintend - (v.) arolygu [arolyg-]
superintendency - (n.) arolygiaeth [f.]
superintendent - (n.) arolygwr [arolygwyr, m.], arolygydd [-ion, m.]
superior - (adj.) trech, uchelradd, uchelryw, uwchradd, uwchraddol
superior - (n.) uwchradd [m.]
superiority - (n.) rhagoriaeth [-au, f.]
superiors - (n.) uchafiaid [pl.]
superlative - (adj.) eithaf
superlative - (n.) eithaf [-oedd, -ion, m.]
supernatural - (adj.) goruwchnaturiol
superstition - (n.) coelgrefydd [-au, f.], ofergoel [-ion, f.], ofergoeledd [m.], ofergoeliaeth [f.]
{ Coelgrefydd (coel-grefydd = cast lot-religion) would be a
system of (pagan, unsubstantiated, disapproved of) beliefs. }
{ Ofergoel (ofer-goel = vain-belief) is an unsubstantiated belief,
one that you disapprove of. }
superstitious - (adj.) coelgrefyddol, ofergoelus
{ Coelgrefyddol would be relating to a system of (pagan,
unsubstantiated, disapproved of) beliefs. }
{ Ofergoelus relates to an unsubstantiated belief, one that you
disapprove of. }
supervise - (v.) goruchwylio [goruchwyli-]
supervision - (n.) arolygiaeth [f.]
supervisor - (n.) goruchwyliwr [goruchwylwyr, m.]
supper - (n.) cwynos [-au, mf.], swper [-au, mf.]
give supper - (v.) swpera (swperu) [swper-]
take supper - (v.) swpera (swperu) [swper-]
supplant - (v.) disodli [disodl-]
supple - (adj.) ystwyth
supplement - (n.) atodiad [-au, m.], atodlen [-ni, f.]
supplementary - (adj.) atodol
supplicatation - (n.) deisyfiad [-au, m.]
supplicate - (v.) deisyf (deisyfu) [deisyf-]
supplication - (n.) ymbil [-iau, m.]
supply - (n.) cyflenwad [-au, m.]
supply - (v.) cyflenwi [cyflenw-], diwallu [diwall-]
support - (adj.) amwyn
support oneself - (v.) ymgynnal [ymgynhal-]
support - (n.) ateg [-ion, f.], ategiad [m.], atreg [m.], cefn (cefen) [-au, m.], cefnogaeth [f.], cynhaliaeth [f.], porthiant [porthiannau, m.]
support - (v.) ategu [ateg-], atgyfnerthu [atgyfnerth-], cefnogi [cefnog-], cynnal [cynhali-; 3.s. cynnal, cynneil*; 2.s.imp. cynnal], pleidio [pleidi-]
supporter - (n.) cynhaliwr [cynhalwyr, m.], pleidiwr [pleidwyr, m.]
supporting - (adj.) ategol
suppose - (v.) bwrw [bwri-; 2.s.imp. bwrw, bwra], tebygu [tebyg-], tybio (tybied) [tybi-; 3.s. & 2.s.imp. tyb]
{ Bwrw (which is otherwise various things like
"cast") is close to "tybio", but may have more of an element of
doubt about it ("a bwrw fod" -- "just supposing that") and may mean
supposing contrary to expectation. It seems to get the "suppose" or
"imagine" meaning from senses related to casting lots or guessing. }
{ Tebygu is related to "mae'n debyg" ("it is likely")
and so means something like "to assume that", to suppose on a fair
certainty of correctness. }
{ Tybio means that I have formed a hypothesis on which I intend to
act. }
supposed - (adj.) tybiedig
supposition - (n.) atosodiad [-au, m.], tybiaeth [-au, f.]
suppurate - (v.) crawni [crawn-]
suppurating - (adj.) llinorog
supremacy - (n.) goruchafiaeth [f.], uchafiaeth [f.], unbeiniaeth [f.]
supreme - (adj.) goruchel, pen
supreme good - (n.) penllad [ m.]
sure - (adj.) diball, dilys [dilys- &adj], diogel, sicr [sicr- &adj], siw+r (siwr) [siwr- &adj]
{ Dilys is suitable, so sure with the sense of
"trustworthy". }
{ Sicr is the "sure" of certainty. }
sure to - (adj.) siw+r o
that's for sure - siw+r o fod
surety - (n.) mach [m.], mechni [-%on, m.], mechni%ydd [-ion, m.], meichiau [meichiafon, m.]
become surety - (v.) mechni%o [mechni%-]
suretyship - (n.) mechni%aeth [f.]
surf - (n.) beiston [-nau, f.], ewyn [m.]
surface - (n.) arwyneb [-au, m.], arwynebedd [m.], caen [-au, f.], ton [-nau, f.], wyneb (gwyneb) [-au, m.]
surfeit - (n.) alar [-au, m.], syrffed [m.]
surfeit - (v.) alaru [alar-], diflasu [diflas-], syrffedu [syrffed-]
surge - (n.) dygyfor [m.], ymchwydd [-iadau, m.]
surge - (v.) dygyfor [dygyfor-], terfysgu [terfysg-], ymchwyddo [ymchwydd-]
surgeon - (n.) llawfeddyg [-on, m.]
veterinary surgeon - (n.) milfeddyg [-on, m.]
surgery - (n.) llawfeddygaeth [f.]
surgical - (adj.) llawfeddygol
surliness - (n.) sarugrwydd [m.]
surly - (adj.) arthog, costog, dreng, sarrug
surmise - (n.) tyb [-iau, mf.]
surname - (n.) cyfenw [-au, m.]
surname - (v.) cyfenwi [cyfenw-]
surpass - (v.) rhagori [rhagor-]
surplice - (n.) gwenwisg [-oedd, f.]
surprise - (n.) syndod [m.]
be surprised - (v.) synnu [synn- &1, syn- &2+]
surprise - (v.) synnu [synn- &1, syn- &2+]
surprising - (adj.) syn
surrealism - (n.) swrealaeth [f.]
surrender - (v.) ymroddi (ymroi) [ymrodd-]
surround - (v.) amgylchu [amgylch-], amgylchynu [amgylchyn-], cwmpasu [cwmpas-], cylchynu [cylchyn-]
surrounding - (adj.) amgylchynol, cylchynol
surroundings - (n.) amgylch [-au, -oedd, m.]
survace - (n.) clawr [cloriau, m.]
survey - (n.) arolwg [arolygon, m.]
survey - (v.) arolygu [arolyg-], cyfarchwylio [cyfarchwyli-]
surveyor - (n.) arolygwr [arolygwyr, m.], arolygydd [-ion, m.], mesurwr [mesurwyr, m.]
survival - (n.) goroesiad [-au, m.]
survive - (v.) goroesi [goroes-]
survivor - (n.) goroeswr [goroeswyr, m.]
suspect - (v.) amau [amheu- &1, ameu- &2+], drwgdybio [drwgdybi-]
suspend - (v.) crogi [crog-]
suspension bridge - (n.) crocbont [-ydd, crocbynt, f.]
suspicion - (n.) drwgdybiaeth [-au, f.]
suspicious - (adj.) amheugar, amheus, drwgdybus
sustain - (v.) cynnal [cynhali-; 3.s. cynnal, cynneil*; 2.s.imp. cynnal]
sustainer - (n.) cynhaliwr [cynhalwyr, m.]
sustaining - (adj.) cynhaliol
sustenance - (n.) porthiant [porthiannau, m.], ymborth [m.]
swaddling clothes - (n.) cewyn [-nau, -non, m.]
swaddling-clothes - (n.) caw [-iau, -au, m.]
swagger - (v.) torsythu [torsyth-]
swaggerer - (n.) rhodreswr [rhodreswyr, m.]
swaggering - (adj.) torsyth
swallow - (n.) gwennol [gwenoliaid, f.], llwnc [llynciadau, m.]
{ Gwennol is the kind of swallow that builds nests. }
{ Llwnc is the kind of swallow you do in your throat. }
swallow - (v.) llyncu [llync-; 3.s. & 2.s.imp. llwnc]
swallower - (n.) llyncwr [llyncwyr, m.]
swamp - (n.) cors [-ydd, f.], gwern [-i, -ydd, f.], siglen [-nydd, -ni, f.]
swan - (n.) alarch [-au, elyrch, m.]
female swan - (n.) alarches [-au, f.]
Swansea - (prop.n.) Abertawe
sward - (n.) gwellt [coll.], gweryd [-au, -on, m.], tonnen [tonennydd, -au, f.]
swarm - (n.) haid [heidiau, f.]
swarm - (v.) heidio [heidi-]
swarming - (adj.) tryfrith
swarthy - (adj.) melynddu
swath - (n.) gwanaf [-au, f.], ystod [-au, -ion, f.]
sway - (n.) rhwysg [m.]
sway - (v.) gwegian [gwegi-], rhwyfo [rhwyf-]
swear - (v.) rhegi [rheg-], tyngu [tyng-; 3.s. & 2.s.imp. twng]
{ Rhegi is to say naughty words. }
{ Tyngu is "swear" in the sense of taking an oath. }
swearer - (n.) tyngwr [tyngwyr, m.]
sweat - (n.) chwys [m.]
sweat - (v.) chwysu [chwys-]
sweater - (n.) chwyswr [chwyswyr, m.]
sweaty - (adj.) chwyslyd
swede - (n.) rwden [rwdins, f.]
sweep - (n.) ysgubwr [ysgubwyr, m.]
sweep - (v.) ysgubo [ysgub-]
sweeper - (n.) ysgubwr [ysgubwyr, m.]
sweeping - (adj.) ysgubol
sweepings - (n.) mwlwg [m.], ysgubion [pl.]
sweet - (adj.) chweg, melys [pl. -ion], pe+r, peraidd
sweet milk - (n.) llefrith [-od, m.]
{ Llefrith is used for "milk" in N. Wales. }
sweeten - (v.) melysu [melys-], pereiddio [pereiddi-]
sweetheart - (n.) cariad [-au, -on, mf.], cariadfab [cariadfeibion, m.], cariadferch [-ed?, f.]
sweetness - (n.) melyster (melystra) [m.], pereidd-dra [m.]
sweets - (n.) da-da [m.], fferins [pl.]
swell - (v.) chwyddo [chwydd-], ymchwyddo [ymchwydd-]
swelling - (n.) chwydd (chwyddi) [m.], ymchwydd [-iadau, m.]
swerve - (v.) cilio [cili-], gwyro [gwyr-], osgoi [osgo-]
{ "Osgoi" is accented on the final syllable, in contrast to the normal
rule. }
swerve frmo - (v.) cilio rhag
swift - (adj.) buan [pl. buain; cynted; cynt; cyntaf], chwyrn, clau, cyflym [cyflym- &adj; cynted; cynt; cyntaf], ebrwydd, esgud, mwth
{ Buan means "fast", but has the additional
meaning of "soon". A "tre+n buan" is likely to arrive early, even
if it is coming slowly. }
{ Cyflym means "fast", so a "tre+n cyflym" would arrive quickly. }
swift-footed - (adj.) buandroed
swiftness - (n.) buander (buandra) [m.], chwyrndra [m.], cyflymder (cyflymdra) [m.]
swill - (n.) agolch [-au, m.]
swim - (v.) nofio [nofi-; 3.s. & 2.s.imp. nawf*]
swimmable - (adj.) nofiadwy
swimmer - (n.) nofiedydd [-ion, m.], nofiwr [nofwyr, m.]
swindle - (v.) twyllo [twyll-]
swine - (n.pl.) mochyn [moch, m.]
swineherd - (n.) meichiad [meichiaid, m.]
swing - (n.) siglen [-nydd, -ni, f.]
swing - (v.) siglo [sigl-]
swingletree - (n.) cambren [-ni, m.]
swinish - (adj.) mochaidd, mochynnaidd
switch - (n.) gwialen [gwiail, -ni, -nod, f.]
{ Gwialen is the kind of switch with which a child is
disciplined. }
Switzerland - (prop.n.) y Swistir
swivel - (n.) bwylltid [-au, m.]
swoon - (n.) llesmair [llesmeiriau, m.], llewyg [-on, m.]
swoon - (v.) llesmeirio [llesmeiri-], llewygu [llewyg-]
sword - (n.) cleddyf (cledd; cleddau) [-au, m.], glaif [gleifiau, m.]
swordsman - (n.) cleddyfwr [cleddyfwyr, m.]
sycophant - (n.) cynffonnwr [cynffonnwyr, m.], gwenieithiwr [gwenieithwyr, m.]
syllable - (n.) sill [-iau, f.], sillaf [-au, f.]
{ Sill is more or less interchangeable with "sillaf". It is
commoner in compounds (unsill, lluosill, sillgoll). }
{ Sillaf is more or less interchangeable with "sill". It may be
more common on its own. }
syllogism - (n.) cyfresymiad [-au, m.]
symbol - (n.) arwyddlun [-iau, m.]
symbolic - (n.) arwyddluniol
sympathetic - (adj.) cydymdeimladol
sympathize - (v.) cydymdeimlo [cydymdeiml-]
sympathy - (n.) cydymdeimlad [-au, m.]
sympodial - (adj.) amlgainc
synagog - (n.) synagog [-au, m.]
synchronous - (adj.) cyfamserol
synonymous - (adj.) cyfystyr
synonyms - (n.) cyfystyron [pl.]
syntax - (n.) cystrawen [-nau, f.]
syringe - (n.) chwistrell [-au, -i, f.]
syringe - (v.) chwistrellu [chwistrell-]
system - (n.) cyfundrefn [-au, f.], cysawd [cysodau, m.], trefn [-au, f.], trefniadaeth [m.]
systematic - (adj.) cyfundrefnol
systematize - (v.) cyfundrefnu [cyfundrefn-] tab - (n.) pwyntil [m.]
tabernacle - (n.) pabell [pebyll, f.], tabernacl [-au, m.]
tabernacle - (v.) pabellu [pabell-], tabernaclu [tabernacl-]
table - (n.) bord [-ydd, -au, f.], bwrdd [byrddau, m.], llechres [-i, f.], tabl [-au, m.], taflen [-nau, -ni, f.]
genealogical table - (n.) achres [-au, -i, f.]
tableful - (n.) byrddiad (byrdded) [byrddeidiau, m.]
tablet - (n.) tabled [-au, f.]
memorial tablet - (n.) coflech [-au, f.]
taboo - (adj.) diofrydig
taboo - (n.) diofryd [m.]
tabulate - (v.) taflennu [taflenn- &1, taflen- &2+]
taciturn - (adj.) dywedwst, tawedog
taciturnity - (n.) dywedwst [m.]
tack - (v.) brasbwytho [brasbwyth-]
tackle - (n.) ge+r [pl.]
tackle - (v.) taclo [tacl-]
tactical - (adj.) cadofyddol
tactician - (n.) cadofydd [-ion, m.]
tactics - (n.) cadofyddiaeth [f.], tacteg [f.]
tadpole - (n.) penbwl [penbyliaid, m.]
tag - (n.) pwyntil [m.]
tail - (n.) cloren [clor, -nau, f.], cwt [cytiau, cytau, fm.], cwtws [f.], cynffon [-nau, f.], llosgwrn [llosgyrnau, m.], tin [-au, f.]
tailed - (adj.) llosgyrnog
tailor - (n.) teiliwr [teilwyr, m.]
tailor - (v.) teilwra [teilyr-]
tailoress - (n.) teilwres [-au, f.]
tailoring - (n.) teilwriaeth [f.]
take - (v.) cymryd (cymeryd) [cymer-; 3.s. & 2.s.imp. cymer], dwyn [dyg-; 3.s. & 2.s.imp. dwg], dwyn at, hwde (hwre) [2.s.imp.; 2.pl.imp. hwdiwch, hwriwch], mynd a+
{ Mynd a+ is to go (away) with or in possession of, or to
accompany. Taking a journey by train or bus is "mynd ar" ("siwrnai",
"dre+n", "fws"). You could probably use "mynd a+" for taking by
theft. }
{ Cymryd is really to accept, so you would have to use this (or
"derbyn") for "take" meaning "receive"; also for "take" meaning
"ingest" (medicine). You could probably use "cymryd" for taking by
theft. }
{ Dwyn as "take" means to take by theft; i.e., to steal. }
take advantage - (v.) manteisio [manteisi-]
take an oath - (v.) mynd ar ei lw
take care - (v.) carco [carc-], gofalu [gofal-], ymorol [ymorol-]
take care of - (v.) adneuo [adneu-]
take delight - (v.) ymhoffi [ymhoff-]
take fright - (v.) rhusio [rhusi-]
take heart - (v.) ymwroli [ymwrol-]
take hold - (v.) cydio [cydi-], ymafael (ymaflyd, ymaelyd) [ymafael-, ymafl-; 3.s. ymafael, ymeifl; 2.s.imp. ymafael]
take hold of - (v.) cydio yn
take off - (v.) tynnu [tynn- &1, tyn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. tyn]
take off shoes - (v.) diarchenu [diarchen-]
take offence - (v.) digio [digi-], tramgwyddo [tramgwydd-]
take offence at - (v.) digio wrth
take pains - (v.) ymboeni [ymboen-]
take part {in} - (v.) cymryd rhan {yn}
take supper - (v.) swpera (swperu) [swper-]
take time - (v.) arafu [araf-]
take toll - (v.) tolli [toll-]
take vengeance upon - (v.) dial ar
taken aback - (adj.) wedi synnu
tale - (n.) adameg [f.], chwedl [-au, f.], cyfranc [cyfrangau, fm.], mabinogi [m.], stori [-%au, -a+u, straeon, f.]
talent - (n.) athrylith [-oedd, f.], dawn [doniau, f.], talent [-au, f.]
talented - (adj.) athrylithgar, dawnus, talentog
talk - (n.) sgwrs [sgyrsiau, f.], siarad [m.], so+n [m.], ymddiddan [-ion, m.]
{ Sgwrs is a talking event: we had a talk, drop in for a
chat, he gave a talk on, all that sort of thing. }
{ So+n is talk as a substance: there is talk
about, they were talking about, we mentioned. }
idle talk - (n.) clebar (cleber) [mf.]
talk about - (v.) siarad am, so+n am
talk nonsense - (v.) cyboli [cybol-], rwdlan (rwdlo) [rwdl-]
{ Rwdlo may be more common in N. Wales. }
talk rubbish - (v.) rwdlan (rwdlo) [rwdl-]
{ Rwdlo may be more common in N. Wales. }
talk to - (v.) siarad a+
talk - (v.) chwedleua [chwedleu-], sgwrsio [sgwrsi-], siarad [siarad-; 3.s. sieryd; 2.s.imp. siarad], so+n [soni-; 2.s.pres.ind. sonni; 2.s.imp.ind. sonnit], ymddiddan [ymddiddan- ?]
talkative - (adj.) brac, chwedleugar, siaradus
talker - (n.) siaradwr [siaradwyr, m.]
tall - (adj.) tal
tall awkward fellow - (n.) carwden [-ni, f.]
tall coarse grass - (n.) marchwellt [pl.]
tallness - (n.) taldra [m.]
tallow - (n.) gwe+r [m.]
tallowy - (adj.) gwerog
tally - (v.) cyfateb [cyfateb-]
talon - (n.) crafanc [crafangau, f.], ewin [-edd, mf.]
tame - (adj.) dof [pl. -ion], gwa+r, llywaeth, swci
tame - (v.) dofi [dof-]
tangle - (n.) dryswch [m.]
tangle - (v.) drysu [drys-]
tangled - (adj.) dyrys
tank - (n.) dyfrgist [-iau, f.]
tanner - (n.) barcer [-iaid, m.]
tannery - (n.) barcty [barctai, m.]
tap - (v.) taro [traw-; 3.s. tery; 2.s.imp. taro]
tape - (n.) incil [m.]
taper - (v.) meinhau [mein- &hau]
tardiness - (n.) hwyrfrydigrwydd [m.]
tardy - (adj.) hwyrfrydig
tare - (n.) efryn [efrau, m.]
tarnish - (v.) llychwino [llychwin-]
tarry - (v.) aros [arhos- &1, aros- &2+; 3.s. erys; 2.s.imp. aros], tario [tari-]
tartan - (adj.) plod
tartan - (n.) plod [m.]
tartness - (n.) surni [m.]
task - (n.) gorchwyl [-ion, m.], tasg [-au, f.]
task - (v.) tasgu [tasg-]
taste - (n.) archwaeth [-au, f.], blas [-au, m.], chwaeth [-au, f.]
bad taste - (n.) adflas [-au, m.]
taste - (v.) archwaethu [archwaeth-], blasu (blasio) [blas-, blasi-], chwaethu [chwaeth-], clywed [clyw-; 3.s. & 2.s.imp. clyw], profi [profi-; 3.s. & 2.s.imp. prawf]
{ Blasu has to do with the sensation of tasting. }
{ Clywed has tended to come to mean only the sense of hearing but
older people use it for other senses, so that as well as "clywed
sw+n" you can also "clywed blas" (more recently "blasu") and "clywed
arogl" (more recently "arogleuo") and also to feel an emotion
("clywed a+'r galon"). }
{ Profi is what you do with food to see if you like it. }
tasteful - (adj.) chwaethus
tasteless - (adj.) merf (merfaidd)
taster - (n.) profwr [profwyr, m.]
tasty - (adj.) blasus
tatered volume - (n.) cwrrach [cwrachau, -od, m.]
tattered - (adj.) bratiog, carpiog, llarpiog
tattle - (n.) brawl [m.], clebar (cleber) [mf.]
tattle - (v.) clebran [clebr-]
tattler - (n.) clebren [f.], clebryn [m.]
tattletale - (n.) clapgi [clapgwn, m.], clepgi [clepgwn, m.]
taunt - (v.) dannod [dannod-], edliw [edliw-], testunio [testuni-]
{ You "edliw i" a person. }
taunting - (adj.) edliwgar
tavern - (n.) tafarn [-au, mf.]
tawdry - (adj.) coegwych
tawny - (adj.) melynaidd, melynddu
tax - (n.) tasg [-au, f.], treth [-i, f.]
tax - (v.) tasgu [tasg-], trethu (trethi) [treth-]
taxer - (n.) trethwr [trethwyr, m.]
taxgatherer - (n.) cyllidwr [cyllidwyr, m.], cyllidydd [-ion, m.]
taxpayer - (n.) trethdalwr [trethdalwyr, m.]
tea - (n.) te [m.]
teach - (v.) addysgu [addysg-], athrawiaethu [athrawiaeth-], dysgu [dysg-; 3.s. & 2.s.imp. dysg]
{ You "dysgu i" a person. }
apt to teach - (adj.) athrawaidd, athrawus
teacher - (n.) athro [athrawon, m.], dysgawdwr [dysgawdwyr, m.], dysgwr [dysgwyr, m.]
female teacher - (n.) athrawes [-au, f.]
teaching - (n.) dysgeidiaeth [f.]
teal - (n.) cor.hwyad [corhwyaid, f.]
team - (n.) gwedd [-oedd, f.], ti+m [timau, timoedd, m.]
plowing (ploughing) team - (n.) atgor [etgyr, -au, m.]
team - (v.) heigio [heigi-]
teapot - (n.) tebot [-au, m.]
tear - (n.) deigryn [dagrau, m.]
tear - (v.) dragio [dragi-], llarpio [llarpi-], rhwygo [rhwyg-], ymrwygo [ymrwyg-]
tearful - (adj.) wylofus
teary - (adj.) dagreuol
tease - (v.) plagio [plagi-], profocio [profoci-]
teat - (n.) diden [-nau, f.], teth [-au, f.]
technical - (adj.) technegol
technique - (n.) techneg [f.]
technological - (adj.) technolegol
technologist - (n.) technolegwr [technolegwyr, m.]
technology - (n.) technoleg [f.]
tedious - (adj.) maith [pl. meithion]
teem - (v.) epilio [epili-], hilio [hili-]
teeming - (adj.) epilgar, toreithiog, tryfrith
teeth on edge - (n.) deincod (dincod) [m.]
teeth, gnash - (v.) esgyrnygu [esgyrnyg-]
teeth, grind - (v.) esgyrnygu [esgyrnyg-]
teeth, grind the - (v.) ysgyrnygu [ysgyrnyg-]
telegram - (n.) brysneges [-au, f.]
telegraph - (v.) pellebru [pellebr-]
televise - (v.) teledu [teled-]
television - (n.) teledu [m.]
tell - (v.) dweud (deud; dywedyd) [dywed-, dweud-, deud-; 3.s. & 2.s.imp. dywed], mynegi [myneg-]
{ "Dweud" is the common written form; "deud" is what is often spoken.
The rather archaic literary form is "dywedyd". }
tell about - (v.) dweud am
to tell the truth - a dweud y gwir
telling - (adj.) cyr.haeddgar
telltale - (n.) clapgi [clapgwn, m.], cleci [clecwn, m.], clepgi [clepgwn, m.]
temper - (n.) natur [f.], tymer [tymherau, f.]
temper - (v.) nawseiddio [nawseiddi-]
temperament - (n.) anian [-au, f.], anianawd [m.]
temperance - (n.) cymedroldeb [m.], dirwest [-au, m.]
temperate - (adj.) cymedrol, dirwestol, tymherus
temperature - (n.) tymheredd [m.]
tempest - (n.) tymestl [tymhestloedd, f.]
tempestuous - (adj.) tymhestlog
Templar - (n.) Temlydd [-ion, m.]
Templarism - (n.) Temlyddiaeth [f.]
temple - (n.) arlais [arleisiau, f.], cyfys [m.], teml [-au, f.]
{ Arlais is the kind of temple you have on your head. }
{ Cyfys is the kind of temple on your forehead. }
veil of temple - (n.) gwahanlen [-ni, f.]
tempo - (n.) amser [-au, -oedd, m.], amseriad [-au, m.]
temporal - (adj.) amserol, tymhorol
tempt - (v.) temtio [temti-]
temptation - (n.) profedigaeth [-au, f.], temtasiwn [temtasiynau, mf.]
tempter - (n.) temtiwr [temtwyr, m.]
ten - (adj.) deg, deng
{ Deng is used before certain words such as "mlynedd". }
ten shillings - (n.) chweugain [chweugeiniau, m.]
ten-stringed instrument - (n.) dectant [m.]
tenacious - (adj.) gafaelgar
tenancy - (n.) tenantiaeth [f.]
tenant - (n.) deiliad [-on, deiliaid, m.], tenant [-iaid, m.]
Tenby - (prop.n.) Dinbych-y-pysgod
tend - (v.) tendio [tendi-], tueddu [tuedd-]
tendency - (n.) asgen [-nau, f.], tuedd [-iadau, -au, mf.]
tender - (adj.) canllaith, masw, meddal [meddal- &adj], rhywiog, tirion, tyner
make tender - (v.) tyneru [tyner-]
tender-hearted - (adj.) calon-dyner
tenderness - (n.) tiriondeb [m.], tynerwch [m.]
tendon - (n.) gewyn [-nau, gi%au, m.]
tenet - (n.) daliad [-au, m.]
tenfold - (adj.) decplyg
tennis - (n.) tenis [m.]
tenon - (n.) tyno [m.]
tense - (n.) amser [-au, -oedd, m.]
{ Amser is "tense" in the grammatical sense. }
tension - (n.) tynder (tyndra) [m.]
tent - (n.) lluest [-au, m.], lluesty [lluestai, m.], pabell [pebyll, f.], pall [-on, m.]
tent - (v.) pabellu [pabell-]
tenth - (n.) degwm [degymau, m.]
tenuity - (n.) teneuwch [m.]
tepid - (adj.) claear, mwygl
make tepid - (v.) claearu [claear-]
term - (n.) teler [-au, m.], term [-au, m.], tymor [tymhorau, m.]
{ Term is a word (as in "technical term"). It can also be a
period of time. }
{ Tymor is a period of time (as in "school term"). }
terminal - (n.) terfynnell [terfynellau, f.]
{ Terfynnell is the kind of terminal you attach to your computer. }
terminate - (v.) terfynu [terfyn-]
termination - (n.) terfyniad [-au, m.]
terms - (n.pl.) amod [-au, mf.]
terrestrial - (adj.) daearol
terrible - (adj.) an.guriol (an.giriol), anaelau, arswydus, aruthr, brawychus, dychrynllyd, en.giriol, ofnadwy, uthr
terrier - (n.) daeargi [daeargwn, m.]
terrify - (v.) brawychu [brawych-]
territorial - (adj.) tiriogaethol
territory - (n.) tir [-oedd, m.], tiriogaeth [-au, f.]
terror - (n.) arswyd [m.], braw [-iau, m.], dychryn [-iadau, m.], ofn [-au, m.], ofnadwyaeth [f.]
{ Braw might be used for "terror": "bod mewn braw" might
be ok for "bod mewn ofn". }
{ Ofn is the state of being afraid. }
test, put a person to the - (v.) rhoi prawf ar berson
testament - (n.) testament [-au, m.]
testator - (n.) testamentwr [testamentwyr, m.]
tester - (n.) profwr [profwyr, m.]
testicle - (n.) caill [ceilliau, f.]
testify - (v.) tystio [tysti-]
testimonial - (n.) tysteb [-au, f.], tystlythyr [-au, m.]
testimony - (n.) tystiolaeth [-au, f.]
testy - (adj.) ffrom, ffromllyd
tether - (n.) cebystr [-au, m.]
tether - (v.) ffrwyn.glymu [ffrwyn.glym-]
tetify - (v.) tystiolaethu [tystiolaeth-]
text - (n.) testun [-au, m.]
texture - (n.) gwe [-oedd, f.], gwead [m.]
Thames - (prop.n.) Tafwys
than - (conj.) na (nac; nag)
more than - (adv.) yn anad, yn anad dim
more than anyone - (adv.) yn anad neb
other than - (adv.) amgen na
rather than - (prep.) yn hytrach na
thank - (v.) diolch [diolch-; 3.s. diolch, diylch*]
{ You "diolch i" a person. }
thankful - (adj.) diolchgar
thankfulness - (n.) diolchgarwch [m.]
thanklessness - (n.) anniolch [m.]
thanks - (n.) diolch [-iadau, m.]
give thanks - (v.) diolch [diolch-; 3.s. diolch, diylch*]
{ You "diolch i" a person. }
thanksgiving - (n.) diolch [-iadau, m.]
that - (adj. & pron.) hwnnw [f. honno; neut. hynny], hyn
granted that - (conj.) per.ho+n
he that - (pron.) sawl
is that so? - (adv.) tybed
that bites - (adj.) brathog
that is - (adv.) dyna
that is to say - (adv.) nid amgen
that is to say - (conj.) sef
that it is - (conj.) mai
that's for sure - siw+r o fod
that - (conj. & prep.) fel
that - (conj.) taw
that - (pron.) a, honno [f.], hynny
thatch - (v.) toi [to- &i]
thaw - (v.) dadmer [dadmer-], meirioli [meiriol-], toddi [todd-; 3.s. & 2.s.imp. tawdd]
the - (art.) y (yr; 'r)
{ "'r" is used after vowels; otherwise "yr" is used before vowels ("h" is
a vowel); otherwise "y" is used. }
theater (theatre) - (n.) chwaraedy [chwaraedai, m.]
thee - (pron.) ti
{ Ti is the familiar form for "you". }
theft - (n.) lladrad [-au, m.]
their - (adj. & pron.) eu
their - (adj.) nhw (hwy)
theirs - (pron.) eiddo, eiddynt
them - (pron.) hwynt, nhw (hwy)
theme - (n.) testun [-au, m.], thema [-+u, f.]
themselves, they - (pron.) hwynt-hwy
then - (adv.) wedyn, yna ('na), ynteu (ynte)
{ See Section 6.6. }
theologian - (n.) diwinydd [-ion, m.]
theological - (adj.) diwinyddol
theology - (n.) diwinyddiaeth [f.]
theoretical - (adj.) damcaniaethol
theoretician - (n.) damcaniaethwr [damcaniaethwyr, m.]
theorize - (v.) damcanu [damcan-]
theory - (n.) damcaniaeth [-au, f.]
therapist - (n.) therapydd [-ion, m.]
speech therapist - (n.) therapydd lleferydd
there - (adv.) acw, yna ('na), yno
{ See Section 6.6. }
behold there - (adv.) dacw
here and there (lit. there and here) - hwnt ac yma
there are - (adv.) dacw, dyna
there aren't - (v.) sdim
{ "Sdim" is short for "does dim". }
there is - (adv.) dacw, dyna
there isn't - (v.) sdim
{ "Sdim" is short for "does dim". }
therefore - (adv.) felly
thermometer - (n.) gwresfesurydd [-ion, m.], thermomedr [m.]
these - (adj. & pron.) hyn
these are - (adv.) dyma
these - (pron.) rhain
thesis - (n.) gosodiad [-au, m.]
they - (pron.) hwynt, hwynt-hwy, nhw (hwy)
they (before a number) - (pron.) ill
they also - (pron.) hwythau, nhwthau (hwythau)
they themselves - (pron.) hwynt-hwy
thick - (adj.) braisg, ffyrf [f. fferf], praff [pl. preiffion], tew [pl. -ion], trwchus
thick-headed - (adj.) pendew
thicken - (v.) ffyrfhau [ffyrf- &hau], tewhau [tew- &hau], tewychu [tewych-]
thickness - (n.) ffyrfder [m.], praffter [m.], rhefder (rhefydd) [m.], tewder (tewdra) [m.]
thief - (n.) chwiwgi [chwiwgwn, m.], lleidr (lleidyr) [lladron, m.]
female thief - (n.) lladrones [-au, f.]
thieve - (v.) lladrata [lladrata-]
thievish - (adj.) lladronllyd
thigh - (n.) clun [-iau, f.], gar [-rau, fm.], morddwyd [-ydd, f.]
thimble - (n.) gwniadur [-iau, -on, mf.]
thin - (adj.) achul, main [pl. meinion], tenau [pl. teneuon]
thin - (v.) teneuo [teneu-]
thine - (adj.) dy
thine - (pron.) eiddo, eiddot
thing - (n.) peth [-au, m.]
dilapidated thing - (n.) celffaint [celffeiniau, m.]
inferior person or thing - (n.) adlaw [-iaid, m.]
think - (v.) meddwl [meddyli-; 3.s. & 2.s.imp. meddwl], synied (synio) [syni-], tybio (tybied) [tybi-; 3.s. & 2.s.imp. tyb]
{ Meddwl is the mental process, the act of thinking, processing
thoughts. }
{ Tybio means that I have formed a hypothesis on which I intend to
act. }
think about - (v.) meddwl am
wishful thinking - (n.) breuddwyd gwrach
thinker - (n.) meddyliwr [meddylwyr, m.]
thinness - (n.) teneuwch [m.]
third - (adj.) trydydd [f. trydedd]
one third - (n.) traean [m.]
the third part - (n.) traean [m.]
thirst - (n.) syched [m.]
quench thirst - (v.) disychedu [disyched-]
thirst - (v.) sychedu [syched-]
thirsty - (adj.) sychedig
this - (adj. & pron.) hwn [f. hon; neut. hyn], hyn
at this time - (adv.) ar hyn o bryd
this evening - (adv.) heno
this is - (adv.) dyma
this year - (adv.) eleni
this - (pron.) hon [f.]
thistle - (n.) ysgallen [ysgall, f.], ysgallyn [ysgall, m.]
Thomas - (prop.n.) Tomos
thong - (n.) carrai [careiau, f.]
thorn - (n.) draen [drain, f.], draenen [drain, f.], drysi%en [drysi, f.], pigyn [-au, m.]
thornbush - (n.) draenllwyn [-i, m.]
thorough - (adj.) trwyadl, trylwyr
thoroughfare - (n.) tramwyfa [tramwyfeydd, f.]
thoroughness - (n.) trylwyredd [m.]
those - (pron.) hynny, rheini, rheiny
those are - (adv.) dyna
thou - (pron.) ti, tydi
{ Ti is the familiar form for "you". }
thou also - (pron.) tithau
{ Tithau is the familiar form. }
though - (conj.) er
thought - (n.) ceudod [m.], meddwl [meddyliau, m.]
thoughtful - (adj.) meddylgar, ystyrgar
thoughtfulness - (n.) meddylgarwch [m.]
thousand - (n.) mil [-oedd, f.]
thousandth - (adj.) milfed
thrashing - (n.) cosfa [cosfeydd, f.]
thread - (n.) edau [edafedd, f.]
threat - (n.) bygwth [bygythion, bygythiau, m.]
threaten - (v.) bygwth [bygythi-]
threatening - (adj.) bygwthiol
three - (adj.) tri [f. tair]
three days - (n.) tridiau [pl.]
three days later - (adv.) tradwy
threescore - (adj.) trigain
thresh - (v.) dyrnu [dyrn-; 3.s. & 2.s.imp. dyrn]
thresher - (n.) dyrnwr [dyrnwyr, m.]
threshold - (n.) amhiniog (amhinog) [-ion, -au, m.], hiniog [-au, f.], rhiniog [-au, f.], trothwy [-au, -on, m.]
thrift - (n.) darbodaeth [f.]
thrifty - (adj.) darbodus
thrill - (n.) gwefr [f.], ias [-au, f.], trydaniaeth [f.]
thrill - (v.) gwefreiddio [gwefreiddi-]
thrilling - (adj.) cynhyrfiol, gwefreiddiol
thrive - (v.) ffynnu [ffynn- &1, ffyn- &2+]
throat - (n.) gwddf [gyddfau, m.]
throb - (n.) cur [-iau, m.], curiad [-au, m.]
throb - (v.) brydio [brydi-], curo [cur-], dychlamu [dychlam-; 3.s. dychleim], gwynegu [gwyneg-], gwynio [gwyni-], neidio [neidi-; 3.s. & 2.s.imp. naid], procio [proci-]
throne - (n.) brenhinfainc [brenhinfeinciau, f.], gorsedd [-au, f.], gorseddfa [gorseddfeydd, -oedd, f.], gorseddfainc [gorseddfeinciau, f.], teyrn.gadair [teyrn.gadeiriau, f.]
throne - (v.) gorseddu [gorsedd-]
throng - (v.) dyludo [dylud-], heidio [heidi-]
throttle - (v.) llindagu [llindag-]
through - (adv.) trwodd
through - (prep.) trwy (drwy) [irreg.]
throw - (n.) bwrw [m.], lluchfa [lluchfeydd, f.], lluchiad [-au, m.], tafliad [-au, m.]
throw - (v.) ergydio [ergydi-], lluchio [lluchi-], taflu [tafl-; 3.s. teifl; 2.s.imp. tafl]
thrower - (n.) lluchiwr [lluchwyr, m.]
thrum - (n.) tabyrddu [tabyrdd-, m.]
thrush - (n.) bronfraith [bronfreithod, bronfreithiaid, f.], tresglen [f.]
thrust - (n.) gwth [-iau, m.], hergwd [m.]
thrust - (v.) gwthio [gwthi-], stwffio [stwffi-]
thumb - (n.) bawd [bodiau, bodau, mf.]
thumb - (v.) bodio [bodi-]
thump - (v.) baeddu (maeddu) [baedd-, maedd-], dulio [duli-], dyrnu [dyrn-; 3.s. & 2.s.imp. dyrn], pwnio [pwni-]
thunder - (n.) taran [-au, f.]
{ Taran is specifically a peal of thunder. }
thunder - (n.pl.) twrf [tyrfau, m.]
thunder - (v.) taranu [taran-]
thunderbolt - (n.) taranfollt [-au, f.]
Thursday - (n.) Difiau [m.], Dydd Iau
Thursday night - (n.) Nos Iau
thus - (adv.) felly
thus - (conj. & prep.) fel
thwart - (v.) seithugio [seithugi-], siomi [siom-]
thy - (adj.) dy
thyself - (pron.) tydi
tick - (n.) tip [-iadau, -iau, m.], torogen (trogen) [torogod, trogod, f.]
{ Tip is the tick of a clock. }
{ Torogen is the tick that sucks blood. }
tick - (v.) tician (ticio) [tici-], tipian [tipi-]
ticket - (n.) ticed [-i, m.], tocyn [-nau, m.]
tickle - (n.) goglais [m.]
tickle - (v.) goglais [gogleis-], gogleisio [gogleisi-]
tide - (n.) aches [m.], llanw [m.]
tidiness - (n.) cymhendod [m.], taclusrwydd [m.]
tidy - (adj.) cryno, cymon, syber, taclus, twt
tidy - (v.) tacluso [taclus-], twtio [twti-]
tie - (n.) clwm (cwlwm) [clymau, m.], rhwym [-au, m.], tei [-au, mf.]
tie - (v.) clymu [clym-], cylymu [cylym-], rhwymo [rhwym-]
tie-beam - (n.) cwpl [cyplau, m.]
tied - (adj.) caethiwus
tiger - (n.) dywalgi [dywalgwn, m.], teigr [-od, m.]
tight - (adj.) tyn [f. ten]
tight knot - (n.) cwlwm llin.glwm
tight-bellied - (adj.) tordyn
tighten - (v.) tynhau [tyn- &hau]
tightness - (n.) tynder (tyndra) [m.]
tigridia - (n.) glaswelltyn [glaswellt, m.]
tile - (n.) priddlech [-i, -au, f.]
roofing tile - (n.) peithin [-au, f.]
till - (prep.) hyd [irreg.], nes, tan (dan) [tan- &prep1; dan- &prep1]
till - (v.) amaethu [amaeth-], llafurio [llafuri-], trin [trini-]
tilth - (n.) a+r [m.]
timber - (n.) pren [-nau, m.]
heart of timber - (n.) rhuddin [m.]
timber - (n.pl.) coeden [coed, f.]
timber - (v.) coedio [coedi-]
timbrel - (n.) tympan [-au, f.]
time - (n.) adeg [-au, f.], amser [-au, -oedd, m.], awr [oriau, f.], gwaith [gweithiau, f.], oed [-au, m.], pryd [-iau, m.], tro [-eau, -eon, m.], tymp [m.]
{ Adeg is the time that is denoted by something, as in
"adeg y rhyfel" = "(at) the time of the war", "during the war"; "ar
adegau" = "sometimes"; "daw adeg pan..." = "a time will come
when...". ("Adeg y lleuad" is "the waning of the moon", = "gwendid
y lleuad".) }
{ Amser is the abstraction -- time as an abstract concept;
also the times of the day ("Beth yw'r amser?" = "What time is it?").
I don't have enough "amser" to do everything. }
{ Gwaith is one of a number of occasions: "Sawl gwaith?" = "how
many times?"; "dwywaith" = "twice". }
{ Pryd is an occasion; it has the connotation of readiness:
"Pa bryd" = "At what time?", "On what occasion?"; "Yn ei bryd" =
"When it is ready"; "Mae hi'n hen bryd gwneud" = "It's high time to
do"; "O bryd i'w gilydd" or "O bryd i bryd" = "From time to time". }
{ Tro is like "gwaith": "sawl tro?" = "sawl gwaith?". }
{ Tymp is time as in the appointed time. }
a second time - (adv.) ail, eilwaith
at the same time - (adv.) ar y cyd, ar yr un pryd
{ Ar y cyd is in co-operation (e.g.,
we will learn at the same time = we will learn together). }
{ Ar yr un pryd means simultaneously. }
at the time - (adv.) ar y pryd
at this time - (adv.) ar hyn o bryd
at times - (adv.) ar brydiau
for a long time - (adv.) er ys talwm (ers talwm), rhawg, yrhawg
{ Rhawg implies for a long time to come. }
{ Yrhawg means for a long time to come. }
for a time - (adv.) dros dro
high time - (adj.) rhywyr
in time - (adv.) mewn pryd
some time since - (adv.) ers meitin
{ Ers meitin means a while on the scale of hours. }
spend time with - (v.) cadw oed
take time - (v.) arafu [araf-]
what time? - (inter. pron.) pa bryd?
time - (v.) amseru [amser-]
timely - (adj.) amserol, cyfamserol, prydlon
timetable - (n.) amserlen [-ni, f.]
timid - (adj.) llwfr [f. llofr], ofnus, yswil
timidity - (n.) ofnusrwydd [m.], yswildod [m.]
timing - (n.) amseriad [-au, m.]
timorous - (adj.) ofnog
Timothy - (prop.n.) Timotheus
tin - (n.) alcam [m.], ystaen [m.]
{ Alcam is the metal and chemical element "tin". }
tincture - (n.) naws [-au, f.]
tingle - (v.) merwino [merwin-]
tingling - (n.) merwindod [m.]
tinker - (n.) eurych [-od, -iaid, m.]
tinkle - (n.) tinc [-iau, -iadau, m.], tonc [-iau, f.]
tinkle - (v.) tincian [tinci-], toncio (toncian) [tonci-]
tint - (n.) arlliw [-iau, f.]
tint - (v.) arlliwio [arlliwi-]
tip - (n.) blaen [-au, -ion, m.], cil-dwrn (cildwrn) [m.], swch [sychau, f.]
tipple - (v.) diota [diot-], llymeitian (llymeitio) [llymeiti-], potio [poti-], slotian [sloti-], yslotian [ysloti-]
tippler - (n.) diotwr [diotwyr, m.], llymeitiwr [llymeitwyr, m.], yslotiwr [yslotwyr, m.]
tire - (v.) blino [blin-], lluddedu [lludded-]
tire oneself out - (v.) ymla+dd [ymladd-]
tired - (adj.) blin [pl. -ion], lluddedig, wedi blino
tithe - (n.) degwm [degymau, m.]
tithe - (v.) degymu [degym-]
title - (n.) teitl [-au, m.]
title page - (n.) wyneb-ddalen [-nau, f.]
to - (prep.) at [at- &prep1], hyd [irreg.], i [irreg.], tan (dan) [tan- &prep1; dan- &prep1], wrth [irreg.]
accede to - (v.) cydsynio a+, cytuno a+
according to - (prep.) yn o+l
acquiesce to - (v.) cydsynio a+, dygymod [dygymod-]
adhere to - (v.) glynu wrth
allude to - (v.) so+n am
allusion to - (n.) cyfeiriad at
apt to teach - (adj.) athrawaidd, athrawus
attend to - (v.) ymorol [ymorol-]
be related to - (v.) perthyn i
belong to - (v.) perthyn i
bring to - (v.) dwyn at
cause to - (v.) peri i
cleave to - (v.) glynu wrth, ymlynu [ymlyn-]
connect to - (v.) cysylltu a+
consent to - (v.) cydsynio a+, cytuno a+
content to - (adj.) bodlon o
dear to - (adj.) annwyl gan, annwyl i
dispatch to - (v.) anfon at
face to face - (adv.) wyneb yn wyneb
fail to - (v.) methu a+
fall to ruin - (v.) dadfeilio [dadfeili-]
forget to - (v.) anghofio am
give birth to - (v.) esgor ar
give to - (v.) rhoi i
given to cursing - (adj.) rheglyd
given to grumbling - (adj.) grwgnachlyd
given to horning - (adj.) twlciog
glad to - (adj.) balch o
go to and fro - (v.) cynired [cynir-], cyniwair [cyniwair-]
go to law - (v.) cyfreithio [cyfreithi-]
have to do with - (v.) gwneud a+
hearken to - (v.) gwrando ar
hold on to - (v.) gafael am
in order to - (prep.) er [er- &prep2], i [irreg.]
lay claim to - (v.) ymhonni [ymhonn- &1, ymhon- &2+]
like to - (adj.) cyffelyb i
listen to - (v.) gwrando ar
look forward to - (v.) edrych ymlaen at
near to - (prep.) agos at, agos i
not to be recrossed - (adj.) diadlam
not to mention - heb so+n am
offer to do - (v.) osio [osi-]
opposite to - (prep.) cyferbyn a+
pertain to - (v.) perthyn i
pertaining to an ode - (adj.) awdlaidd
pertaining to the Welsh language - (adj.) Cymraeg
pointer to - (n.) cyfeiriad at
pray to - (v.) gweddi%o ar
promise to - (v.) addo i
put a person to the test - (v.) rhoi prawf ar berson
put to death - (v.) dienyddio [dienyddi-]
recite to - (v.) adrodd wrth
reference to - (n.) cyfeiriad at
relate to - (v.) adrodd wrth
related to computers - (adj.) cyfrifiadurol
related to land - (adj.) tirol
relating to wings - (adj.) adeiniol
remember to - (v.) cofio at
restore to health - (v.) adfer (adferu; adferyd; edfryd) [adfer-; 3.s. adfer, edfryd, edfyr*; 2.s.imp. adfer]
return to - (v.) dychwelyd at
run to - (v.) rhedeg at
run to seed - (v.) ehedeg [ehed-], hedeg [hed-]
say to - (v.) dweud wrth, meddaf wrth
see to it - (v.) ymorol [ymorol-]
send to - (v.) anfon at
set his mind to - (v.) rhoi ei fryd ar
similar to - (adj.) cyffelyb i
smashed to atoms - (adj.) chwilfriw
speak to - (v.) dweud wrth, siarad a+
stick to - (v.) glynu wrth
succeed to - (v.) olynu [olyn-]
sure to - (adj.) siw+r o
talk to - (v.) siarad a+
that is to say - (adv.) nid amgen
that is to say - (conj.) sef
to and fro - (adv.) o+l a gwrthol
to be praised - (adj.) moliannus
to run into - (v.) bwrw yn erbyn
to strike against - (v.) bwrw yn erbyn
to tell the truth - a dweud y gwir
to the other (from one) - (adv.) bwygilydd
to the utmost - (adv.) i'r eithaf
to wit - (conj.) sef
transmit to - (v.) anfon at
turn to - (v.) troi at
unable to be checked - (adj.) anhyludd
willing to - (adj.) bodlon o
write to - (v.) ysgrifennu at
to(wards) home - (adv.) adref (adra)
{ "Adre" isused in S. Wales; "adra" in N. Wales. }
toad - (n.) llyffant [llyffaint, -od, m.]
toadstool - (n.) madalch (madarch) [m.]
toady - (n.) cynffonnwr [cynffonnwyr, m.], ffalsiwr [ffalswyr, m.]
toady - (v.) cynffonna [cynffonn- &1, cynffon- &2+]
toast - (n.) llwncdestun [-au, m.]
{ Llwncdestun is the kind of toast you offer to someone's health. }
toast - (v.) pobi [pob-]
tobacco - (n.) baco [m.], myglys [m.], tybaco [m.]
tock-knife - (n.) twca [-od, m.]
today - (adv.) heddiw (heddyw)
toe - (n.) bawd [bodiau, bodau, mf.], bys [-edd, -iau, m.]
toffee - (n.) cyflaith [m.]
together - (adv.) ar y cyd, gyda'i gilydd, ynghyd
crowd together - (v.) tyrru [tyrr- &1, tyr- &2+; 3.s. & 2.s.imp. twr], ymdyrru [ymdyrr- &1, ymdyr- &2+]
gather together - (v.) crynhoi [crynho- &i], ymgasglu [ymgasgl-], ymgrynhoi [ymgrynho- &i]
together - (pfx.) cyd-
{ This prefix causes a soft mutation to the affixed stem. }
toil - (n.) gnif [m.]
toil - (v.) llafurio [llafuri-], ymlafnio [ymlafni-]
toilsome - (adj.) llafurus
token - (n.) argoel [-ion, f.], arwyddnod [-au, m.], nod [-au, -ion, mf.]
tolerable - (adj.) goddefol
tolerance - (n.) goddefgarwch [m.]
tolerant - (adj.) goddefgar
toleration - (n.) goddefiad [-au, m.]
toll - (n.) toll [-au, f.]
take toll - (v.) tolli [toll-]
Tom - (prop.n.) Twm
tom-cat - (n.) gwrcath [-od, m.]
tomb - (n.) bedd [-au, -i, m.], beddrod [-au, m.]
tombstone - (n.) beddfaen [beddfeini, m.]
tomfoolery - (n.) ffwlbri [m.]
tomorrow - (adv.) fory (yfory), yfory
ton - (n.) tunnell [tunelli, tunellau, f.]
tone - (n.) goslef (oslef) [-au, f.], sain [seiniau, f.], to+n [-au, f.], tonyddiaeth [f.]
tongs - (n.) gefel [gefeiliau, f.]
tongue - (n.) balog [-au, f.], tafod [-au, m.]
{ Balog is the tongue of a buckle. }
tonight - (adv.) heno
tonsil - (n.) tonsil [-iau, m.]
tonsure - (n.) corun [-au, m.]
too - (adv.) hefyd, rhy
color (colour) too highly - (v.) gorliwio [gorliwi-]
rather too little - (adv.) ar y lleiaf
rather too much - (adv.) ar y mwyaf
too many - (n., adj. & adv.) gormod [-ion, m.]
too much - (n., adj. & adv.) gormod [-ion, m.]
tool - (n.) celficyn [celfi, m.], offeryn [-nau, offer, m.]
tool - (n.pl.) arf [-au, mf.]
tools - (n.) ce+r [f.]
tooth - (n.) dant (daint) [dannedd, m.]
toothache - (n.) dannoedd [f.]
toothless - (adj.) mantach
top - (n.) blaen [-au, -ion, m.], brig [-au, m.], briger [-au, m.], caead [-au, m.], copa [-+u, -on, m.], gwarthaf [m.], pen [-nau, m.], uchder [m.]
{ Blaen would be used for the growing tip of a plant. }
{ Brig has a connotation of smallness at the top. The top
of the popularity charts would be a "brig", as would the top of a
pointed tree or a pointy mountain. }
{ Caead is the top of a tin or vessel. }
{ Copa specifically means the top of a mountain or summit. }
{ Pen is the top of something when it is not necessarily
small, so the top of a mountain or a tree you could sit on would
probably be "pen". }
on top of - (prep.) ar warthaf
top - (v.) brigo [brig-]
top-heavy - (adj.) pendrwm
topsy-turvy - (adj.) pendramwnwgl
torch - (n.) ffagl [-au, f.]
torment - (n.) artaith [arteithiau, f.], poen [-au, mf.], poenedigaeth [f.]
torment - (v.) plagio [plagi-], poeni [poen-], poenydio [poenydi-]
tormentor - (n.) poenwr [poenwyr, m.]
tornado - (n.) corwynt [-oedd, m.], gyrwynt [-oedd, m.], trowynt [-oedd, m.]
torque or chain, ornamented - (n.) aerwy [-au, -on, m.]
torrent - (n.) cenllif [m.], ffrwd [ffrydiau, f.], ffrydlif [mf.], gweilgi [f.], llifddwfr [llifddyfroedd, m.], rhyferthwy [m.]
tortoise - (n.) crwban [-od, m.]
tortuous - (adj.) troellog
torture - (n.) artaith [arteithiau, f.], dirboen [-au, f.]
torture - (v.) arteithio [arteithi-], dirdynnu [dirdynn- &1, dirdyn- &2+], poenydio [poenydi-]
torturer - (n.) arteithiwr [arteithwyr, m.], poenwr [poenwyr, m.]
tory - (adj.) tori%aidd
tory - (n.) tori [-%aid, -%on, m.]
toryism - (n.) tori%aeth [-au?, f.]
toss - (n.) ysgw+d [m.]
toss about - (v.) rhwyfo [rhwyf-], ymrwyfo [ymrwyf-]
total - (adj.) llwyr
abstain totally - (v.) llwyrymatal [llwyrymatal-], llwyrymwrthod [llwyrymwrthod-]
total loss - (n.) difancoll [f.]
total - (n.) cwbl [m.], cyfanswm [cyfansymiau, m.]
total - (pfx.) llwyr-
totter - (v.) gwegian [gwegi-]
tottering - (adj.) simsan
touch - (n.) cis [-iau, mf.], cyffyrddiad [-au, m.]
slight touch - (n.) cnith [-iau, -ion, m.]
touch - (v.) cyffwrdd [cyffyrdd-], teimlo [teiml-]
{ You "cyffwrdd a+" something. }
touchy - (adj.) ffrom
tough - (adj.) gwydn [f. gwedn]
toughness - (n.) gwydnwch [m.]
tow - (n.) carth [-ion, m.]
towards - (prep.) at [at- &prep1], tua (tuag), tuag at
{ The "tuag" form is used before vowels. }
towel - (n.) lliain [llieiniau, m.]
tower - (n.) tw+r [tyrau, m.]
town - (adj.) trefol
small town - (n.) treflan [-nau, f.]
town - (n.) tref [-i, -ydd, f.]
townlet - (n.) treflan [-nau, f.]
township - (n.) trefgordd [-au, f.]
Towy - (prop.n.) Tywi
toy - (n.) corodyn [m.], tegan [-au, m.]
trace - (n.) arlliw [-iau, f.], o+l [-ion, m.], tres [-i, f.]
trace - (v.) olrhain [olrheini-], torri [torr- &1, tor- &2+; 3.s. tyr, tor; 2.s.imp. tor, torr]
track - (n.) adrywedd [m.], llwr (llwrw) [m.], llwybr [-au, m.], o+l [-ion, m.], wysg [m.]
tract - (n.) traethawd [traethodau, m.]
tractable - (adj.) hydrin, hydyn, hywedd
trade - (n.) crefft [-au, f.], masnach [-au, f.]
slave trade - (n.) caethfasnach [f.]
trade - (v.) marchnata [marchnat-], masnachu [masnach-], negesa (negeseua) [neges-, negeseu-]
trader - (n.) cyfnewidiwr [cyfnewidwyr, m.]
tradition - (n.) traddodiad [-au, m.]
traditional - (adj.) traddodiadol
traffic - (n.) mael [-ion, f.], masnach [-au, f.], trafnidiaeth [f.]
{ Masnach is traffic in the sense of drug trafficking. }
traffic - (v.) masnachu [masnach-]
trail - (n.) trywydd [m.]
{ Trywydd is "trail" in "hot on his trail". }
trail - (v.) llusgo [llusg-]
train - (n.) gosgordd [-ion, f.], tre+n [trenau, m.]
railway train - (n.) cerbydres [-i, f.]
train - (v.) hyfforddi [hyffordd-]
trained - (adj.) hyfforddus, hywedd
training - (adj.) hyfforddiadol
training - (n.) addysgiaeth [f.], hyfforddiant [hyfforddiannau, m.]
traitor - (n.) bradwr [bradwyr, m.], teyrnfradwr [teyrnfradwyr, m.]
traitorous - (adj.) bradwrus
traits - (n.) teithi [coll.]
tramp - (n.) crwydryn [crwydriaid, m.]
trample - (v.) damsang [damsang-], mathru [mathr-], sangu (sengi) [sang-; 3.s. & 2.s.impl sang], sarnu [sarn-], sathru [sathr-; 3.s. & 2.s.imp. sathr]
trampler - (n.) mathrwr [mathrwyr, m.], sethrydd [-ion, m.]
trance - (n.) perlewyg [-on, m.]
tranquil - (adj.) tawel [tawel- &adj]
tranquillity - (n.) hedd [m.], heddwch [m.], tawelwch [m.]
transact - (v.) trafod [tra- &fod], trin [trini-]
transaction - (n.) trafodaeth [-au, f.]
transcribe - (n.) adysgrifio [adysgrifi-]
transcriber - (n.) copi%wr [copi%wyr, m.]
transcript - (n.) adysgrif [-au, f.]
transept - (n.) croes [m.]
transfer - (n.) trosglwyddiad [m.]
transfer - (v.) trosglwyddo [trosglwydd-]
transference - (n.) trosglwyddiad [m.]
transfix - (v.) trywanu [trywan-]
transform - (v.) trawsffurfio [trawsffurfi-]
transgress - (v.) camweddu [camwedd-], troseddu [trosedd-]
transgression - (n.) anghyfraith [m.], camwedd [-au, m.], trosedd [-au, mf.]
transgressor - (n.) camweddwr [camweddwyr, m.], troseddwr [troseddwyr, m.]
transient - (adj.) darfodedig
transitive verb - (n.) berf anghyflawn
translate - (v.) cyfieithu [cyfieith-], trosi [tros-]
{ Cyfieithu is to translate from one language to another one. }
translate into Welsh - (v.) Cymreigio [Cymreigi-]
translation - (n.) cyfieithiad [-au, m.], trosiad [-au, m.]
translator - (n.) cyfieithydd (cyfieithwr) [cyfieithwyr, m.]
transliterate - (v.) trawslythrennu [trawslythrenn- &1, trawslythren- &2+]
transmarine - (adj.) tramor
transmigrate - (v.) trawsfudo [trawsfud-]
transmigration - (n.) trawsfudiad [m.]
transmission - (n.) anfoniad [-au, m.]
transmit - (v.) anfon [anfon-; 3.s. enfyn; 2.s.imp. anfon]
transmit to - (v.) anfon at
transparency - (n.) tryloywder [m.]
transparent - (adj.) tryloyw [pl. -on]
transplant - (v.) trawsblannu [trawsblann- &1, trawsblan- &2+]
transport - (v.) trawsgludo [trawsglud-]
transpose - (v.) trawsgyweirio [trawsgyweiri-]
transposition - (n.) trawsgyweiriad [m.]
transubstantiation - (n.) traws-sylweddiad [-m.]
trap - (n.) annel [anelion, anelau, f.]
trappings - (n.) ce+r [f.]
trash - (n.) gwehilion [pl.], sothach [m.], ysbwriel (ysbwrial) [m.]
travail - (n.) trafael [-ion, f.]
travail - (v.) trafaelu [trafael-]
travel - (v.) cerdded [cerdd-; 3.s. & 2.s.imp. cerdd], teithio [teithi-], trafaelio [trafaeli-], trafaelu [trafael-], tremynu [tremyn-], ymdeithio [ymdeithi-]
traveler - (n.) teithiwr [teithwyr, m.]
traveller - (n.) trafaeliwr [trafaelwyr, m.]
travelling - (adj.) teithiol
traverse - (v.) tramwy (tramwyo) [tramwy-]
tray - (n.) hambwrdd [hambyrddau, m.]
treacherous - (adj.) bradwrus
treachery - (n.) bradwriaeth [f.]
treacle - (n.) triagl [m.]
tread - (n.) sang [-au, f.]
tread - (v.) damsang [damsang-], mathru [mathr-], sangu (sengi) [sang-; 3.s. & 2.s.impl sang], sathru [sathr-; 3.s. & 2.s.imp. sathr], troedio [troedi-]
treader - (n.) sethrydd [-ion, m.]
treason - (n.) brad [-au, m.], bradwriaeth [f.]
treasure - (n.) addod [-au, m.], trysor [-au, m.]
treasure - (v.) trysori [trysor-]
treasurer - (n.) trysorydd [-ion, m.]
treasury - (n.) eurgrawn [m.], trysordy [trysordai, m.], trysorlys [m.]
treat - (n.) amheuthun [-ion, m.]
treat - (v.) traethu [traeth-], trin [trini-], ymdrin [ymdrin-]
treatise - (n.) traethawd [traethodau, m.]
treatment - (n.) triniaeth [f.], ymdriniaeth [-au, f.]
treble - (adj.) trebl
treble - (n.) meinllais [meinlleisiau, m.]
treble - (v.) treblu [trebl-]
tree - (n.) coeden [coed, f.], colfen [-ni, -nau, f.], gwydden [gwy+dd, f.], pren [-nau, m.]
{ Coeden may be more common in some dialects than in others. }
{ Gwydden is not used by anybody as "tree"; probably only poets
say "gwy+dd" for trees. (It is, however, an element in the names of
various species of tree and shrub such as "cedrwydden", "cedar".) }
{ Pren may be more common in some dialects than others. }
alder tree - (n.) gwernen [gwern, f.]
apple tree - (n.) afallen [-nau, f.]
beech tree - (n.) ffawydden [ffawydd, f.]
border of trees - (n.) gorwydd [gorwy+dd, m.]
chestnut tree - (n.) castanwydden [castanwydd, f.]
fig tree - (n.) ffigysbren [-nau, m.]
fir tree - (n.) ffynidwydden [ffynidwydd, f.]
hollow tree - (n.) ceubren [-nau, m.]
mulberry tree - (n.) morwydden [morwydd, f.]
oak tree - (n.) derwen [derw, deri, f.]
olive tree - (n.) olewydden [olewydd, f.]
pine tree - (n.) ffynidwydden [ffynidwydd, f.]
tremble - (n.) crynfa [crynfeydd, f.]
tremble - (v.) crynu [cryn-; 3.s. & 2.s.imp. cry+n, cryn], dirgrynu [dirgryn-]
trembling - (adj.) crynedig
trembling - (n.) cryndod [m.], cyffryd [m.]
tremolo - (n.) crychlais [crychleisiau, m.]
tremor - (n.) crynfa [crynfeydd, f.], dirgryniad [-au, m.]
tremulous - (adj.) crynedig
trench - (n.) ffos [-ydd, f.]
trench - (v.) ffosi [ffos-]
trend - (n.) rhediad [-au, m.]
trend - (v.) tueddu [tuedd-]
trespass - (v.) tresbasu (tresmasu) [tresbas-, tresmas-], troseddu [trosedd-]
trespasser - (n.) troseddwr [troseddwyr, m.]
tress - (n.) tres [-i, f.]
triads - (n.) trioedd [pl.]
trial - (n.) prawf (praw) [profion, m.], profedigaeth [-au, f.], treial [-on, m.]
beset with trials - (adj.) profedigaethus
triangle - (n.) triongl [-au, mf.]
tribe - (n.) ciwdod [f.], echen [f.], llwyth [-au, m.], tylwyth [-au, m.]
tribulation - (n.) blinfyd [m.], gorthrymder [-au, m.], trallod [-ion, -au, m.]
tribunal - (n.) tribiwnlys [-oedd, m.]
tribute - (n.) teyrn.ged [-au, f.], treth [-i, f.]
trice - (n.) chwinciad [m.]
trick - (n.) tric [-iau, m.], ystranc [-iau, f.]
full of tricks - (adj.) castiog
play tricks - (v.) ystrancio [ystranci-]
trick - (v.) castio [casti-]
trickle - (v.) defni [defn-]
tricky - (adj.) castiog
trident - (n.) tryfer [-i, f.]
trifle - (n.) corodyn [m.]
trifle - (v.) cellwair [cellweir- ?], pencawna [pencawn-]
trifler - (n.) cellweiriwr [cellweirwyr, m.]
trifles - (n.) manion [pl.], petheuach [pl.]
trigger - (n.) clicied [-au, -i, f.]
trill - (n.) crychlais [crychleisiau, m.]
trill - (v.) cwafrio [cwafri-]
trim - (adj.) taclus
trim - (v.) amlymu [amlym-], cymhennu [cymhenn- &1, cymen- &2+], taclu [tacl-], tacluso [taclus-], trwsio [trwsi-]
trinity - (n.) trindod [-au, f.]
trio - (n.) triawd [-au, m.]
trip - (n.) pleserdaith [pleserdeithiau, f.]
trip up - (v.) disodli [disodl-]
trip - (v.) baglan [baglan- ?], baglu [bagl-], maglu [magl-]
triplet - (n.) triban [-nau, m.]
{ Triban is a triplet in meter (metre). }
tripod - (n.) trybedd (trybed) [f.]
triumph - (n.) gorfoledd [m.], goruchafiaeth [f.]
triumph - (v.) gorfoleddu [gorfoledd-]
triumphant - (adj.) buddugoliaethus, gorfoleddus
trivet - (n.) trybedd (trybed) [f.]
trivial - (adj.) dibwys, gwacsaw
troop - (n.) mintai [minteioedd, f.]
tropic - (n.) trofan [-nau, f.]
tropical - (adj.) trofannol
trot - (n.) tuth [-iau, m.]
trot - (v.) tuthio [tuthi-]
troth - (n.) cred [-au, f.]
trouble - (n.) blinder [-au, -on, -oedd, m.], cur [-iau, m.], cyfyngder [-au, m.], gofid [-iau, -ion, m.], helbul [-on, m.], helcyd [m.], helynt [-ion, f.], trabludd [m.], trafael [-ion, f.], trafferth [-ion, mf.], trallod [-ion, -au, m.], trwbl [m.], trybini [m.]
trouble - (v.) blino [blin-], cystuddio [cystuddi-], cythryblu [cythrybl-], trafferthu [trafferth-], trallodi [trallod-], trwblo (trwblu) [trybl-]
troubled - (adj.) cythryblus, helbulus, trafferthus, trallodus
troubler - (n.) trallodwr [trallodwyr, m.]
troublesome - (adj.) plagus, trafferthus
troublous - (adj.) helbulus, trallodus
trough - (n.) cafn [-au, cefnau, m.]
kneading trough - (n.) noe [-au, f.]
trounce - (v.) cystwyo [cystwy-]
trousers - (n.) llawdr [llodrau, m.]
trout - (n.) brithyll [-od, -iaid, m.]
trowel - (n.) trywel [-i, -ion, m.]
Troy - (prop.n.) Caerdroea
truce - (n.) cadoediad [-au, m.]
truck - (n.) lori [-%au, f.]
trudge - (v.) troedio [troedi-]
true - (adj.) clau, cywir [cywir- &adj], diau, gwir, gwirioneddol
{ Cywir can mean faithful but usually means correct (as
opposed to incorrect). }
{ Diau means without doubt, so is often
interchangeable with "sicr". }
{ Gwir means true in an absolute sense. }
truism - (n.) gwireb [-au, -ion, f.]
trumpet - (n.) utgorn [utgyrn, m.]
sound a trumpet - (v.) utganu (udganu) [utgan-, udgan-]
trumpeter - (n.) utganwr (udganwr) [utganwyr, udganwyr, m.]
trundle - (v.) powlio [powli-]
trunk - (n.) arch [eirch, f.], boncyff [-ion, m.], coffr [-au, m.], trwnc [trynciau, m.]
truss - (n.) gwregys [-au, m.]
trust - (n.) coel [-ion, f.], cred [-au, f.], goglyd [m.], hyder [m.], ymddiried [m.], ymddiriedolaeth [f.]
{ Coel is ultimately to do with omens and casting
lots, and tends to get associated with "ofergoel" (superstition) but
apart from overtones like this, it is essentially interchangeable
with "cred" and it shouldn't ever cause offence to use either to
tell someone that you believe what they say, or anything like
that. }
{ Cred is a faith, a religion, a belief. }
trust - (v.) coelio [coeli-], hyderu [hyder-], ymddiried [ymddiried-; 3.s. & 2.s.imp. ymddiried]
trustee - (n.) ymddiriedolwr [ymddiriedolwyr, m.]
trustful - (adj.) ffyddiog
trusting - (adj.) ffyddiog
truth - (n.) gwir [m.], gwirionedd [-au, m.]
to tell the truth - a dweud y gwir
unpalatable truth - (n.) caswir [m.]
truth-speaking - (adj.) geirwir
truthful - (adj.) geirwir
truthfulness - (n.) geirwiredd [-au?, m.]
try - (n.) cais [ceisiadau, m.]
try for - (v.) ceisio am
try - (v.) ceisio [ceisi-; 3.s. & 2.s.imp. cais], profi [profi-; 3.s. & 2.s.imp. prawf], treio [trei-], trethu (trethi) [treth-], ymgeisio [ymgeisi-]
{ Ceisio means most of the "attempt" meanings of "try",
including the ones to do with rugby football, and applying for
things and so on. }
{ Profi is used in the sense of "try" in "to try a case". }
{ Treio is a crass borrowing of the English "try". }
{ Trethu means "try" in the sense of "to try one's
patience". }
tub - (n.) celwrn [celyrnau, m.], cerwyn [-i, f.], twb [tybiau, m.]
tube - (n.) corn [cyrn, m.], pib [-au, f.], pibell [-au, -i, f.]
tubeful - (n.) cornaid (corned) [corneidiau, m.]
tubful - (n.) celyrnaid (celyrned) [celyrneidiau, m.], cerwynaid (cerwyned) [cerwyneidiau, f.]
tuck - (v.) torchi [torch-]
Tudor - (prop.n.) Tudur
Tuesday - (n.) Dydd Mawrth
Tuesday night - (n.) Nos Fawrth
tuft - (n.) cudyn [-nau, m.]
tumble - (n.) codwm [codymau, m.], cwymp [-au, m.]
tumble - (v.) syrthio [syrthi-; 3.s. & 2.s.imp. syrth]
tump - (n.) ponc (poncen) [ponciau, f.], poncyn [ponciau, m.], twmpath [-au, m.]
tumult - (n.) achor [m.], broch [m.], brythwch [m.], cythrwfl [m.], gryd [m.], terfysg [-oedd, m.], trabludd [m.], trwst [trystau, m.]
tumulus - (n.) crug [-iau, m.], gwyddfa [f.]
tun - (n.) tunnell [tunelli, tunellau, f.]
tuning fork - (n.) seinfforch [seinffyrch, f.]
tune - (n.) alaw [-on, f.], cywair [cyweiriau, cyweirion, m.], mesur [-au, m.], tiwn [-iau, f.], to+n [-au, f.]
{ Tiwn is a blatant borrowing from English. }
tuneful - (adj.) soniarus
tunnel - (n.) ceuffordd [ceuffyrdd, f.], twnnel [twnelau, m.]
turbid - (adj.) afloyw
turbulent - (adj.) terfysgaidd (terfysglyd)
turf - (n.) tywarchen [tywarch, f.]
Turk - (n.) Twrc [Tyrciaid, m.]
turkey - (n.) twrci [-%od, m.]
Turkey - (prop.n.) Twrci
turmoil - (n.) trabludd [m.]
turn - (n.) chwy+l [-iau, mf.], treigl [-au, m.], tro [-eau, -eon, m.], trofa [trofeydd, -+u, f.]
hairpin turn - (n.) bachdro [-eau, -eon, m.]
turn back - (v.) atroi [atro- &i]
turn grey (gray) - (v.) llwydo [llwyd-]
turn out - (v.) diffodd (diffoddi) [diffodd-; 3.s. diffydd; 2.s.imp. diffodd]
{ Diffodd is turn out when you turn out your lights. }
turn pale - (v.) glasu [glas-]
turn scale - (v.) mantoli [mantol-]
turn the back - (v.) cefnu [cefn-]
turn to - (v.) troi at
turn - (v.) corddi [cordd-], troi [tro- &i; 3.s. try; 2.s.imp. tro], trosi [tros-], ymchwelyd [ymchwel-]
turned - (adj.) troe%dig
turner - (n.) turniwr [turnwyr, m.]
turning - (n.) troad [-au, m.], troe%digaeth [-au, f.], trofa [trofeydd, -+u, f.]
turning point - (n.) trobwynt [-iau, m.]
turnip - (n.) erfinen [erfin, f.], meipen [maip, f.], rwden [rwdins, f.]
turnpike - (n.) tyrpeg [m.]
turpentine - (n.) tyrpant [m.]
turreted - (adj.) bannog
turtle - (n.) crwban [-od, m.]
turtle-dove - (n.) turtur [-od, f.]
tusk - (n.) ysgithr [-edd, -au, m.]
tusked - (adj.) ysgithrog
tut! - (interj.) twt
tutelary - (adj.) gwarcheidiol
tutor - (n.) addysgwr [addysgwyr, m.], addysgydd [-ion, m.], ymgeleddwr [ymgeleddwyr, m.]
twelfth - (adj.) deuddegfed
twelve - (adj.) deuddeg, deuddeng
{ Deuddeng is used before certain words, like "mlynedd". }
twentieth - (adj.) ugeinfed
twenty - (adj.) ugain
one hundred twenty - (adj.) chweugain
twenty - (n.) ugain [ugeiniau, m.]
twice - (adv.) dwywaith
twice as bright as - (adj.) deune
twice the color (colour) of - (adj.) deune
twig - (n.) brigyn [brigau, m.], ysbrigyn [m.]
twigs - (n.pl.) brig [-au, m.]
twilight - (n.) llwydnos [f.]
evening twilight - (n.) cyflychwr [cyflychwyr, m.], cyfnos [-au, m.]
twin - (n.) gefell [gefeilliaid, m.]
twine - (n.) llinyn [-nau, m.]
twine - (v.) cordeddu [cordedd-], cyfrodeddu [cyfrodedd-], dirwyn [dirwyn-]
twined - (adj.) cyfrodedd
twinkling - (n.) amrantiad [-au, m.], chwinciad [m.]
twirp - (v.) yswitian [yswiti-]
twist - (n.) nydd-dro [-eau, -eon, m.]
twist - (v.) cordeddu [cordedd-], cyfrodeddu [cyfrodedd-], dirwyn [dirwyn-], nydd-droi [nydd-dro- &i], nyddu [nydd-], troelli [troell-]
twisted - (adj.) cyfrodedd
twit - (v.) dannod [dannod-]
twitter - (v.) yswitian [yswiti-]
two - (adj.) dau [f. dwy]
two days later - (adv.) trennydd
two words - (n.) deuair [m.]
two - (pfx.) dau- (deu-)
{ This prefix causes a soft mutation to the affixed stem. }
two-edged - (adj.) daufiniog
two-thirds - (n.) deuparth [m.]
twofold - (adj.) deublyg, dyblyg
type - (n.) cysgod [-au, -ion, m.], ffigur [-au, mf.], llythyren [llythrennau, f.], math [-au, m.], rhyw [-iau, mf.], teip [-iau, m.]
{ Cysgod is "type" in the technical sense of something that
foreshadows another, as in "Moses's staff that was lifted up is a
type of Christ". }
{ Llythyren is the kind of type that printers use. }
{ Math means "type" as in kind, sort. "Pa fath o?" = "what
kind of?" }
{ Rhyw is sex, both in the sense of sexual intercourse, and
in the sense of that which distinguishes two things. It therefore
also means "type" (as in one of the -- presumably -- two types of
something). }
set type - (v.) cysodi [cysod-]
type - (v.) teipio [teipi-]
typewriter - (n.) teipiedydd [-ion, m.]
typist - (n.) teipydd [-ion, m.]
tyrannical - (adj.) gormesol
tyrannize - (v.) gormesu [gormes-], tra-arglwyddiaethu [tra-arglwyddiaeth-]
tyranny - (n.) gormail [m.], gormes [m.], tra-arglwyddiaeth [-au, f.]
tyrant - (n.) gormeswr [gormeswyr, m.], gormesydd [-ion, m.]
tyre - (n.) cant [-au, m.] udder - (n.) cadair [cadeiriau, f.], piw [-od, -au, m.], pwrs [pyrsau, m.]
ugh - (interj.) ach
ugliness - (n.) anferthedd [m.], anferthrwydd [m.], hagrwch [m.], hylltra [m.]
ugly - (adj.) anhardd, annillyn, cethin, diolwg, graen, hagr, hyll [f. hell; pl. -ion], salw
umbrella - (n.) glawlen [-ni, f.], ymbare/l [m.]
un- - (pfx.) an- (a-; af-), dad- (dat-), di-
{ This prefix causes a nasal mutation to the affixed stem. }
{ This prefix causes a soft mutation to the affixed stem. }
unable - (adj.) analluog
unable to be checked - (adj.) anhyludd
unacceptable - (adj.) anghymeradwy, annerbyniol
unaccustomed - (adj.) anghynefin
unadorned - (adj.) diaddurn
unaffected - (adj.) didaro
unambiguous - (adj.) diamwys
unamiable - (adj.) anhawddgar, anhygar
unanimity - (n.) unfrydedd [-au?, m.]
unanimous - (adj.) cytu+n, unfarn, unfryd (unfrydol)
unarmed - (adj.) anarfog
unassuming - (adj.) diymhongar
unauthentic - (adj.) annilys
unavailing - (adj.) annhyciannol (annhyciannus)
unavoidable - (adj.) anochel (anocheladwy), anorfod
unbalanced - (adj.) anghytbwys
unbearable - (adj.) anhyddwyn, annioddefol
unbelief - (n.) anghred [f.], anghrediniaeth [f.]
unbelievable - (adj.) anghredadwy
unbeliever - (n.) anghredadun [-iaid, anghredinwyr, m.]
unbelieving - (adj.) anghredinol
unbiased - (adj.) diduedd
unbridled - (adj.) penrhydd
unbroken - (adj.) di-dor (didor), didoriad
unburden - (v.) dadlwytho [dadlwyth-]
unceasing - (adj.) di-baid (dibaid)
uncertain - (adj.) anhynod, anni%au, ansicr
uncertainty - (n.) anhysbysrwydd [m.], ansicrwydd [m.]
uncharitableness - (n.) anghariadoldeb [m.]
unchaste - (adj.) anniwair
unchastity - (n.) anniweirdeb [m.]
unchristian - (adj.) anghristionogol (anghristnogol)
uncivil - (adj.) anfwyn, anghyweithas, anninasol (anninasaidd*)
uncivilized - (adj.) anwaraidd
uncle - (n.) ewythr [-edd, -od, m.]
unclean - (adj.) aflan
uncleanness - (n.) aflendid [m.]
unclear - (adj.) aneglur
uncomeliness - (n.) anharddwch [m.]
uncomfortable - (adj.) anghyfforddus (anghyffyrddus)
uncommon - (adj.) anghyffredin, ansathredig
uncompleted - (adj.) anorffennol
unconcerned - (adj.) didaro, difater
unconditional - (adj.) diamodol
uncongenial - (adj.) anghydnaws
unconquerable - (adj.) anorfod
unconscious - (adj.) anymwybodol
unconsciousness - (n.) anymwybyddiaeth [f.]
unconstitutional - (adj.) anghyfansoddiadol
uncooked - (adj.) amrwd
uncountable - (adj.) dirifedi
uncouth - (adj.) anfanol (anfanwl), sgaprwth
uncovenanted - (adj.) anghyfamodol
uncover - (v.) dadorchuddio [dadorchuddi-]
uncovering - (n.) dadannudd [m.]
unction - (n.) arddeliad [-au, m.], eneiniad [-au, m.]
uncultivated - (adj.) anwrteithiedig
uncultured - (adj.) anniwylliedig
undeceive - (v.) didwyllo [didwyll-]
undecided - (adj.) penagored
undefiled - (adj.) dihalog
undeniable - (adj.) diymwad
under - (prep.) goris, is, o dan, tan (dan) [tan- &prep1; dan- &prep1]
from under - (prep.) oddi dan
under my roof - (adv.) tan fy nghronglwyd
under- - (pfx.) is
under-thatch - (n.) achwre (achfre) [m.]
underground - (adj.) tanddaearol
underhand - (adj.) llechwraidd
undermine - (v.) tanseilio [tanseili-]
understand - (v.) deall (deallt) [deall-; 3.s. & 2.s.imp. deall]
understandable - (adj.) dealladwy
understanding - (adj.) deallus
lacking in understanding - (adj.) anneallus
understanding - (n.) deall [m.], dealltwriaeth [-au, f.]
undertake - (v.) ymgymryd [ymgymer-]
undertaking - (n.) ymgymeriad [-au, m.]
underworld, the - (n.) annwn (annwfn) [m.]
undeserved - (adj.) anhaeddiannol, anhaeddol
undesirable - (adj.) annewisol
undigested - (adj.) anhreuliedig
undity, make - (v.) anhrefnu [anhrefn-]
undo - (v.) andwyo [andwy-], dadwneud (dadwneuthur) [dadwn- &mynd], datod [datod-; 3.s. datod, detyd*; 2.s.imp. datod], mysgu [mysg-]
undoubted - (adj.) diamheuol
undress - (v.) diarchenu [diarchen-], dihatru (dihatryd) [dihatr-], diosg [diosg-], tynnu dillad, ymddihatru [ymddihatr-], ymddiosg [ymddiosg-]
undue - (adj.) annyledus
undulate - (v.) tonni [tonn- &1, ton- &2+]
undying - (adj.) anfarwol
unearthly - (adj.) annaearol
uneasiness - (n.) anesmywthder (anesmywthdra) [m.], anesmywthyd [m.], anniddigrwydd [m.]
uneasy - (adj.) anesmwyth
be uneasy - (v.) anesmywtho [anesmywth-]
make uneasy - (v.) anesmywtho [anesmywth-]
unemployment - (n.) anghyflogaeth [m.]
unending - (adj.) anorffen
unequal - (adj.) amnifer, anghyfartal
unequal in weight - (adj.) anghytbwys
unequaled - (adj.) di-ail, dihafal
uneven - (adj.) anghyfartal, anwastad
unevenness - (n.) anwastadrwydd [m.]
unexpected - (adj.) annisgwyl, annisgwyliadwy
unfading - (adj.) anniflanedig
unfailing - (adj.) di-lyth, diball
unfair - (adj.) annheg [annhec- &adj]
unfairness - (n.) annhegwch [m.]
unfaithful - (adj.) anffyddlon
unfaithfulness - (n.) anffyddlondeb [m.]
unfamiliar - (adj.) anghydnabyddus, anghyfarwydd, anghynefin
unfamiliarity - (n.) anghynefindra [m.]
unfavorable (unfavourable) - (adj.) anffafriol
unfeigned - (adj.) diffuant
unfit - (adj.) anaddas, anghyfaddas, anghymwys
unfit - (v.) anaddasu [anaddas-], anghyfaddasu [anghyfaddas-], anghymhwyso [anghymhwys-]
unflagging - (adj.) di-lyth
unfold - (v.) ymagor [ymagor-; 3.s. ymegyr; 2.s.imp. ymagor]
unforbidden - (adj.) diwarafun
unforgettable - (adj.) anfarwol
unforgiving - (adj.) anfaddeugar
unformed - (adj.) annelwig
unfortunate - (adj.) anffodus (anffortunus), anhylwydd, trwch [f. troch]
unfortunately - (adv.) gwaetha'r modd
unfrequented - (adj.) ansathredig
unfriendly - (adj.) anghyfeillgar
unfruitful - (adj.) anffrwythlon
ungainly - (adj.) afrosgo
ungentle - (adj.) anfwyn, annhirion
ungentlemanly - (adj.) anfonedigaidd
ungodliness - (n.) annuwioldeb [m.]
ungodly - (adj.) annuwiol
ungovernable - (n.) aflywodraethus
ungracious - (adj.) afrasol (afraslon)
ungrateful - (adj.) anniolchgar
ungrudging - (adj.) diwarafun
unhandsome - (adj.) anhardd
unhandy - (adj.) anhylaw
unhappiness - (n.) annedwyddwch [m.]
unhappy - (adj.) anhapus, annedwydd
unhealthy - (adj.) afiach
unhesitating - (adj.) dibetrus
unhook - (v.) dadfachu [dadfach-]
uniform - (adj.) unffurf
uniformity - (n.) unffurfiaeth [f.]
unify - (v.) unoli [unol-]
unimportant - (adj.) dibwys
unimportant person - (n.) silidons [m.]
uninhabitable - (adj.) anhydrig
uninhabited - (adj.) anghyfannedd, anhydrig
unintelligent - (adj.) anneallus
unintelligible - (adj.) annealladwy
unintentional - (adj.) anfwriadol
uninterrupted - (adj.) di-dor (didor)
union - (adj.) undebol
union - (n.) cyfalle (cyfalledd) [mf.], cyfundeb [-au, m.], undeb [-au, m.]
unionism - (n.) undebaeth [f.]
unionist - (n.) undebwr [undebwyr, m.]
unisex - (adj.) unigryw
unison - (adj.) unsain
in unison - (adv.) yn unsain
unit - (n.) undod [-au, m.], uned [-au, f.]
despot unit - (n.) unben [-iaid, unbyn, m.]
Unitarian - (adj.) Undodaidd
Unitarian - (n.) Undodwr [Undodwyr, -iaid, m.]
Unitarianism - (n.) Undodiaeth [f.]
unitary - (adj.) unedol
unite - (v.) cyfuno [cyfun-], uno [un-], ymuno [ymun-]
united - (adj.) cyd, cyfunol, undebol, unedig, unodl, unol
{ Unedig is nearer to the real meaning of "united" (in one body).
Some people talk about the United States as "y taleithiau unedig",
which is literally those bound in the federation. }
{ Unol means in agreement. The usual name these days for the
United States is yr Unol Daleithiau (Unol Daleithiau America, Unol
Daleithiau'r Amerig) which I suppose suggests that they agreed to
the Union. }
{ cyd means parallel or co-operating. You would never
refer to the Unitest States as "Cyd Daleithiau"; it would suggest a
very loose federation. }
the United States - (prop.n.) yr Unol Daleithiau
unity - (n.) undeb [-au, m.], undod [-au, m.], unoliaeth [f.]
universal - (adj.) cyfanfydol, cyffredinol, penbaladr
universality - (n.) cyffredinrwydd [m.]
universalize - (v.) cyffredinoli [cyffredinol-]
universe - (n.) bydysawd [m.], cyfanfyd [-au?, m.], hollfyd [m.]
university - (n.) prifysgol [-ion, f.]
unjust - (adj.) anghyfiawn, anunion
unkind - (adj.) anfwyn, anfynud, angharedig
unkindness - (n.) angharedigrwydd [m.]
unknown - (adj.) anadnabyddus, anhysbys
unlawful - (adj.) anachaidd, anghyfreithlon (anghyfreithiol)
unlearned - (adj.) annysgedig
unleavened - (adj.) cri, croyw [f. croew; pl. -on]
unleavened bread - (n.) bara croyw
unless - (conj.) oni (onid)
unless - (prep.) oddieithr, oddigerth
unlike - (adj.) annhebyg
unlikelihood - (n.) annhebygolrwydd [m.]
unlikely - (adj.) annhebygol
unlikeness - (n.) annhebygrwydd [m.]
unload - (v.) dadlwytho [dadlwyth-]
unlock - (v.) datgloi [datglo- &i]
unlovely - (adj.) anhawddgar
unlucky - (adj.) anhapus, anlwcus
unmake - (v.) dadwneud (dadwneuthur) [dadwn- &mynd]
unmanageable - (adj.) anhrin.gar, anhydrin, anystywallt (anystywell)
unmannerly - (adj.) anfoesgar, di-foes (difoes)
unmarried - (adj.) dibriod, ieuanc [pl. ieuainc; ieuang- &adj]
unmelodious - (adj.) aflafar
unmerciful - (adj.) anhrugarog, annhosturiol
unmerited - (adj.) anhaeddiannol
unmistakable - (adj.) digamsyniol
unnatural - (adj.) annaturiol
unnecessary - (adj.) afraid, afreidiol, dianghenraid, dieisiau
unpalatable truth - (n.) caswir [m.]
unpardonable - (adj.) anfaddeuol
unpleasant - (adj.) anaddef, anhyfryd, anhygar, annifyr, annymunol
unpleasantness - (n.) anhyfrydwch [m.]
unplowed (unploughed) land - (n.) gwyndwn [m.]
unpopular - (adj.) amhoblogaidd
unprepared - (adj.) amharod
unprincipled - (adj.) diegwyddor
unprivileged - (adj.) amreiniol
unprofitable - (adj.) aflesol, anelw, anfuddiol, di-fudd
unprosperous - (adj.) dilewyrch
unpunctual - (adj.) amhrydlon
unqualified - (adj.) diamodol
unquenchable - (adj.) anniffoddadwy
unquestionable - (adj.) di-ddadl
unquiet - (adj.) aflonydd
unreadiness - (n.) amharodrwydd [m.]
unready - (adj.) amharod
unreasonable - (adj.) afresymol
unreasonableness - (n.) afresymoldeb [m.], afresymoliaeth [-au, f.]
unrefined - (adj.) anfynud
unrelated - (adj.) amherthnasol (amherthynasol)
unrenowned - (adj.) anenwog
unrest - (n.) aflonyddwch [-au, m.], anesmywthder (anesmywthdra) [m.]
unrested - (adj.) anorffwys
unrhymed - (adj.) di-odl
unrighteous - (adj.) anghyfiawn
unripe - (adj.) anaeddfed (anaddfed)
unripeness - (n.) anaeddfedrwydd (anaddfedrwydd) [m.]
unrivaled - (adj.) di-ail
unruliness - (n.) afreolaeth [-au, f.]
unruly - (adj.) afreolus, annosbarthus, direol
unsafe - (adj.) anniogel
unsaving - (adj.) anachubol
unscriptural - (adj.) anysgrythurol
unsearchable - (adj.) anchwiliadwy, anolrheinadwy
unseemliness - (n.) anfoes [-au, f.]
unseemly - (adj.) anfoddol (anfoddus), anhardd, annillyn, anweddaidd, anweddus
unseen - (adj.) anweledig (anwel)
unsettle - (v.) ansefydlogi [ansefydlog-]
unsettled - (adj.) ansefydlog, cyfatal
unshaken - (adj.) di-sigl
unshapely - (adj.) afluniaidd
unsightly - (adj.) anolygus
unskilfulness (unskillfulness) - (n.) anfedrusrwydd [m.]
unskilled - (adj.) anghyfarwydd
unskillful (unskilful) - (adj.) anfedrus, anghelfydd, anghywair, anghywrain, anhylaw
unspeakable - (adj.) anhraethol
unspent - (adj.) anhreuliedig
unstable - (adj.) ansad, ansafadwy, ansefydlog, anwadal, anwastad, sigledig
unsteady - (adj.) ansad, gwantan, serfyll, simsan
unstinted - (adj.) digyrrith
unsuccessful - (adj.) aflwyddiannus, anffynadwy (anffynedig; anffyniannus)
unsuitable - (adj.) anaddas, anghyfaddas, anghymwys
unsullied - (adj.) dilychwin
unswerving - (adj.) di-wyro
untamed - (adj.) didoriad
unthankful - (adj.) anniolchgar
untidiness - (n.) aflerwch [m.], anghymhendod [m.], annibendod [m.]
untidy - (adj.) afle+r, anghymen, anhrefnus, anhygar, anniben, ansyber, balciog, ble+r
untie - (v.) datod [datod-; 3.s. datod, detyd*; 2.s.imp. datod]
until - (prep.) nes, tan (dan) [tan- &prep1; dan- &prep1]
untimely - (adj.) anamserol, cynamserol
untiring - (adj.) diflin (diflino)
untoward - (adj.) trwstan
untrodden - (adj.) ansathredig
untrue - (adj.) anwir
untruth - (n.) anwiredd [-au, m.], celwydd [-au, m.]
untruthful - (adj.) anwireddus
unusual - (adj.) anarferol
unutterable - (adj.) anhraethadwy
unveil - (v.) dadorchuddio [dadorchuddi-]
unversed - (adj.) anhyddysg, anhysbys
unwavering - (adj.) dianwadal
unwell - (adj.) afiach, anhwylus, di-sut
unwholesome - (adj.) afiach, afiachus
unwieldy - (adj.) afrosgo, anhylaw
unwilling - (adj.) anewyllysgar, anfoddog, anfoddol (anfoddus), anfodlon
unwillingness - (n.) anfodd [m.], anfoddogrwydd [m.], anfodlonrwydd [m.]
unwisdom - (n.) anghallineb [m.], annoethineb [m.]
unwise - (adj.) angall, annoeth
unworthiness - (n.) anhaeddedigaeth [f.], anhaeddedigrwydd [m.], anhaeddiant [m.], annheilyngdod [m.]
unworthy - (adj.) anneilwng, annheilwng, anwiw
unwritten - (adj.) anysgrifenedig
up - (adv.) i fyny
bear up - (v.) ymgynnal [ymgynhal-]
cut up - (v.) darnio [darni-]
dry up - (v.) crino [crin-], sychu [sych-; 3.s. & 2.s.imp. sych]
he stands up - (v.) codi ar ei sefyll
keep it up - daliwch ymlaen
pick up - (v.) crapio [crapi-]
pile up - (v.) cruglwytho [cruglwyth-]
prick up the ears - (v.) clustfeinio [clustfeini-]
put up with - (v.) dygymod [dygymod-]
root up - (v.) turio [turi-], tyrchu [tyrch-]
stop up - (v.) topio [topi-]
trip up - (v.) disodli [disodl-]
upbraid - (v.) dannod [dannod-], edliw [edliw-]
{ You "edliw i" a person. }
upbringing - (n.) dygiad [m.]
uphold - (v.) cynnal [cynhali-; 3.s. cynnal, cynneil*; 2.s.imp. cynnal]
upon - (prep.) ar [arn- &prep1], ar warthaf
take vengeance upon - (v.) dial ar
uppermost - (adj.) uchaf
{ Sup. of "uchel". }
upright - (adj.) uniawn
uproar - (n.) cythrwfl [m.], dadwrdd [m.]
uproot - (v.) diwreiddio [diwreiddi-]
upset - (n.) chwalfa [chwalfeydd, f.]
upset - (v.) dymchwelyd (dymchwel) [dymchwel-]
upstate - (n.) uwchdalaith [f.]
upwards - (adv.) i fyny
urban - (adj.) trefol
urge - (v.) annog [anog-; 3.s. annog, ennyg*; 2.s.imp. annog], argymell [argymell-], cymell [cymhell- &1, cymell- &2+; 3.s. & 2.s.imp. cymell]
urgent - (adj.) taer
urine - (n.) trwnc [m.]
us - (pron.) ni, nyni
get used - (v.) cynefino [cynefin-]
usage - (n.) cynefod [-au, f.]
use - (n.) arfer [-ion, mf.], arferiad [-au, m.], cynefindra (cynefinder) [m.], defnydd [-iau, m.], ffrwyth [-au, -ydd, m.]
use - (v.) arfer [arfer-; 3.s. & 2.s.imp. arfer], defnyddio [defnyddi-; 3.s. & 2.s.imp. defnydd]
{ "arfer" has a sense of being accustomed to doing something --
arfer iaith, to speak a language, to use it (so as not to loose it);
arfer cleddyf, (frequently, usually) to wear and use a sword. It
also has the sense of "use" as in "get used to". }
{ Defnyddio is to make actual use of some object or technique. }
useful - (adj.) buddiol, defnyddiol
usefulness - (n.) defnyddioldeb [m.]
useless - (adj.) annefnyddiol, di-fudd
user - (n.) defnyddiwr [defnyddwyr, m.]
Usk - (prop.n.) Brynbuga
the Usk - (prop.n.) Wysg
usual - (adj.) arferol, cynefinol, gnawd
usually - (adv.) gan amlaf
usurer - (n.) ocrwr [ocrwyr, m.], usuriwr [usurwyr, m.]
usurp - (v.) trawsfeddiannu [trawsfeddiann- &1, trawsfeddian- &2+]
usury - (n.) ocraeth [f.], usuriaeth [f.]
utility - (n.) defnyddioldeb [m.]
utilize - (v.) defnyddio [defnyddi-; 3.s. & 2.s.imp. defnydd]
utmost - (n.) eithaf [-oedd, -ion, m.]
to the utmost - (adv.) i'r eithaf
utter - (v.) llefaru [llefar-; 3.s. llefair*], lleisio [lleisi-], traethu [traeth-], yngan (ynganu) [yngan-]
utter nonsense - (n.) rwtsh lol
utterance - (n.) gofeg [f.], llafar [m.] , lleferydd [mf.], tafodleferydd (tafod-leferydd) [m.]
{ Llafar as a noun is rare, except for some idioms like "ar lafar"
(spoken, as opposed to in writing), "ar lafar gwlad" (in everyday
speech, literally in the speech of the country). }
{ Lleferydd is the physiological process of
speech, and the process of speaking. }
utterly - (adv.) ulw
lose utterly - (v.) cyfrgolli [cyfrgoll-] vacant - (adj.) gwag [pl. gweigion]
vaccinate - (v.) buchfrechu [buchfrech-]
vaccination - (n.) bufrechiad [m.]
vacillate - (v.) anwadalu [anwadal-], bwhwman [bwhwman- ?]
vacuity - (n.) gwacter [m.]
vacuum - (n.) gwagfa [gwagfeydd, f.]
vagabond - (n.) crwydryn [crwydriaid, m.]
vagrant - (n.) crwydryn [crwydriaid, m.]
vague - (adj.) amhendant (amhenodol), annelwig, brith [f. braith]
vain - (adj.) adfant, coeg, coegfalch, coeglyd, gwag [pl. gweigion], ofer
vale - (n.) bro [-ydd, f.], ystrad [-au, mf.]
valedictory - (adj.) ymadawol
valiant - (adj.) pybyr
valley - (n.) cwm [cymau, cymoedd, m.], dyffryn [-noedd, m.], glyn [-noedd, m.], pant [-iau, m.]
{ Cwm is actually an English word, which Webster's
helpfully defines as "cirque"; Webster's defines "cirque" as "a deep
steep-walled basin on a mountain shaped like half a bowl". A "cwm"
is something in the mountains, it has a distinct "pen" or "blaen"
where it is closed; I have no sense of its being broad and lush.
Cwm Pennant is a valley that ends at the ridge by Rhyd Ddu in the
middle of Snowdonia and you wouldn't try to grow much more than
sheep in it, even though it is broad. }
{ Dyffryn is low land, meadows, that sort of thing, probably
extending both ways from where you are. A "dyffryn" tends to be
broad and lush. Dyffryn Clwyd is a "dyffryn"; it is a broad river
valley in which the principal stock is cattle. }
valor (valour) - (n.) dewrder [m.], pybyrwch [m.]
valuable - (adj.) berth, gwerthfawr
valuation - (n.) prisiad (prisiant) [m.]
value - (n.) gwerth [-au, -oedd, f.], prid [m.], pris [-iau, -oedd, m.]
{ Gwerth is what something is worth. }
{ Pris is "price", which Americans often confuse for its
value. }
value - (v.) prisio [prisi-]
valuer - (n.) prisiwr [priswyr, m.]
valve - (n.) gwerchyr [m.]
vampire - (n.) fampir [-od, -iaid, f.]
van - (n.) blaen [-au, -ion, m.]
vandal - (n.) fandal [-iaid, m.]
vandalism - (n.) fandaliaeth [f.]
vanish - (v.) difannu [difann- &1, difan- &2+], diflannu [diflann- &1, diflan- &2+]
vanity - (n.) balchder (balchedd) [m.], coegni [m.], gwagedd [m.], gwegi [m.], oferedd [m.]
vapor (vapour) - (n.) ager (agerdd) [m.], anwedd [m.], mwrllwch [m.], tarth [-oedd, -au, m.], tawch [m.]
vaporization (vapourization, vapourisation) - (n.) anweddiad [m.]
vapourisation) vaporization (vapourization - (n.) anweddiad [m.]
variant - (n.) amrywiad [-au, m.]
variation - (n.) amrywiad [-au, m.]
variegated - (adj.) amryliw, brwyd
varieties - (n.) amrywion [pl.]
variety - (n.) amrywiaeth [-au, m.]
various - (adj.) amlblyg, amryfal, amryfodd, amryw
varnish - (n.) arlliw [-iau, f.], barnais [f.]
varnish - (v.) barneisio [barneisi-]
vary - (v.) amrywio [amrywi-]
vast - (adj.) dirfawr
vat - (n.) cerwyn [-i, f.]
vatful - (n.) cerwynaid (cerwyned) [cerwyneidiau, f.]
Vaughan - (prop.n.) Fychan
vault - (n.) beddgell [-oedd, f.]
vaulted - (adj.) bwaog
vaunt - (n.) bocsach [mf.], ffrost [mf.]
vaunt - (v.) brolio [broli-], ffrostio [ffrosti-], ymffrostio [ymffrosti-]
vegetable - (adj.) llysieuol
vegetable - (n.) llysieuyn [llysiau, m.]
vehemence - (n.) angerddoldeb [m.]
vehement - (adj.) croch
vehement desire - (n.) awyddfryd [m.]
veil - (n.) gorchudd [-ion, m.], llen [-ni, f.]
veil of temple - (n.) gwahanlen [-ni, f.]
veil - (v.) gorchuddio [gorchuddi-]
vein - (n.) gwythi%en [gwythi, gwythiennau, f.]
vellum - (n.) memrwn [memrynau, m.]
velvet - (n.) felfed [m.], melfed [m.]
veneer - (n.) argaen [-iau, m.]
venerable - (adj.) hybarch
venereal - (adj.) gwenerol
vengeance - (n.) dial [-on, -au, m.], dialedd [-au, m.]
take vengeance upon - (v.) dial ar
vengeful - (adj.) dialgar
venom - (n.) gwenwyn [-au, m.]
venomous - (adj.) gwenwynig (gwenwynol)
vent - (n.) agorfa [-oedd, f.], arllwysfa [f.]
ventilate - (v.) awyro (awyru) [awyr-], gwyntyllio (gwyntyllu) [gwyntylli-, gwyntyll-]
ventilation - (n.) awyriad [f.], gwyntylliad [m.]
ventriloquism - (n.) tafleisiaeth [f.]
ventriloquist - (n.) tafleisydd [-ion, tafleiswyr, m.]
venture - (n.) antur [-iau, f.], mentr [f.]
venture - (v.) anturio [anturi-], mentro [mentr-]
venturesome - (adj.) mentrus
Venus - (n.) Gwener [m.]
verb - (n.) berf [-au, f.]
intransitive verb - (n.) berf cyflawn
transitive verb - (n.) berf anghyflawn
verb-noun - (n.) berfenw [-au, m.]
verbose - (adj.) amleiriog
verdant - (adj.) gwyrddlas
verdict - (n.) dedfryd [-au, -on, f.], dyfarniad [-au, m.], rheithfarn [-au, f.]
verdure - (n.) glesni [m.], gwyrddlesni [m.], gwyrddni [m.]
Vergil - (prop.n.) Fyrsil (Fferyll)
verify - (v.) gwireddu [gwiredd-], gwirio [gwiri-]
verity - (n.) gwirionedd [-au, m.]
vermin - (n.) pryf [-ed, m.]
verminous - (adj.) pryfedog
versa, vice - (adj.) croesymgroes
versatile - (adj.) amlochrog, amryddawn
verse - (n.) adnod [-au, f.], ban [-nau, mf.], barddoniaeth [f.], gwers [-i, -au, f.], mydr [-au, m.], pennill [penillion, m.]
{ Adnod is the kind of verse you find in the Bible. }
{ Barddoniaeth is the whole towering edifice of poetic
endeavor (endeavour). }
blank verse - (n.) mesur di-odl
well versed - (adj.) hyddysg
versification - (n.) mydryddiaeth [f.]
versify - (v.) mydryddu (mydru) [mydrydd-; mydr-], rhigymu [rhigym-]
version - (n.) cyfieithiad [-au, m.], fersiwn [fersiynnau, m.]
vertigo - (n.) dot [f.], pendro [f.]
very - (adj.) aruthr
very early - (adj.) plygeiniol
very little - (n.) ychydigyn [m.]
very poor - (adj.) amdlawd
very sad - (adj.) athrist
very well - (adj.) purion
very well - (adv.) o'r gorau, purion
very - (adv.) iawn, odiaeth, pur, reit, tra
{ Iawn is an expression of (absolute) perfection, and is most
nearly the original meaning of "very". }
{ Tra expresses a (relative) extension along a spectrum of
quality. }
vespers - (n.) gosber [-au, m.]
vessel - (n.) llestr [-i, m.]
earthenware vessel - (n.) priddlestr [-i, m.]
vestry - (n.) festri [-oedd, f.]
vetch - (n.) gwy+g [coll.]
vetches - (n.) ffacbys [pl.]
veterinary surgeon - (n.) milfeddyg [-on, m.]
veto - (n.) gwaharddiad [-au, m.]
vex - (v.) blino [blin-], crugo [crug-], gofidio [gofidi-], poenydio [poenydi-], trallodi [trallod-]
vial - (n.) ffiol (phiol) [-au, f.]
vibrate - (v.) dirgrynu [dirgryn-]
vibration - (n.) dirgryniad [-au, m.]
vicar - (n.) ficer [-iaid, m.]
vicarage - (n.) ficerdy [ficerdai, m.], ficeriaeth [-au, f.]
vicariate - (n.) ficeriaeth [-au, f.]
vicarious - (adj.) dirprwyol
vice - (n.) bai [beiau, m.], cast [-iau, m.], gwy+d [gwydiau, m.]
vice versa - (adj.) croesymgroes
vice- - (pfx.) is
vice-chairman - (n.) is-gadeirydd [-ion, m.]
vice-chancellor - (n.) is-ganghellor [m.]
viceroy - (n.) rhaglaw [-iaid, rhaglofiaid, m.]
victor - (n.) buddugwr [buddugwyr, m.], gorchfygwr [gorchfygwyr, m.], trechwr [trechwyr, m.]
Victoria - (prop.n.) Buddug
victorious - (adj.) buddugol, buddugoliaethus
victory - (n.) buddugoliaeth [-au, f.], concwest [-au, f.]
video - (adj.) fideo
view - (n.) golygfa [golygfeydd, f.], golygiad [-au, m.], syniad [-au, m.], tremynt [m.]
{ Golygfa is the kind of view you look at. }
{ Golygiad is the kind of view you take of a scene. }
{ Syniad is the kind of view you espouse. }
into view - (adj.) i'r golwg
view - (v.) golygu [golyg-]
vigil - (n.) gwylnos [-au, f.], noswyl [-iau, f.]
vigilant - (adj.) effro
vigor (vigour) - (n.) arial [mf.], ffrwyth [-au, -ydd, m.], hoen [m.], ireidd-dra [m.], nwyf [m.], nwyfiant [nwyfiannau, m.], pybyrwch [m.], ynni [m.]
vigorous - (adj.) brwysg
vile - (adj.) bawaidd, budr [pl. -on], gwael [gwael- &adj], salw
vileness - (n.) gwaelder (gwaeldra) [m.]
vilify - (v.) pardduo [parddu-]
village - (adj.) pentrefol
village - (n.) llan [-nau, f.], pentref [-i, -ydd, m.]
villager - (n.) pentrefwr [pentrefwyr, m.]
villain - (n.) anfadwr [anfadwyr, m.]
villainous - (adj.) ysgeler
villainy - (n.) anfadrwydd [m.], anfadwaith [m.]
vindictive - (adj.) dialgar
vindictiveness - (n.) dialgarwch [m.]
vine - (n.) gwinwydden [gwinwydd, f.]
vinedresser - (n.) gwinllannwr [gwinllannwyr, m.], gwinllanydd [-ion, m.]
vinegar - (n.) finegr [m.], gwinegr [m.]
vineyard - (n.) gwinllan [-noedd, -nau, f.]
violate - (v.) treisio [treisi-]
violator - (n.) treisiwr [treiswyr, m.]
violence - (n.) angerdd [m.], gorddin [m.], trais [m.], trawster [m.]
violent - (adj.) angerddol
shake violently - (v.) ysgytio [ysgyti-]
violinist - (n.) crythor [-ion, m.]
viper - (n.) gwiber [-od, f.]
virgin - (adj.) gwyryfol, morwynol
virgin - (n.) gwyry (gwyryf) [gwyryfon, f.], morwyn [morynion, f.]
virginity - (n.) gwyryfdod [m.], morwyndod [m.]
virtual - (adj.) gweithredol
virtue - (n.) rhin [-iau, f.], rhinwedd [-au, f.]
virtuous - (adj.) bucheddol, rhinweddol
visage - (n.) gwep [-au, f.]
viscount - (n.) isiarll [isieirll, m.]
viscounty - (n.) isiarllaeth [-au, f.]
visible - (adj.) gweladwy, gweledig
vision - (n.) gweledigaeth [-au, f.]
visit - (n.) ymweliad [-au, m.]
visit - (v.) gofwyo [gofwy-], ymweld (ymweled) [ymwel-; 3.s. & 2.s.imp. ymwe+l]
{ You "ymweld a+" something. The literary form of "ymweld" is "ymweled". }
visitant - (n.) ymwelwr (ymwelydd) [ymwelwyr, m.]
visitation - (n.) gofwy [-on, m.], ymweliad [-au, m.]
visitor - (n.) ymwelwr (ymwelydd) [ymwelwyr, m.]
visor - (n.) miswrn [misyrnau, m.]
vital - (adj.) bywydol
vivacious - (adj.) asbri%ol (asbri%og), bywiog
vivacity - (n.) asbri [m.], nwyf [m.], nwyfiant [nwyfiannau, m.]
vivify - (v.) bywhau [byw- &hau], bywioca/u [bywioc- &a/u]
vixen - (n.) cadnawes [-au, f.], llwynoges [-au, f.]
vocabulary - (n.) geirfa [-oedd, f.]
vocal - (adj.) llafar, lleisiol
vocalist - (n.) lleisiwr [lleiswyr, m.]
voice - (n.) llais [lleisiau, m.], llef [-au, -ydd, f.], lleferydd [mf.]
{ Llais is a heard voice; a speaker or singer uses his
"llais". }
{ Lleferydd could be used for a speaking voice (but not
singing, it is to do with speaking, "llefaru") but it is unusual
except in cliches like "ar dafod leferydd" -- spoken, transmitted by
speech (as opposed to written, or recorded or transmitted in other
ways). }
shrill voice - (n.) meinllais [meinlleisiau, m.]
soft voice - (n.) mwynllais [mwynlleisiau, f.]
void - (adj.) di-rym (dirym), diddim
void - (n.) diddim [m.], diddymdra (diddymder) [m.], gwagle [-oedd, m.]
volcano - (n.) llosgfynydd [-oedd, m.]
volume - (n.) cyfrol [-au, f.], folum [-au, m.]
{ Cyfrol is the kind of volume that is part of a series. }
tatered volume - (n.) cwrrach [cwrachau, -od, m.]
voluntary - (adj.) gwirfoddol
volunteer - (n.) gwirfoddolwr [gwirfoddolwyr, m.]
volunteer - (v.) gwirfoddoli [gwirfoddol-]
vomit - (n.) chwy+d [m.], chwydiad [-au, m.]
vomit - (v.) chwydu [chwyd-], cyfogi [cyfog-]
voracious - (adj.) barus, bwyteig, gwancus
voracity - (n.) gwanc [f.]
vortex - (n.) llynclyn [-noedd, m.], mo+r-gerwyn [f.]
Vortigern - (prop.n.) Gwrtheyrn
vote - (n.) llais [lleisiau, m.], pleidlais [pleidleisiau, f.]
vote - (v.) pleidleisio [pleidleisi-]
voter - (n.) pleidleisiwr [pleidleiswyr, m.]
voucher - (n.) derbynneb [derbynebau, derbynebion, f.], taleb [-au, -ion, f.]
vow - (adj.) diofrydig
vow - (n.) adduned [-au, f.], diofryd [m.]
vow - (v.) addunedu [adduned-], tyngu [tyng-; 3.s. & 2.s.imp. twng], ymdynghedu [ymdynghed-]
vowel - (n.) llafariad [llafariaid, f.]
voyage - (n.) mordaith [mordeithiau, f.], taith [teithiau, f.]
voyage - (v.) mordwyo [mordwy-], morio [mori-]
voyager - (n.) mordeithiwr [mordeithwyr, m.]
vulgar - (adj.) gwerinol, sathredig
vulture - (n.) fwltur [-iaid, m.]
vulva - (n.) maneg [menig, f.] wafer - (n.) afrllad (afrlladen) [afrlladau, afrlladennau, f.]
{ Afrllad (afrlladen) is the kind of wafer used in the celebration
of the Mass. }
wag - (n.) cono [m.]
wag - (v.) siglo [sigl-], ysgwyd [ysgydw-; 3.s. & 2.s.imp. ysgwyd]
wage - (n.) cyflog [-au, mf.], hur [-iau, m.], pae [m.]
wage war - (v.) rhyfela [rhyfel-]
wager - (n.) cyngwystl [-on, -ion, mf.]
wages - (n.) cyflog [-au, mf.]
waggle - (v.) honcian [honci-]
wagon (waggon) - (n.) ben [-ni, f.], gwagen [-ni, f.], men [-ni, f.]
wagoner (waggoner) - (n.) gwagenwr [gwagenwyr, m.]
wagonful (waggonful) - (n.) mennaid (menned) [menneidiau, meneidiau, f.]
wail - (n.) oernad [-au, f.]
wail - (v.) oernadu [oernad-], ubain [def.], wylofain [wyl-]
wailing - (adj.) dolefus, wylofus
wailing - (n.) alaeth [m.], wylofain [m.]
wain - (n.) ben [-ni, f.], certwain [certweiniau, f.], certwyn [-i, f.], men [-ni, f.]
wainscot - (n.) palis [-au, m.]
waist - (n.) arch [eirch, f.], canol [-au, m.], gwasg [-au, -oedd, gweisg, m.]
waistcoat - (n.) gwasgod [-au, f.]
wait - (v.) aros [arhos- &1, aros- &2+; 3.s. erys; 2.s.imp. aros], dioddef [dioddef-], disgwyl [disgwyli-], gweitied (gweitio) [gweiti-]
{ Aros is to wait, or to wait for, and tends to mean to
stay, to be passive. However, the title of the translation of
Beckett's play is "Wrth Aros Godot". }
{ Disgwyl is to wait for, to expect, and is a bit more
active. }
wait for - (v.) disgwyl am, gorllwyn [gorllwyn-]
wake - (n.) gwylmabsant [-au, f.], gwylnos [-au, f.]
wake - (v.) deffro (deffroi) [deffro- &i; 3.s. deffry; 2.s.imp. deffro], dihuno [dihun-]
wakefulness - (n.) anhunedd [m.]
waking - (n.) deffroad [-au, m.]
wale - (n.) gwrym [-iau, m.]
Wales - (prop.n.) Cymru [f.]
Walian (slang), North - (n.) Gog
Walian (slang), South - (n.) Hwntw [m.]
walk - (n.) camre [m.], rhodfa [rhodfeydd, f.], rhodiad [m.]
come for a walk - (v.) dod am dro
go for a walk - (v.) mynd am dro
sheep walk - (n.) ffridd [-oedd, f.]
walk about - (v.) ymrodio [ymrodi-]
walk - (v.) cerdded [cerdd-; 3.s. & 2.s.imp. cerdd], llwybro [llwybr-], rhodio [rhodi-], tremynu [tremyn-]
walker - (n.) cerddwr [cerddwyr, m.]
walking - (n.) cerddediad [-au, m.]
walking stick - (n.) llawffon [llawffyn, f.]
wall - (n.) caer [-au, ceyrydd, f.], gwal [-iau, -au, gwelydd, f.], magwyr [-ydd, f.], mur [-iau, m.], pared [parwydydd, m.], parwyden [-nau, f.]
partition wall - (n.) pared [parwydydd, m.]
wall bars - (n.) barrau gwal
wall - (v.) gwalio [gwali-], murio [muri-]
walled - (adj.) caerog
wallet - (n.) gwaled [-au, -i, f.], ysgrepan [-au, f.]
wallop - (v.) pwnio [pwni-], waldio [waldi-]
wallow - (v.) creinio [creini-], ymdreiglo [ymdreigl-], ymdrybaeddu [ymdrybaedd-]
Walter - (prop.n.) Gwallter
wand - (n.) llath [-au, f.]
magic wand - (n.) hudlath [-au, f.]
wander - (v.) crwydro [crwydr-], gwibio [gwibi-]
wanderer - (n.) crwydrwr [crwydrwyr, m.]
wandering - (adj.) ar ddisberod, crwydrol (crwydrus), gwib, gwibiog
wandering - (n.) crwydr [-au, m.], gwib [-iau, f.]
waning - (n.) gwendid [-au, m.]
waning of the moon - (n.) adeg y lleuad
want - (n.) angen [anghenion, m.], angenoctid [m.], diffyg [-ion, m.], eisiau (isio) [m.], gwall [-au, m.]
{ "Isio" is used in N. Wales dialectic writing for "eisiau". }
{ Angen is most properly "need". "Angen" is part of the condition
of the world. }
{ Eisiau is properly "want". "Eisiau" is the human
response to the world. }
wanton - (adj.) anllad, masw, masweddol, rhewydd, trythyll
wanton - (v.) anlladu [anllad-]
wantonness - (n.) anlladrwydd [m.], maswedd [m.]
war - (n.) annhangnefedd [m.], rhyfel [-oedd, mf.]
munitions of war - (n.) cyfarpar rhyfel
wage war - (v.) rhyfela [rhyfel-]
war cry - (n.) rhyfelgri [-au, -oedd, m.]
war - (v.) rhyfela [rhyfel-]
war-horse - (n.) cadfarch [cadfeirch, m.]
warble - (v.) telori [telor-]
ward - (n.) gwarchodaeth [f.], gward [-iau, mf.]
ward - (v.) gwarchod [gwarchod-]
warden - (n.) gwarden [gwardeiniaid, m.]
wardrobe - (n.) gwardrob [mf.]
warehouse - (n.) ystordy [ystordai, m.]
warfare - (n.) milwriaeth [f.], rhyfel [-oedd, mf.]
wariness - (n.) gochelgarwch [m.]
warlike - (adj.) rhyfelgar, ymladdgar
warm - (adj.) clyd [f. cled], cynnes [cynhes- &adj], gwresog, mwll [f. moll], mwrn, mwygl, twym
get warm - (v.) cynhesu [cynhes-]
warm - (v.) cynhesu [cynhes-], gwresogi [gwresog-], twymo (twymno) [twym-, twymn-]
warm-hearted - (adj.) twymgalon
warmness - (n.) twymdra [m.]
warmth - (n.) clydwch (clydwr) [m.], cynhesrwydd [m.], gwres [m.], tes [m.], twymdra [m.]
warn - (v.) rhybuddio [rhybuddi-], siarsio [siarsi-]
warning - (n.) rhybudd [-ion, m.]
warp - (n.) dylif [f.], ystof [-au, mf.]
warp - (v.) ystofi [ystof-]
warrant - (n.) arwaesaf [m.], gwarant [-au, -oedd, mf.]
warrant - (v.) dilysu [dilys-], gwarantu [gwarant-]
warrior - (n.) rhyfelwr [rhyfelwyr, m.]
warship - (n.) cadlong [-au, f.]
wart - (n.) dafad [defaid, f.], dafaden [-nau, f.]
warty - (adj.) dafadennog
wary - (adj.) gochelgar, gwagelog
wash - (n.) golch [-ion, m.], golchfa [golchfeydd, f.], ymolchfa [ymolchfeydd, f.]
wash oneself - (v.) ymolchi [ymolch-]
wash - (v.) golchi [golch-; 3.s. gylch; 2.s.imp. golch]
{ (bathe} Golchi is a transitive verb. }
wash-house - (n.) golchdy [golchdai, m.]
{ Golchdy is the kind of laundry to go to. }
washer - (n.) golchwr [golchwyr, m.], golchydd [-ion, m.]
washerwoman - (n.) golchwraig [golchwragedd, f.]
washing - (n.) golchiad [-au, m.]
wasp - (n.) cacynen [cacwn, f.]
waste - (adj.) diffaith, diffwys, ofer
lay waste - (v.) anialu [anial-], diffeithio [diffeithi-]
waste ground - (n.) sinach [-od, sinechydd, m.]
waste - (n.) difethdod [m.], difrod [-iau, m.], gwastraff [m.]
waste - (v.) afradu (afradloni) [afrad-, afradlon-], curio [curi-], difetha [difeth-], difrodi [difrod-], dihoeni [dihoen-], gwastraffu [gwastraff-], nychu [nych-], ofera [ofer-]
{ Curio is an unlikely word for "to waste away", "to pine". At
least, I would never use "curio", although I might use "curiedig". }
{ Difrodi is to lay waste, to damage, to cause damage to. }
{ Dihoeni is "waste" as in "waste away". }
{ Gwastraffu is to consume wantonly, to dispose of. }
{ Nychu means "waste" as in "waste away". }
wasted - (adj.) curiedig
wasteful - (adj.) afradlon, difethgar, distrywgar, gwastraffus
waster - (n.) gwastraffwr [gwastraffwyr, m.], oferwr [oferwyr, m.]
watch - (n.) gwylfa [-+u, gwylfeydd, f.], gwyliadwriaeth [-au, f.], oriadur [-on, f.], oriawr [oriorau, f.]
watch out! - (v.) hidia befo!
watch - (v.) bugeilio (bugeila) [bugeili-], gorllwyn [gorllwyn-], gwarchod [gwarchod-], gwylio [gwyli-]
watch-house - (n.) gwyldy [gwyldai, m.]
watch-night - (n.) gwylnos [-au, f.]
watchful - (adj.) disgwylgar, gwyliadwrus
watchfulness - (n.) gwyliadwriaeth [m.]
watchmaker - (n.) oriadurwr [oriadurwyr, m.]
watchman - (n.) gwyliedydd [-ion, m.], gwyliwr [gwylwyr, m.]
watchtower - (n.) disgwylfa [disgwylfeydd, f.]
water - (n.) dw+r (dwfr) [dyfroedd, m.]
milk and water - (n.) glastwr [glastwyr, m.]
salt water - (n.) heli [m.]
stagnant water - (n.) merddwr [merddyfroedd, m.]
water lily - (n.) alaw [-on, f.]
water - (v.) dyfrio (dyfrhau) [dyfri-, dyfr- &hau]
watercourse - (n.) dyfrffos [-ydd, f.]
watered - (adj.) dyfradwy
waterfall - (n.) rhaeadr [-au, f.], sgwd [sgydiau, fm.]
watering - (adj.) dyfradwy
watertight - (adj.) diddos
watery - (adj.) dyfrllyd
wattle - (n.) ban.gor [-au, mf.], ban.goren [f.], tagell [-au, tegyll, f.]
wattled - (adj.) tagellog
wattled fence - (n.) ban.gor [-au, mf.]
wave - (n.) gwaneg [-au, gwenyg, f.], ton [-nau, f.]
wave - (v.) chwifio [chwifi-], cyhwfan (cwhwfan) [cyhwfan-, cyhw-?, cwhw-?], tonni [tonn- &1, ton- &2+]
wavelength - (n.) tonfedd [-i, f.]
waver - (v.) anwadalu [anwadal-], gwamalio (gwamalu) [gwamal-]
wavy - (adj.) tonnog
wax - (n.) cwyr [-au, m.]
wax bold - (n.) hyfhau [hyf- &hau]
wax - (v.) cwyro [cwyr-]
way - (n.) ffordd [ffyrdd, f.], hynt [-iau, -oedd, f.]
{ Ffordd is the way that is a roadway, or the way that you
go. }
{ Hynt is "way" when it refers to your journey along the way
(if I see you going on your way). }
by the way - (adv.) gyda'r llaw
give way - (v.) ymollwng [ymollyng-]
make one's way - (v.) ymlwybro [ymlwybr-]
out of the way - (adj.) anghysbell, diarffordd
prepare the way - (v.) arloesi [arloes-]
wayfarer - (n.) cyniweirydd [-ion, m.], fforddol [-ion, m.]
waylay - (v.) rhagod [rhagod-]
we - (pron.) ni, nyni
we also - (pron.) ninnau
weak - (adj.) egwan, gwan [pl. gweinion, gweiniaid; gwann- &adj], llegach
weak-minded - (adj.) penwan
weaken - (v.) gwanhau [gwan- &hau], gwanychu [gwanych-], llesga/u [llesg- &a/u]
weakest of litter - (n.) cardydwen (cardodwen) [f.], cardydwyn (cardodwyn) [m.]
weakling - (n.) edlych [-od, m.]
weakly - (adj.) gwanllyd (gwannaidd)
weakness - (n.) gwendid [-au, m.], llesgedd [m.]
wealth - (n.) aelaw [m.], alaf [-oedd, elyf, m.], anrhaith [anrheithiau, anrheithi, f.], cyfoeth [m.], golud [-oedd, m.]
wealthy - (adj.) ariannog, berthog, cyfoethog, goludog
wean - (v.) diddyfnu [diddyfn-]
weapon - (n.) arf [-au, mf.]
stroke of a weapon - (n.) arfod [f.]
wear - (n.) traul [treuliau, f.]
wear - (v.) gwisgo [gwisg-], treulio [treuli-]
wearer - (n.) gwisgwr [gwisgwyr, m.]
wearied - (adj.) lluddedig
weariness - (n.) blinder [-au, -on, -oedd, m.], lludded [m.]
wearisome - (adj.) blinderog (blinderus)
weary - (adj.) blin [pl. -ion], diffygiol
weary - (v.) blino [blin-], diffygio [diffygi-], diflasu [diflas-], lluddedu [lludded-]
weasel - (n.) bronwen [f.], gwenci [-%od, f.]
weather - (n.) hin [f.], tywydd [m.]
fair weather - (n.) hinon [f.]
foul weather - (n.) drycin [-oedd, f.]
weave - (v.) eilio [eili-], gwau [gwe-], gweu [gweu-], plethu [pleth-], ystofi [ystof-]
weaver - (n.) gwehydd [-ion, m.]
weaving - (n.) gwead [m.]
web - (n.) gwe [-oedd, f.]
World Wide Web - (n.) Gwe Fyd Eang
wedding - (n.) priodas [-au, f.]
wedge - (n.) cy+n [cynion, m.], lletem [-au, f.]
Wednesday - (n.) Dydd Mercher
Wednesday night - (n.) Nos Fercher
weed - (n.) chwen [chwyn, f.]
weed - (v.) chwynnu [chwynn- &1, chwyn- &2+]
weeder - (n.) chwynnwr [chwynnwyr, m.]
weedy - (adj.) chwynnog
week - (n.) wythnos [-au, f.]
weekend - (n.) penwythnos [-au, f.]
weekly - (adj.) wythnosol [pl. -ion]
weekly paper - (n.) wythnosolyn [wythnosolion, m.]
weep - (v.) crio [cri-], wylo [wyl-], wylofain [wyl-]
weep abundantly - (v.) wylo yn hidl
weigh - (v.) cloriannu [cloriann- &1, clorian- &2+], mantoli [mantol-], pwyso [pwys-]
weigher - (n.) pwyswr [pwyswyr, m.]
weight - (n.) pwys [-au, -i, m.], pwysau [m.]
of equal weight - (adj.) cytbwys
unequal in weight - (adj.) anghytbwys
weir - (n.) argae [-au, m.], cored [-au, f.], cryw [-iau, m.]
weird - (adj.) annaearol
welcome - (n. & interj.) hawddamor [m.]
welcome reception - (n.) arfoll [-au, m.]
you're welcome - (n.) croeso (croesaw) [m.]
welcome - (n.) croesawiad [m.], croeso (croesaw) [m.]
welcome - (v.) croesawu [croesaw-]
weld - (v.) asio [asi-]
welfare state, the - (n.) y wladwriaeth les
well - (adj.) iach
as well - (adv.) cystal
get well - (v.) ymiacha/u [ymiach- &a/u]
overflow of well - (n.) gofer [-oedd, -ydd, m.]
so well - (adv.) cystal
very well - (adj.) purion
very well - (adv.) o'r gorau, purion
well set - (adj.) cydnerth
well smitten in years - (adj.) mewn gwth o oedran
well versed - (adj.) hyddysg
well - (interj.) wel
well - (n.) ffynnon [ffynhonnau, f.], pydew [-au, m.]
well-behaved - (adj.) dichlynaidd
well-built man, fine - (n.) palff [m.]
well-dressed - (adj.) trwsiadus
well-fed - (adj.) drythyll, porthiannus
well-known - (adj.) adnabyddus, hynod
well-off - (adj.) abl [abl- &adj], cefnog
well-to-do - (adj.) cefnog
Welsh - (adj.) Cymreig, Cymroaidd
pertaining to the Welsh language - (adj.) Cymraeg
translate into Welsh - (v.) Cymreigio [Cymreigi-]
Welsh language - (n.) Cymraeg [f.]
{ Cymraeg is used specifically of the language Welsh.
whereas Cymreig means more generally pertaining to Wales or
the Welsh culture. "Cymraeg" is stressed on the last syllable. }
Welsh metrical alliteration - (n.) cynghanedd [cynganeddion, f.]
Welsh scholar - (n.) Cymreigydd [-ion, m.]
Welshman - (n.) Brython [-iaid, m.], Cymro [Cymry, m.]
Welshness - (n.) Cymreictod [m.]
Welshpool - (prop.n.) Y Trallwng
Welshwoman - (n.) Cymraes [f.]
Welshy - (adj.) Cymreigaidd, Cymroaidd
werewolf - (n.) bleidd-ddyn (blaidd-ddyn) [-ion, m.]
west - (n.) gorllewin [m.]
western - (adj.) gorllewinol
western - (n.) gorllewinwr [gorllewinwyr, m.]
westerner - (n.) gorllewinwr [gorllewinwyr, m.]
wet - (adj.) gwlyb [f. gwleb; pl. -ion], gwlybyrog
get wet - (v.) gwlychu [gwlych-; 3.s. & 2.s.imp. gwlych]
wet - (n.) gwlyb [m.], gwlybaniaeth [m.], gwlybwr [gwlybyron, m.], gwlych [m.]
wet - (v.) gwlychu [gwlych-; 3.s. & 2.s.imp. gwlych]
wether - (n.) gwedder [gweddrod, m.], maharen [meheryn, m.], mollt [myllt, m.]
whale - (n.) morfil [-od, m.]
what - (inter. pron.) beth, pa
is it? what? - (adv.) ai
what about? - beth am?
what may be dispensed with - (n.) hepgor [-ion, m.]
what time? - (inter. pron.) pa bryd?
wheat - (n.) gwenith [coll.]
grain of wheat - (n.) gwenithen [gwenith, f.]
wheat flour - (n.) peilliaid [m.]
wheedle - (v.) ffrawddunio [ffrawdduni-]
wheel - (n.) olwyn [-ion, f.], olwyno [olwyn-], rhod [-au, f.], troell [-au, f.]
nave of wheel - (n.) both [-au, f.]
wheel - (v.) powlio [powli-]
wheelbarrow - (n.) berfa [berfa+u, berfeydd, f.], whilber [m.?]
wheeled - (adj.) olwynog
wheeze - (n.) gwich [-iau, f.]
wheeze - (v.) gwichian (gwichio) [gwichi-]
wheezing - (n.) gwich [-iau, f.]
wheezy - (adj.) gwichlyd
whelp - (n.) cenau [cenawon, m.]
when - (adv.) pryd
when - (conj.) pan
when - (inter. pron.) pryd
where - (inter. pron.) ble
wherefore - (adv.) paham
whet - (v.) awchlymu [awchlym-], blaenllymu [blaenllym-], hogi [hog-], llymu [llym-]
whetstone - (n.) calen [-ni, -nau, f.], hogfaen [hogfeini, m.]
whey - (n.) gleision [pl.], maidd [meiddion, m.]
wheyey - (adj.) meiddlyd
which - (inter. pron.) pa
which one - (inter. pron.) p'un
which one? - p'un?, pa un?
which - (pron.) a
whiff - (n.) chwiffiad [-au, m.]
while - (adv.) pryd
a little while - (n.) orig [f.]
a little while ago - (adv.) gynnau
a while - (adv.) ers meitin
{ Ers meitin means a while on the scale of hours. }
while - (conj.) tra
while - (n.) encyd [mf.], ennyd [mf.], plwc [plyciau, m.], talm (talwm) [-au, m.]
whim - (n.) mympwy [-on, m.]
whimper - (v.) gerain [ger- ?], snwffian [snwffi-]
whimsical - (adj.) mympwyol
whine - (v.) cwyno (cwynfan; cwynofain) [cwyn-], gerain [ger- ?]
whip - (n.) chwip [-iau, f.], ffrewyll [-au, f.]
whip - (v.) chwipio [chwipi-], fflangellu [fflangell-], ffrewyllu (ffrewyllio) [ffrewyll-, ffrewylli-]
whipping - (n.) chwip [-iau, f.]
whirl - (v.) chwildroi [chwildro- &i], chwyldroi [chwyldro- &i], chwyrli%o [chwyrli%-], chwyrnellu [chwyrnell-]
whirligig - (n.) chwirligwgan [m.]
whirling - (adj.) chwil
whirlpool - (n.) corbwll [corbyllau, m.], mo+r-gerwyn [f.], trobwll [trobyllau, m.]
whirlwind - (n.) corwynt [-oedd, m.], trowynt [-oedd, m.]
whiskers - (n.) barf [-au, f.]
whisky - (n.) chwisgi [m.]
whisper - (n.) sibrwd [sibrydion, m.]
whisper - (v.) sibrwd [sibryd-; 3.s. & 2.s.imp. sibrwd], sisial [sisial- ?]
whistle - (n.) chwiban [m.], chwibaniad [-au?, m.], chwibanogl [-au, f.]
{ Chwiban is whistle as an act, as in "give me a whistle when you're
done." }
{ Chwibanogl is the kind of whistle that is an object. }
whistle - (v.) chwibanu (chwiban) [chwiban-]
whistling - (n.) chwibaniad [-au?, m.]
white - (adj.) can, cannaid, gwyn [f. gwen; pl. -ion]
having a white spot on the forehead - (adj.) bal
white hair - (n.) penllwydni [m.], penwynni [m.]
white with hoar-frost - (adj.) barugog
yellowish white - (adj.) melynwyn
white - (n.) gwynnwy [m.]
{ Gwynnwy is the white of an egg. }
white-crested - (adj.) brigwyn
white-headed - (adj.) penwyn [f. penwen]
white-hot - (adj.) gwynias
white-topped - (adj.) brigwyn
whiten - (v.) cannu [cann- &1, can- &2+], gwynnu [gwynn- &1, gwyn- &2+]
whiteness - (n.) gwynder (gwyndra) [m.]
whitewash - (n.) gwyn.galch [m.]
whitewash - (v.) gwyn.galchu [gwyn.galch-]
whitewashed - (adj.) gwyn.galchog
whiting - (n.) gwyniad [gwyniaid, m.]
whitlow - (n.) ffelwm [m.]
Whitsunday - (n.) Sulgwyn [m.]
Whitsuntide - (n.) Sulgwyn [m.]
whittle - (v.) naddu [nadd-; 3.s. & 2.s.imp. nadd]
whiz - (n.) si [-on, -adau, m.]
whiz - (v.) chwyrnellu [chwyrnell-], si%o [si%-]
who - (inter. pron.) pwy
who - (pron.) a, sawl
whole - (adj.) cwbl, cydol, cyfan [pl. cyfain], holl [pl. hyllion], holliach
make whole - (v.) cyfannu [cyfann- &1, cyfan- &2+]
whole note - (n.) bannig [banigion, m.]
whole world - (n.) cyfanfyd [-au?, m.]
whole - (n.) crynswth [m.], cwbl [m.], cydol [fm.], cyfan [-ion, m.], cyfan.gorff [m.]
wholeness - (n.) cyfanrwydd [m.]
wholesome - (adj.) iachus (iachusol)
wholly - (adv.) oll
whooping cough - (n.) pas [m.]
whore - (n.) putain [puteiniaid, f.]
why - (adv.) paham, pam
wick - (n.) pabwyr [m.]
wicked - (adj.) anfad, anwir, drwg [cynddrwg; gwaeth; gwaethaf], drygionus, pechadurus, trwch [f. troch], ysgeler
wickedness - (n.) anfadrwydd [m.], asbri [m.], drygioni [m.], ysgelerder [-au, m.]
wide - (adj.) eang [ehang- &adj], llydan [pl. llydain]
World Wide Web - (n.) Gwe Fyd Eang
wide-eyed - (adj.) llygadrwth
widen - (v.) lledu [lled-]
widow - (adj.) gweddw [pl. -on]
widow - (n.) gweddw [-on, f.]
widow - (v.) gweddwi [gweddw-]
widowed - (adj.) gweddw [pl. -on]
widower - (n.) gw+r gweddw
widowhood - (n.) gweddwdod [m.]
width - (n.) lled [-au, m.]
wife - (n.) gwraig [gwragedd, f.]
{ The word 'gwraig' has only one syllable. }
marry a wife - (v.) gwreica [gwreic-]
minister's wife - (n.) gweinidoges [-au, f.]
seek a wife - (v.) gwreica [gwreic-]
Wight, Isle of - (prop.n.) Ynys Wyth
wild - (adj.) anaraf, anhywaith, anial, annof, anwar [anwar- &adj], anwaraidd, chwidr, diffwys, godrudd, gw+ydd, gwyllt [pl. -ion; gwyllt- &adj]
{ Anwar is "uncivilized (uncivilised)". }
{ Gw+ydd is used in the saying "yn y gw+ydd" = "out in the
wild(s)", "in the wilderness". }
{ Gwyllt is the word closest to the English word
"wild" in the sense of "gwylltio" (to be mad), "gyrru'n wyllt"
(drive recklessly) and also "bywyd gwyllt" (wildlife) and "tir
gwyllt" (wilderness). }
wild bee - (n.) cacynen [cacwn, f.]
wild boar - (n.) baedd coed, baedd gwyllt
wild man - (n.) anwar (anwarddyn) [-iaid, m.]
wild pig - (n.) gwythwch [m.]
wild - (n.) gwyllt [-oedd, m.]
wilderness - (n.) anial [m.], anialdir [-oedd, m.], anialwch [m.], diffaith [diffeithydd, m.], diffeithwch [m.], tir gwyllt
wildlife - (n.) bywyd gwyllt
wildly - (adv.) dros ben llestri
wildness - (n.) gwylltineb [m.]
wile - (n.) dichell [-ion, f.], ystryw [-iau, f.]
will - (n.) bodd [m.], bryd [-iau, m.], ewyllys [-iau, fm.]
{ Ewyllys is the kind of will you exercise when you make decision. }
will - (v.) ewyllysio [ewyllysi-], mynnu [mynn- &1, myn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. myn]
William - (prop.n.) Gwilym
willing - (adj.) bodlon (boddlon), ewyllysgar, ystig
willing to - (adj.) bodlon o
willingness - (n.) ewyllysgarwch [m.], parodrwydd [m.]
willow - (n.) helygen [helyg, f.]
wily - (adj.) dichellgar, diferiog, ystrywgar
wimple - (n.) miswrn [misyrnau, m.]
win - (v.) ennill [enill-; 3.s. & 2.s.imp. ennill]
wind - (n.) awel [-on, f.], gwynt [-oedd, m.]
gust of wind - (n.) awel o wynt
puff of wind - (n.) cwthwm [cythymau, m.]
south wind - (n.) deheuwynt [-oedd, m.]
wind - (v.) am-droi [am-dro- &i], cenglu [cengl-], cwmpasu [cwmpas-], dirwyn [dirwyn-], dolennu [dolenn- &1, dolen- &2+], troelli [troell-]
winder - (n.) dirwynwr [dirwynwyr, m.]
winding - (adj.) dolennog, troellog
winding-sheet - (n.) amdo [-eau, m.]
window - (n.) ffenestr (ffenest) [ffenestri, f.]
windpipe - (n.) cegen [-nau, f.]
windy - (adj.) awelog, gwyntog
wine - (n.) gwin [-oedd, m.], osai [m.]
{ Osai is specifically the wine of Osey. }
fond of wine - (adj.) gwin.gar
wine-press - (n.) gwinwryf [-oedd, m.]
winepress - (n.) cerwyn [-i, f.]
wing - (n.) adain (aden) [adenedd, f.], asgell [esgyll, f.]
relating to wings - (adj.) adeiniol
winged - (adj.) adeiniog, asgellog
winger - (n.) asgellwr [asgellwyr, m.]
wink - (n.) amrantiad [-au, m.], hunell [-au, f.]
{ Hunell is a wink of sleep. }
winner - (n.) buddugwr [buddugwyr, m.], enillwr (enillydd) [enillwyr, m.]
winning - (adj.) buddugol
winnow - (v.) gwyntyllio (gwyntyllu) [gwyntylli-, gwyntyll-], nithio [nithi-]
winnowing sheet - (n.) nithlen [-ni, f.]
winnower - (n.) nithiwr [nithwyr, m.]
winnowing-sheet - (n.) carthen [-ni, -nau, f.]
winsome - (adj.) enillgar
winter - (n.) gaeaf [-au, -oedd, m.]
winter dwelling - (n.) hendref [-i, -ydd, f.]
winter - (v.) gaeafu [gaeaf-]
wintery - (adj.) gaeafaidd (gaeafol)
wipe - (v.) sychu [sych-; 3.s. & 2.s.imp. sych]
wipe dry - (v.) sychu [sych-; 3.s. & 2.s.imp. sych]
wisdom - (n.) callineb [m.], doethineb [m.]
wise - (adj.) call, cymen, doeth [pl. -ion], prudd
wish - (n.) adolwyn [m.], dymuniad [-au, m.]
wish - (v.) deisyf (deisyfu) [deisyf-], dymuno [dymun-], eidduno [eiddun-], ewyllysio [ewyllysi-], mynnu [mynn- &1, myn- &2+; 3.s. & 2.s.imp. myn]
wishbone - (n.) asgwrn tynnu
wisher - (n.) ewyllysiwr [ewyllyswyr, m.]
wishful thinking - (n.) breuddwyd gwrach
wisp - (n.) tusw [-+au, m.]
wit - (n.) arabedd [m.], ffraethineb [m.], ysmaliwr [ysmalwyr]
to wit - (conj.) sef
witch - (n.) dewines [-au, f.], gwiddon [-od, f.], gwrach [-i%od, -od, f.]
witchcraft - (n.) dewiniaeth [f.], swyn.gyfaredd [-ion, f.]
with - (prep.) a+ (ag), chyda, efo, gan (chan) [irreg.], gyda (gydag), wrth [irreg.]
{ "Chan" is a literary form of "gan" that can appear in a
context that requires the aspirate mutation. }
{ "Chyda" is a literary form of "gyda" that can appear in a
context that requires the aspirate mutation. }
{ Efo is predominantly used in N. Wales. }
{ The "y" in "gyda" has the clear sound.
The "gydag" form is used before vowels.
"Chyda" is a literary form of "gyda" that can appear in a
context that requires the aspirate mutation. }
accord with - (v.) cydweddu a+, cytuno a+
agree with - (v.) cydweddu a+, cytuno a+, dygymod [dygymod-]
argue with - (v.) dadlau a+
associate with - (v.) ymgystlwn [ymgystlyn-]
bear with - (v.) cyd-ddwyn a+ [cyd-ddyg-], ymaros [ymaros-; 3.s. ymerys; 2.s.imp. ymaros]
beat with a rod - (v.) gwialenodio [gwialenodi-]
become angry with - (v.) digio wrth
beset with trials - (adj.) profedigaethus
contend with - (v.) ymryson a+
deal with - (v.) ymdrin [ymdrin-]
debate with - (v.) dadlau a+
dispense with - (v.) hepgor [hepgor-]
do away with - (v.) gwaredu (gwared) [gwared-; 3.s. gwared, gweryd*; 2.s.imp. gwared]
fraught with loss - (adj.) colledus
go with - (v.) cyd-fynd (cyd-fyned) [cyd-- &mynd]
have commerce with - (v.) ymgyfathrachu [ymgyfathrach-]
have intercourse with - (v.) cael cyfathrach a+
have relations with - (v.) cael cyfathrach a+
have to do with - (v.) gwneud a+
in accordance with - (prep.) yn unol a+
in agreement with - (prep.) yn unol a+
in connection (connexion) with - (prep.) yngly+n a+
join with - (v.) cysylltu a+
perish with cold - (v.) fferru [fferr- &1, ffer- &2+]
pick with pickaxe - (v.) ceibio [ceibi-]
put up with - (v.) dygymod [dygymod-]
relish eaten with bread - (n.) enllyn [m.]
sheep with young - (n.) mamog [-iaid, -ion, f.]
side with - (v.) pleidio [pleidi-]
spend time with - (v.) cadw oed
stamp with the feet - (v.) pystylad [pystylad-]
starve with cold - (v.) rhynnu [rhynn- &1, rhyn- &2+], sythu [syth-]
strive with - (v.) ymryson a+
what may be dispensed with - (n.) hepgor [-ion, m.]
white with hoar-frost - (adj.) barugog
with armies - (adj.) byddinog
withdraw - (v.) atynnu [atynn- &1, atyn- &2+]
withe - (n.) gwden [-ni, -nau, gwdyn, f.]
wither - (v.) crino [crin-], edwi (edwino) [edw-, edwin-], gwystno [gwystn-], gwywo [gwyw-]
withered - (adj.) crebach, crin [pl. -ion], crisbin, gwyw
withhold - (v.) atal [atali-; 3.s. etyl, eteil*; 2.s.imp. atal]
withhold a part - (v.) darn.guddio [darn.guddi-]
withhold from - (v.) atal rhag
within - (prep.) mewn, ymhen
without - (pfx.) di-
{ This prefix causes a soft mutation to the affixed stem. }
round basket without handle - (n.) gwyntell [-i, -au, f.]
without a break - (adj.) di-fwlch (difwlch)
without delay - (adj.) di-oed, diannod
without delay - (adv.) yn syth, yn union
without - (prep.) heb [heb- &prep2]
withstand - (v.) gwrthsefyll [gwrthsaf-]
witness - (n.) tyst [-ion, m.]
bear false witness - (v.) camdystiolaethu [camdystiolaethu-]
bear witness - (v.) tystiolaethu [tystiolaeth-]
false witness - (n.) camdystiolaeth [-au, f.]
witness - (v.) tystio [tysti-]
witticism - (n.) ffraetheb [-ion, f.]
witty - (adj.) arab, arabus, doniol, ffraeth
wizard - (n.) brudiwr [brudwyr, m.], dewin [-iaid, m.], swynwr [swynwyr, m.]
woe - (interj.) och
woe - (n.) gwae [-au, mf.]
wolf - (n.) blaidd [bleiddiaid, bleiddiau, m.], cidwm [cidymiaid, cidymod, m.]
woman - (n.) benyw [-od, f.], dynes [-au, f.], gwraig [gwragedd, f.], merch [-ed, f.]
{ Dynes is the female corresponding to "dyn". }
{ Gwraig in every way like "gw+r" but female, so may be
wife or woman. }
{ Merch (cf. "mab") is also "daughter", but is used for
"woman". }
{ The word 'gwraig' has only one syllable. }
alien woman - (n.) estrones [f.]
dumb woman - (n.) mudanes [-au, f.]
German woman - (n.) Almaenes [-au, f.]
Hebrew woman - (n.) Hebrees [-au, f.]
silly woman - (n.) ffolog [-od, f.]
woman sinner - (n.) pechadures [-au, f.]
young woman - (n.) llances [-i, -au, f.]
womanish - (adj.) gwreigaidd
womanly - (adj.) gwreigaidd
womb - (n.) bru [-oedd, m.], croth [-au, f.]
wonder - (n.) aruthredd [-au, m.], rhyfeddod [-au, mf.]
I wonder - (adv.) tybed
wonder - (v.) rhyfeddu [rhyfedd-]
wonderful - (adj.) aruthr, bendigedig (bendigaid), eres, rhyfedd, rhyfeddol, uthr
{ Bendigedig is literally "blessed", and is used as a very
positive adjective, or (by some people) as an exclamation of
approval. }
{ Rhyfedd used to mean what "wonderful" used to mean
-- beyond the usual, so worthy of wonder, remarkable -- but probably
doesn't really translate any meaning of "wonderful" any more. }
wood - (adj.) coediog
wood pigeon - (n.) ysguthan [-od, f.]
wood - (n.) allt [elltydd, f.], coedwig [-oedd, f.], gallt [gelltydd, f.], gwig [-oedd, f.], pren [-nau, m.], prys [m.]
{ Pren means "wood" as in the material. }
wood - (n.pl.) coeden [coed, f.]
{ Coed can mean either "a wood": "mynd am dro yn y coed" to
go for a walk in the wood, or the substance wood, timber. }
wood-pile - (n.) cludair [cludeiriau, f.]
woodcock - (n.) cyffylog [-od, m.], gi%ach [-od, m.]
wooded - (adj.) coediog
wooded slope - (n.) gorwydd [gorwy+dd, m.]
woodland homestead - (n.) coetre (coetref) [f.]
woodman - (n.) coedwigwr [coedwigwyr, m.]
woodpecker - (n.) taradr y coed
green woodpecker - (n.) cegid [-au, f.]
woods - (n.pl.) coeden [coed, f.]
woodward - (n.) wdwart [m.]
woodwork - (n.) gwaith coed
woodworking - (n.) gwaith coed
wooer - (n.) carwr [carwyr, m.]
woof - (n.) anwe [-oedd, f.], bwrw [m.]
wool - (n.) gwla+n [gwlanoedd, gwlanau, m.]
gather wool - (v.) gwlana [gwlan-]
wool - (n.pl.) edau [edafedd, f.]
woolly - (adj.) gwlanennog
Worcester - (prop.n.) Caerwrangon
word - (n.) gair [geiriau, m.]
two words - (n.) deuair [m.]
word - (v.) geirio [geiri-]
wordbook - (n.) geirlyfr [-au, m.]
wording - (n.) geiriad [m.]
wordy - (adj.) amleiriog
work - (n.) gwaith [gweithiau, m.], gweithred [-oedd, f.]
cease work at eve - (v.) noswylio [noswyli-]
work bellows - (v.) megino [megin-]
work - (v.) gweithio [gweithi-], gweithredu [gweithred-], gyrru [gyrr- &1, gyr- &2+]
{ Gweithio is both to do work (to do some action) and to use an
art to make something (to work a sampler, that is to embroider one;
working metal, that sort of thing). }
{ Gyrru means "work" only in the sense of working a piece
of machinery -- do you know how to work this; do you know how to
make this go? }
worker - (n.) gweithiwr [gweithwyr, m.]
workhouse - (n.) gweithdy [gweithdai, m.], tloty [tlotai, m.]
workman - (n.) gweithiwr [gweithwyr, m.]
workmanship - (n.) saerni%aeth [f.]
works - (n.) gweithfa [-oedd, gweithfeydd, f.]
workshop - (n.) gweithdy [gweithdai, m.]
world - (n.) byd [-au, -oedd, m.]
primitive world - (n.) cynfyd [m.]
whole world - (n.) cyfanfyd [-au?, m.]
World Wide Web - (n.) Gwe Fyd Eang
worldliness - (n.) bydolrwydd [m.]
worldling - (n.) bydolddyn [-ion, m.]
worldly - (adj.) bydol
worm - (n.) abwyd (abwydyn) [abwydod, m.], llyngyren [llyngyr, f.], pryf [-ed, m.], pryfyn [m.]
{ Llyngyren is specifically an intestinal worm. }
worry - (n.) helcyd [m.]
worry over - (v.) pendroni [pendron-]
worry - (v.) pedi [ped-], poeni [poen-]
worse - (adj.) gwaeth
{ Comp. of "drwg". }
worse and worse - (adv.) gwaethwaeth
worsen - (v.) gwaethygu [gwaethyg-]
worship - (n.) addoliad [-au, m.]
place of worship - (n.) addoldy [addoldai, m.]
worship idols - (v.) eilunaddoli [eilunaddol-]
worship - (v.) addoli [addol-], dadolwch (dadolychu) [dadolych-]
worshiper - (n.) addolwr [addolwyr, m.]
worst - (adj.) gwaethaf
{ Sup. of "drwg". }
wort - (n.) breci [-%au, m.]
worth - (n.) gwerth [-au, -oedd, f.]
be worth - (v.) talu [tal-; 3.s. & 2.s.imp. ta+l]
worthiness - (n.) teilyngdod [m.]
worthy - (adj.) arobryn, gwiw, teilwng
wound - (n.) anaf [-au, m.], archoll [-ion, mf.], brath [-au, m.], briw [-iau, -ydd, m.], clwyf [-au, m.], gweli [-%au, m.]
wound - (v.) archolli [archoll-], brathu [brath-; 3.s. & 2.s.imp. brath], briwo [briw-], clwyfo [clwyf-], dolurio [doluri-]
wounded - (adj.) clwyfus
wrangle - (n.) caentach [-au, f.]
wrangle - (v.) caentach [caent-], cecru [cecr-], taeru [taer-], ymgecru [ymgecr-]
wrangler - (n.) cecryn [-nod, m.], cynhennwr [cynhenwyr, m.]
wrap - (v.) goblygu [goblyg-], lapio [lapi-]
wrapper - (n.) amlen [-ni, f.]
wrath - (n.) bariaeth [mf.], cawdd [coddion, m.], dicllonrwydd [m.], dicter [-au, m.], dig [m.], digofaint [m.], gw+yth [m.], gwg [m.], llid [-au, m.], llidiowgrwydd [m.]
wrathful - (adj.) dicllon (digllon), dig [dic- &adj], gwythlon, irllawn, llidiog
wreath - (n.) amdorch [amdyrch, f.], plethdorch [-au, f.], torch [-au, f.]
wreathe - (v.) torchi [torch-]
wreathed - (adj.) torchog
wrecked - (adj.) candryll
wren - (n.) dryw [-od, mf.]
wrestle - (v.) ymdrechu [ymdrech-; 3.s. & 2.s.imp. ymdrech], ymgodymu [ymgodym-]
wretch - (n.) adyn [-od, m.], anwr [anwyr, m.], truan (tru) [trueiniaid, m.], truanes [-au, f.]
wretched - (adj.) aele, anwych, gresynus, truan (tru) [pl. truain], truenus
wretchedness - (n.) gresyni [m.], trueni [m.]
Wrexham - (prop.n.) Wrecsam
wrick - (n.) drylliad [-au, m.]
wriggle - (v.) gwingo [gwing-], ymwingo [ymwing-]
wright - (n.) saer [seiri, m.]
wring - (v.) gwasgu [gwasg-; 3.s. & 2.s.imp. gwasg]
wrinkle - (n.) crychni [m.]
wrinkle - (v.) crebachu [crebach-], crychu [crych-]
wrinkled - (adj.) crebachlyd, crychlyd
wrist - (n.) arddwrn [arddyrnau, m.]
write - (v. slang) sgwennu [sgwenn- &1, sgwen- &2+]
write to - (v.) ysgrifennu at
write - (v.) torri [torr- &1, tor- &2+; 3.s. tyr, tor; 2.s.imp. tor, torr], ysgrifennu [ysgrifenn- &1, ysgrifen- &2+]
writer - (n.) ysgrifennwr [ysgrifenwyr, ysgrifennwyr, m.]
letter writer - (n.) llythyrwr [llythyrwyr, m.]
writhe - (v.) gwingo [gwing-], ymwingo [ymwing-]
writing - (n.) ysgrif [-au, f.], ysgrifen [ysgrifeniadau, f.], ysgrifeniad [-au, m.]
written - (adj.) ysgrifenedig
wrong - (adj.) anghywir, aniawn, cam [pl. ceimion], chwith, chwithig
wrong impression - (n.) camargraff [mf.]
wrong sense - (n.) camystyr [-on, m.]
wrong - (n.) cam [-au, m.], camwri [m.], cw+l [cyliau, m.]
wrong - (pfx.) cam-
{ This prefix causes a soft mutation to the affixed stem. }
wrong-headed - (adj.) pen.gam
wrong-headedness - (n.) pen.gemi [m.]
wrongful - (adj.) annyledus
wrought - (adj.) nadd
wrought iron - (n.) haearn gyr
wry - (adj.) cam [pl. ceimion]
Wye - (prop.n.) Gwy yard - (n.) buarth [-au, m.], clos [-ydd, m.], iard [ierdydd, f.], llath [-au, f.], llathen [-ni, f.]
{ Llathen is the kind of yard that equals three feet. }
yarn - (n.pl.) edau [edafedd, f.]
yawn - (v.) dylyfu ge+n
stretch and yawn - (v.) ystwyrian [ystwyri-]
yea - (adv.) ie
yean - (v.) oena [oen-]
year - (n.) blwyddyn [blynyddoedd; blwydd, f.]
last year - (adv.) llynedd
New Year's Day - (n.) y Calan
this year - (adv.) eleni
year of age - (n.) blwydd [-i, f.]
year-old - (adj.) blwydd
year-old - (n.) blwydd [-i, f.]
yearbook - (n.) blwyddiadur [-on, m.]
yearling - (n.) blwyddiad [blwyddiaid, m.], dyniawed [diniewaid, m.]
yearling ewe - (n.) hesbin [-od, f.]
yearly - (adj.) blynyddol
yearn - (v.) dyheu [dyhe-], hiraethu [hiraeth-]
yearning - (n.) dyhead [-au, m.], hiraeth [m.]
years - (n.) blynedd [pl.]
{ "Blynedd" is used after numerals. }
advanced in years - (adj.) mewn gwth o oedran
well smitten in years - (adj.) mewn gwth o oedran
years old - (adj.) blwydd oed
{ For example, "chwech blwydd oed" would be six years old. }
yeast - (n.) burum (burman) [m.]
yell - (n.) gwawch [-iau, f.]
yell - (v.) gwawchio [gwawchi-]
yellow - (adj.) melyn [f. melen; pl. -ion]
yellow - (v.) melynu [melyn-]
yellowish - (adj.) melynaidd
yellowish red - (adj.) melyn.goch
yellowish white - (adj.) melynwyn
yellowness - (n.) melynder (melyndra) [m.]
yes - (adv.) do, ie
{ Do is used to answer questions posed in the past tense. }
yesterday - (adv.) doe
day before yesterday - (adv.) echdoe
day before yesterday - (n.) echdoe [m.]
yesterday - (n.) doe [m.]
yet - (adv.) eto
yet - (conj.) eto
yew - (n.) ywen [yw, f.]
yield - (v.) gildio [gildi-], ildio [ildi-], rhoi (rhoddi) [rhodd-, rho- &i; 1.s. rhof; 3.s. rhydd, rhy, dyry; 2.s. imp. rho]
{ The literary form of "rhoi" is "rhoddi". }
yield increase - (v.) cnydio [cnydi-]
yield milk - (v.) llaetha [llaeth-]
yield oneself - (v.) ymroddi (ymroi) [ymrodd-]
yoke - (n.) gwedd [-oedd, f.], iau [ieuoedd, ieuau, f.]
yoke - (v.) ieuo [ieu-]
yolk - (n.) melyn wy
yonder - (adv.) acw, draw
{ See Section 6.6. }
yore, of - (adv.) gynt
York - (prop.n.) Caerefrog, Efrog [m.]
you - (pron.) chi (chwi), chwithau, eich, ti
{ Chi is the plural or formal word for "you". }
{ Chwithau means "you" in the sense of "you, on your part". }
{ Ti is the familiar form for "you". }
you (pl.) also - (pron.) chithau (chwithau)
you also - (pron.) chwithau, tithau
{ Tithau is the familiar form. }
you yourselves - (pron.) chwychwi
you're welcome - (n.) croeso (croesaw) [m.]
young - (adj.) ieuanc [pl. ieuainc; ieuang- &adj], ifanc [pl. ifainc; ifang- &adj]
sheep with young - (n.) mamog [-iaid, -ion, f.]
young animal - (n.) llwdn [llydnod, m.]
young bird - (n.) cyw [-ion, m.]
young hen - (n.) cywen [-nod, f.]
young man - (n.) llanc [-iau, m.]
young ram - (n.) hesbwrn [hesbyrniaid, m.]
young woman - (n.) llances [-i, -au, f.]
youngster - (n.) bachgennyn [bechgynnos, m.]
your - (adj.) eich
your (familiar) - (adj.) dy
yours - (pron.) eiddo, eiddoch, eiddot
yourselves, you - (pron.) chwychwi
youth - (n.) glaslanc [-iau, m.], iangwr [iangwyr, m.], ieuenctid [m.], llanc [-iau, m.], maboed [m.], mabolaeth [f.], macwy [-aid, m.], mebyd [m.]
{ Ieunctid is the state of youth. }
petted youth - (n.) lledfegin [-od, m.]
youthful - (adj.) mabolaidd zeal - (n.) aidd [m.], awyddfryd [m.], eiddgarwch [m.], eiddigedd [m.], se+l [f.]
have zeal - (v.) eiddigeddu [eiddigedd-]
zealous - (adj.) awyddus, eiddgar, eiddigus, selog
Zebedee - (prop.n.) Sebedeus
zenith - (n.) anterth [m.], entrych [-oedd, -ion, m.], uchafbwynt [-iau, m.]
zest - (n.) afiaith [m.], aidd [m.], awch [m.]
zigzag - (adj.) igam-ogam
zigzag - (v.) igam-ogamu [igam-ogam-]
zone - (n.) gwregys [-au, m.]
zoo - (n.) sw [m.]
zoological - (adj.) milofyddol
zoologist - (n.) milofydd [-ion, m.]
zoology - (n.) milofyddiaeth [f.]


Лексиконы языков: праязыков | древних | угасших | современных | модельных
Лингвистические страницы: Языки мира | Письменности | Интерлингвистика | Основания языка | Компаративистика | Контактология | Экстралингвистика | Лексикология | Грамматика | Фонетика
Полезные страницы: История | Регионы | Карты | Энциклопедии

© «lexicons.ru», 2012. Автор и владелец - Игорь Константинович Гаршин (см. резюме).
Дочерний веб-проект Сайта Игоря Гаршина
Присылайте, пожалуйста, письма ( Письмо Игорю Константиновичу Гаршину) с советами, отзывами, замечаниями и предложениями.
[an error occurred while processing this directive]
Страница обновлена 27.09.2022
Яндекс.Метрика